Ze względu na zasadę działania wyróżnić można 4 główne typy detektorów mających na celu wykrywanie pożaru:
optyczne czujki dymu - Dym który dostaje się do komory powoduje rozpraszanie światła podczerwonego emitowanego przez diodę LED, co prowadzi do zmiany w oświetleniu detektora i zadziałania czujki.
jonizacyjne czujki dymu (zwane izotopowymi) - niewielka ilość substancji radioaktywnej jonizuje powietrze, Sygnał alarmowy jest w nich uruchamiany gdy cząsteczki dymu połączą się ze zjonizowanymi przez urządzenie cząsteczkami powietrza
półprzewodnikowe detektory dymu - Reagują na substancje chemiczne wchodzące w skład dymu (działanie podobne do opisanych poniżej detektorów gazów).
termiczne - Reagują na ciepło wydzielane w trakcie spalania. Odporne na dym.
3. Ergonomia jest dziedziną nauki i praktyki, której celem jest kształtowanie działalności człowieka - w tym przede wszystkim pracy - odpowiednio do jego fizjologicznych i psychologicznych właściwości.
Celem ergonomii jest zatem optymalne kształtowanie całego systemu aktywności człowieka, na który składają się wszystkie jej elementy jak: możliwości człowieka, organizacja i środki używane w pracy (działaniu) oraz produkt, który jest wynikiem tej pracy (działalności).
Zadaniem ergonomii jest optymalne kształtowanie systemu pracy, zarówno poszczególnych jego elementów jak i relacji między nimi.
Optymalne kształtowanie systemu pracy oznacza zapewnienie wydajności pracy wykonywanej w warunkach nie tylko pełnego bezpieczeństwa, lecz pozwalających na wszechstronny rozwój pracownika - intelektualny, psychiczny i społeczny. Z kolei optymalne warunki pracy stwarzają możliwości i motywacje zwiększania wydajności.
4. Do stałych urządzeń gaśniczych zalicza się: stałe urządzenia gaśnicze wodne (tryskaczowe i zraszaczowe), parowe, pianowe, gazowe i aerozolowe, proszkowe
5. Fizjologia pracy (wg G. Lehmanna) bada fizyczną budowę i czynności ciała
pracującego człowieka. Celem tych badań jest takie dostosowanie pracy do
człowieka, aby zapewnić moŜliwie ekonomiczne wykorzystanie jego siły
roboczej, przy uniknięciu zbędnego wysiłku i zmęczenia, co w rezultacie
prowadzi do wykonania pracy w warunkach racjonalnych z gospodarczego
punktu widzenia.
6. Pole widzenia to obszar, w którym za pomocą oczu możemy bez poruszania ich i głowy zaobserwować dość duże przedmioty, a także sygnały optyczne. Pola widzenia można traktować zarówno jako płaszczyznę prostopadłą do centralnej linii widzenia prowadzonej od oka - wówczas wchodzą w grę średnice pola zależne od odległości obserwowanego przedmiotu od oczu - jak również jako przestrzeń zawartą w objętości bryły zbliżonej do stożka, którego wierzchołek znajduje się w oku, a podstawa przechodzi przez najdalszy obserwowany punkt. Pole widzenia zawarte jest w stożku o kącie wierzchołkowym ok. 80°, przy czym węższy stożek o kącie wierzchołkowym 15° dotyczy obszaru tzw. widzenia centralnego, a reszta obszaru poza stożkiem, ale zawarta w stożku szerszym – dotyczy widzenia bocznego.
W obszarze widzenia centralnego widzimy przedmioty bardzo dobrze, tzn. ostro, poza tym zasięgiem ostrość widzenia szybko spada i na krańcach pola widzenia widzimy już tylko zarys dużego przedmiotu i tylko wówczas, gdy on się porusza.
Pojęcie normalnego pola widzenia, które jest określone zarówno w przekroju pionowym, jak i poziomym. Jest ono dla człowieka najbardziej dogodne, najmniej uciążliwe. Położenie głowy i oczu, dające w efekcie normalne pole widzenia człowiek zwykle utrzymuje najdłużej bez większego zmęczenia oraz z innych położeń do niego powraca. Położenie to jest związane z ustawieniem centralnej linii widzenia o 30° poniżej poziomu dla pozycji stojącej, a o 38° poniżej poziomu dla pozycji siedzącej.
Zwykle głowa człowieka jest pochylona nieco w dół i wzrok również skierowany poniżej poziomu.
Optymalne przesunięcia centralnej linii widzenia w płaszczyźnie pionowej i poziomej (ruchy głowy, ruchy oczu) wyznaczają więc przestrzeń, w której jest najkorzystniej umieszczać wszelkie przedmioty obserwowane. Przestrzeń tę nazywamy optymalnym zasięgiem centralnego widzenia; jest ona wyznaczona kątami (przy staniu) 7,5° powyżej poziomu oraz 57,5° poniżej poziomu, czyli łącznie zawiera się w określonym przestrzennie kącie 65° (w płaszczyźnie pionowej) oraz 75° (w płaszczyźnie poziomej).
Ze względu na to, że zarówno głowa, jak i oczy mogą się poruszać w różnych kierunkach mamy jak widać różnorodne pól widzenia, zależnie od ustawienia oczu i głowy. Nie wszystkie jednak pozycje głowy i oczu są jednakowo dogodne. Na ogół im bardziej głowa i oczy odchylają się od pewnej pozycji uznanej za normalną, tym uciążliwość i zmęczenie wzrastają.
