UKŁAD PŁCIOWY MĘSKI

1.Narządy płciowe wewnętrzne

-jądra (testis)

-drogi płciowe wyprowadzające plemniki

a)wewnątrz jądrowe

*sieć jądra (rete testis)

*przewodziki wyprowadzające (ductuli efferentes testis)

*przewód najądrza (ductus epididymidis)

b)poza jądrowe

*nasieniowód (ductus deferens)

*przewód wytryskowy (ductus ejaculatorius)

-gruczoły płciowe dodatkowe

*gruczoły pęcherzykowe (gll. Vesiculares)- z nabłonka nasieniowodu

*gruczoł krokowy (prostata)- z nabłonka pierwotnej cewki moczowej

*gruczoły opuszkowo- cewkowe (gll. bulbourethrales)- z nabłonka zatoki moczowo-płciowej

Płynna wydzielina gruczołów+ plemniki = nasienie (sperma)

2.Narządy płciowe zewnętrzne

-prącie

-cewka moczowa

-moszna

PROCES ZSTĘPOWANIE JĄDER (krysiak str. 324)

U Eq, Su i człowieka pod koniec życia płodoweg, u Bo w 3 miesiącu rozwoju, u mięsożernych w okresie postnatalnym.

Jądra zstępują z jamy brzusznej do worka mosznowego- wyrostka pochwowego otrzewnej (processus vaginalis peritonei) okrytego przez mosznę (scrotum), przez kanał pachwinowy (canalis inguinalis)

-rozwijające się jadro połączone jest ze śródnerczem krezką moczowo-płciową (mesenterium urogenitale)

-śródnercze zawieszone jest na własne krezce – fałd śródnerczowy- plica mesonephrica

*przednia część fałdu zanika

*część środkowa zachowuje się jak wspólna krezka dla najądrza i jądra- mesorchium

*część tylna wchodzi w skład jądrowodu (gubernaculum testis), powstałego z otrzewnowego fałdu dolnej ściany brzucha (plica gubernaculi)

-w miejscu przyczepu jądrowodu guzki wargowo-mosznowe uwypuklają się na zewnątrz, pociągając za sobą otrzewną ścienną

-w okolicy pachwinowej powstają 2 symetryczne uwypuklenia, które pogłębiają się jako zachyłki jamy brzusznej i otrzewnowej- wyrostki pochwowe (processus vaginales)

-we wnętrzu wyrostka zostaje jądro z najądrzem (oraz nerwy i naczynia) i początkowy odcinek nasieniowodu.

Eq, Su- włókna jądrowodu wnikają do błony kurczliwej moszny (tunica dartos)

Proces migracji jąder jest wynikiem wzrostu cieśnienia śródbrzusznego i pociągania ich przez jądrowód do okolicy pachwinowej.

POWRÓZEK NASIENNY (funiculus spermaticus)- powstaje na skutek zstępowania jąder; leży częściowo w kanale pachwinowym, jamie moszny i poza początkowym odcinkiem nasieniowodu. Zawiera naczynia i nerwy zaopatrujące jądro. Całość obejmuje fałd otrzewnowy.

Wnętrostwo (cryptorchismus)- patologiczny proces zatrzymania zstępowania jąder w jamie brzusznej lub kanale pachwinowym.

JADRO (testis)

-rozwija się z zawiązków na przyśrodkowej powierzchni śródnerczy

-okryte torebką włóknistą- błona biaława (tunica albuginea)- z tk. łącznej, zawiera włókna kolagenowe oraz tętnicę i żyłę jadrową (a.v. testicularis)- widoczne na powierzchni jądra.

-blaszka trzewna (lamina visceralis) – osłonka pochwowa (tunicae vaginalia), to przedłużenie otrzewnej trzewnej i pokrywa błonę białawą, tworząc gładką powierzchnie jądra

-od błony białawej odchodzą przegródki jądra (septule testis)- dzieląc miąższ jądra na płaciki (lobuli testsis). Przegródki biegną zbieżnie do środka jądra, tworząc śródjądrze, torują one drogę wnikającym nerwom i naczyniom.

