I Projektowanie badań, definiowanie podstawowych pojęć 28-02-2009

II Metodologiczny kontekst uprawiania pedagogiki

III Status teorii w naukach społecznych (brak na teście)

IV Paradygmat pozytywistyczny

V Paradygmat interpretatywny(humanistyczny)

VI Badania ilościowe i jakościowe w edukacji tematy na wykłady

VII Moralne aspekty badań(etyka badań)

VIII Metoda sondażu diagnostycznego

IX Wywiad jakościowy

X Analiza dokumentu, analiza treści

I.1. Metodologia badań

METODOLOGIA w węższym rozumieniu(za: Mieczysław Malewski, 1997) neopozytywistów

„Metodologia to wiedza o metodach poznania naukowego oraz regułach posługiwania się nimi w procesie badawczym”

METODOLOGIA w szerszym rozumieniu(za: Mieczysław Malewski, 1997) pojawiło się po tzw. antypozytywistycznym przełomie

„Metodologia to rodzaj meta- wiedzy o społecznych celach poznania naukowego i prawomocnych strategiach ich realizacji. Jest ona wielopłaszczyznowa i obejmuje 3 wzajemnie zintegrowane płaszczyzny: płaszczyzna ontologiczna, płaszczyzna epistemologiczna, płaszczyzna metodyczna.

2. Ontologia, epistemologia, antropologia, aksjologia

ONTOLOGIA-podstawowy dział filozofii, zajmujący się refleksją nad zjawiskami bycia, bytu, jego genezą i klasyfikacją bytów. Nauka o bytach.(Np. byt – drzewo)

EPISTEMOLOGIA- jest to dział filozofii zajmujący się teorią poznania.

ANTROPOLOGIA- (nauka) dziedzina refleksji, której głównym przedmiotem jest człowiek.

Ujmuje się go(człowieka) wieloaspektowo:

• W wymiarze metafizyczno-ontologicznym

• W wymiarze moralno- etycznym

• W wymiarze estetycznym

• W wymiarze psychologicznym

• W wymiarze społeczno- kulturowym

AKSJOLOGIA- jest to ogólna teoria wartości i wartościowania. Bada różnego rodzaju wartości.

3. Paradygmat(rozwój nauk wg Th. Kuhna, wizja nauki normatywnej K.R. Poppera)

PARADYGMAT- to pewne akceptowane wzory faktycznej praktyki naukowej(pewne tradycje, które są akceptowane) -wzory obejmujące również prawa, teorie, zastosowanie i wyposażenie techniczne-tworzą model, z którego wyłania się jakaś szczególnie zwarta tradycja badań naukowych.(Kuhn, 2001)

Rozwój nauki wg Th. Kuhna:

1.Nauka normalna-okres charakteryzuje się tym, że naukowcy odtwarzają to, co jest już wiadome-panuje tu taki spokój

2.Nauka normalna rozwiązuje łamigłówki-tutaj pojawiają się małe problemy, które trzeba rozwiązać

3.Anomalie w nauce-wśród łamigłówek pojawiają się trudności, które trzeba rozwiązać

Cechy odkryć naukowych:

- wstępne uświadomienie sobie anomalii

- wprowadzenie nowych obserwacji

- zmiana dotychczasowych procedur badawczych

Kryzys i powstawanie teorii naukowych.

Pojawia się wiele problemów i naukowcy nie są w stanie tego rozwiązać dotychczasowymi metodami badań, stąd pojawiają się nowe metody.

-powstawanie nowych teorii jest bezpośrednią odpowiedzią na kryzys.

Początek nauki rewolucyjnej-nagły rozwój konkurencyjnego paradygmatu.

Wizja nauki normatywnej K.R. Poppera

Zauważył on, że społeczności naukowców powinny być społecznościami otwartymi, w których nigdy nie dochodzi do utrwalenia dominującego paradygmatu(nie dopuścić do tego by istniała jedna tylko filozofia dominująca)

Nauka powinna znajdować się w stanie ciągłej rewolucji, a krytyka powinna być istotą działań naukowych(każdy naukowiec powinien być nastawiony na krytykę, (powtarzać) i tworzyć nowe wizje)

4. Metoda badawcza, technika badawcza, narzędzie badawcze

METODA BADAŃ EMPIRYCZNYCH-jest to określony powtarzalny sposób uzyskiwania pewnego typu informacji o rzeczywistości.(Ankieta, wywiad)

TECHNIKI BADAWCZE- są bliżej skonkretyzowanymi sposobami realizowania zamierzonych badań (np. „ja za prof. … uznaje, że ankieta to technika…) -do pracy licencjackiej

NARZĘDZIE BADAWCZE-jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badawczej.