Ukształtowanie pola widzenia jest więc jednym z zasadniczych działań przy kształtowaniu stanowiska pracy. Przy istniejącym stanowisku pracownik służby bhp może wskazać podczas czynności oceny warunków pracy, które układy kontrolne są umieszczono prawidłowe, które można zmienić lub zlikwidować.
Od tego, czy pole widzenia będzie ukształtowane prawidłowo pod względem ergonomicznym (dostosowanie do człowieka), zależy z jednej strony wydajność pracy, zmniejszenie liczby błędów ewentualnie awarii, poprawa jakości produkcji, a z drugiej zmniejszenie zmęczenia operatora, zmniejszenie zagrożeń wypadkiem przy pracy, właściwa higiena pracy oraz dobre samopoczucie w pracy. Oprócz czynników warunkujących dostrzeganie sygnałów (wzrokowych i słuchowych) istnieje cały szereg czynników warunkujących ich rozróżnianie (identyfikację). Ważne są następujące czynniki jak jakość, siła, wielkość, kształt, położenie i czas trwania danego sygnału, powodująca jego wyższość nad innymi.
7. Cechą układu nerwowego jest szybki przekaz sygnałów na duże odległości, który odbywa się w postaci impulsów elektrycznych, przesyłanych wzdłuż błony komórkowej neuronu. Przekazanie sygnału między komórkami nerwowymi, nerwowymi i mięśniowymi lub nerwowymi i gruczołowymi odbywa się przez synapsy, najczęściej dzięki wydzieleniu substancji chemicznej zwanej neuroprzekaźnikiem.
Układ nerwowy człowieka anatomicznie dzielimy na:
1) układ ośrodkowy, obejmujący:
- mózgowie, zawarte w jamie czaszki
- rdzeń kręgowy, biegnący przez kanał kręgowy
2) układ obwodowy, należą do niego:
- nerwy mózgowe (czaszkowe)
- nerwy rdzeniowe.
Rozpatrując działanie układu nerwowego, rozróżniamy w nim część odbierającą i reagującą na bodźce dochodzące z zewnątrz organizmu (wywołującą w większości zależne od woli reakcje organizmu) oraz część, która odbiera i reaguje na podniety pochodzenia wewnątrzorganicznego, (w zasadzie odbywa się to bez udziału woli). Stąd czynnościowo układ nerwowy dzieli się na:
1) układ somatyczny
2) układ autonomiczny (wegetatywny)
8. Stosując poniższe zasady możesz bezpiecznie podnosić i przenosić ciężary:
*Określ orientacyjnie wagę przedmiotu poprzez pchnięcie go nogą lub rękami. Jeśli wydaje Ci się zbyt ciężki, nie próbuj samodzielnie go przenosić lub -jeżeli to możliwe- podziel go na mniejsze części.
*Ustaw się jak najbliżej przedmiotu, który zamierzasz podnieść.
*Stopy rozstaw na szerokość ramion; to zapewni Ci stabilność ciała podczas podnoszenia.
*Obejmij mocno przedmiot rękami. Upewnij się, że trzymasz go dobrze.
*Zegnij kolana utrzymując proste plecy i wysoko brodę, napnij mięśnie brzucha i nie przestawaj oddychać.
*Podnoś ciężar stopniowo, wstając unieś go mięśniami nóg. Pamiętaj napinać mięśnie brzucha i nie zginać pleców!
*Podczas dźwigania unikaj pochyleń na boki i skrętów tułowia.
*Umieszczając przedmiot na wysokiej półce, przysuń się do niej, trzymaj łokcie blisko ciała i nie prostuj całkowicie rąk, kiedy już stawiasz przedmiot na półce.
*Zachowaj szczególną ostrożność, jeżeli podnoszony przedmiot znajdzie się nad Twoją głową.
*Przy przenoszeniu ciężarów plecy powinny być również wyprostowane.
*Trzymaj przenoszony przedmiot jak najbliżej tułowia.
*Ważne jest symetryczne i równomierne obciążenie kręgosłupa.
*Pamiętaj, że bezpieczniej jest pchać ciężkie przedmioty niż je ciągnąć.
*Rób przerwy! Stań, rozciągnij się, połóż dłonie na dolnej części pleców i lekko wychyl się do tyłu
9. Układ krążenia
Dzięki układowi krwionośnemu możliwe jest dostarczanie do komórek znacznej ilości tlenu, który warunkuje procesy spalania i wydzielania znacznej ilości energii. Dzięki temu człowiek i innessaki mógł stać się stałocieplny. Zasada działania układu krwionośnego.
Istnieją dwa obiegi krwi w organizmie: mały i duży.
W obiegu małym ( płucnym )- odtlenowana krew jest pompowana z prawej komory serca do tętnic płucnych. Tymi tętnicami dochodzi do naczyń krwionośnych w płucach , w których dochodzi do wymiany gazowej. Utlenowana krew z płuc wraca żyłami płucnymi do lewego przedsionka. W obiegu dużym, utlenowana krew z przedsionka lewego dostaje się do lewej komory i stąd wypływa aortą do naczyńkrwionośnych w całym ciele. Krew przechodząc przez tkanki i narządy zostaje odtlenowana i wraca do prawego przedsionka serca żyłagłówną.
Układ oddychania
Tworzą go narządy,których podstawowym zadaniem jest pobieranie z powietrza tlenu,który jest niezbędny do prawidłowego przebiegu prcesów życiowych i wydala do powietrza dwutlenek węgla,jako produkt przemiany materii i wymiany gazowej.
Procesy składowe oddychania:
1.Wymina powietrza między atmosferą i pęcherzykami płucnymi.
2.Wymian tlenu i dwutlenku węgla między powietrzem pęcherzykowym, a krwią z naczyń włosowatych płuc.
3.Transport tlenu i dwutlenku węgla przez krew.