Błona biaława-> przegródki jądra-> śródjądrze

Miąższ jąder stanowią:

-cewki nasieniotwórcze kręte (tubuli seminiferi contorti)

-cewki nasieniotwórcze proste (tubuli seminiferi recti)

-sieć jądra (rete testis)

-przewodziki wyprowadzające (ductuli efferentes testis)

KOMÓRKI ŚRÓDMIĄŻSZOWE- kom. Leydiga- inaczej gruczoł śródmiąższowy jądra, produkują testosteron, występują pojedynczo lub w skupieniach, wokół cewki nasieniotwórczej prostej i śródpłacikowej tkance łącznej.

PŁACIK JĄDRA

-2-5 cewek nasieniotwórczych krętych (miejsce spermatogenezy), w ich ścianie:

*kom. nasienne- leżą między kom. podporowymi, zróżnicowane, w różnych stadiach rozwojowych

*kom. podporowe- kom. Sertoliego- produkują hormony, regulują spermatogenezę, dostarczają substancji odżywczych spermatocytom, uwalniają plemniki do światła cewek.

Każda cewka nasieniotwórcza kręta tworzy pętle- otwiera się do śródjądrza i tworzy sieć jądra, przed ujściem do siebie cewka prostuje się i staje cewką nasieniotwórczą prostą.

BUDOWA ZEWNĘTRZNA:

-koniec dogłowowy/doogonowy (extremitas capitata/caudata)

-powierzchnię boczną/przyśrodkową (facies lateralis/medialis)

-brzeg najądrzowy/wolny (margo epididymalis/liber)

Poza obrębem właściwego jądra: przewodziki wyprowadzające (odchodzą od sieci jądra) i przewód najądrza.

APARAT WIĘZADŁOWY JĄDRA

Jądrowód po ukończeniu procesu zstępowanie staje się źródłem 2 więzadeł:

-więzadło jądra właściwe (lig. testis proprium)- z przedniej części jądrowodu, krótkie, łączy koniec ogonowy jądra z ogonem najądrza

-więzadło ogona najądrza (lig. caude epididymidis)– z tylnej części jądrowodu, przymocowuje ogon najądrza do dna wyrostka pochwowego.

NAJĄDRZE

-głowa (caput epididymidis)- otrzymuje przewodziki wyprowadzające jądra, które łączą się w przewód najądrza

-trzon (corpus epididymidis)- tworzą go pętle przewodu najądrza, między trzonem a jądrem jest kieszonka jądrowa (bursa testicularis)

-ogon (cauda epididymidis)- przedłużenie przewodu najądrza; z ogonowym końcem jądra łączy go więzadło jądra własne (lig. testis proprium), a z wyrostkiem pochwowym więzadło ogona najądrza (lig. caudae epididymidis), jego włókna przechodzą w więzadło mosznowe (lig. scroti).

Powierzchnia zewnętrzna najądrza okryta jest błoną białawą (u Eq są w niej włókna mięśniowe gładkie), błona ta wysyła w głąb najądrza wypustki, które zapełniają przestrzenie między przewodzikami wyprowadzającymi i pętlami przewodu najądrza.

Długość przewodu najądrza: Ca 5-8m, Su 18m, Bo 40-50m, Eq 72-81m

Przy głowie najądrza może być pozostałość po przewodzie śródnercza(pranercza)- przydatek najądrza (appendix epididymidis).

Przewód najądrza przedłuża się, kończy w ogonie, a dalej biegnie jakos nasieniowód.

RÓŻNICE

1.Worek jądrowy

- PIES- między udami, bliżej odbytu niż u konia, dalej niż u świni kota; pokryty cienką skórą, skąpo uwłosioną, wyraźna rynienka pośrodkowa ze szwem moszna na jej dnie

-ŚWINIA-wyraźna rynienka pośrodkowa, leży o okolicy odbytu i jest skierowany do tyłu, skóra skąpo uwłosiona

-PRZEZUWACZE- odseparowany od okolicy pachwinowej okrężnym przewężeniem, zwisa między udami, obecna bruzda pośrodkowa, skóra słabo uwłosiona (mocno u tryka)

-KOŃ- leży wysoko w okolicy pachwinowej, kształt półkolisty, wyraźna bruzda pośrodkowa ze szwem, skóra pokryta delikatnymi włosami, może być pigmentowana i zawierać gruczoły potowe i łojowe

