Specyfikacja UE:

UE funkcjonuje dzięki temu, że państwa członkowskie przekazały część swoich praw instytucjom niezależnym, które mają reprezentować wspólny interes. Instytucjami tymi są: Rada Europejska, Rada UE (Ministrów) – tworzy prawo UE, Komisja Europejska, Parlament Europejski, EBC, Trybunał Sprawiedliwości.

Ponadnarodowość dotyczy:

• Części instytucji UE – Komisja Europejska, Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości, EBC ( z zastrzeżeniem strefa euro)

• Części polityk, hymn, flaga, służba dyplomatyczna

Traktat Lisboński

Traktat o funkcjonowaniu UE

Wartości w UE:

• Państwo prawa jako wartość: poszanowanie wolności, praw człowieka, demokracja

• Zasada niedyskryminacji, zasada równości, zakaz dyskryminowania ze względu na rasę, płeć, wyznanie, wiek, orientację, zakaz dyskryminowania ze względu na zatrudnienie czy w przypadku zakładania firm, swobodny przepływ osób

• Zasada solidarności – wspólna realizacja + solidarność finansowa

UE wprowadziła sankcje za nieprzestrzeganie tych zasad (Art. 7)- zwieszenie niektórych praw danego państwa, łącznie z prawem do głosowania.

Cele UE (art. 3):

• Wspieranie pokoju, wartości i dobrobytu

Jakie zasady rządzą UE (art. 5):

• Unia działa wyłączenie w ramach przyznanych jej kompetencji

• Zasada subsydiarności – UE nie może się we wszystko wtrącać

• Zasada proporcjonalności – środki podejmowane przez UE, powinny być adekwatne do podjętych zadań

Kompetencje UE (traktat o funkcjonowaniu UE art. 3)- kategorie:

1. Wyłączne

• Unia celna

• Konkurencja

• Polityka pieniężna w strefie euro

• Wspólna polityka handlowa

• Zachowanie morskich zasobów biologicznych

1. Dzielone

• Rynek wewnętrzny

• Polityka spójności

• Rolnictwo i rybołówstwo energia i polityka energetyczna

• Bezpieczeństwo sektora publicznego

• Środowisko naturalne

• Ochrona konsumenta

• Sieci transeuropejskie

• Bezpieczeństwo i sprawiedliwość

1. Wspierane/ uzupełniane/ koordynowane

• Ochrona zdrowia

• Kształcenie zawodowe

• Przemysł

• Kultura

• Turystyka

• Młodzież

• Edukacja

• Sport

Podejmowanie decyzji w UE zależy od filaru:

1 Filar – zasadniczą rolę odgrywają instytucje unijne, rządzi metoda wspólnotowa, decyzje podejmowane są głównie większości kwalifikowaną, proces decyzyjny: KE proponuje akt, a Rada i PE tworzą prawo. Zajmuje się sprawami gospodarczymi.

2 i 3. Filar – decydują rządy państw, a instytucje odgrywają role drugoplanową. Decyzje podejmowane są jednomyślnie. 2 filar zajmuje się polityką zagraniczną i bezpieczeństwa, a 3 współpracą sądowniczą

2 i 4 filar – liczba instytucji które biorą udział w podejmowaniu decyzji jest ograniczona.

Procedury podejmowania decyzji w UE:

• Procedura prawodawcza – PE i Rada podejmują decyzję, stanowią prawo, EBC, Trybunał Sprawiedliwości mają inicjatywę ustawodawczą

• Proces decyzyjny

• Procedura stanowienia prawa – Stanowi Rada UE z udziałem PE (33 przypadki), PE z udziałem Rady (3 przypadki)

• Procedura stanowienia budżetu – KE przygotowuje projekt budżetu, a Rada UE i PE uchwalają go.

Zasady:

• instytucje te muszą uwzględniać prawo wspólnotowe

• każda instytucja powinna działać w ramach swoich uprawnień – zasada równowagi instytucjonalnej

• zasada autonomii instytucjonalnej – niezależność wewnętrznych instytucji

• zasada lokalnej współpracy

W UE funkcjonują 23 języki urzędowe, które obowiązują do wszystkich aktów prawnych. Języki robocze są stosowane zwyczajowo przez pewne instytucje. Dokument PE są tłumaczone na angielski, francuski, niemiecki i włoski. Trybunał Sprawiedliwości – j. roboczy – francuski.