4.Wymiana tlenu i dwutlenku węgla miedzy krwią naczyń włosowatych(tkanek innych niż płuca) i komórkami tych tkanek.
10. Aby zapewnić optymalna metodę pracy należy przestrzegać następujących zasad:
* stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp obsługującym pracownikom
* należy ustalić stałe miejsce na materiały i narzędzia
*materiały i narzędzia powinny być umieszczone w funkcjonalnym polu pracownika, przedmioty ciężkie i najczęściej używane w polu optymalnym i na wysokość powierzchni roboczej
* materiały i narzędzia musza być rozmieszczone w taki sposób, aby zapewaniły ustaloną kolejność ruchów
* odległości między przedmiotami na stanowisku roboczym powinny być jak najmniejsze
* ułożenie przedmiotu powinno pozwalać na szybkie i łatwe uchwycenie
* należy używać pojemników stołowych, przenośników grawitacyjnych, uchwytów itp.
W celu ułatwienia pracy i odciążenia rąk
12. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia,
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Rodzaje wypadków według skutków:
wypadek śmiertelny przy pracy- to wypadek w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nie przekraczalnym 6 miesięcy od dnia wypadku,
wypadek ciężki przy pracy- to wypadki powodujące niezdolność do pracy w okresie ponad 28 dni, to uszkodzenie np. ciała pracownika- utrata kończyn utrata wzroku, słuchu, mowy uszkodzenie podstawowych funkcji organizmu, choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do wykonywania pracy w zawodzie, zniekształcenie ciała,
wypadek zbiorowy przy pracy to taki, w którym uczestniczył co najmniej 2 osoby i uległy na skutek tego samego czynnika zewnętrznego lub zdarzenia,
wypadek inwalidzki to taki wypadek, w którym poszkodowany doznał np. trwałego kalectwa i uznano go za inwalidę jednej z trzech grup inwalidzkich,
wypadek lekki- to wypadek powodujący niezdolność do pracy w okresie 28 dni.
Skutki wypadków przy pracy:
śmierć
utrata narządów np. ręki , wzroku, słuchu, mowy,
złamania, pęknięcia,
ciężkie uszkodzenie ciała,
utrata zdolności do wykonywania zawodu,
lekkie obrażenia ciała.
13. W układzie człowiek – maszyna występują następujące elementy
powiązań18:
urządzenia sygnalizacyjne maszyny (S);
receptory, czyli zmysły pracownika (R);
efektory, czyli zespoły mięśni (E);
urządzenia sterownicze maszyny.
Elementy te mają charakter sprzężenia zwrotnego, ponieważ dotyczą
procesów informacji i sterowania. Oznacza to, że działanie na wyjściu jednego z
elementów tego układu zmienia stan na wejściu drugiego elementu i powoduje
odpowiednie dostosowanie procesów informacji i sterowania, przebiegających
między maszyną i człowiekiem.
BRAK RYSUNKU!
14. Hałas( w zakładzie pracy)- zjawisko fizyczne polegające na powstawaniu fal akustycznych, rozchodzących się w powietrzu z prędkością 340m/s. Można wyhaczyć go uchem w postaci wrażenia dźwiękowego, dociera do nas w różnym natężeniu. Hałas ma szkodliwy charakter dla zdrowia (25% wszystkich chorób zawodowych), powyżej 80 decybeli jest szkodliwy dla zdrowia.
Ujemne skutki dla pracownika:
*zmęczenie
*zawroty i bóle głowy
*przyśpieszony oddech
*wrzody żołądka
*przyspieszony rytm serc
*skurcze mięśni
Wibracje - wstrząsy danego ciała o niskiej amplitudzie i częstotliwości kilkunastu-kilkudziesięciu Hz.
Z biologicznego punktu widzenia wibracje określamy jako przekazywanie drgań mechanicznych z ciała stałego na poszczególne tkanki ciała człowieka lub na cały organizm. Wibracja i wstrząsy są bodźcami fizycznymi przekazywanymi bezpośrednio z materiału drgającego, z pominięciem środowiska powietrznego. Towarzyszący wibracji dźwięk powstaje na skutek przekazywania części energii drgających cząstek materiału poprzez powietrze do narządu słuchu człowieka.
Ujemne skutki:
zwiększenie czasu reakcji ruchowej
zwiększenie czasu reakcji wzrokowej
zakłócenia w koordynacji ruchów
nadmierne zmęczenie
bezsenność
rozdrażnienie
osłabienie pamięci
16.
| Mikroklimat - temperatura powietrza |
|---|
Na jakość środowiska w pomieszczeniu pracy biurowej istotnie wpływają warunki mikroklimatu. Temperatura powietrza w pomieszczeniach pracy siedzącej powinna wynosić w lecie około 20-24oC , a w zimie, gdy nosi się cieplejszą odzież i bieliznę, może być niższa i może wynosić ok. 18-22oC.
Wilgotność powietrza powinna być taka, aby nie powstawało uczucie suchości (wysychania śluzówek ust i nosa) i suchość skóry, sprzyjającej niepożądanemu gromadzeniu ładunków elektrycznych na jej powierzchni a w następstwie zwiększeniu podatności na stany zapalne i alergie.
Wentylacja, od której zależy wymiana powietrza, powinna być naturalna (okna) i grawitacyjna, mechaniczna (ciągi wentylacyjne). Powinna zapewnić wymianę powietrza w ilości nie mniejszej niż 20m3 świeżego powietrza na godzinę na zatrudnionego, a w przypadku kubatury pomieszczenia mniejszej niż 20 m3 na jedną osobę, wymiana powinna wynosić nie mniej niż 30 m3 świeżego powietrza na zatrudnionego.
