Pedagogika społeczna

Wioletta Danilewicz – „ Oblicza współczesności w perspektywie pedagogiki społecznej” Warszawa 2009 (ŻAK) – do egzaminu

__________________________________________________________________________________

Pedagogika społeczna jako teoria i praktyka edukacyjnego działania w środowisku:

• Geneza i rozwoj ped. społecznej w Polsce

• Okresy rozwoju ped. Społecznej w Polsce

• Przedmiot, charakter, zadania pedagogiki społecznej

a). W prawdzie pedagogika społeczna jako dyscyplina naukowa zaczęła się rozwijać w XX w. jako działalność praktyczna w XIXw. To jej podstawy rozwoju wiążą się z działaniami, których celem była zmiana losu człowieka. (Instytucja kołowrotka = okna życia)

W XIXw. Na skutek procesów industrializacji i urbanizacji nasiliły się, pojawiły się nowe problemy społeczne:

• Bezrobocie

• Ubóstwo, nędza

• Wzrasta liczba rodzin niepełnych (wypadki w pracy, w drodze do pracy)

• Brak opieki nad dziećmi

• Przestępczość młodocianych

• Ucieczki, chuligaństwo

• Żebractwo

• Prostytucja

Problemy zaczeły być dostrzegane przez pojedyncze osoby, a następnie tworzono instytucjonalne formy pomocy.

Np.

• W 1879 roku – lekarz Markiewicz zorganizował pierwsze kolonie letnie dla dzieci najuboższych w Warszawie, wspierał go Aleksander Głowacki (Bolesław Prus).

• W 1888 roku – powstaje ogród „Jordanowski” – zainicjowany przez lekarza Henryka Jordana, zauważył on dzieci zyjące w fatalnych warunkach higienicznych, które nie mają kontaktu z przyrodą. Na plantach wyznaczono teren zieleni dla dzieci.

Pedagogika społeczna pojawiła się najpierw jako działalność praktyczna, a następnie jako teoretyczna refleksja dążąca do tworzenia środowiska korzystnego wychowawczo. Jej podstawową ideą, credo to: „Przetwarzać środowisko siłami człowieka w imię ideału”.

Okresy rozwoju pedagogiki społecznej:

1. Czas kształtowania się tradycji, reform społecznych, to czas prekursorów np. Edwarda Abramowskiego, Ludwika Krzywickiego, ale przede wszystkim Heleny Radlińskiej, która dążyła do nadania pedagogice społecznej charakteru dyscypliny naukowej. W 1908 roku po raz pierwszy użyto terminu „pedagogika społeczna”. W okresie tym pedagodzy społeczni zajmowali się przede wszystkim działalnością oświatową, której celem było budzenie świadomości narodowej oraz kreowanie potrzeb rozwojowych.

2. Czas pracy Aleksandra Kamińskiego, Ireny Lepalczyk oraz Ryszarda Wroczyńskiego i ich uczniów: Tadeusza Plicha, Wiesława Theissa. Osoby te zajmowały się problematyka funkcjonowania środowisk wychowawczych (rodzina), opieką nadz dzieckiem, uczestnictwem w kulturze, edukacją dorosłych.

3. Czas po 1989 roku – osoby: Stanisław Kawula, Andrzej Radziewicz – Winnicki, Joanna Brągiel, Jadwiga Izdebska, Anna Przecławska. W centrum zainteresowania pedagogiki społecznej znalazły się zagadnienia funkcjonowania instytucji wychowania pozaszkolnego (opiekuńczo-wychowawczych, socjalnych) oraz problemy szeroko rozumianego wsparcia społecznego, pomocy społecznej.

Charakteryzowała się dwutorowością:

1. Tor pierwszy – kontynuacja tradycyjnych, obszarów zainteresowań pe dag. Społecznej, jak: marginalizacja i wykluczenie, działalność instytucjonalna w środowisku lokalnym, organizacja czasu wolnego

2. Tor drugi – wynika z aktualnych zjawisk i problemów społecznych oraz nowych sposobów cih poszukiwań i interpretacji np. migracje, badania kwestionariuszowe, badania jakościowe, indywidualne rozmawianie z ludźmi.