Rada Europejska – szczyty UE zwoływane w razie potrzeby od 1961 roku, natomiast od 1974 roku odbywają się one 3 razy w roku i uczestniczą w nich szefowie rządów. Konkluzje Rady są przedstawiane w PE. Funkcjonowała na zasadach zwyczajowych, nie była formalnie instytucją UE. Dopiero Traktat z Maastricht włączył ją do UE, określił jej kompetencje i częstotliwość. Traktat Lisboński uznał ją za instytucje. Spotyka się 4 razy w roku i musi formalnie przedstawiać wszystkie swoje konkluzje.

Skład RE: szefowie państw lub rządów, przewodniczący RE, KE i wysoki przedstawiciel UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, minister ds. integracji i uczestnicy COREPEK

Obrady RE: 1 etap to sesja plenarna – cały skład, 2 etap sesja szefów rządów lub państw z przewodniczącym KE, 3 etap sesja ministrów.

Od 2004 roku wszystkie szczytu są w Brukseli. Kluczowe decyzje podejmowane są przez konsensus – jednomyślnie, inne decyzje większością kwalifikowaną.

Kompetencje RE:

• ustalanie tempa rozwoju integracji

• wytyczanie kierunków rozwoju integracji i jej pogłębiania

• nadaje UE impulsy niezbędne do jej rozwoju, wyznacza cele które UE ma osiągnąć

• nie pełni funkcji prawodawczej

• wytyczanie kierunków polityki i bezpieczeństwa

• poszerzanie UE o nowe państwa

• wytyczanie kierunków przemian instytucjonalnych w ramach UE

Rada UE (Ministrów) – składa się z ministrów państw członkowskich, odgrywa kluczową rolę w procesie integracji. Reprezentuje interesy państw członkowskich ale również całej UE. Jest instytucją stanowiącą prawo UE, ale również realizującą politykę zagraniczną (realizuje funkcje wykonawcze). Zatwierdza propozycje praw które formułuje KE. Rada pełni razem z PE funkcje prawodawczą i budżetową – pełni funkcję określania polityki i koordynacji zgodnie z warunkami przewidzianymi w traktatach.

Skład Rady UE:

• Rada ds. ogólnych – ministrowie spraw zagranicznych, zbiera się co miesiąc

• Rada da stosunków zewnętrznych – ministrowie spraw zagranicznych i ministrowie obrony

• ECOFIN – Rada ds. współpracy gospodarczej i finansowej - ministrowie finansowów

• Rada ds. sprawiedliwości i spraw wewnętrznych

• Rada ds. zatrudnienia

• Rada ds. konkurencyjności – ministrowie gospodarki

• Rada ds. ochrony środowiska

• Transport, telekomunikacja i energia

• Rolnictwo i rybołustwo

• Edukacja, młodzież i kultura – spotyka się 2 razy w roku

Rada UE ma swoją strukturę:

Ministrowie ->COREPER -> eksperci (krajowi urzędnicy uczestniczący w podejmowaniu decyzji)

COREPER - komitet stałych przedstawicieli, jego członkami są ambasadorowie i ich zastępcy

Co 6 miesięcy zmienia się przewodniczący Rada UE, bo co 6 miesięcy zmienia się prezydencja.

Prezydencja daje równe szanse krajom członkowskim. Kraj który sprawuje prezydencję nie powinien dbać tylko o swój interes, ale może go promować.

Akty prawne Rady zależą od filaru:

1 filar

• rozporządzenia – prawo paneuropejskie

• dyrektywy

• decyzja – wiążąca w stosunku do określonych podmiotów

• rekomendacje i opinie

2 filar

• wspólne działania – określa cel, zakres, środki, czas obowiązywania, warunki realizacji

• wspólne stanowiska – określa stosunek UE jako całości do określonej kwestii. Stanowi wytyczne dla krajów członkowskich , które muszą dostosować do tego swoje prawo.

Decyzje są podejmowane jednomyślnie lub :

• większością głosów w sprawach mniej ważnych (14 na 27)

• większością kwalifikowaną

• konsensus

Parlament Europejski – instytucja unijna. 1952 roku wraz z rozpoczęciem działalności europejskiej wspólnoty węgla i stali powołano Wspólne Zgromadzenie, którego rolą było wydawanie opinii o niewiążącym charakterze. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich, którzy są wybierani z pośród posłów krajowych. Siedzibą jest w Sztrasburgu. W Brukseli obradują Komisje PE i częściowo w Luksemburgu. Obecnie członków wybiera się w demokratycznych wyborach, ich liczba zmienia się ponieważ zmienia się liczba państw członkowskich.

