Podstawowe terminy:

Rozwój – proces ukierunkowanych zmian, w którym organizm przechodzi od form prostych do bardziej doskonałych(złożonych)

Rozwój osobniczy – etapy przemian w życiu człowieka począwszy od zapłodnienia komórki jajowej do śmierci

Rozwój filogenetyczny – etapy ewolucji człowieka

Etapy rozwoju człowieka:

1. progresywny: procesy budowy mają przewagę nad procesami rozpadu(do 20-25 rż)

2. stabilizacji: równowaga przemian biochemicznych(do 40-45 rż)

3. regresywny: starzenie się organizmu

Okres wewnątrzłonowy:

Okres śródmaciczy/prenatalny 280 dni

Przeżywalność od 24 tygodnia ciąży i z każdym tygodniem rośnie.

Podział:

- faza zarodkowa do 8 tyg ciąży

- faza płodowa od 9 tyg do porodu

Okres zewnątrzłonowy:

Okres pozamaciczny/ postnatalny

Podokresy:

- noworodkowy do 28 dnia życia

- niemowlęcy do ukończenia 1 roku

- poniemowlęcy 2-3 rok życia

- przedszkolny 4-6 rok życia

- młodszy wiek szkolny 7-10/12 rok życia

- dojrzewania płciowego/pokwitania

10-15 rok życia u dziewcząt

12-17 rok życia u chłopców

- młodzieńczy do ok. 20-25 roku życia

- dorosłości do 50 roku życia

- starości od 51 roku życia

Czynniki wpływające na rozwój fizyczny:

- czynniki wewnętrzne (endogenne):

* czynniki genetyczne – determinanty rozwoju decydują o płci, budowie ciała, tempie rozwoju, typie reakcji ba bodźce zewnętrzne i wewnętrzne

* czynniki para genetyczne – czynniki matki wiek matki, liczba ciąż, kolejność porodu, metabolizm matki, czynniki hormonalne (stara pierwiastka – kobieta rodząca pierwsze dziecko powyżej 28 roku życia)

- czynniki zewnętrzne (egzogenne):

* czynniki środowiskowe:

• Czynniki biogeograficzne: klimat, sezonowość, stan powietrza, gleby

• Czynniki społeczno-ekonomiczne: status ekonomiczny i społeczny rodziców, miejsce zamieszkania

*styl życia i zachowania zdrowotne:

• Żywienie: zapotrzebowanie na energię, składniki odżywcze i płyny – karmienie piersią

• Aktywność ruchowa: utrzymanie odpowiedniej masy ciała, opóźnienie rozwoju miażdżycy i procesów starzenia

* wpływ chorób przewlekłych:

• Zaburzenia wzrastania – hipotrofia wewnątrzmaciczna – za mała masa ciała

• Nieprawidłowe proporcje ciała

• Zahamowanie dojrzewania

Faza zarodkowa – do 8Hbd

- podział zapłodnionej kom jaj

- utrzymanie listków zarodkowych

- Tworzenie się mezodermy

- Różnicowanie się zarodka

- Masa ciała 10 g

- Długość 2-3 cm

Dziecko z wrodzoną różyczką może urodzić się z wadami wzroku, słuchu, układem krążenia i ośrodkowym układem nerwowym. Daje objawy ale nie musi się takie urodzić

Faza płodowa(9-38/42 Hbd)

- gwałtowne tempo wzrastania i dojrzewania wszystkich narządów i układów

- 12 Hbd masa płodu 25 g

- 28 Hbd masa płodu 1000g

- 9 Hbd: skurcze mięśni płodu

- 14 Hbd: pierwsze ruchy oraz połykanie

17 Hbd: pierwsze oznaki odruchu chwytnego

20 Hbd: ruchy warg, wykształcone zakończenia nerwowe! Znacznie mocniej czują ból przedwcześnie urodzone.

- 24 Hbd: aktywne ruchy ssania

- 25 Hbd: odruch Moro

Okres noworodkowy: (noworodek donoszony)

- masa ciała 3300 – 3600g

- długość ciała 50-52 cm

- długość ciemieniowo-siedzeniowa 35 cm

- obwód głowy 35 cm

Proporcje ciała: duża głowa, krótka szyja, długi tułów, okrągła kl piersiowa, krótkie nogi.