Klimatyzacja pomieszczeń (utrzymywanie stałej temperatury i wilgotności w pomieszczeniu zamkniętym) w naszej strefie klimatycznej nie jest konieczna, zwłaszcza, że oprócz wysokich kosztów utrzymania, ciągi klimatyzacyjne z zamkniętym obiegiem powietrza mogą być również siedliskiem legionelli. Zdarza się też obserwować fatalne skutki klimatyzacji z centralną regulacją temperatury, nie uwzględniającej różnic w nagrzewaniu się pomieszczeń spowodowanych niejednakowym nasłonecznieniem.
| Oświetlenie |
|---|
Dobre oświetlenie jest jednym z ważniejszych elementów warunkujących prawidłową pracę wzrokową, Skutkiem złego oświetlenia i zmęczenia wzroku są symptomy ogólnego zmęczenia i bóle głowy.. Generalną zasadą powinno być uzyskanie w pomieszczeniach pracy biurowej oświetlenia w miarę możliwości naturalnego i równomiernego w całym pomieszczeniu o natężeniu 300-500 lx (750 lx - w kreślarniach). Stanowiska wytężonej pracy wzrokowej powinny być oświetlone dodatkowo.
19. Ergonomia (gr. εργον - praca + νομοσ - prawo) - nauka o pracy, czyli dyscyplina naukowa zajmująca się dostosowaniem pracy do możliwości psychofizycznych człowieka. Ma na celu humanizowanie pracy poprzez taką organizację układu: człowiek - maszyna - warunki otoczenia, aby wykonywana ona była przy możliwie niskim koszcie biologicznym i najbardziej efektywnie, co uzyskuje się m.in. poprzez eliminację źródeł chorób zawodowych.
Jej celem głównym jest polepszanie warunków pracy człowieka, które obejmuje dostosowanie ich do możliwości pracownika oraz właściwy dobór pracownika do danej pracy i jego edukację obejmującą specyfikę stanowiska.
20. Klasyfikacja jest pięciopoziomowym, hierarchicznie usystematyzowanym zbiorem zawodów i specjalności występujących na rynku pracy. Grupuje poszczególne zawody (specjalności) w coraz bardziej zagregowane grupy oraz ustala ich symbole i nazwy.
Poszczególne grupy wielkie zawodów można scharakteryzować następująco:
1. Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy
Grupa ta obejmuje zawody, w których podstawowymi zadaniami są planowanie, określanie i realizowanie podstawowych celów i kierunków polityki państwa, formułowanie przepisów prawnych oraz kierowanie działalnością jednostek administracji publicznej, a także sprawowanie funkcji zarządzania w przedsiębiorstwach lub ich wewnętrznych jednostkach organizacyjnych.
2. Specjaliści
Grupa ta obejmuje zawody wymagające posiadania wysokiego poziomu wiedzy zawodowej, umiejętności oraz doświadczenia w zakresie nauk technicznych, przyrodniczych, społecznych, humanistycznych i pokrewnych. Ich główne zadania to wdrażanie do praktyki koncepcji i teorii naukowych lub artystycznych, powiększanie dotychczasowego stanu wiedzy poprzez badania i twórczość oraz systematyczne nauczanie w tym zakresie.
3. Technicy i inny średni personel
Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnych do wykonywania głównie prac technicznych i podobnych, związanych z badaniem i stosowaniem naukowych oraz artystycznych koncepcji i metod działania,
4. Pracownicy biurowi
Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnych do zapisywania, organizowania, przechowywania i wyszukiwania informacji, obliczania danych liczbowych, finansowych i statystycznych oraz wykonywania obowiązków wobec klientów, szczególnie związanych z operacjami pieniężnymi, organizowaniem podróży, informacjami i spotkaniami w zakresie biznesu.
5. Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy
Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia, które są niezbędne do świadczenia usług ochrony, usług osobistych związanych m.in. z podróżą, prowadzeniem gospodarstwa, dostarczaniem żywności, opieką osobistą oraz do sprzedawania i demonstrowania towarów w sklepach hurtowych czy detalicznych.
6. Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy
Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnych do uprawy i zbioru ziemiopłodów, zbierania owoców lub roślin dziko rosnących, uprawy i eksploatacji lasów, chowu i hodowli zwierząt, połowów lub hodowli ryb.
7. Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnych do uzyskiwania i obróbki surowców, wytwarzania i naprawy towarów oraz budowy, konserwacji i naprawy dróg, konstrukcji i maszyn. Główne zadania wymagają znajomości i zrozumienia charakteru pracy, stosowanych materiałów, maszyn i wytwarzanych produktów.
8. Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnych do prowadzenia pojazdów i innego sprzętu ruchomego, nadzorowania, kontroli i obserwacji pracy maszyn i urządzeń przemysłowych na miejscu lub przy pomocy zdalnego sterowania oraz do montowania produktów z komponentów według ścisłych norm i metod. Wykonywanie zadań wymaga głównie posiadania wiedzy i zrozumienia zasad funkcjonowania obsługiwanych urządzeń.
9. Pracownicy przy pracach prostych
Grupa ta obejmuje zawody, które wymagają niskich lub podstawowych umiejętności i niewielkiej wiedzy teoretycznej niezbędnych do wykonywania przeważnie prostych i rutynowych prac. Praca wykonywana jest przy zastosowaniu prostych narzędzi ręcznych i przy ograniczonej własnej inicjatywie i ocenie. W niektórych przypadkach wymaga wysiłku fizycznego.
10. Siły zbrojne
W grupie tej klasyfikowani są żołnierze zawodowi.