2.Jądra

- PIES- kuliste, niewielkie, koniec głowowy skierowany do przodu i ku dołowi, ogonowy w górę i ku tyłowi, najądrze nakłada się na jądro od strony grzbietowo bocznej

-ŚWINIA- duże, jajowate, koniec ogonowy zwrócony do tyłu w stronę odbytu, brzeg wolny uwypukla się w stronę krocza

-PRZEZUWACZE- często asymetryczne, jajowaty kształt, koniec głowowy skierowany ku górze, koniec ogonowy na dół, brzeg najądrzowy u buhaja skierowany przyśrodkowo, a u małych przeżuwaczy przyśrodkowo i ku tyłowi

-KOŃ- spłaszczone, kształt jajowaty, oś długa ustawiona pionowo z lekkim przechyleniem w dół końca ogonowego, koniec głowowy skierowany do przodu, brzeg najądrzowy leży dogrzbietowo a wolny skierowany w dół; często lewe jądro cięższe i zwisa niżej; śródjądrze w końcu dogłowowym jądra; najądrze- głowa i trzon strona grzbietowo boczna jądra, ogon pokrywa od strony grzbietowej koniec ogonowy jądra i skręca na stronę przyśrodkową gdzie przechodzi w nasieniowód.

NASIENIOWÓD (ductus deferens)

-silnie poskręcany, grube ściany, małe światło, uchodzi do części miednicznej cewki moczowej

-wchodzi w skład powrózka nasiennego, z którym osiąga jamę brzuszną za pomocą kanału pachwinowego, tworzy uwypukloną pętlę w fałdzie otrzewnej, przechodzi pod moczowodem, przechodzi przez gruczoł krokowy, uchodzi do cewki.

-wyróżniamy błonę śluzową, mięśniową i przydankę

-BŁONA ŚLUZOWA- tworzy podłużne fałdy, nabłonek początkowo dwurzędowy, przechodzi w wielorzędowy cylindryczny, blaszka właściwa z tk. łącznej ma liczne włókna sprężyste.

- BŁONA MIĘŚNIOWA- z mięśni gładkich, 2 warstwy wewn. okrężna i zewn. podłużna, może występować warstwa 3 podłużna tuż pod śluzówką.

-PRZYDANKA-łączy go z otoczeniem.

Końcowy odcinek nasieniowodu tworzy zgrubienie- bańka nasieniowodu (ampulla ductus deferentis) w jej obrębie śluzówka tworzy liczne uchyłki (diverticula ampullae). W błonie śluzowej bańki liczne gruczoły cewkowe rozgałęzione (gll. ampullae)- część gruczołowa nasieniowodu- najlepiej wykształcona u przeżuwaczy i konia, słabo u psa i świni, brak u kota.

Zwężony odcinek ujściowy nasieniowodu u konia i przeżuwaczy zespala się z przewodem wyprowadzającym gruczołu pęcherzykowego (ductus excretorius glandulae vesicularis), w krótki przewód wytryskowy (ductus ejaculatorius). Uchodzi on ujściem wytryskowym (ostium ejaculatorium), na wyniosłości błony śluzowej cewki moczowej, zwanej wzgórkiem nasiennym (colliculus seminalis) na wewnętrznej powierzchni grzbietowej ściany cewki, w odcinku miednicznym.

OSŁONKI JĄDRA I POWRÓZEK NASIENNY

-otaczają jądro, najądrze i część powrózka nasiennego

-poszczególne warstwy osłonek odpowiadają warstwom ściany jamy brzusznej

MOSZNA:

*skóra (crutis)

*włóknisto-mięśniowa tkanka podskórna, błona kurczliwa (tunica dartos)

*2-warstwowa powieź nasienna zewnętrzna (fascia spermatia externa)- pochodna powięzi tułowia powierzchownej i głębokiej (fascia trunci superficialis et profunda)

*m. dźwigacz jąder (m. cremaster)- pochodny m. skośnego brzucha wewnętrznego (m. obliquus abdominis internus)

WYROSTEK POCHWOWY- rozszerzenie jamy otrzewnej, obejmuje prawą i lewą część worka mosznowego, oddzielone przez przegrodę moszny- septum scroti (tworzy ją skóra i tkanka podskórna), oddziela jądra i widoczna jest na powierzchni worka mosznowego jako szew moszny (raphe scroti)

