Osobliwości roli zawodowej nauczyciela

NIEJASNOŚĆ ROLI ZAWODOWEJ NAUCZYCIELA brak uzasadnionych, a zarazem konkretnych kryteriów doskonałości zawodowej.

Po czym nauczyciel poznaje, że dobrze uczy?

• Pozytywne zmiany w uczniach.

• Szacunek i wdzięczność ze strony otoczenia.

Jak nauczyciele reagują na niejasność własnej roli zawodowej?

• Zwiększona podatność za wpływy różnorodnych autorytetów.

• Zależność od władzy państwowej i administracji wszystkich szczebli.

• Akceptowanie oficjalnej ideologii bez względu na własne przekonania.

• Zależność od autorytetów naukowych.

NIESPÓJNOŚĆ ROLI ZAWODOWEJ rolę nazywamy niespójną, jeśli składają się na nią takie oczekiwania, że w danych warunkach spełnienie jednych wyklucza lub utrudnia spełnienie innych.

Zadania nauczyciela:

Indywidualne podejście do każdego ucznia

Indywidualizacja wymagań

PSYCHOLOGICZNA TRUDNOŚĆ ROLI, termin ten opisuje przeciętną wysokość kosztów psychicznych, które trzeba ponieść przy wykonywaniu roli.

Hipoteza: „Nauczyciel to ktoś, kto ułatwia przejście innym, sam pozostając w miejscu”

Kontakt nauczyciela z uczniem to współistnienie początku i końca. Nauczyciel pozostaje nauczycielem „ na zawsze”, uczeń przestaje być uczniem i wkroczy w ten świat oszałamiających wartości.

Metafora: „Uczniowie dorastają rok za rokiem i odpływają jak woda w rzece, a nauczyciele tkwią w miejscu jak głazy zagrzebane na dnie. Choć w innych wzniecają marzenia, sami nie mają o czym śnić. Czują się porzuceni... „

Konsekwencje:

• Poczucie nieodwzajemnienia- daje siebie cały, ale nie zawsze dostaje to co by chciał.

• Poczucie osamotnienia - uczniowie lekceważą doświadczenie życiowe nauczyciela

• Poczucie niższości

Najczęstsze „przebrania”, czyli racjonalizacje:

Moralne oburzenie z powodu niecnych czynów ucznia i przekonanie, że puszczenie ich płazem byłoby zdradą wychowywanych myśli:

• Agresja,

• Dominacja: groźba, nagradzanie za uległość, karanie za prezentowanie własnego punktu widzenia,

• Nietolerancja,

NIEZGODNOŚĆ ROLI Z INNYMI ROLAMI, mówimy o niej wtedy, gdy spełnienie oczekiwań, związanych z daną rolą utrudnia, czy uniemożliwia wywiązanie się z obowiązków nakładanych na jednostkę przez inną rolę.

T: PROGRAM NAUCZANIA

PROGRAM NAUCZANIA:

• Program nauczania to plan działań, czyli dokument wskazujący strategie osiągania założonych celów lub rezultatów (liniowa koncepcja programu).

• Program to wszystko to, czego doświadczają dzieci pod kierunkiem nauczyciela w szkole (Deweyowska koncepcja doświadczenia).

• Program nauczania to dokument zawierający cele, treści kształcenia, wskazówki metodyczne oraz sposoby ewaluacji.

Filozoficzne podstawy konstrukcji programu nauczania

• Idealizm:

1. Prawda i wartości traktowane są jako absolutne, ponadczasowe i uniwersalne.

2. Uczenie się to proces intelektualny, polega na przywoływaniu idei i pracy nad nimi.

3. Rola nauczyciela: doprowadzić do uświadomienia wiedzy i idei ukrytych w umyśle ucznia. Być moralnym i duchowym kierownikiem.

4. Program hierarchicznie ułożony, oparty na dyscyplinach naukowych.

5. Na szczycie hierarchii najbardziej ogólne i abstrakcyjne przedmioty (filozofia, teologia, matematyka, historia, literatura), niżej przedmioty przyrodnicze.