5. Cel badań, problem badawczy, hipoteza badawcza(zmienna)

CEL BADAŃ- wymaga uświadomienia sobie, po co podejmujemy badania oraz do czego będą przydatne uzyskane w nich wyniki

PROBLEMY BADAWCZE-są to pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych.

HIPOTEZA BADAWCZA- to przypuszczenie lub domysł wysunięty prowizorycznie do wyjaśnienia lub określenia interesującego nas problemu bądź zjawiska.

II. ZJAWISKO ECHA METODOLICZNEGO W PEDAGOGICE(za: prof. Lewowicki, 2006)

W pedagogice jest to odzwierciedlanie podejść i sposobów uprawiania nauki dostępnych w innych naukach empirycznych.

Wieloparadygmatyczny sposób uprawiania pedagogiki (podejścia i metody badawcze zaczerpnięte z różnych nauk i dyscyplin akademickich:`

-nauki ścisłe -badania eksperymentalne; obserwacje uczestniczące(kwestionariusze obserwacyjne, testy, pomiary, skale)

-socjologia- badania sondażowe(np. ankieta, wywiad kwestionariuszowy)

-antropologia i etnografia- badania biograficzne(np. wywiady biograficzne, wywiady narracyjne); badania uczestniczące( np. etnografia – obserwacja uczestnicząca, badania przeprowadzamy uczestnicząc w życiu badanej osoby)

-medioznastwo i kultura mediów-analiza dokumentów wizualnych i audiowizualnych(np. analiza treści, filmy, fotografia)

Rola metodologii:

- dostarcza reguł komunikowania- umożliwia porozumiewanie się

-dostarcza reguł wnioskowania(indukcja, dedukcja)

-dostarcza reguł intersubiektywności(możemy wspólnie rozmawiać na ten sam temat, wszystko jest dla jednych i drugich zrozumiałe)

III. TEORIA NAUKOWA-teorie dostarczają zestawu pojęć pozwalających definiować i wyjaśniać pewne zjawiska.

Teoria jest finalnym produktem procesów poznawczych i najdoskonalszą formą jego zapisu.

Funkcje teorii naukowej:

- dostarcza ram teoretycznych dla prowadzonych badań

- instruują jak patrzeć na zjawiska

Właściwości teorii naukowej:

- spójna wewnętrznie

-zgodna z innymi teoriami

IV.1. Definicyjne ujęcie pozytywizmu

POZYTYWIZM- jest pewnym stanowiskiem filozoficznym dotyczącym wiedzy ludzkiej, jest zbiorem reguł oraz kryteriów wartościowania odnoszących się do poznania ludzkiego.

2. Fazy pozytywizmu- przedstawiciele paradygmatu pozytywistycznego

I POZYTYWIZM(XIX WIEK) -August Comte’ (1798-1857)

• Prawo 3-ch stadiów( każda nauka zaczyna się od czegoś tam i kończy na czymś najbardziej pożądanym)

• Religia ludzkości

Prawo 3-ch stadiów rozwoju nauki:

- faza teologiczna- umysł ludzki pyta o utajoną naturę rzeczy, chce się dowiedzieć, „dlaczego” i odpowiadana pytanie konstruując bóstwa na swoje podobieństwo(odwoływanie się do pewnych bóstw, by się dowiedzieć, „dlaczego?)

Wiedza przejawia się w formie przesądów i zabobonów(wierzenia fetyszystyczne, kulty totemiczne, praktyki wróżbiarskie)

- faza metafizyczna-jest to obszar nienaukowych rzeczy, odwołuje się do sił przyrody(nie jak w fazie I bóstw) -pyta o naturę rzeczy, nadal chce wiedzieć, „dlaczego” i odpowiada odwołując się do pozaświatowych zwierzchników, tj. siły, świeckie czy naturalne bóstwa, własności, mocy, jakości?