*powięź nasienna wewnętrzna (fascia spermatica interna)- pochodna powięzi poprzecznej brzucha (fascia transvesalis)

*blaszka ścienna osłonki pochwowej (lamina parietalis tunicae vaginalis), pochodna otrzewnej ściennej (peritoneum paritale)

MOSZNA

-skóra moszny pozbawiona włosów – wyjątek kot, posiada gruczoły potowe i łojowe, ściśle przylega do błony kurczliwej

-błona kurczliwa- pod nią powięź podkurczliwa, błona ma kom. mięśniowe gładkie- biorą udział w unoszeniu i opuszczaniu moszny (a więc w regulacji temperatury jąder). Najlepiej rozwinięta- najgrubsza u buhaja.

-powięź nasienna zewnętrzna- ma 2 warswy- powierzchowną i głęboką- połączone tkanką łączną luźna z powięzią nasienną wewnętrzną i osłonką pochwową (tunica vaginalis)

Powrózek nasienny- składa się z nasieniowodu naczyń i nerwów jądra wraz z otaczającymi je błonami surowiczymi; połączony jest z krezką nasieniowodu, która przedłuża się w krezkę jądra.

GRUCZOŁY PŁCIOWE DODATKOWE (glandulae genitales accessoriae)

-obudowują miedniczny odcinek cewki moczowej

-wzrost i funkcja regulowane są przez hormony płciowe

-wczesne kastraty niedorozwój gruczołów, a u późne ulgają atrofii (zanikowi)

1.Gruczoł pęcherzykowy (gl. vesicularis)- parzysty, z boku szyjki pęcherza, położenie boczne w stosunku do nasieniowodu.

*największy u konia (dł. 10-15cm), ma postać grubościennego pęcherza, stąd jego nazwa pęcherzyk nasienny (vesicula seminalis).

*U bydła gruczoł jest nieco krótszy (10-12cm), ma zwartą konsystencję, o guzowatej powierzchni zewnętrznej. Gruczoł cewkowo-pęcherzykowy rozgałęziony.

*U świni ma on kształt trójściennej piramidy o wierzchołku skierowanym ku tyłowi (7-12cm). Gruczoł cewkowo-pęcherzykowy rozgałęziony.

*Mięsożerne- brak tego gruczołu.

W czasie ejakulacji gruczoł opróżnia szybko, dzięki mięśniom gładkim w osłonce i tk. łącznej śródmiąższowej. Jednostronne przewody wydalające pęcherzyka nasiennego u konia i gruczołu pęcherzykowego przeżuwaczy- zespalają się z końcowym odcinkiem nasieniowodu w krótki przewód wytryskowy, który ujściem wytryskowym otwiera się do cewki moczowej- na jej wzgórku nasiennym.

U świni gruczoł pęcherzykowy uchodzi do cewki moczowej samodzielnie albo też z nasieniowodem z zagłębieniu śluzówki.

2.Gruczoł krokowy (prostata, stercz)- u wszystkich gatunków, najlepiej rozwinięty u mięsożernych, w gruczole wyróżniamy trzon (corpus prostatae) i część rozsianą (pars disseminata). Trzon przylega z zewnątrz do ściany cewki moczowej, a część rozsiana składa się z płacików rozproszonych i wbudowanych w ścianę cewki moczowej. Torebka zewnętrzna gruczołu i tk. łączna śródmiąższowa ma włókna mięśniowe gładkie- zapewniają opróżnianie gruczołu. U gatunków z częścią rozsianą jest też mięsień cewkowy.

*U psa trzon w postaci 2 symetrycznych półkolistych płatów, prawego i lewego, które obejmują cewkę ze wszystkich stron; u kota strona dobrzuszna zostaje wolna. Część rozsiana u mięsożernych słabo rozwinięta.

*Su i Bo mają trzon płaski na grzbietowej ścianie cewki moczowej, objęty mięśniem cewkowym.

*U kozy i owcy jest tylko część rozsiana.

*Eq trzon w postaci 2 płatów (lobi prostatae), ułożone po bokach cewki moczowej połączone leżącym dogrzebietowo pomostem – węziną gruczołu krokowego (isthmus prostatae). Brak części rozsianej.