• Realizm:

1. Człowiek poznaje świat dzięki zmysłom i rozumowaniu.

2. Program ma zawierać przedmioty nauczania ułożone hierarchicznie : nauki humanistyczna, niżej przedmioty ścisłe.

3. Ważne w uczeniu się jest ćwiczenie umysłu, myślenie logiczne i abstrakcyjne.

4. Rola nauczyciela: rozwijać myśl racjonalną, być moralnym i duchowym kierownikiem, być autorytetem.

• Pragmatyzm:

1. Zakłada dynamiczną, stale zmieniającą się koncepcję rzeczywistości.

2. Wartości są zależne od sytuacji, względne, poddane zmianom i weryfikacji.

3. Wiedza oparta na doświadczeniu, posługiwanie się metodami nauk.

4. Rola nauczyciela: rozwijać myślenie krytyczne, naukowe i badawcze.

5. W programie nauczania nie ma stałych treści, brak podziału na przedmioty, nauka poprzez rozwiązywanie problemów.

• Egzystencjalizm:

1. Rzeczywistość jest subiektywna.

2. Swobodny wybór wiedzy i wartości według osobistych preferencji.

3. Rola nauczyciela: kultywować osobiste wybory i osobiste poczucie tożsamości ucznia.

4. Program nauczania zawiera treści i przedmioty do wyboru.

Socjologiczne podstawy konstrukcji programu nauczania

Program powinien uwzględniać wymagania, jakie stawia społeczeństwo ( w tym lokalne) szkolne.

Dwie drogi:

• dostosowywanie się do owych wymagań(perenialistyczna wizja oświaty),

• próba zmiany wymagań i ich doskonalenie (rekonstrukcjonalistyczna wizja oświaty),

1. Wzorce ześrodkowane na materiale nauczania:

• Wzorzec przedmiotowy:

Program zorganizowany wokół przedmiotów oddających treść i zakres dyscyplin naukowych.

Podręcznik stanowi najlepszy zarys treści programowych.

Nauczyciel jest główną, aktywną postacią procesu dydaktycznego.

Wykład, pogadanka, dyskusja w dużych grupach to główne metody nauczania.

• Wzorzec ześrodkowany na dziedzinie nauki:

Wyraźniejszy podział na dyscypliny naukowe (fizyka, chemia, itd.)

Realizacja materiału nauczania za pomocą metod charakterystycznych dla danej dyscypliny naukowej.

• Wzorzec pól treściowych:

Integracja treści, która wydaje się logicznie powiązana.

Tworzenie bloków przedmiotowych (np. Nauka o społeczeństwie, geografia, ekonomia, antropologia, socjologia, historia).

Pozwala na odkrycie zależności między różnymi częściami programu i doszukanie się całościowych znaczeń.

• Wzorzec korelacyjny:

Korelacja nie całych przedmiotów, ale niektórych ich treści, np. na lekcji chemii uczniowie pracują nad zagadnieniami matematycznymi, które trzeba poznać, aby przeprowadzić doświadczenia chemiczne.

• Wzorzec procesualny:

Program przewiduje naukę procesów uczenia się.

Koncentracja wokół trzech strategii myślenia: rozwiązywanie problemów, podejmowanie decyzji, tworzenie ramy pojęciowej.

2. Wzorce ześrodkowane na uczniu:

• Wzorce ześrodkowane na dziecku:

Kształcenie ma nawiązywać do życia uczniów, ich potrzeb i zainteresowań.

Nauka poprzez doświadczenie w naturalnym środowisku.

• Wzorce ześrodkowane na doświadczeniu:

Dziecko w centrum oddziaływań.

Na plan pierwszy wysuwają się zainteresowania dziecka, stąd nie można opracować gotowych programów nauczania. Program „staje się w momencie nauczania”.

• Wzorce romantyczne:

Szkoły szkodzą rozwojowi dzieci.

Programy nauczania służą do indoktrynacji dzieci, narzucają pewną kulturę, zamiast kształcić i emancypować.