- faza pozytywna- umysł pozytywny pyta, „dlaczego” i rezygnuje ze spekulacji nad nieujawnioną naturą rzeczy?

Umysł ludzki pyta jak powstają zjawiska jak przebiegają, zbiera fakty-nie używa słów ani pojęć, którym nie odpowiadają realne rzeczy(umysł ludzki bada, mierzy fakty).Posługuje się rachunkiem, eksperymentem.

II POZYTYWIZM (XX WIEK) „POZYTYWIZM EPISTEMOLOGICZNY”(EMPIRIOKRYTYCYZM) -Richard Avenarius(1843-1896)

Ernest Mach(1838-1916)

- czyste doświadczenie- (autorzy uważali, że najważniejsze jest w nauce czyste doświadczenie, trzeba mieć pewność, że jest to fakt za pomocą zmysłów)

- w poznaniu naukowym należy opierać się na czystym doświadczeniu. Nauka jest ekonomicznym opisem faktów- nauka winna zajmować się wyłącznie opisem faktów

III POZYTYWIZM „NEOPOZYTYWIZM” „LOGICZNY POZYTYWIZM” „ LOGICZNT EMPIRYZM” – „KOŁO WIEDEŃSKIE”

Moritz Schlick (1882-1936), Rudolf Carnap (1891-1970), Ludwig Wittgenstein (1889-1951)

Pozytywizm- przedmiotem nauki są jedynie fakty, rezygnujemy z teorii wartości.

3.Fizykalizm, empiryzm, scjentyzm, rzeczywistość społeczna, cel nauki

FIZYKALIZM-dążenie pozytywistów, aby język nauki uczynić jednolitym, dlatego jedność języka= jedność nauki. Tym językiem jest JĘZYK FIZYKI

EMPIRYZM-jedynym źródłem wiedzy jest doświadczenie zmysłowe.

SCJENTYZM-to wyłączne i całkowite zaufanie do nauki.

RZECZYWISTOŚC SPOŁECZNA-istnieje na wzór rzeczywistości przyrodniczej, organicyzm

- składa się z autonomicznych wobec człowieka faktów

-istnieje obiektywnie, zewnętrznie wobec podmiotu poznającego(badacza) rządzą nią uniwersalne i odwieczne prawa np. prawa natury (determinizm)

CEL NAUKI-poznawanie i odkrywanie stałych praw rządzących rzeczywistością.

V.1Krytyka pozytywistycznej wizji nauki- Dilthey

Dilthey- pierwsza osoba, która sprzeciwiła się pozytywistom.

Odrzucał w swoim manifeście koncepcje nauki:

-naturalistyczną koncepcję świata społecznego(nie tylko liczy się to, co jest faktem, widoczne, ale również niewidoczne- uczucia)

- krytykował pozytywizm za to, że nie dostrzegał w człowieku jego wieloaspektowości i indywidualizmu

Świat ludzi nie jest już postrzegany, jako świat przyrody, ale świat ludzki, to świat kultury. Świat kultury, jako świat społeczny jest złożony z wartości.

Model nauki Diltheya:

Jest to metoda rozumienia, aby poznać świat. Rozumienie, jako metoda poznania.

Dla Diltheya zrozumieć człowieka to znaczy wczuć się w niego na zasadzie empatii.

Wg Diltheya metodą poznania jest zrozumienie empatyczne, które polega przeżywaniu, wczuwaniu się w przeżycia poznawanej jednostki. Przedmiot poznania nie znajduje się na zewnątrz badacza, lecz konstruuje się w aktach poznania (w naszym umyśle).

2. Socjologia rozumiejąca Maxa Bebera

Rozumiejące wyjaśnianie- wyjaśniające rozumienie.

Żeby zrozumieć zachowanie człowieka należy zrozumieć motyw, który skłonił go do tego postępowania, odkryć wartości, ku którym dąży. Rozumienie działań lidzkich odbywa się poprzez odwoływanie się do pytań, „co?” i „dlaczego?”

Typ idealny, jako narzędzie poznania wg Bebera

Służy poznaniu konkretnych zjawisk kulturowych, jest narzędziem badawczym tworzonym przez badacza.