Okres niemowlęcy:

- szybki rozwój somatyczny i motoryczny:

* niemowlę zwiększa długość ciała o 25 cm

* masę ciała o 6-7kg (urodzeniową masę podwaja w 5 miesiącu, a potraja w 12 miesiącu życia)

- 12 mż – wyrównanie obwody głowy i kl piersiowej

- 6 mż – pojawianie się pierwszych zębów mlecznych

- 6 mż – zmniejszenie się ciemienia przedniego (całkowite zarośnięcie 9-18 mż)

Okres poniemowlęcy:

Zwolnienie tempa rozwoju, ale doskonalenie ruchów lokomocyjnych

- przyrost masy ciała

2 rż -2,5kg

3 rż – 2kg

- przyrost wysokości:

2 rż -12 cm

3 rż -8 cm

Okres przedszkolny:

Roczne przyrosty masy ciała: ok. 2 kg

Roczne przyrosty wysokości ciała: 6-8 cm

Rozwój tkanki mięśniowej, harmonia ruchów, nadruchliwość, różne zainteresowania dziewczynek i chłopców.

Młodszy wiek szkolny:

Przyrosty masy ciała 3-3,5kg

Wahania przyrostu długości ciała 5 cm

- doskonalenie ruchów lokomocyjnych

- zmniejszenie niepokoju ruchowego

- zwiększenie zdolności koncentracji uwagi

Okres dojrzewania płciowego:

- u dziewcząt trwa 4 lata

- u chłopców 6-7 lat

Intensywny wzrost organizmu:

- zmiana budowy i sylwetki ciała

- gwałtowne przemiany hormonalne, psychiczne i emocjonalne

- ukształtowanie się dymorfizmu płciowego

Odrębność układu oddechowego u dzieci:

- drogi oddechowe krótsze

- klatka piersiowa podatna na odkształcenia

- kształt klatki piersiowej zbliżony do prostopadłościanu

- 15% liczby pęcherzyków płucnych dorosłego człowieka

Odrębności układu krążenia:

- przewaga prawego serca

- im młodsze dziecko tym więcej miejsca zajmuje serce w klatce piersiowej

- zamknięcie się otworu owalnego – 5rż

- zamknięcie się przewodu tętniczego Botalla do 8 tygodnia życia – jeśli nei ma zaburzeń hemodynamicznych – czeka się 2 miesiące, jeśli występują zaburzenia należy wykonać zabieg zamknięcia.

Odrębności przewodu pokarmowego:

- refluks żołądkowo-przełykowy – „ulewania pokarmu” stosowanie odpowiedniego ułożenia, pokarmu

- zmniejszona ilość enzymów

- małą długość jelit

- kolonizacja bakteryjna jelit

- niedojrzałość wątroby i trzustki

Odrębności układu moczowego:

- nerki położone niżej

- budowa płatowa

- wąska warstwa korowa

- mniejsza pojemność pęcherza moczowego

- większa liczba mikcji

- upośledzona zdolność zagęszczania moczu

Powstawanie ośrodkowego układu nerwowego:

- 3 tydzień życia zarodka – neurulacja

- z ektodermy powstaje neuroektoderma, z niej płytka nerwowa

- płytka nerwowa zapada się w części środkowej tworząc rynienkę nerwową

-------- ważne aby przed ciążą kobieta zażywała kwas foliowy, który powstrzymuje rozwój wad związanych z niezamknięciem rynienki------------------

- Proces zamykania się cewy nerwowej rozpoczyna się w 21 dniu życia zarodka, a kończy w 28 dnia.

Powstanie mózgowia:

- z przedniej części cewy nerwowej powstają trzy pęcherzyki mózgowe z których powstanie:

Przodomózgowie:

- kresomózgowie: półkule mózgu

- międzymózgowie: pęcherzyki oczne – zawiązki siatkówki

Śródmózgowie

Tyłomózgowie:

- tyłomózgowie wtórne

- rdzeń przedłużony

Dalsze podziały

Piąty miesiąc rozwoju:

- pierwszy (przodomózgowie) i trzeci ( tyłomózgowie)

Układ nerwowy noworodka:

- znikoma mielinizacja włókien nerwowych

- czynność mózgowia małą: jedynie odruchy ważne dla utrzymania procesów życiowych) ssanie, połykanie, oddychanie)

- mielinizacja szlaków mózgow-rdzeniowych około 6 miesiąca życia

- ośrodek termoregulacji – umieszczenie w inkubatorze

Wady rozwojowe układu nerwowego w rozwoju płodowym:

- bezmózgowie

- małogłowie

- wodogłowie

- rozszczep kręgosłupa

- przepuklina oponowo-rdzeniowa

- przepuklina opnowa

Rozwój fizjologiczny w wieku niemowlęcym:

- rozwój funkcji obrotu ciała i pełzania

- rozwój siadania

- rozwój stania i chodzenia

- rozwój chwytania i koordynacji ręki

- rozwój narządów zmysłów

- rozwój mowy

- rozwój społeczny

Noworodek:

- nie potrafi unieść głowy

- kończyny zgięte

- przy próbie podciągania(trakcyjna) głowa opada do tyłu, w pozycji siedzącej do przodu