Wzorzec ten zakłada radykalną przebudowę szkoły, w celu przygotowania ucznia do naprawy zła na świecie (swoisty mesjanizm).

• Wzorce humanistyczne:

Program ma być tak skonstruowany, aby uczniowie mieli do dyspozycji wiele możliwości do wyboru tego, co wydaje się im emocjonalnie najbliższe.

Kształcenie powinno koncentrować się na całej osobie ucznia, a materiał nauczania ma być adekwatny do spraw bliskich dziecku.

Akcent na rozwój pozytywnego obrazu własnej osoby, umiejętności interpersonalne.

3. Wzorce ześrodkowane na problemach:

• Wzorce ześrodkowane na sytuacjach życiowych:

Przygotowanie do typowych sytuacji społecznych, z którymi uczniowi przyjdzie się kiedyś zmierzyć w życiu.

W programie należy uwzględnić: rozwój możliwości osobistych, rozwój społecznego uczestnictwa, rozwój umiejętności postępowania z czynnikami środowiska naturalnego i społecznego.

• Wzorce ześrodkowane na problemach rdzeniowych:

Podział nauki na bloki.

Nauczyciel odpowiada za bloki, zgodnie ze swoją specjalnością. Przy innych blokach, pracuje jako doradca.

Wzorzec uwzględnia materiał przedmiotowy, ale jego głównym elementem są potrzeby, problemy, zainteresowania wspólne wszystkim uczniom.

• Wzorce ześrodkowane na problemach społecznych i rekonstrukcjonistyczne:

Główny cel programu: zaangażowanie ucznia w rozpatrywanie trudnych problemów, które stoją przed ludzkością oraz szukanie rozwiązań na miarę możliwości uczniów (próba wcielenia idei w życie).

Program ukryty

PROGRAM UKRYTY, wszystko to co szkoła uczy (wpaja, daje) młodym ludziom do niej uczęszczającym, mimo że nie zostało to zaplanowane.

To pozadydaktyczne konsekwencje uczęszczania uczniów do szkoły, które pojawiają się systematycznie, ale nie są zawarte w żadnym zestawie celów i uzasadnień działań oświatowych.

Został odkryty w 1968 roku, przez Filipa Jacksona.

Program ukryty jest za:

• Bajkami: program ukryty jest pod morałem; gloryfikacja piękna; uproszczenie relacji uczuciowych; identyfikacja dobra z pięknem, zła z brzydotą; nietolerancja osób, które nie są piękne w społeczeństwie; strach przed tym co brzydkie, gdyż kojarzy nam się ze złem.

Dzisiejsze nowoczesne bajki łamią stereotypy.

• Zabawkami: do 2 roku życia kupujemy dzieciom to samo bez względu na płeć; od 2-6 roku życia różnicujemy (chłopcom kupujemy zabawki logiczne, aby rozwijać ich intelekt); nie musimy rozwijać u dziewczynek intelektu, bo one mają się przygotować do roli matki, żony.

• Komiksami: kobiety nigdy nie były lekarzami; były pomocnicami, mężczyźni grali główne role; mężczyzna macho (nie ma w nich uczuć).

• W zadaniach matematycznych z treścią: tylko matka wysyła chłopca do sklepu (seksizm).

• Podręcznikami szkolnymi: treść z uprzedzeniami autorów.

• Codziennością życia w szkole: przerywanie ciągłości, odmowa (nie mogą uczniowie pytać, nie ma czasu na pytania) i zakaz; przewlekanie; czekanie, np. na apelach albo na odpowiedź; przerywanie (np. apel albo higienistka).

Strategie przetrwania:

• rezygnacja – porzucenie nadziei, że szkoła może być czymś wartościowym,

• maskarada,

• cierpliwość,

• odgadywanie oczekiwań nauczyciela,

• odgadywanie odpowiedzi z wyrazu twarzy nauczyciela,

• zgłaszanie się gdy zgłasza się wiele osób,

Powinno się oceniać ucznia za wiedzę i umiejętności.