23. Przedmiotem badań jest układ człowiek - maszyna - warunki materialnego otoczenia pracy - warunki pracy na stanowisku roboczym. Celem głównym jest polepszanie warunków pracy człowieka, które obejmuje dostosowanie warunków pracy do możliwości pracownika oraz właściwy dobór pracownika do danej pracy i jego edukację obejmującą specyfikę stanowiska. Wyróżnia się: ergonomię korekcyjną i koncepcyjną.
Ergonomia korekcyjna - jak sama nazwa wskazuje – odpowiada za korekcję już istniejących stanowisk pracy. Pod uwagę bierze się stopień dostosowania stanowisk do psychofizycznych możliwości pracowników. Analizuje się możliwe rozwiązania, które mogą prowadzić do zmniejszenia istniejących obciążeń. Rozważa się także podjecie takich działań, które usprawnią wykonywanie obowiązków, poprawią wydajność i jakość pracy. Korekta stanowisk pracy odbywa się przede wszystkim na drodze modernizacji maszyn i urządzeń, wymiany sprzętu na sprzęt ergonomiczny, odpowiedniego doboru ergonomicznych mebli do siedzenia. Szczególną wagę przywiązuje się do poprawienia warunków pracy w biurach.
Ergonomia korekcyjna jest bardzo praktyczna, gdyż dostarcza gotowe wnioski na podstawie obserwacji. Nie kieruje się ideologicznymi założeniami, ale rzeczywistością, zaobserwowanymi niedociągnięciami i wadami układu pracy. Projekt optymalizacji zostaje opracowany na podstawie zestawienia warunków panujących w miejscu pracy z wymogami psychofizycznymi, antropologicznymi i biomechanicznymi człowieka, a także z wymaganiami społecznymi i organizacyjnymi cechami pracy.
25. Zmęczenie - przejściowe zmniejszenie zdolności do pracy spowodowane przez brak rezerw energetycznych. W czasie zamiany cukru w energię, organizm wytwarza też kwas mlekowy, który gromadzi się w mięśniu używanym w danej chwili i wywołuje uczucie zmęczenia. W wypadku odczuwania zmęczenia, należy położyć się i nie dopuścić do utraty ciepła przez ciało.
Znużeniem określa się stan nerwowo-psychiczny najczęściej spowodowany jednostajnością pracy, jej monotonią, brakiem zainteresowania pracą. Znużenie niekoniecznie zależy od ciężkości pracy np. człowiek znajdujący się w stanie silnego efektu (strachu) może nie odczuwać znużenia mimo, że jest bardzo zmęczony i odwrotnie. W pewnych psychicznych stanach depresji człowiek wypoczęty może odczuwać znużenie jeszcze przed przystąpieniem do pracy.
Możemy obserwować znużenie u ludzi, których praca nie interesuje z ekonomicznego czy innego punktu widzenia; w zakładach o złej organizacji pracy, o niedostatecznej dyscyplinie pracy, braku właściwej oceny i kontroli pracy, ale także w czasie urlopu kiedy np. pada ciągle deszcz.
Stany znużenia występują w sytuacjach, gdy:
- ocenia się pracę jako nieinteresującą
- motywacja do pracy jest słaba
- sama praca nie stanowi wielkich wymagań
- bodźce płynące ze świata zew. Są nieliczne i pojawiają się rzadko.
Wypoczynek: zapobiega znacznemu zmęczeniu ważną rolę odgrywa odpowiednio zorganizowany wypoczynek. Poza długością ważny jest sposób spędzania czasu na ten cel. Wyróżniamy dwie podstawowe formy wypoczynku: bierny i czynny.
Wypoczynek czynny oznacza zajęcia różniące się od typowych dla danej pracy, a więc stan aktywny, a nie stan bezczynności i spokoju. Dla uczniów oznacza to ruch na świeżym powietrzu, krótkie przerwy śródlekcyjne i międzylekcyjne, ważny wypoczynek po zajęciach szkolnych. Formą wypoczynku czynnego jest wychowanie fizyczne.
Wypoczynek bierny (siedzenie, leżenie) jest konieczny po wytężonym wysiłku i stosuje się go przez krótki czas. Ten rodzaj odpoczynku jest właściwy dla dzieci w młodszym wieku bowiem zwykle zajęcia codzienne są dla nich dużym wysiłkiem.
26. Zanieczyszczenia powietrza są głównymi przyczynami globalnych zagrożeń środowiska. Najczęściej i najbardziej zanieczyszczają atmosferę: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz pyły
Powietrze zanieczyszczają wszystkie substancje gazowe, stałe lub ciekłe, znajdujące się w powietrzu w ilościach większych niż ich średnia zawartość. Ogólnie zanieczyszczenia powietrza dzieli się na pyłowe i gazowe. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje powietrze zanieczyszczone jako takie, którego skład chemiczny może ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, roślin i zwierząt, a także na inne elementy środowiska (wodę, glebę). Zanieczyszczenia powietrza są najbardziej niebezpieczne ze wszystkich zanieczyszczeń, gdyż są mobilne i mogą skazić na dużych obszarach praktycznie wszystkie komponenty środowiska. Głównymi źródłami zanieczyszczeń są:
uprzemysłowienie i wzrost liczby ludności,
źródła naturalne (największe źródło).