736 posłów jest obecnie członkami PE, min 6 członków na państwo członkowskie, max 96. Traktat Lisboński przewiduje że po 2014 będzie 750 posłów+ przewodniczący.

Kompetencje PE:

• funkcje konsultacyjno- kontrolno – opiniodawcze – pierwotnie

• obecnie coraz większą role pełnią funkcje prawodawcze (od 1987 roku).

• Pełni wspólnie z Rada funkcje prawodawczą i budżetową

• Funkcję kontroli politycznej i konsultacyjne zgodnie z warunkami przewidzianymi w traktatach

• Wybiera przewodniczącego komisji

PE jest wybierany na 5 – letnią kadencje. Wybory są bezpośrednie, powszechne, wolne i tajne.

Zakres funkcji PE: obejmuje ok połowy legislacji unijnych obejmuje ok połowy legislacji unijnych. Jeśli PE nie zaakceptuje budżetu to musi być on zrobiony na nowo. PE kontroluje wydatkowanie pieniędzy przez Komisję, kontrola ta sprawowana jest na bieżąco i musi składać sprawozdania parlamentowi. Zatwierdza przewodniczącego i skład KE. Przyjmuje sprawozdania od Rady i Rady Europejskiej.

Funkcjonowanie PE:

PE jest wielonarodowy, wielojęzyczny, wielopartyjny. W jego skład wchodzą głównie zawodowi politycy.

Powstają frakcje parlamentarne, które są oparte na podobnych poglądach. Obecnie 8 frakcji.

Struktura PE: parlament 2 – izbowy. Głównym organem kierującym jest Komisja przewodniczących (przewodniczący i wice KE, szefowie poszczególnych frakcji. Ustala harmonogram prac KE. PE składa się z ok 20 Komisji: Komisja spraw zagranicznych, komisja budżetowa, komisja prawna, komisja rolnictwa i rozwoju wsi.

Organizacja prac PE:

• Sesje plenarne – wszyscy członkowie zbierają się i głosują

• Komisje – najważniejszy organ merytoryczny, miejsce podejmowania decyzji.

.

Pozycja PE: PE jest jedynym przejawem demokracji w UE, jednak kraje są reprezentowane przez rożną ilość przedstawicieli w PE – niektóre państwa mają większy a inne mniejszy wpływ na decyzje.

Procedury podejmowania decyzji w PE są mało przejrzyste. Rola formalna PE zwiększa się jednak jego znaczenie społeczne maleje.

Komisja Europejska – funkcjonuje formalnie od 1967 roku w wyniku fuzji organów europejskich. Przeszła przemianę w 1990 roku (kwestie organizacyjne i zasady funkcjonowania). Zajmuje się polityką i organizowaniem i administrowaniem. Ma swój wymiar ponadnarodowy i narodowy.

Traktat Lisboński mówi że KE:

• Wspiera ogólny interes UE i podejmuje w tym celu odpowiednie inicjatywy.

• Czuwanie nad stosowaniem traktatów i środków przyjmowanych przez instytucje na ich podstawie.

• Nadzorowanie stosowania prawa UE pod kontrolą Trybunału Sprawiedliwości.

• Wykonuje budżet

• Zarządza programami unijnymi

• Reprezentowanie UE na zewnątrz – biura UE w różnych krajach

• Funkcja mediatora

• Pełni funkcję informacyjną

• Akty prawodawcze mogą byś przyjęte tylko na wniosek KE

KE jest wybierana na 5 lat.

Wpływy KE:

Jest mocno ograniczona przez wpływy państw członkowskich. Jej wpływy zależą od jej członków. Rządy chcą zajmować jak najwyższe stanowiska komisarzy.

Struktura KE:

Pracowników KE można podzielić na:

• Przewodniczącego i komisarzy – ciało polityczne

• Pracownicy stanowiący służbę publiczną – departamenty. Funkcjonuje na poziomie funkcjonalnym lub gałęziowym. Dyrekcje generalne zajmują się przygotowywaniem decyzji. Funkcjonują też komitety ekspertów ( tymczasowe). KE współpracuje też z lobbystami zasięgając ich rad.

Odpowiedzialność komisarzy ( jest ich 27) ma charakter polityczny, podejmują decyzje o charakterze politycznym, decyzje podejmowane są przez konsens. Komisarze sprawują nadzór nad swoimi resortami. Komisja jest niezależna w podejmowanych decyzjach. Komisarze są powoływani przez rządy państw członkowskich. Przewodniczący KE może zaakceptować lub odrzucić kandydatury. Gdy skład zostanie ustalony musi go potwierdzić PE.