3.Gruczoł opuszkowo-cewkowy (gl. bulbourethralis)

-parzysty, leży obok cewki moczowej przed jej wyjściem z jamy miednicy, obok opuszki prącia (bulbus penis).

*u psa brak gruczołu, u kota mały

*u Su znaczna wielkość, dl. 17-18cm, z zewnątrz pokryty mięśniem opuszkowo-gruczołowym (m. bulboglandularis)

*u Eq i Bo gruczoł leży na grzbietowej ścianie cewki, wielkość orzecha włoskiego, u przeżuwaczy gruczoł ma przewód pojedynczy, a u konie potrójny/poczwórny.

PRĄCIE

1.Budowa:

Prącie rozpoczyna sie 2 odnogami (crura penis) na łuku kulszowym (arcus ischiadicus), odnogi łączą się tworząc korzeń prącia (radix penis), przedłuża się w trzon (corpus penis), a on kończy się żołędziem prącia (glans penis). Usadowione w pokładzie tkanki łącznej pod spojeniem miedniczym.

Penis składa się z :

- korzeń prącia

*odnogi prącia, zbudowane z 2 ciał jamistych (corpus cavernosum penis)- otoczone błoną białawą, od niej w głąb odchodzą beleczki ciała jamistego (trabeculae corporis cavernosi) tworzące rusztowanie dla ciał jamistych

*opuszka prącia (bulbus penis), utworzonej przez nieparzyste ciało gąbczaste (corpus spongiosum penis)- otoczone błoną białawą; opuszka w początkowym odcinku prącia, położona między odnogami, podzielona niekompletną przegrodą na 2 symetryczne części

-trzonu prącia

*ciało jamiste i ciało gąbczaste

-żołędzi prącia

* ciało gąbczaste żołędzi (corpus spongiosum glandis)

*kość prącia (os penis)- modyfikacja ciała jamistego u psa

-naczynia krwionośne nerwy, skóra (napletek- preputium) i powięzie prącia

-u kotowatych i torbaczy prącie skierowane do tyłu (penis retroversus), u reszty do przodu (penis anteversus)

-prącie może być ustalone lub zwisające (penis affixus/pendulus)

-w płaszczyźnie pośrodkowej jest przegroda prącia (septum penis)- całkowicie zachowana u psa, u pozostałych jest ma otwory, parzystość ciał jamistych traci na znaczeniu; na grzbiecie prącia (dorsum penis) jest bruzda dogrzebietowa prącia (sulcus dorsalis penis), w niej przebiegają naczynia i nerwy. Na przeciwległej powierzchni, pośrodkowo występuje bruzda cewkowa prącia (sulcus urethralis penis)- w niej biegnie cewka moczowa otoczona ciałem gąbczastym.

-trzon umocowany do miednicy więzadłem podwieszająbym prącia (ligamentum suspensorium penis)

Prącie

a)mięsożernych-cylindryczne, zawiera kość prącia, żołądź prącia

b)świni, przeżuwaczy- długie, zagięcie esowate (flexura sigmoidea penis) w fazie spoczynkowej, koniec prosty u przeżuwaczy, u świni lekko spiralnie zakręcony; u małych przeżuwaczy zakończenie prącia poprzedzone wyrostkiem cewki moczowej (processus urethrae)

c)koń- prącie bocznie spłaszczone, silnie wykształcony żołądź

CEWKA MOCZOWA

-droga dla moczu i nasienia

-rozpoczyna się od strony szyjki pęcherza ujściem cewki moczwej wewnętrznym (ostium urethrae internum), a kończy zewnetrznym (ostium urethrae externum)- na żołędziu prącia

-dzielimy ją na część przesterczową (pars preprostatica)- droga moczowa i cześć sterczową (pars prostatica), oraz część miedniczną (pars pelvina) i część prąciowa (pars penina) -> odcinek sterczowy części miednicznej i cześć prąciowa otoczone są ciałem gąbczastym- część gąbczasta cewki (pars spongiosa urethrae)

-część miedniczna cewki- zawiera gruczoły płciowe dodatkowe- ich przewody wyprowadzające trafiają do jej światła, ta część okryta jest mięśniem cewkowatym