Tak naprawdę nauczyciele oceniają uczniów w związku z tym jak się zachowuje uczeń, jeżeli przestrzega regulaminu; poprzez regulamin; posiadanie poglądu (taki sam pogląd ucznia jak i nauczyciela); wygląd; religia.

Handel ocenami jest ważniejszy niż uczenie się myślenia!

• Architekturą budynku szkolnego: to jak wygląda budynek, otoczenie; ważne jest gdzie się uczymy (w jakim budynku, w jakiej klasie); wiele klas ma charakter spartański, nic nie jest nasze; miejsce ucznia w tej hierarchii jest najniższe; uczeń musi się dostosować do warunków panujących.

Programy autorskie

PROGRAM AUTORSKI, musi zgadzać się z podstawą programową, zgodną z MEN (zatwierdzoną).

Powinien zawierać elementy świadczące o tym, że jest autorski.

Program może zawierać jakieś eksperymentalne metody, może nabudowywać treści kształcenia (inne, nowe), może przyjmować dodatkowe cele wykraczające poza minimum.

Program autorski jest dokumentem.

Jakie elementy powinien posiadać program autorski?

• Ogólne i szczegółowe cele kształcenia (dobrze, gdy mają charakter operacyjny),

• Materiał nauczania związany z celami,

• Procedury osiągania celów,

• Opis złożonych osiągnięć uczniów,

• Propozycję metod pomiaru osiągnięć,

• Do jakiego przedmiotu program jest przeznaczony,

• Dla jakiego etapu kształcenia (nauczania) i dla jakiej liczby godzin,

• Powinien posiadać charakterystykę użytkownika tego programu,

• Jakie jest niezbędne przygotowanie kadry dydaktycznej,

• Jakie powinno być wyposażenie szkoły (co szkoła musi kupić, aby ten program zrealizować),

• Kto ten program przygotował (stopień naukowy), do kogo należą się prawa autorskie.

Jakie kryteria bierze się pod uwagę oceniając program autorski?

• Podstawę programową (zgodność),

• Poprawność konstrukcyjną programu,

• Poprawność merytoryczną programu,

• Poprawność dydaktyczną programu (czy materiał jest przystępny dla uczniów),

• Zainteresowania uczniów,

• Czy jest uszeregowany z zasadą stopniowania trudności,

• Wartość programu z punktu widzenia dyrektora szkoły,

• Wartość programu z punktu widzenia nauczyciela,

• Wartość programu z punktu widzenia ucznia (gdy jest przydatny w praktyce, dobry fundament dalszej nauki, jeżeli jest zrozumiały, przystępny, atrakcyjny; czy będzie mógł sobie sam poradzić w domu, nadgonić materiał; czy program zapewnia rozumienie systemu nauczania).

T: ZASADY NAUCZANIA.

ZASADA NAUCZANIA, to pewien przepis, norma związana z określoną rolą (np. rolą nauczyciela), która pomaga urzeczywistnić, zrealizować założone cele.

Przestrzeganie zasad nauczania zwiększa prawdopodobieństwo osiągnięcia założonych celów, ale nie daje pewności, że te cele zostaną osiągnięte heurystyczność zasad nauczania.

Zasady nauczania według Davisa, Aleksandra, Yelona:

• Zasada doniosłości: należy oczekiwać, że uczeń będzie miał motywację do uczenia się tego, co ma dla niego doniosłe znaczenie.

• Zasada niezbędnych warunków wstępnych: jest bardziej prawdopodobne, że uczeń nauczy się czegoś nowego, jeśli spełnia wszystkie niezbędne warunki wstępne (wiedza wejściowa).

• Zasada wzorca: jest bardziej prawdopodobne, że uczeń przyswoi sobie nowe zachowanie, jeśli uda się mu przedstawić wzorcowe wykonanie, które będzie mógł obserwować i naśladować.

Dwa przykazania dla nauczyciela:

- zamiast mówić – POKAŻ! :)

- zachowuj się tak, jakbyś chciał, żeby zachowywali się Twoi uczniowie

• Zasada nowości: jest bardziej prawdopodobne, że uczeń się nauczy, jeśli jego uwagę przyciągnie względnie nowe ujęcie materiału.