Komisarze działają dzięki gabinetom komisarzy. Gabinety te dbają o to by interes danego komisarza był respektowany. Koordynują prace między komisarzami, oceniają propozycje innych służb KE, reprezentują na zewnątrz komisarzy.

Trybunał Sprawiedliwości (ETS) – bardzo duża rola w integracji europejskiej. UE jest ustanowiona pod rządami prawa, którego strażnikiem jest ETS. ETS to instytucja ponadnarodowa. W traktatach jest zarówno ETS, jak i sąd pierwszej instancji. Ponadto są też tzw. sądy wyspecjalizowane (mogą być powoływane przez Radę Europejską i Parlament Europejski w razie jakiejś sytuacji).

System sądowniczy UE obejmuje również sądy krajowe.

• Najwyższa instancja sądownicza w UE

• Siedziba w Luksemburgu

Zadania TS:

• Dba o to aby prawo UE było przestrzegane i właściwie interpretowane

• Może sprawdzić czy prawo europejskie zostało w właściwy sposób wprowadzone do ustawodawstwa państw członkowskich

Prawo europejskie składa się z rozporządzeń (prawo wtórne) i decyzji (precedensów).

Rodzaje decyzji TS:

• Rozstrzyga orzeczenia wstępne – TS dokonuje interpretacji prawa europejskiego – zapewnienie jednolitego zrozumienia prawa UE

• Skargi bezpośrednie – osoby fizyczne i prawne mogą się zwrócić ze skargą do sądu I instancji, a gdy wyrok ich nie satysfakcjonuje to to TS

  • Skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązania – KE może wnieść taką skargę

  • Skarga o stwierdzenie nieważności – instytucje UE, państwa członkowskie przeciwko aktom pranym niezgodnym z traktatami podstawowymi

  • Skargi za bezczynność – przeciwko instytucją za zaniechanie działań

  • Skargi bezpośrednie – wnoszone przez osoby fizyczne i prawne przeciwko działaniom lub decyzja UE

Trybunał Obrachunkowy – jest instytucją autonomiczną (powołaną przez RE, ale która otrzymała niezależność). Składa się z 27 przedstawicieli krajów członkowskich. Powołany w 1975 roku, ale dopiero traktat z Maastricht nadał mu miano instytucji UE. Ma duże znaczenie kontrolne, kontroluje finanse UE- jak są one wydatkowane. Kontroluje instytucje UE, które mają dostęp do pieniędzy UE oraz wszystkie osoby fizyczne i prawne mające do nich dostęp.

Formy kontroli:

1. Kontrola na podstawie dokumentów (desk control)

2. Kontrola przez wizytację

Zadania:

• Kontrola

• Proponowanie zmian w przyznawaniu pieniędzy i ich złym wydatkowaniu

• Przedstawia raport PE

Europejski Bank Centralny – główna instytucja zajmująca się polityką pieniężną UE.

ESBC Rada Ogólna	EBC	EUROSYSTEM	Rada prezesów (prezesi BC państw które wprowadziły euro oraz prezes EBC) + zarząd (prezes, wiceprezes + 4 osoby)
	BC państw które wprowadziły euro
	BC państw które nie wprowadziły euro

Zadania ESBC ( w praktyce EUROSYSTEM):

• Definiowanie i realizacja polityki pieniężnej

• Prowadzenie operacji bankowych

• Utrzymywanie i zarządzanie terenami walutowymi

• Popieranie należytego funkcjonowania systemów płatniczych

• Kontrola nad nadzorem finansowymi i instytucjami

EBC ma wyłączne prawo emisji euro, jest niezależny w swej działalności.

Kompetencje Rady Prezesów – przyjmuje wytyczne i zadania polityki pieniężnej, formułuje politykę pieniężną

Kompetencje zarządu EBC:

• Przygotowuje posiedzenia Rady Prezesów

• Realizuje politykę pieniężną i wykonuje bieżące zadania polityki pieniężnej

Kompetencje Rady Ogólnej:

• Uczestniczy w przygotowaniu państw do przyjęcia euro

• Dostarcza danych statystycznych

Główny cel EBC to utrzymanie stabilności cen

Organy pomocnicze:

1. Organy wspólne

2. Organy przypisane do konkretnej instytucji głównej

96% organów pomocniczych działa w I filarze i pomaga KE

Komitet Ekonomiczno – społeczny – działa od 1976 roku jako wspólny komitet. Pierwotnie doradzał KE i Radzie, później też PE. Przedstawiciele reprezentują stanowisko ogólne, może z własnej inicjatywy prezentować opinie. Przedstawiciele są nominowani przez rząd.