-cewka opuszcza jamę miednicy przez łuk kulszowy, dołącza do trzonu pracia (w bruździe cewkowej), u konia są gruczoły cewkowe (gll. urethrales)

Typy prącia:

-włóknisto-sprężysty- przewaga rusztowania łącznotkankowego nad tkanką jamistą- zwarta konsystencja prącia w fazie spoczynkowej- świnia, przeżuwacze

-mięśniowo-jamisty- tkanka jamista w przewadze nad rusztowaniem łącznotkankowym- w fazie spoczynkowej prącie zwiotczałe i zmniejszone- pies i koń

Podczas wzwodu- zwiotczenie mięśni gładkich tętnic oraz beleczek ciał jamistych-> zwiększony napływ krwi do ciał jamistych, odpływ krwi z ciał jamistych za pomocą żył głębokich zostaje wstrzymany- skurczenie toniczne mięśni przepony miednicy (diaphragma pelvis), przez które przechodzą żyły.

*odpływ krwi z żyły grzbietowej prącia ulega spowolnieniu – żyła ta odprowadza krew z ciała gąbczastego prącia, jest ono wiotkie dlatego cewka objęta nim jest zawsze drożna.

*tętnice ciał jamistych pochodzą od t. głębokiej prącia, a tętnica ciała gąbczastego odchodzi od t. opuszki prącia.

*żyły jamiste zbierają krew z ciał jamistych (i uchodzą do ż. Głębokich prącia) oraz ciała gąbczastego (uchodzą do ż. grzbietowej prącia).

*tętniczki ślimakowe (aa.helicinae)- biorą udział w napływie krwi do ciał jamistych przy podnieceniu; zaopatrzone w urządzenia zamykające.

-powrót do stanu wyjściowego- dzięki włóknom sprężystym, mięśniom gładkim, tt. ślimakowe zamykają dopływ krwi do ciał jamistych.

ŻOŁĄDŹ PRĄCIA (glans penis)

*u ogiera kształt grzyba, najszersza część to korona żołędzi (corona glandis), pomiędzy trzonem prącia a koroną żołędzi jest przewężenie – szyjka (collum glandis), na końcu korony jest zagłębienie- dół żołędzi (fossa glandis), gdzie znajduje się ujście zewnętrzne cewki moczowej

*u psa- podzielona na część długą żołędzi (pars longa glandis) oraz roszerzoną, bliższą- opuszkę prącia (bulbus glandis)

*knur- wolny koniec spiralnie skręcony wzdłuż osi długiej, okryty niewielką żołędziom

*u buhaja- wolny koniec to niewielka asymetryczna żołądź, cewka kończy się na powierzchni dobrzusznej.

NAPELTEK (preputium)

-wytwór skóry otacza żołądź i przylegający do niej odcinek trzonu prącia

-prącie zwisające objęte napletkiem dookoła, a ustalone (zwierzęta udomowione oprócz kota) leży w łożysku łącznotkankowym na dolnej ścianie brzucha, a objęte napletkiem z boków i od dołu, jedynie przedni koniec prącia jest otoczony napletkiem dookoła.

Napletek składa się z :

-blaszki zewnętrznej (lamina externa)- w obrębie ujścia napletkowego (ostium preputiale) tworzy pierścień napletkowy (anulus preputialis) i zawija sie do środka napletka jako blaszka wewnętrzna (lamina interna). Blaszka zewnętrzna to odpowiednik uwłosionej skóry.

-blaszka wewnętrzna- charakter błony śluzowej pochodzenia skórnego

-dno napletka (fundus preputii)- w jego obrębie blaszka wewnętrzna zawija się na przedni koniec prącia jako blaszka prąciowa (lamina penis preputii)

*tylko u konia fałd napletka (plica preputialis) tzw fałd rezerwowy, w przypadku konia występuje napletek zewnętrzny i wewnętrzny

*przy ujściu napletkowym są włosy, u psa świni i przeżuwaczy są też na niewielkim obszarze blaszki wewnętrznej napletka, u konia sięgają one dalej- do dna.

*grudki limfatyczne w blaszce wewnętrznej- pies świnia przeżuwacze, ale u psa i przeżuwaczy mogą zachodzi na blaszkę prąciową.