Typ idealny pokazuje, jaka rzeczywistość mogłaby być, ale jaka nie jest. Jest to pojęcie typologiczne, do którego porównujemy obserwowane zjawiska szeregując je wg stopnia zbieżności z typem idealnym.

3. Stanowisko Ricerta

Ricert był jednym z fundatorów kulturoznawstwa.

Ricert nie godził się, aby dopatrywać się przyczyny różnic między naukami przyrodniczymi i humanistycznymi w tym, ze każda z nich zajmuje się zupełnie innym przedmiotem, czyli inną rzeczywistością. Różnica istnieje w spostrzeganiu tej rzeczywistości(indywidualne spostrzeganie rzeczywistości)

4. Hermeneutyka

HERMENEUTYKA- nauka o rozumieniu (filozofia rozumienia) twórcą był m.in. Gadamer

Jest to sztuka interpretacji tekstów literackich, źródeł historycznych. Hermeneutyka widzi badacza bardzo mocno zakorzenionego w swoim społecznym doświadczeniu. Badacz podejmuje krytyczny dialog z rzeczywistością i rozumienie rzeczywistości następuje przez interpretację.

KOŁO HERMENEUTYCZNE-jest procesem badania przypominającym sytuację dialogu, gdyż pytania zadawane światu dostarczają odpowiedzi pozwalających zadąć kolejne pytania.

FUZJA HORYZONTY- badacz konfrontuje własne interpretacje z interpretacjami innych. Możliwość wykraczania poza własny horyzont poznawczy.

5. Główne założenia paradygmatu interpretatywnego

Rzeczywistość społeczna jest widziana, jako świat kultury. Wiedza jest kreacją ludzkiego umysłu, bo nie znajduje się na zewnątrz badacza, lecz jest przez niego kreowana. Wiedza ma charakter społeczny, bo jest dokonywana z uwzględnieniem kontekstu społecznego.

VI.1Charakterystayka badań ilościowych i jakościowych.

	BADANIA ILOŚCIOWE	BADANIA JAKOŚCIOWE
Rzeczywistość społeczna	-świat tworzący fakty jest to rzeczywistość faktualna i poznawana empirycznie -świat jest bytem obiektywnym, zewnętrznym i niezależnym wobec badacza -neutralność -rzeczywistość jest widziana jak świat przyrody rządzi nią determinizm	-świat tworzą wartości, jest on obdarzony sensem i znaczeniem -świat jest zależny od badacza, jest subiektywny, rzeczywistość jest różnorodna, wielowątkowa
Człowiek(badacz+ badany)	- badacz –musi być obiektywny jest niezależny jest outsiderem Badany-jest raczej przedmiotem naszego badanie jest zależny od badacza	-badacz-osoba wolna i niezależna, jest subiektywny, zależny od rzeczywistości badanej -badany jest podmiotem w naszym badaniu
Wiedza	Scjentyzm – wiedza i nauka mają bardzo wysoki status, ma charakter techniczny i instrumentalny	-istotna wiedza ukryta nie empiryczna
Wartości	Neutralność aksjologiczna (badacz zachowuje max dystans do wartości, w ogóle go nie interesują)	-badacz uwzględnia wartości, świadomy jest własnych wartości, które angażuje do prowadzonych badań
Metodyka badań	Metoda empiryczna -procedura indukcyjna(wnioskujemy na podstawie zebranych faktów -badacz posługuje się metodami: eksperymenty, testy, pomiary	-badania uczestniczące -otwarte procedury badawcze -niestandaryzowane narzędzia badawcze

Cechy badań jakościowych:

-kontekst- uwzględnienie możliwie najszerszego kontekstu badanych zjawisk

-naturalność – badanie zawsze prowadzone w miejscu gdzie występują(wybieramy naturalne środowisko osób badanych)

-otwartość podejścia badawczego dane gromadzone w sposób otwarty

-podmiotowe warunki procesu naddania szacunek, partnerstwo, dialog z osobą badaną

-brak hipotez

Metody badań ilościowych:

-sondaż diagnostyczny(ankieta)

-eksperyment

-wywiad kwestionariuszowy(wywiad o ustaloną ilość pytań)

-analiza treści

Metody badań jakościowych:

-studium indywidualnego przypadku(dotyczy ludzi) i monografia pedagogiczna( dotyczy instytucji)

-wywiad jakościowy, wywiad narracyjny-wywiady otwarte bardzo głębokie, dostosowane indywidualnie

-analiza dokumentów, analiza treści

-etnografie edukacyjne

-obserwacja uczestnicząca

2. Okresy badań jakościowych(nie na egzaminie)

Badania jakościowe różnie się rozwijały, pierwszym prekursorem był Bronisław Malinowski(polak, jako pierwszy przeprowadzał etnograficzne obserwacje).