Budżet UE – 5% koszty administracyjne, 95% działania

1. Zasada jedności budżetu – budżet jest jeden (wyjątki Europejski Fundusz Rozwoju, Europejski Bank Inwestycyjny)

2. Zasada uniwersalności – dochody budżetowe pochodzą z różnych źródeł i nie można ich przypisywać do konkretnych działań

3. Zasada jednoroczności – budżet sporządzany jest na rok na dłuższą perspektywę (7 lat). Sporządzany w 2 ujęciach: środki na zobowiązania i na płatności.

4. Zasada równowagi – budżet musi być zbilansowany (brak deficytu)

5. Zasada specjalizacji wydatków – wydatki muszą mieć przypisane cele

6. Budżet jest sporządzany w euro

Funkcje budżetu:

• Finansuje polityki UE

• Jest narzędziem spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej

250 EUR per capita – 2 % budżetów krajowych, 1% PNB państw członkowskich + środki własne – maksymalna wielkość budżetu 1,24%PNB.

Źródła zasilania budżetu UE:

• Tradycyjne zasoby własne – cła od wyrobów przemysłowych, cła od produktów rolnych, opłata cukrowa,

• VAT – wyliczamy zharmonizowaną podstawę VAT dla wszystkich krajów, która nie może być większa niż 50% dochodu narodowego brutto. Jest ona później mnożona przez ustalony współczynnik, dzięki czemu wylicza się ile kraj ma wpłacić.

• W 1988 roku wprowadzono dochód narodowy brutto.

Udziały poszczególnych kategorii dochodów w budżecie UE:

• 60% to dochody z dochodu narodowego brutto

• 15-20% dochody z tytułu VAT

• 15 – 20% dochody z tradycyjnych zasobów własnych

Rabat brytyjski – specjalna kategorii budżetowa, która mówi o tym że Wielka Brytania ma pewny rabat z tytułu wpłat do budżetu. Udzielony Wielkiej Brytanii w 1984 roku. Wielka Brytania dostaje zwrot 66% swojej ujemnej pozycji netto.

Funkcjonowanie budżetu:

• Jest sprawny, system poboru pieniędzy jest efektywny

• Jest nieprzejrzysty i niezrozumiały

• Miał uniezależnić UE od państw członkowskich

• Istnieją pewne zasady ale istnieją też wyjątki, poprzez co poszczególne państwa są traktowane inaczej.

Struktura budżetu:

• Trwały wzrost

• Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi

• Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość

• UE jako partner globalny

• Płace

• Wyrównania

Zmiany w budżecie zaczęły się pod koniec lat 90, ponieważ pojawiły się nowe pozycje w budżecie – pomoc przedakcesyjna. Gdy UE zaczęła zajmować się polityką zagraniczną pojawiły się wydatki na wspólną politykę bezpieczeństwa. Jednak wraz z powstawaniem nowych pozycji budżet nie zwiększał się w sensie relatywnym.

Znaczenie budżetu dla państw członkowskich jest różne, zależy to od ich wielkości, zamożności i struktury gospodarki. Dla państwa które mają duży udział rolnictwa a także dla krajów mniejszych i biedniejszych znaczenie budżetu jest duże.

Największym beneficjentem netto jest w roku 2007 Grecja, a potem Polska.

Sprawiedliwy zwrot – podział tego kto ile płaci a kto ile dostanie, nie można dostawać tyle z budżetu ile się do niego wpłaci. Pieniądze które są wydawane przez kraje bogatsze na kraje biedniejsze nie muszą być stracony, może się okazać że te bogatsze kraje też odnoszą z tego tytułu korzyści.

Efekt Rotterdamski – Holandia zajmuje się handlem i mają największy port w UE, tak więc clą wszystkie produkty które przechodzą przez ten port do całej UE, tak więc są krajem które dużo wpłacają do budżetu.

Proces stanowienia budżetu:

• W budżecie jest podział na wydatki obligatoryjne (polityka rolna, działania zewnętrzne, administracja i rezerwa budżetowa, decyduje Rada) i wydatki nieobligatoryjne (polityka rolna w sensie orientacji czyli zmian strukturalnych, polityka strukturalna i polityki wewnętrzne, decyduje tu Rada i PE).

• Komisja jest zobowiązana przedstawić projekt budżetu Radzie do 1.09, następnie trafia do PE, następnie jest uchwalany.