Rosnące zapotrzebowanie na energie uczyniło ze spalania główne źródło zanieczyszczeń atmosferycznych pochodzenia antropogenicznego. Najważniejsze z nich to:
dwutlenek siarki (SO2),
tlenki azotu (NxOy),
pyły węglowe (X2)
tlenek węgla (CO),
dwutlenek węgla (CO2),
ozon troposferyczny (O3),
ołów (Pb),
Źródłami zanieczyszczeń powietrza są m.in.:
wydobycie i transport surowców,
składowiska surowców i odpadów,
Naturalne źródła zanieczyszczeń powietrza to:
pożary lasów i stepów,
Zanieczyszczenia powietrza są wchłaniane przez ludzi głównie w trakcie oddychania. Przyczyniają się do powstawania schorzeń układu oddechowego, a także zaburzeń reprodukcji i alergii. W środowisku kulturowym człowieka zanieczyszczenia powietrza powodują korozje metali i materiałów budowlanych. Działają niekorzystnie również na świat roślinny, zaburzając procesy fotosyntezy, transpiracji i oddychania. Wtórnie skażają wody i gleby. W skali globalnej maja wpływ na zmiany klimatyczne. Zanieczyszczenia powietrza zwiększają także kwasowość wody pitnej. Powoduje to wzrost zawartości ołowiu, miedzi, cynku, glinu, a nawet kadmu w wodzie dostarczanej do naszych mieszkań. Zakwaszone wody niszczą instalacje wodociągowe, wypłukując z niej różne substancje toksyczne.
Wyróżnia się trzy główne źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery:
punktowe – są to głównie duże zakłady przemysłowe emitujące pyły, dwutlenku siarki, tlenku azotu, tlenku węgla, metale ciężkie.
powierzchniowe (rozproszone) – są to paleniska domowe, lokalne kotłownie, niewielkie zakłady przemysłowe emitujące głównie pyły, dwutlenek siarki.
liniowe – są to głównie zanieczyszczenia komunikacyjne odpowiedzialne za emisję tlenków azotu, tlenków węgla, węglowodorów aromatycznych, metali ciężkich (dawniej głównie ołowiu z etyliny, obecnie platyny, palladu i rodu z katalizatorów samochodowych).
Kwaśny deszcz – opad atmosferyczny o niskim pH. Zawiera kwas siarkowy, powstały w atmosferze zanieczyszczonej tlenkami siarki ze spalania zasiarczonego węgla oraz kwas azotowy powstały z tlenków azotu. Przyczynia się do zwiększenia śmiertelności niemowląt[potrzebne źródło] i osłabienia płuc[potrzebne źródło], powoduje zakwaszania rzek i jezior, niszczenie flory i fauny, degradację gleby, niszczenie zabytków i architektury.
Smog – zanieczyszczone powietrze zawierające duże stężenia pyłów i toksycznych gazów, których źródłem jest głównie motoryzacja i przemysł.
Odory (niepożądane zapachy)[2] - skutek obecności w powietrzu zanieczyszczeń pobudzających receptory węchowe (odoranty). Najczęściej są to mieszaniny bardzo wielu różnych związków, występujących w bardzo małych ilościach. Ich oddziaływanie na zdrowie ludzi ma zwykle charakter psychosomatyczny. Rozwiązywanie problemów związanych z uciążliwością zapachową wymaga stosowania specyficznych metod analitycznych (analiza sensoryczna, olfaktometry).
Dziura ozonowa – Spadek zawartości ozonu (O3) na wysokości 15-20 km głównie w obszarze bieguna południowego, obserwowany od końca lat 80. Tempo spadku wynosi ok. 3% na rok. Największe znaczenie mają w tym procesie związki chlorofluorowęglowe (freony), z których uwolniony chlor (pod wpływem promieniowania ultrafioletowego) atakuje cząsteczki ozonu, prowadząc do wyzwolenia tlenu (O2) oraz tlenku chloru(II) (ClO). Tempo globalnego spadku ozonu stratosferycznego pod wpływem działalności człowieka (z wyjątkiem Antarktydy), oszacowane na podstawie badań satelitarnych, wynosi 0,4-0,8% na rok w północnych, umiarkowanych szerokościach geograficznych i mniej niż 0,2% w tropikach. Powłoka ozonowa jest naturalnym filtrem chroniącym organizmy żywe przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym. W celu jej ochrony z inicjatywy UNEP (Program Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych) przedstawiciele 31 państw podpisali w 1987 Protokół Montrealski – umowę zakładająca 50-procentowy spadek produkcji freonów do roku 2000, w stosunku do 1986. Od 1990 obserwowane jest zmniejszenie tempa wzrostu freonów w atmosferze – z 5% rocznie do mniej niż 3%. W 1995 Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii przyznano za badania nad wpływem freonów na ozon atmosferyczny oraz badania nad powstawaniem i reakcjami ozonu atmosferycznego.
Efekt cieplarniany – zjawisko zachodzące w atmosferze planety powodujące wzrost temperatury planety, w tym i Ziemi. Efekt wywołują gazy atmosferyczne, zwane gazami cieplarnianymi, ograniczające promieniowanie cieplne powierzchni Ziemi i dolnych warstw atmosfery do przestrzeni kosmicznej. Odkryty przez Jean Baptiste Joseph Fourier w 1824 i zbadany przez Svante Arrheniusa w 1896 roku. Nazwa pochodzi od zjawiska zachodzącego w szklarni gdy Słońce oświetla pomieszczenie przykryte szkłem, panuje w nim temperatura wyższa niż na zewnątrz. Na planetach Mars i Wenus, czy na księżycu Tytan także zachodzi efekt cieplarniany, ale większość artykułu poświęcona jest Ziemi. Termin "efekt cieplarniany" odnosi się do efektu wywołanego przez czynniki naturalne w atmosferze Ziemi oraz do przypuszczalnych zmian efektu wywołanych przez gazy wyemitowane w wyniku działalności człowieka. Naturalny efekt cieplarniany, jest zjawiskiem bardzo korzystnym dla Ziemi podnosi on temperaturę o około 15 °C (choć podawane są różne wielkości i przyczyny tego efektu). W potocznym rozumieniu ten naturalny efekt jest często pomijany.