-okres tradycyjny

-kryzys reprezentacji-badacz coraz bardziej zaczyna się angażować w proces badań, reprezentuje jakąś rzeczywistość

Problem komplementarności(łączenia) badań jakościowych i ilościowych – łączenie metod ilościowych i jakościowych w jednym badaniu, uznanie, że oba typy metod uzupełniają się wzajemnie. Koncepcje łączenia tych badań nazywa się triangulacja metodologiczna.

Autorem tych badań jest Denzin.

Cztery możliwości łączenia:

-dotyczy osoby badacza(np. do badania jednego zjawiska wziąć 2 badaczy) angażowanie do badań 2 badaczy, reprezentanta badań ilościowych i jakościowych

-dotyczy metody badań- oznacza łączenie metod ilościowych i jakościowych

-teoretyczne – dotyczy łączenia teorii posiadających różne korzenie filozoficzne

-danych- dotyczy łączenia danych badań ilościowych z jakościowymi.

VII.1.Elementy(samo) wiedzy badacza

T. Benton oraz I. Craib (2003)

Każdy z nas (badacz) ma taką „filozoficzną skrzynkę z narzędziami”, do której sięga badacz zmierzający do poznania świata: epistemologia, ontologia, logika oraz etyka i filozofia moralna

T. Pilch (2006)

3 grupy dyspozycji osobowościowych badacza:

-dyspozycje związane ze sferą aksjologii badań naukowych, tj. wartościami badacza oraz etyką prowadzonych przez niego poszukiwań

-intelektualne przeświadczenia badacza, z uwzględnieniem poglądu na naturę rzeczy oraz orientacji teoretyczno-metodologicznej poznającego

-organizacyjno techniczne sprawności badacza, które umożliwiają realizację badań

Łączymy badania Pilcha i dwóch poprzednich i powstaje nam:

I Uwarunkowania intelektualne:

- założenia ontologiczne, antropologiczne:

Pytania dotyczą poglądu na naturę poznawanej rzeczywistości z uwzględnieniem funkcjonującej, działającej w niej jednostki

- założenia epistemologiczne:

Ujawniają się pytaniach o charakter poznania- w odniesieniu do preferowanej przez badacza orientacji teoretyczno-metodologicznej( Pilch 2006), a także instrumentarium badawczego, którym się posłużył

II Uwarunkowania aksjologiczne:

-skłonność do refleksji nad wartościami, jakie towarzyszą prowadzonym przez badacza poszukiwaniom; refleksja nad światem wartości badacza oraz światem wartości badanych, etyka badań (Pilch 2006)

III Uwarunkowania autobiograficzne:

- zdolność badacza do krytycznej samo refleksji nad własną autobiografią( historia życia, kultura, język, doświadczenie, umiejscowienie w świecie i społeczeństwie, dyskurs, któremu badacz podlega/uprawia itd.) widzianą w bezpośrednim związku z realizowanymi przez niego badaniami( Pryszmont - Cisielska 2006)

2.Etyka badacza w kontekście uprawiania nauk społecznych( pedagogicznych)

Świadoma zgoda( Hammersley, Atkinson2000)

-zwolennicy prowadzenia ukrytej obserwacji

-przeciwnicy prowadzenia ukrytej obserwacji

Prywatność (Hammersley, Atkinson)

-problem wystawiania sfery prywatnej badanego na widok publiczny

-brak wyraźnej granicy między tym, co prywatne i publiczne( inne tematy podejmuje się w wywiadach z dziećmi, inne z osobami dorosłymi)

Szkodliwość (Hammersley, Atkinson)

- świadomość bycia przedmiotem badań może udanej osoby wywołać lub pogłębiać uczucie niepokoju