• Jeśli budżet nie zostanie uchwalony to jest tzw. prowizorium budżetowe i co miesiąc wydawana jest 1/12 budżetu z tamtego roku.

Polityka konkurencji – polityka ochrony konkurencji, ograniczenie nieefektywności monopolu, nieefektywność mix, nieefektywność dynamiczna – nie jest zainteresowany postępem. Ograniczenie konkurencji stanowi utrudnienie dla handlu międzynarodowego i integracji. Krajowa ochrona konkurencji nie wystarcza, ponieważ instytucje krajowe są ograniczone do poszczególnych krajów a jest potrzebny organ który będzie się tym zajmował na terenie całej wspólnoty. Potrzeba ta była zawarta w traktacie ustanawiającym EWG, nabrała szczególnego znaczenie gdy powstał jednolity rynek europejski.

Cel wspólnej polityki konkurencji:

• Ochrona procesu konkurencji przed zakłóceniami ze strony podmiotów prywatnych i publicznych.

• Budowa rynku wewnętrznego

• Wspieranie konkurencyjności

• Ochrona środowiska

• Ochrona konsumenta

Zakres polityki konkurencji:

• Jest wyznaczony w traktatach, np. Lisbońskim, w prawie wtórnym (rozporządzenia KE i Rady)

• Do podmiotów rynkowych odnoszą się art. 101-106, a art. 107-109 państwa.

• Artykuły te dotyczą porozumień między przedsiębiorstwami, nadużywania pozycji dominującej, pomocy publicznej, przedsiębiorstw publicznych i przedsiębiorstw posiadających specjalne prawa, kontroli przez KE koncentracji przedsiębiorstw.

• Stanowieniem prawa zajmuje się Rada i PE (konsultacje).

• KE inicjuje stanowienie tego prawa, przedstawia projekty aktów prawnych, a także realizuje na bieżąco politykę ochrony konkurencji. Czuwa też nad tym aby konkurencja nie była zagrożona.

• Trybunał Sprawiedliwości interpretuje prawo i określa pewne terminy, np. co to jest przedsiębiorstwo. Weryfikuje też decyzje KE.

• Instytucje krajowe – krajowe ograny antymonopolowe współpracujące z KE i między sobą. Powstałą Europejska Sieć Konkurencji.

• Krajowe sondy antymonopolowe współpracujące z TS.

Elementy polityki ochrony konkurencji:

1. Reguły ochrony konkurencji dotyczące porozumień między przedsiębiorstwami - zakazuje ze skutkiem bezpośrednim wszelkich porozumień, które ograniczają konkurencję i ograniczają handel na jednolitym rynku wewnętrznym. Wyjątki:

• Reguła de minimis w kwestii wpływu na handel.

• Porozumienia korzystne ekonomicznie – wyłączenia indywidualne. Jeśli porozumienia sprzyjają postępowi technicznemu, ale ograniczają konkurencję, ale postęp techniczny jest ważniejszy to możemy to zaakceptować

• Wyłączenia grupowe – usprawnienie procedury, dotyczą niektórych rodzajów umów.

• Porozumienia bagatelne – z uwagi na małą skale obrotów KE się tym nie interesuje.

Jeśli KE dojdzie do wniosku że reguły zostały naruszone to wszczyna postępowanie.

1. Pozycja dominująca – art. 102 zakazuje nadużywania pozycji dominującej, kryterium nadużywania pozycji dominującej to wpływ na handel między państwami członkowskimi. Dotyczy to przedsiębiorstw nie tylko unijnych, ale także poza unijnych, np. chińskich.

Pozycja dominująca jest to sytuacja w której nie liczymy się z innymi uczestnikami rynku i uzależniamy od siebie innych uczestników rynku. Zapobiega konkurencji i nie liczy się z innymi podmiotami.

Rynek – może być zróżnicowany geograficznie i czasowo i przedmiotowo.

1. Kontrola koncentracji przedsiębiorstw – fuzje i połączenia, doprowadza do tworzenia się monopoli, a z drugiej strony pozwala zmniejszyć koszty i zwiększyć potencjał. KE zajmuje się kontrolą fuzji i przejęć jeśli mają one wymiar unijny.

Pomoc publiczna – interwencja mająca na celu dążenie do realizacji różnych celów polityki społeczno – gospodarczej. Zniekształca alokacje zasobów. Może prowadzić do tego że utrzymują się nieefektywne obszary gospodarki. Hamuje rozwój przedsiębiorstw efektywnych.