27. BIOENERGETYKA USTROJU LUDZKIEGO
Przemiana energii pot. dostarczanej jako produkty żywnościowe w energię kinetyczną (mech. ciepln. ). Do uzyskania energii czynnej niezbędne są 3 czynniki: substancje pokarm, tlen, enzymy, witaminy. Największe znaczenie energetyczne posiadają węglowodany i tłuszcze, białko jest natomiast materiałem budulcowym i ma mniejsze znaczenie energetyczne aczkolwiek w sytuacjach ekstremalnych. Żywność ulega procesowi trawienia podczas którego nast. rozkład na coraz to prostsze związki które przenikają przez ściany jelit do krwi. Jednak większość substancji odżywczych dociera do wątroby = magazynu. Przemiana zachodzi w komórkach jednak intensywniej przebiegają w mięśniach szczególnie tych wykonujących pracę. Końcowym etapem pokarmu są pozbawione własności energetycznych woda CO2 mocznik itd. CO2 usuwany jest przez płuca natomiast mocznik i woda przez nerki. Ilość energii zużywana podczas pracy to wydatek energetyczny
32. OŚWIETLENIE
Kontakt człowieka z otoczeniem odgrywa ważną rolę w organizacji
pracy, ponieważ około 80% informacji jest odbieranych przez narząd wzroku,
a pozostałe 20% przez zmysł słuchu, dotyku i pozostałe. Do powstania
prawidłowego kontaktu potrzebny jest sprawny organ wzroku i określone
warunki świetlne.
Aby oko mogło wykonywać swoją funkcję, powinno przekazywać obraz
otaczającej rzeczywistości. W szczególności istotne znaczenie ma wyraźne
widzenie kolorów, obrazów i kształtów, a także możliwość ustalenia odległości.
Sprawność oka określana jest przez15:
ostrość widzenia, czyli zdolność rozpoznawania najmniejszych przedmiotów
lub płaszczyzn. Rozróżnia się ostrość rozdzielczą (osobne postrzeganie
blisko leżących siebie przedmiotów) i wrażliwość na kształty;
szybkość rozróżniania, rozumianą jako okres czasu, który upływa od
momentu pojawienia się przedmiotu w polu widzenia do jego dostrzeżenia.
Szybkość postrzegania jest tym większa, im wyższy jest średni poziom
luminacji16 oraz im wyraźniejsze są różnice luminacji między przedmiotem
a jego otoczeniem;
wrażliwość kontrastową, czyli zdolność postrzegania różnic jasności między
obiektami w przestrzeni lub między częściami obserwowanego przedmiotu.
Elementy wzrokowego wartościowania mogą zmieniać się w zależności
od charakteru wykonywanej pracy. W zasadzie nie ma możliwości
wypośrodkowania ujednoliconych wymagań ważnych dla wszystkich stanowisk
pracy. Z tego względu zasadnicze elementy wzrokowego wartościowania
przedstawione są w zależności od najczęściej spotykanych warunków pracy
(mają charakter wytycznych).
Optymalne warunki świetlne określa się zatem w formie współzależności
względem następujących czynników17:
dostatecznego natężenia światła;
wystarczającej równomierności oświetlenia;
prawidłowego rozkładu cieni;
właściwej barwy światła;
stałości strumienia świetlnego;
brak zjawiska olśnienia.
Najważniejsze zasady racjonalnego oświetlenia miejsca pracy, których
przestrzeganie zapewnia optymalne wykorzystanie narządu wzroku w procesach
pracy dotyczą22:
dostatecznego natężenia oświetlenia oraz rodzaju i barwy światła, które
należy dostosować do rodzaju wykonywanej pracy. Wybrane przykłady
zalecanych wartości natężenia oświetlenia według Polskiej Normy
przedstawia
zapewnienia takiego oświetlenia pomieszczenia pracy, żeby w polu
widzenia człowieka zachować jednakową jasność przez cały czas pracy. W
tym celu należy stosować urządzenia rozpraszające lub kierować
promieniowanie świetlne na sufit dla uzyskania światła pośredniego;
źródeł światła, które powinny być tak rozmieszczone, aby w polu widzenia
pracownika nie powodować zjawiska olśnienia. Dlatego należy osłaniać lub
usuwać z pola widzenia przedmioty błyszczące (chromowane, niklowane i
polerowane), stosować oświetlenie pośrednie lub łagodne przejścia zmiany
oświetlenia w miejscu pracy;
zapewnienia stałości oświetlenia, która oznacza, że źródło światła nie
powinno charakteryzować się drganiami i wahaniami;
takiego korzystania z oświetlenia dziennego, by zapewnić światło padające z
boku, najlepiej z lewej strony w przypadku osób praworęcznych. Wyjątkiem
od tej reguły są stanowiska pracy, wymagające precyzji i dokładności
wykonywania czynności roboczych, np. prace zegarmistrzowskie. Nie
należy ustawiać stanowisk pracy przodem do okna;
oświetlenie stanowisk pracy i otoczenia powinno podkreślać estetyczne
walory kompozycji przestrzennej i barwnej;
ważnym czynnikiem w rozróżnianiu przedmiotów i ich szczegółów jest
kolorystyka stanowiska roboczego. Kontrasty barwne, czyli różnica barw
między poszczególnymi częściami przedmiotów oraz między nimi a tłem
powinna pozwalać na czytelne odczytanie elementów, decydujących o
bezpieczeństwie oraz znaków informacyjnych. Kontrasty barwne według
malejącej czytelności sygnału
33. dług tlenowy, stan fizjologiczny organizmu lub jego narządu związany z czasowym (zwykle krótkotrwałym) przestawieniem procesów oddychania komórkowego z tlenowego na beztlenowy (→ oddychanie beztlenowe); po przywróceniu warunków tlenowych część energii zużywana jest na zmetabolizowanie nagromadzonych produktów oddychania beztlenowego i odbudowanie rezerw substratów oddechowych wykorzystywanych w warunkach beztlenowych
WENTYLACJA MINUTOWA – to ilość powietrza przepływającego przez płuca w ciągu 1 min.