• Zasada dostępności: należy oczekiwać, że uczeń bardziej opanuje treść nauczania, jeśli będzie miał swobodny dostęp do wszystkich wiadomości przekazywanych przez nauczyciela; nauczyciel musi być dostępny dla ucznia, komunikatywny.

• Zasada aktywnego wiązania teorii z praktyką: jest bardziej prawdopodobne, że uczeń osiągnie cele kształcenia, jeśli będzie aktywnie uczestniczył w odpowiednich zajęciach praktycznych.

• Zasada rozkładania ćwiczeń w czasie: uczenie się będzie bardziej skuteczne, jeśli ćwiczenia zostaną podzielone na krótkie okresy rozłożone w czasie.

• Zasada wygaszania: jest bardziej prawdopodobne, że uczeń się nauczy, jeżeli stosowane ułatwienia będą stopniowo wycofane.

• Zasada przyjemności: jest bardziej prawdopodobne, że uczeń będzie kontynuował naukę, jeśli proces kształcenia przebiega w miłej, przyjemnej atmosferze.

T: CELE KSZTAŁCENIA.

Cele ogólne i operacyjne

Cel ogólny jest zawsze tylko jeden.

Celów operacyjnych jest więcej, są ściśle związane z celem ogólnym.

• Cel ogólny, wskazuje ogólne kierunki dążeń ucznia.

Zalety formułowanie celów ogólnych:	Wady formułowania celów ogólnych:
Bogate znaczeniowo, Akcentują ważne wartości społeczne, Jest perswazyjne, Jest zwięzły (to niewiele słów określa daną dziedzinę),	Wieloznaczność i nieokreśloność, Założenia idealizujące, Deklaratywność, Nie jasny adresat,

• Cel operacyjny, stanowi opis wyników, jakie mają być uzyskane; opis ten ma być na tyle dokładny, aby umożliwić rozpoznanie czy cel został osiągnięty.

Zalety formułowania celów operacyjnych:	Wady formułowania celów operacyjnych:
Są jednoznaczne, Wskazują sposób zademonstrowania, że cel został osiągnięty, Odnoszą się wprost do ucznia, Mobilizuje ucznia i nauczyciela,	Względne ubóstwo znaczenia (ceną jednoznaczności może być schematyzm interpretacji danego celu), Podporządkowanie emocji i motywacji procesom poznawczym, Poszatkowanie przedmiotu, Pracochłonność,

Koncepcja operacjonalizacji celów kształcenia

Budowa celów operacyjnych:

1. Ma mieć adresata.

2. Czasownik operacyjny jednoznaczny (rozwiązują, konstruują, pracują, opisują, definiują, wyrabiają), np. „WiE”, „ZNA” mają niewłaściwą formę, powinny być jedynie używane w celach ogólnych!

3. Jasna sytuacja sprawdzenia.

4. Standard zachowania końcowego (minimalny poziom realizacji danego celu) – za to odpowiada nauczyciel, np. spośród 10 przykładów uczeń poprawnie nazwie 6.

Taksonomie celów kształcenia

Taksonomia, hierarchiczne uporządkowanie celów kształcenia według rosnącej wartości nazywamy taksonomią celów wychowania.