Art. 107 traktatu o funkcjonowaniu UE – kategorie pomocy publicznej:

• Pomoc niezgodna z regułami unijnymi – zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji przez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub w produkcji niektórych produktów w zakresie w jakim wpływa na wymianę państw członkowskich.

• Pomoc zgodna :

  • Pomoc socjalna – dla indywidualnych konsumentów

  • Pomoc w związku z klęskami żywiołowymi

  • Pomoc dla niektórych regionów Niemiec, jest zgodna do 2014 roku

• Pomoc dopuszczalna

  • Pomoc dla regionów biednych

  • Pomoc dla wspólnych projektów

  • Wspieranie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów o ile nie zakłóca to warunków wymiany handlowej

  • Wspieranie kultury i dziedzictwa kulturowego o ile nie zakłóca to warunków wymiany handlowej

  • Inne kategorie pomocy określne decyzją Rady na wniosek

Jak to się dzieje: Komisja Europejska ma tu główne pole do popisu. Działa we współpracy z państwami członkowskimi regularnie badając programy pomocy publicznej i tworzy wytyczne tego dotyczące. Jeśli komisja stwierdzi w wyniku swoich badań, że pomoc publiczna jest niezgodna z zasadami rynku wewnętrznego to podejmuje decyzje np. o zmianie zasad, zaniechaniu udzielaniu pomocy i wyznacza odpowiedni termin. Jeśli państwo się nie dostosuje to sprawa ląduje w Trybunale. Na wniosek państwa członkowskiego Rada może uznać, że dana pomoc jest zgodna, mimo decyzji Komisji. Jeśli jest udzielania nowa pomoc to państwo które chce jej udzielić musi zapytać się o zgodę UE. Istnieje kategoria pomocy nielegalnej: bez notyfikacji lub wbrew Komisji. Komisja może zażądać zwrotu pomocy przez beneficjenta (przedawnia się po 10 latach).

Droga Polski do UE

W 1989 nastąpiła w Polsce reorientacja polityki ze Wschodu na Zachód. Formalnym sformułowaniem chęci wejścia do UE był Układ Europejski – rodzaj umowy stowarzyszeniowej z UE. Doszło do liberalizacji wymiany handlowej i innych obszarów gospodarki.

UE podpisuje z państwami członkowskimi umowy stowarzyszeniowe – liberalizacja różnych obszarów współpracy gospodarczej.

Układ Europejski 1991 roku:

1. Części:

• Handlowa – utworzenie strefy wolnego handlu między Polską a UE, rolnictwo było zostawione na marginesie, obejmowała głównie wymianę przemysłową. Weszła szybko w życie, nie wymagał ratyfikacji,

• Przepływ osób, kapitału, pomoc finansowa. Weszła w życie dopiero w 1994 roku po ratyfikacji przez państwa członkowskie.

1. UE nie chciała włączyć do układu, obietnicy że Polska będzie państwem członkowskim.

2. UE sformułowała warunki członkostwa – kryteria Kopenhaskie. Przy wcześniejszych rozszerzeniach nie było żadnych kryteriów.

   • Kryterium polityczne – przestrzeganie rządów prawa, zasad demokracji, przestrzeganie praw człowieka i ochrona mniejszości.

   • Kryterium gospodarczy – kraj których chce przystąpić do musi mieć funkcjonującą gospodarkę rynkową zdolną do sprostania presji konkurencyjnej jednolitego rynku

   • Kryterium administracyjne – zdolność do wprowadzenia systemu prawnego UE i stosowania go.

W 1997 roku KE została poproszona o sporządzenie opinii (avis) na temat stanu przygotowań Polski do członkostwa. Komisja przysłała pytania dotyczące różnych zagadnień funkcjonowania kraju. Wydała pozytywną opinię.

W 1998r. rozpoczęto negocjacje członkowskie. Nie negocjowano „co”, tylko „kiedy” – kiedy przejmiemy dorobek prawny UE.

Następnie nastąpił okres przejściowy.

W 2002r. zakończono negocjacje. Wynegocjowano 40 okresów przejściowych. Pod względem liczby tych okresów byliśmy na drugim miejscu po Malcie.

Okresy przejściowe – kraj kandydujący może nie spełniać jeszcze reguł wynikających z dorobku UE. W celu ocenienia tego przeprowadzane są negocjacje z wszystkimi krajami członkowskimi. Polska wynegocjowała ok 40 okresów przejściowych. Okres przejściowy – dany kraj nie jest gotów do funkcjonowanie w UE.