- w spoczynku wynosi 6 – 8 litrów
- podczas wysiłku fizycznego o max obciążeniu sięga ok.
35. PRACA STATYCZNA MIĘŚNI Praca statyczna jest jednym z dwóch rodzajów pracy jaką mogą wykonywać nasze mięśnie. Występuje gdy na zewnątrz nie można zaobserwować żadnego ruchu, a mimo tego mięśnie pozostają w stałym napięciu np. podczas stania, siedzenia, czy podpierania. Nie stanowi ona zatem pracy mechanicznej, jednak często może powodować duże obciążenie dla organizmu człowieka (np. podczas długotrwałego stania wzrasta ciśnienie hydrostatyczne nóg, co sprzyja obrzękom i bardzo często prowadzi do powstawania żylaków). PRACA DYNAMICZNA MIĘŚNI Praca dynamiczna - wysiłek przebiega w warunkach ruchu, w związku z przemieszczaniem ciała ludzkiego lub jego części w przestrzeni i zachodzi przy udziale izotonicznych skurczów mięśni, podczas których następuje skrócenie włókien-okresy skurczu i rozkurczu mięśni. Praca dynamiczna jest podstawowym czynnikiem, który powoduje podwyższenie poziomu przemiany materii. Związana z nią wielkość wydatku energetycznego jest proporcjonalna do wskaźników fizjologicznych, takich jak: * ilość zużytego tlenu (szybkość oddechu- poziom zużytego tlenu lub wydychanego dwutlenku węgla), * częstość skurczów serca, * ciśnienie krwi, * temperatura ciała i skóry.
36. BARWY
Z oświetleniem wiąże się problematyka stosowania barw w pomieszczeniach
pracy. Barwy działają na organizm człowieka nie tylko estetycznie, ale
także psychologicznie i fizjologicznie. Znaczenie walorów estetycznych wyrobu
czy obiektu technicznego polega na stymulowaniu i podsycaniu aktywności
człowieka, tworzeniu dobrego nastroju, rozpraszaniu monotonii i nudy oraz na
oddziaływaniu antyzmęczeniowym na organizm człowieka. Działania takie
czynią wysiłek subiektywnie lżejszym, wzmacniając poczucie komfortu28
Osiągnięcie powyższych efektów stosowania barw może ułatwić
przestrzeganie następujących zasad praktycznych29:
nie stosować zbyt wielu barw w jednym pomieszczeniu;
w pomieszczeniach o małych rozmiarach stosować barwy jasne, mało
nasycone, które optycznie powiększają przestrzeń;
pomieszczenia bardzo duże dzielić za pomocą akcentów kolorystycznych na
mniejsze części;
w pomieszczeniach, gdzie wykonuje się prace wymagające koncentracji
wskazane jest stosowanie kolorów odprężających: jasnozielonego lub
jasnoniebieskiego;
przy pracy monotonnej zaleca się malowanie dużych płaszczyzn na kolor
żółty oraz stworzenie kilku elementów barwnych, działających ożywczo,
przyciągających wzrok;
Oddziaływanie barw na organizm człowieka:
*Czerwona- silnie pobudza umysłowo, przyśpiesza oddychanie, tętno
i reakcje mięśni, kojarzy się z zagrożeniem, wywołuje
nerwowość;
*pomarańczowa- nastraja pogodnie, zachęca do działania, pobudza do
wytrzymałości, poprawia samopoczucie;
*żółta- ożywia, nastraja pogodnie, wzbudza aktywność,
inwencję, wzmaga siłę woli, przeciwdziała ociężałości
fizycznej, sprzyja pracy umysłowej;
*zielona- działa łagodząco i uspokajająco, wzmaga cierpliwość,
wpływa na wzrok kojąco, podtrzymuje aktywność,
sprzyja pracy koncepcyjnej;
*niebieska- uspokaja, obniża tętno, sprzyja koncentracji umysłowej,
zmniejsza napięcie nerwowe;
*fioletowa- agresywna, niepokojąca, zniechęcająca;
*brązowa- pobudzająca;
*biała- nużąca;
*czarna- działanie wypoczynkowe lecz przygnębiające
40. Materialne środowisko pracy jest zdeterminowane przez łączne oddziaływanie trzech grup czynników: fizycznych, chemicznych i biologicznych. Zdeterminowane jest ono oddziaływaniem następujących czynników: hałasu i wibracji, mikroklimatu, oświetlenia, substancji toksycznych i pyłów, promieniowania elektromagnetycznego, jonizującego i elektryczności, bakterii, wirusów i pasożytów. Każdy z czynników materialnego środowiska pracy wywiera określony wpływ na organizm człowieka, przy czym należy rozróżnić:
- specyficzne działanie czynników na poszczególne narządy i układy (np. hałas może powodować zmęczenie narządu słuchu),
- ogólne oddziaływanie czynników na ustrój, w wielu przypadkach powodujące poważniejsze skutki niż oddziaływanie specyficzne (zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym, układzie krążenia, wywoływanie uczucia niepokoju i lęku).