Kierunki zainteresowań pedagogiki społecznej:

• Aktualne problemy społeczne np. bieda, bezrobocie, bezdomność (3B)

• Kierunki i formy pomocy społecznej

• Rodzina i jej funkcjonowanie (pedagogika rodziny)

• Dziecko i jego dzieciństwo

• Czas wolny i jego problemy społeczno –wychowawcze

• Animacja kulturalna

• Media i multimedia

• Edukacja międzykulturowa

• Pedagogika miejska (środowiskowa)

• Metodologia pedagogiki społecznej

• Historia myśli społecznej

Przedmiotem zainteresowań pedagogiki społecznej jest środowisko wychowawcze!!!

Zadania pedagogiki społecznej:

1. Dokonywanie opisu oraz oceny postępowania społeczno –wychowawczego w środowisku, głownie poprzez analizę rzeczywistych faktów.

2. Projektowanie działalności: społecznej, pedagogicznej, kulturalnej, socjalnej.

Charakter pedagogiki społecznej:

Subdyscyplina ta pojawiła się najpóźniej jako działalność praktyczna, stanowi też refleksję teoretyczną, dążącą do tworzenia środowiska korzystnego wychowawczo. Jest dyscypliną wieloparadygmatyczną.

Ewolucja kwestii społecznych w krajach Unii Europejskiej:

Kwestia społeczna – wyraz asymetrycznych przekształceń w rozwoju gospodarczym, które rodzą zagrożenia społeczne.

1. Społeczna sytuacja w STAROŻYTNOŚCI:

• Powstawanie pierwszych miast-państw w XII/VII w.p.n.e

• Ustrój oparty o niewolnictwo

• Powstawanie lumpenproletariatu – biedna ludność wiejska, migrująca do miast

• Pojawienie się pierwszych kwestii społecznych (migracja, bieda, ubóstwo, rodzina, głód, prostytucja)

Formy pomocy:

• Idea równości i wspólnoty w czasie świąt, rozrzucanie pieniędzy w czasie igrzysk

• Zapomogi dla dzieci z ubogich rodzin

• Rozdawnictwo zboża i okazjonalnych darów

1. Społeczna sytuacja w ŚREDNIOWIECZU:

• Ustrój feudalny w X wieku, oddzielenie rzemiosła od rolnictwa

• Rozwój miast jako centrów rzemiosła i handlu

• Nierówności ekonomiczne i społeczne wyzysk: powstawania „wyzwoleńcze”

• Choroby, zarazy, żebractwo

Formy pomocy:

• Powstanie instytucji społecznych tzw. Fundacji

• Kościół jako inicjator różnych form opieki

• Rola działalności charytatywnej – zakładanie domów dla osób potrzebujących, opieki – leprozoriów dla trędowatych, schronisk dla pielgrzymów i migrantów, zakładów opieki.

1. Społeczna sytuacja w RENESANSIE:

• Dziedziczenie przynależności do określonej grupy społecznej

• Zasadnicze różnice socjalne

• Wojny

• Lokalne epidemie

• Wzrost demograficzny – ubóstwo, migracje, włóczęgostwo

• Powstają nowe klasy (robotnicy najemni, kapitaliści)

Formy pomocy:

• Pierwsze regulacje rozwiązań socjalnych – Anglia – 1576 – koncepcja umieszczenia ubogich w pracy, aby sami mogli sobie pomóc.

• Domy poprawy dla „zdemoralizowanej” młodzieży.

1. Społeczna sytuacja w OŚWIECENIU:

• Pojawienie się biegunowych nierówności socjalnych – bogactwo arystokracji, i nedza chłopów.

• Zatrudnienie kobiet i dzieci, brak szpitali, lekarzy.

• Zbiorowe formy protestów (rewolucja francuska)

Formy pomocy:

• Uchwalenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela (1789)

• Uznanie pomocy publicznej jako zbiorowy obowiązek wobec nieszczęśliwych obywateli.

1. Społeczna sytuacja w XIX wieku:

• Rozwój gospodarczy

• Powstawanie nowych klas (średnie i pracujące), poprawa warunków higieny, postęp medycyny

• Powstają liczne kwestie społeczne: praca kobiet, wyzysk dzieci, czas pracy, wynagrodzenie, bezrobocie na wsi, przeludnienie miast + pozostałe.

Formy pomocy:

• Ustawodawstwo socjalne z Anglii, Francji i Niemiec tworzyło pierwsze, modele krajowej polityki społecznej.

• Rozwój oświaty

• Początek tworzenia narodowych systemów ubezpieczeniowych oraz rent i emerytur.