ZADANIA ROBIONE NA WYKŁADZIE: Spośród podanych sformułowań wybierz cele operacyjne : Zrozumieć teorię ewolucji – cel ogólny Kształtowanie pozytywnego stosunku do nauki szkolnej – cel ogólny Spośród 15 ilustracji zwierząt, uczeń wybierze co najmniej 10 przedstawiających zwierzęta jajorodne – cel operacyjny Pokazać uczniom jak zmontować silnik spalinowy (czynność metodyczna jaką wykonuje nauczyciel) Uczeń wymienia wszystkie cechy budowy zewn. gadów - cel operacyjny Do podanego celu ogólnego ułóż 1 cel operacyjny: Poznajemy grzyby jadalne Poznajemy tabliczkę mnożenia Poznajemy zasady ruchu drogowego Rozwiązanie: Spośród 20 ilustracji grzyb uczeń wybierze co najmniej 10 grzybów jadalnych Uczeń rozwiązuje co najmniej 5 zadań związanych z działaniami na tabliczce mnożenia Uczeń wymienia wszystkie znaki zakazu Cel ogólny : zdobycie wiedzy pedagogicznej Uczniowie rozwiązują test dotyczący wiedzy pedagogicznej – I B Konstruują autorski program kształcenia – II D Pracują w zawodzie nauczyciela rzetelny sposób sprawdzenia w praktyce – II D Odpowiadają na pytania najmniej rzetelny – I A

T: NIEPOWODZENIA SZKOLNE.

Niepowodzenia szkolne to braki w wymaganych przez szkołę wiadomościach, umiejętnościach ucznia, a także jego zachowaniu

Rodzaje niepowodzeń szkolnych:

• Niepowodzenia ukryte- pojawiają się braki w wiadomościach i umiejętnościach ucznia, ale nie mają jeszcze odzwierciedlenia w ocenah szkonych

• Niepowodzenia jawne – pojawiają się oceny niedostateczne i braki w zachowaniu ucznia

Przyczyny niepowodzeń :

SPOŁECZNO-EKONOMICZNE	BIOPSYCHICZNE	SZKOLNE
struktura rodziny (pełna, niepełna) Sytuacja materialna rodziny Postawy rodzicielskie Zainteresowanie rodziców i opiekunów szkołą, nauką dziecka, jego porażkami i sukcesami Patologie w rodzinie (przemoc, molestowanie) Ważna jest kolejność dziecka w rodzinie Warunki mieszkalne	Deficyty lub wady rozwojowe Przewlekłe choroby dziecka Wady wymowy (jąkanie, seplenienie) Niewłaściwe sposoby uczenia się Nieumiejętność przeprowadzenia takich operacji umysłowych jak : obserwowane, wnioskowanie, porównywanie Nieśmiałość dziecka, niska samoocena, Nieumiejętność nawiązywania kontaktu z rówieśnikami Braki w opanowaniu wcześniejszych podstaw wiedzy Padaczka, cukrzyca, alergia, ADHD – choroby utrudniające	Zależne od nauczyciela, programu nauczania, stosowanych form, metod, środków realizacji programu (nieodpowiednie podręczniki, mało atrakcyjne treści) Zbyt duża liczebność klas Negatywne skutki programu ukrytego Przekazanie zbyt wiele wiedzy w krótkim czasie - ENCYKLOMEDYZM Brak lub nieumiejętna współpraca szkoły z domem rodzinnym

Formy pomocy uczniom z niepowodzeniami szkolnymi:

• Umożliwienie uczniowi słabszemu nawiązywania kontaktu z uczniem osiągającym b. dobre wyniki w nauce z danego przedmiotu

• Praca w jednej grupie ćwiczeniowej lub zespole

• Wspólne rozwiązywanie prac domowych

• Wspólne powtarzanie materiału przed sprawdzianami

• Powierzenie obowiązków związanych z danym przedmiotem

• Włączanie uczniów słabszych do zespołów wyrównawczych

Działania terapeutyczne – nauczyciel :

• Zapewnienie dziecku kompostu emocjonalnego

• Dostarczenie szeregu doświadczeń związanych z osiąganiem sukcesu

• Dostarczenie dużej ilości wzmocnień (dowartościowywanie ucznia)

• Zmiana obrazu własnej osoby dziecka na bardziej pozytywną

• Poprawa kontaktu emocjonalnego z dorosłymi i rówieśnikami

T: UCZEŃ ZDOLNY.

W potocznym rozumieniu, uczeń zdolny to ten, który osiąga lub może osiągać dużo lepsze wyniki w nauce, w porównaniu ze swoimi rówieśnikami, a jego zachowanie wykracza poza przeciętny poziom.