*u knura nad ujściem napletkowym duży uchyłek napletkowy (diverticulum preputiale)

MIĘŚNIE PRĄCIA I NAPLETKA

-m. cewkowy (m. urethralis)- poprzecznie prążkowany, ocejmuje okrężnie odnicek miedniczny cewki moczowej u wszystkich gatunków

-m. opuszkowo- gąbczasty (m. bulbospongiosus)- przedłużenie m. cewkowego, zaczyna się nad gruczołem opuszkowo- cewkowym, obejmuje opuszkę prącia i sięga do korzenia prącia

*u konia nakłada się na cewkę moczową w odcinku prąciowym i osiąga żołądź prącia.

-m. kulszowo-jamisty (m. ischiocavernosum)- parzysty, krótki, zaczyna się na łuku kulszowym, przylega do odnóg prącia, kończy się na korzeniu prącia.

-m. wciągacz prącia (retractor penis)- m. gładki, parzysty, zaczyna się na powierzchni dobrzusznej pierwszego kręgu ogonowego i jako część odbytnicza (pars rectalis) tworzy brzuszną pętle obwodową (pars analis), a jako część prąciowa biegnie między odnogami prącia na powierzchnię cewkową prącia.

*u psa sięga do opuszki prącia

*u świni i przeżuwaczy do tylnej krzywizny esowatego zagięcia prącia

*u konia przechodzi w mięsień opuszkowo- gąbczasty

*u świni m. wciągacz rozpoczyna się na powierzchni brzusznej k. krzyżowej i nie tworzy pętli odbytniczej.

Mięśnie napletka są u: psa świni i przeżuwaczy.

-m. napletkowy doczaszkowy (m. preputialis cranialis)- pochodzi z m. skórnego tułowia, rozpoczyna się w okolicy chrząstki mieczykowatej i łączy się z blaszką wewnętrzną napletka. Jego skurcz pociąga napletek do przodu

-m. napletkowy doogonowy (m. preputialis caudalis)- antagonista doczaszkowego, cofacz napletka- tylko u przeżuwaczy, rozpoczyna się na wyrostku pochwowym i przechodzi w ścianę blaszki zewnętrznej napletka.

NACZYNIA I NERWY

Unaczynienie tętnicze narządów jamy miednicy pochodzi z t. sromowej wewnętrznej- jej odgałęzienia zaopatrują odcinek miedniczny cewki moczowej i gruczoły płciowe dodatkowe. Tętnica sromowa zewnętrzna zaopatruje mosznę, osłonkę pochwową i napletek. Jądro, najądrze i nasieniowód zaopatruje tętnica jądrowa i nasieniowodowa.

-prącie świni i przeżuwaczy unaczynione jest przez t. sromową wewnętrzną

-mięsożernych przez t. sromową wewnętrzną i zewnętrzną.

-konia t. sromowa wewnętrzna, zewnętrzna i t. zasłonowa.

Tętnicom towarzyszą jednoimienne żyły, z tendencją do tworzenia splotów.

Naczynia chłonne dodatkowych gruczołów płciowych uchodzą do węzłów chłonnych biodrowych i krzyżowych. Naczynia chłonne prącia i napletka do węzłów chłonnych pachwinowych. Chłonka z jąder i najądrzy tafia do węzłów chłonnych biodrowych i lędźwiowych aorty.

Unerwienie- nerwy rdzeniowe i układ autonomiczny.

Od splotu lędźwiowego odchodzą:

-n. biodrowo-podbrzuszny

-n. biodrowo-pachwinowy

-n. płciowo-udowy

^^unerwiają mosznę, napletek, wyrostek pochwowy i m. dźwigacz jądra

Od slotu krzyżowego odchodzą:

-n. sromowy- unerwia m. wciągacz prącia

-n. grzbietowy prącia- unerwia jego łączenie z napletkiem i żołędzią

Od splotu nasiennego- odchodzą gałęzie współczulne układu autonomicznego- zaopatrują jądra.

Od splotu miednicznego odchodzą odgałęzienia współczulne- unerwiają narządy płciowe jamy miednicy praz prącie, a przywspółczulnie unerwiają je nn. miedniczne.