Zmiany dla Polski po wejściu do UE

1. PKB wzrastał, lecz nie tak bardzo jak w Czechach czy Słowacji. Nie wiadomo, czy wzrost był skutkiem wejścia do UE, czy też nie.

2. Stopa bezrobocia po wejściu do UE malała

3. Wydajność pracy odrobinę się zwiększyła

4. Dług publiczny nie zmienił się znacznie

5. Relacja importu i eksportu do PKB zwiększyła się

Rozliczenia budżetowe (finansowe) z UE

1. Okres 2000-2006

• Dostaliśmy z UE 13 mld euro na płatności i 19 mld euro na zobowiązania

• Gdy wchodziliśmy do UE, to zapłaciliśmy składkę w pełnej wysokości.

• Otrzymane pieniądze poszły na działania strukturalne, wspólną politykę rolną.

• Polska dostała też pomoc przedakcesyjną

Problemy:

• składkę do budżetu UE wpłacał budżet państwa, a transfery z UE trafiały nie do państwa, a do innych podmiotów, m.in. osób fizycznych , samorządów. Korzystanie ze środków unijnych wymaga własnego wkładu, co pogarszało finanse publiczne

• zmiana kursu walutowego. Po wstąpieniu Polski do UE, złoty zaczął się aprecjonować, co ma wpływ z punktu widzenia beneficjentów środków unijnych

1. Okres 2007-2013

Wpłaty Polski – 21 mld euro

Wypłaty – 91 mld euro

Co oznacza 70 mld na plusie

Polska jest największym biorcą funduszy. Idą one na politykę spójności oraz na rolnictwo.

Zmiany w rolnictwie

1. Okres przedakcesyjny

• Nastąpiły dostosowania instytucjonalne (modernizacja rolnictwa, restrukturyzacja)

• przedsiębiorstwa przemysłu spożywczego zaczęły się dostosowywać do standardów unijnych

• przystosowania jeśli chodzi o granicę (wschodnia granica miała stać się granicą UE)

1. Okres poakcesyjny

• nowe formy wsparcia – dopłaty bezpośrednie

• skup interwencyjny

• rośnie produkcja rolna

• wzrost eksportu i importu produktów rolnych (saldo dodatnie-większy eksport niż import)

• wzrost dochodów rolników spowodowany wyższymi cenami, wzrostem wolumenu produkcji, dopłatami bezpośrednimi

Konsekwencją członkostwa jest emigracja Polaków

Zalety emigracji:

• spadek bezrobocia, bo część bezrobotnych wyjechała

• budżet nie musi płacić zasiłków bezrobotnym

• emigracja jest dobra dla ludzi, którzy wyjechali i znaleźli pracę

• wzrost wymiany handlowej między Polską a krajami, do których wyemigrowali Polacy (bo Polacy za granicą chcą np. napić się polskiego piwa)

• przekazy pieniężne od emigrantów, jednak są one trudne do ocenienia, gdyż z jednej strony jest to pewien zastrzyk pieniędzy, ale z drugiej wpływa na aprecjację zł.

• jeśli emigranci wrócą bogatsi o pieniądze i doświadczenia, mogą być kołem zamachowym dla gospodarki

Wady: zmniejszenie bazy podatkowej

Handel zagraniczny

Tempo wzrostu handlu przez wejściem do UE

- import: 7,8% eksport 13,6%

Tempo wzrostu handlu po wejściu do UE

-import przyspieszył do 18% eksport przyspieszył do 19,2%

Wartość eksportu i importu podwoiła się

Tendencje w handlu zagranicznym

• podwojenie się obrotu handlu. Wzrost jego udziału w wymianie światowej (?)

• szybciej niż handel ze starą piętnastką rosła wymiana z nowymi krajami członkowskimi

• wzrost handlu wewnątrzgałęziowego, który jest dowodem na to, że modernizuje się struktura gospodarcza kraju

Cele polskiej polityki w UE

• Partnerstwo wschodnie – włączenie Ukrainy do struktur unijnych poprzez zawarcie układu stowarzyszeniowego

• Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego

• Zwiększenie bezpieczeństwa militarnego

• Zwiększenie bezpieczeństwa społecznego (zwalczanie przestępczości, wszelkich patologii)

• Budowanie mocnej gospodarki

• Rolnictwo – Polska jest przeciwko nacjonalizacji wspólnej polityki rolnej

• Polska jest za rozwiązaniami wspólnotowymi, czyli wzmocnieniem instytucji unijnych