Uczniowie zdolni to tacy, którzy charakteryzują się wysokim ilorazem inteligencji (powyżej 120). Charakteryzują się licznymi osiągnięciami w nauce oraz twórczą wyobraźnią.

Jak rozpoznać ucznia zdolnego?

Model Renzulliego (model zdolności) – zdolności to interakcja 3 komponentów:

1. Zdolności ponadprzeciętne (inteligencja i uzdolnienia specjalne),

2. Zdolności twórcze (płynność, giętkość, oryginalność myślenia, generatywność),

3. Zaangażowanie w pracę (motywacja wewnętrzna, upór),

Uwarunkowania środowiskowe: rodzina, szkoła, rówieśnicy.

Istotna konkluzja: Wybitne zdolności często nie są realizowane, nawet, gdy są odkryte, czasami znikają. Aby temu zapobiec należy je pielęgnować od wczesnego dzieciństwa.

Diagnoza ucznia zdolnego:

• Psychologiczna: specjalistyczne testy psychologiczne i pedagogiczne – poziom inteligencji, uzdolnienia specjalne (twórcze).

• Pedagogiczna: wyniki obserwacji rodziców, dziecka, nauczycieli, wychowawców – analiza osiągnięć ucznia w szkole.

Raport Marlanda (1980 rok):

1. Ogólne zdolności intelektualne.

2. Specyficzne zdolności szkolne.

3. Myślenie twórcze.

4. Uzdolnienia artystyczne.

5. Uzdolnienia psychomotoryczne.

Cechy uczniów zdolnych – wskaźniki:

dobra pamięć, bogata i twórcza wyobraźnia, zdolności analizy i syntezy, szeroki zakres wiedzy ogólnej, bogaty zasób słownictwa, zdolność do logicznego rozumowania, łatwość uczenia się, zamiłowanie czytelnicze, ciekawość świata/nowej wiedzy, pomysłowość, wielość i szerokie zainteresowania, niezwykłe poczucie humoru, perfekcjonizm, zdolności przywódcze,	zdolność kwestionowania pojęć i pomysłów, większa oryginalność myślenia, wyższa samoocena, silna motywacja osiągnięć, pracowitość i wytrwałość, samosterowność i wewnętrzne zdyscyplinowanie, zdolność rozumowania abstrakcyjnego, duży zakres uwagi, łatwość skupienia się, zdolność do samodzielnej i skutecznej pracy,

Grupy uczniów zdolnych:

• Uzdolnieni intelektualnie, którzy nie zawsze wykazują zdolności do nauki szkolnej.

• Zdolni do nauki szkolnej, posiadający także ogólne lub kierunkowe uzdolnienia intelektualne,

• Uczniowie z ukrytymi talentami, które wyłaniają się dopiero w specyficznych warunkach.

• Uczniowie o dużym potencjale twórczym z ilorazem inteligencji powyżej 115.

Stanowisko Witolda Dobrołowicza:

Istnieją dwa rodzaje uczniów zdolnych:

1. Uczniowie ze zdolnościami odtwórczymi (wysoki poziom sprawności umysłowych, szybkie uczenie się, dobra pamięć, rozumienie informacji)

2. Uczniowie kreatywni (wyjątkowa wyobraźnia, oryginalność pomysłów, zdolność do myślenia dywergencyjnego, słaba pamięć)

Ułatwienie w diagnozie:

• Wysoki poziom zdolności ogólnych,

• Szybkość i łatwość uczenia się oraz nabywania nowych doświadczeń,

• Wysoki poziom osiągnięć szkolnych,

Uczeń zdolny w szkole i grupie rówieśniczej – problemy

Rodzaje nadwrażliwości/nadpobudliwości uczniów zdolnych:

1. Intelektualna

(niecierpliwość, zmienność, wielość pomysłów)

1. Emocjonalna

(zamykanie się w sobie, wybuchowość, kłótliwość)

1. Psychomotoryczna

(kręcenie się, bawienie się przedmiotami, zaburzona koordynacja ruchowa)