• Powstanie ruchu związkowego

1. Sytuacja społeczna w okresie międzywojennym:

• Utworzenie w 1979 roku na paryskiej konferencji pokojowej – Międzynarodowej Organizacji Pracy – ograniczenie czasu pracy, pracy dzieci i młodzieży, ochrona pracy kobiet.

• Inflacja, kryzysy gospodarcze, I wojna światowa – kwestie socjalne sierot i kalek

• Bezrobocie, kryzys agrarny na skutek zmniejszenia się popytu na produkty rolne.

Formy pomocy:

• Nacisk demokracji na wydawanie w całej Europie ustaw z problematyki społecznej: o ochronie chorych, o pomocy biednym, o obowiązku biednym, o warunkach pracy, o ochronie zdrowia, o ubezpieczeniach społecznych, o pomocy osobom starym.

1. Sytuacja Społeczna w okresie POWOJENNYM:

• Po konferencji w Jałcie następuje podział Europy na 2 strefy wpływów: Europa Zachodnia (USA) – model gospodarczy oparty na własności prywatnej, Europa Środkowa i Wschodnia (ZSRR) – własność społeczna.

• Nie wyeliminowanie biedy, nędzy ale marginalizacja społeczna miała mniejszy wymiar

• Ogólny wzrost dobrobytu przy zróżnicowaniu regionalnym

• Wyraźne różnice socjalne między obywatelami państw Unii Europejskiej.

Kwestie społeczne Wspólnoty Europejskiej:

• Bezpieczeństwo socjalne pracowników migrujących

• Równość traktowania mężczyzn i kobiet

• Wzmocnienie praw pracowniczych w przedsiębiorstwach

• Zabezpieczenie na wypadek choroby zawodowej lub wypadku przy pracy

• Ochrona zdrowia w miejscach pracy

• Zwalczanie ubóstwa

Różnice socjalne we współczesnej Unii Europejskiej:

• Ludność

• Rodzina

• Ludzie starzy

• Osoby niepełnosprawne

• Bezrobocie, w tym bezrobocie wśród młodzieży

• Sytuacja mieszkaniowa

• Ubóstwo

• Edukacja

• Równouprawnienie

• Migracja

• Zdrowie

AKTUALNE PROBLEMY I ZAGROŻENIA SPOŁECZNE
SPOŁECZNE
Ubóstwo Żebractwo Uzależnienia Patologie (przemoc) Agresja Prostytucja Korupcja Choroby społeczne (depresja, anoreksja, bulimia, otyłość) Przestępczość Migracje

Negatywne cechy społeczeństwa, po zmianie/transformacji:

• Rozpad wspólnoty, zanikanie więzi

• Soluralizacja indywidualnego i zbiorowego egoizmu (niski poziom wolontariatu w Polsce i na Wschodzie, konsumpcjonizm)

• Budowa segregującego społeczeństwa (nierówności społeczne)

• Kolektywna degradacja grup zawodowych (gminy poPGR, upadek etosu)

• Marginalizowanie ekonomiczne i społeczne słabych

Ubóstwo:

• Duży zasięg ubóstwa

• 800 mln ludzi cierpi na głód i niedożywienie

• Ponad miliard nie ma dostępu do służby zdrowia

• Najbardziej cierpiące grupy to kobiety i dzieci

• Nędza jest przekazywana z pokolenia na pokolenie

• Dystans między bogatymi a biednymi od 1950 roku powiększa się

• 250 mln dzieci, w wieku 5-14 lat pracuje

Środowisko wychowawcze oraz jego wybrane cechy

1. Środowisko wychowawcze to zespół warunków, wśród których bytuje jednostka i czynników kształtujących jej osobowość, oddziałujący stale lub przez dłuższy czas. (H.Radlińska)

2. Środowisko to składniki struktury otaczające człowieka, które działają jako zespół bodźców i wywołują określone reakcje psychiczne. (Wroczyński)

W duchu pedagogiki humanistycznej, w której człowiek jest podmiotem, a nie przedmiotem. Gdzie ważne jest spotkanie z drugim człowiekiem i dialog:

• Środowisko wychowawcze – tworzą nie tylko instytucje wychowawcze, edukacyjne, opiekuńcze, kulturalno-oświatowe, duże zbiorowości w tym małe grupy społeczne, wspólnoty, ale przede wszystkim kultura stosunków międzyludzkich i świat symboli kulturowych, w których żyje człowiek.