1. Wyobrażeniowa

(nadmierne fantazjowanie, wyolbrzymianie faktów)

1. Zmysłowo – sensoryczna

(tiki nerwowe, nieumiejętność skupienia myśli)

Specyficzne potrzeby uczniów zdolnych:

• Poznawczo-intelektualne (indywidualny tok nauki, zajęcia pozalekcyjne)

• Emocjonalno-motywacyjne (akceptacja, uznanie, rozsądne wyznaczanie celów, więź emocjonalna z nauczycielem)

• Twórcze (własna twórczość, akceptacja pomysłu, oryginalność, uczestnictwo w kulturze wyższego rzędu)

• Społeczne (zapewnić kontakt z innymi uzdolnionymi uczniami, spotkania z wybitnymi jednostkami)

• Fizjologiczne (właściwa dieta, szybkie korygowanie wad wzroku i postawy, odpowiednia ilość snu i odpoczynku, dbanie o aktywność fizyczną)

Praca z uczniem zdolnym:

• Akceleracja:

Przyśpieszenie, wcześniejsze rozpoczynanie nauki szkolnej, podwójna promocja, klasy półroczne (w 1 roku 2 klasy).

• Wzbogacanie treści programowych:

Przedmioty obowiązkowe i fakultatywne dla uczniów zdolnych; tworzenie klas o rozszerzonym programie nauczania; nauczanie wielopoziomowe – we wszystkich poziomach nauczania dostosowuje się materiał dla uczniów słabych przeciętnych, zdolnych.

• Profilowanie programów kształcenia

• Tworzenie szkół dla szczególnie uzdolnionych w różnych zakresach

• Rozwijanie i zaspokajanie zainteresowań:

Koła zainteresowań.

• Wdrażanie intensywnych metod kształcenia

• Organizowanie olimpiad i konkursów

Cechy, które ułatwiają rozwój zdolności – FACYLITATORY TALENTU:	Samoświadomość własnych możliwości, Poczucie dystansu wobec siebie i podejmowanej aktywności, W miarę wysoka, ale adekwatna samoocena, Odporność na stres, Poczucie sprawstwa (wewnątrzsterowność), Wiara i nadzieja,
Czynniki utrudniające rozwijanie talentu – KILLERY TALENTU:	Myślenie życzeniowe, Zaniżona samoocena, Brak krytycyzmu wobec siebie, Wysokie wymagania wobec siebie, Poczucie braku sprawstwa (zewnątrz sterowność), Zarozumiałość i poczucie wyższości,

Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych

SYNDROM NIEADEKWATNYCH OSIĄGNIĘĆ SZKOLNYCH, niekorzystna sytuacja, w której uczniowie zdolni nie wykorzystują swoich możliwości.

Rodzaje uczniów, którzy nie wykorzystują swoich możliwości:

• Uczniowie z syndromem (długotrwała, holistyczna terapia),

• Uczniowie nieproduktywni (wymagają niewielkiej pracy i pomocy ze strony pedagogów i psychologów),

Badania Colangego (2003 rok):

• SNOSz najczęściej uwydatnia się już w pierwszych latach szkoły podstawowej.

• Może pojawiać się periodycznie lub epizodycznie.

• Może trwać przez kilka miesięcy lub lat i nagle zniknąć.

• Może dotyczyć 1 przedmiotu, lub grupy przedmiotów (np. ścisłych).

• Może dotyczyć wszystkich przedmiotów – „całkowity syndrom”.

Diagnoza SNOSz:

FORMALNA	NIEFORMALNA
Współudział pedagoga z psychologiem, Zestawienie ocen, wyników testów z rezultatami standaryzowanych testów inteligencji, uzdolnień twórczych,	Diagnoza trwałych tendencji i form zachowania dziecka w domu i w szkole, Diagnoza funkcjonowania ucznia w typowych sytuacjach szkolnych, Diagnoza niektórych komponentów osobowych, Diagnoza czynników typowych dla środowiska rodzinnego, Diagnoza czynników typowych dla środowiska szkolnego,