- automatyczna reakcja podporowa

- odruch kroczenia

- odruchowe chwytanie grzechotki

- dłonie zamknięte

- niechęć na silne działanie światła (krzyk, odruch Moro)

- krzyk przy niemiłych doznaniach

- uspokaja się podczas karmienia, tulenia lub głaskania

1 miesiąc:

- ułożenie zgięciowe ciała

- na chwilę unosi głowę

- zanika odruch kroczenia

- mimowolnie unosi rękę do ust

- zaciska pięści, przy próbie ich otwarcia wyraźny opór

- widzi i śledzi trzymane w jego zasięgu źródło światła

- patrzy w bok

- krzykiem domaga się posiłku

- wydaje dźwięki gardłowe: ach, ech, uch

- na widok osoby zastyga na moment i się przygląda

- uspokaja się wzięte na ręce lub słysząc głos, rozwija się społecznie

2 miesiąc:

- unosi głowę w linii środkowej i utrzymuje ją krótko

- macha kończynami symetrycznie i naprzemiennie

- w pozycji siedzącej głowę utrzymuje niepewnie(próba trakcyjna)

- nie prostuje tułowia

- trzyma mocno grzechotkę

- częściej otwiera dłonie

- skupia wzrok na źródle światła

- reaguje na dźwięk grzechotki

- gaworzy

- reaguje na głos matki

- uśmiecha się

3 miesiąc:

- w pozycji na brzuchu unosi głowę – utrzymuje napięcie mięśniowe

- miednice opiera na podłożu

- podnosi się na przedramionach

- przy podciąganiu głowa lekko unosi się

- przy podparciu kończyny dolne ugięte w stawach kolanowych i biodrowych

- unoszenie jednej nogi spontaniczne

- unosi ręce powyżej głowy i przygląda się im

- dłonie otwarte, aktywne chwytanie i poruszanie zabawką

- poszukuje wzrokiem źródła dźwięku

- zróżnicowany krzyk( przy głodzie, Stachu, bólu itp.)

- uśmiecha Siudo otaczających osób

4 miesiąc:

- niestabilne położenie na brzuchu

- unosi głowę i klatkę piersiową

- przy podciąganiu podnosi głowę w osi ciała przy równoczesnym zgięciu kończyn

- opiera się na palcach

- nieznacznie podpiera się nogami

- dotykiem poznaje przedmioty

- bawi się palcami

- szuka źródła dźwięku

- wydaje dźwięki w odpowiedzi na zainteresowanie

- cieszy się wymawianymi dźwiękami

- przyjaźnie nastawione do otoczenia

5 miesiąc:

- w pozycji na brzuchu podpiera się na otwartych dłoniach

- obraca się z boku na bok

- przy podciąganiu aktywnie unosi głowę przy jednoczesnym prostowaniu kończyn

- podpiera się na uginających się nogach

- obustronna aktywność ręki (brak preferencji)

- chwyta przedmioty całą powierzchnią dłoni i wyprostowanym kciukiem

- przekłada zabawkę z ręki do ręki i wkłada ją do buzi

- gaworzy i wydaje okrzyki radości

- rozróżnia miły i surowy ton

- przestaje płakać kiedy się z nim rozmawia

6 miesiąc:

- umie podeprzeć się na jednej ręce

- przewraca się z pleców na brzuch

- w pozycji na plecach unosi głowę i bawi się nogami

- siedzi przy niewielkiej pomocy

- zgina i prostuje nogi w biodrach

- „sprężynuje” – w pozycji stojącej będzie „skakał”

- sięga ręką po jeden przedmiot – koncentracja tylko na jednym przedmiocie

- lokalizuje dźwięk

- wydaje okrzyki radości i gaworzy

- rozróżnia znajomych i nieznajomych

- wyciąga ręce aby go podnieść

- aktywnie poszukuje kontaktu przez gruchanie

7 miesiąc:

- obraca się całym tułowiem w obie strony

- samo potrafi usiąść

- podparcie z przodu

- podciągane do pozycji stojącej stoi trzymane za ręce

- przekłada zabawkę z ręki do ręki

- zabawkę w ręce potrafi obrócić

- uderza przedmiotem w stół

- śledzi zabawkę, która upadła

- gaworzy sylaby i śpiewa

- rozumie zabawę „moje-moje”

- rozumie zabawę „a kuku”

8 miesiąc:

- na brzuchu pełza do tyłu

- siedzi pewnie, podparcie z przodu

- próba podniesienia się do pozycji stojącej

- stoi trzymane za ręce

- chwyt szczypcowy

- dzwoni dzwoneczkiem

- przysłuchuje się rozmowie

- bawi się dwoma zabawkami

- podwaja sylaby: ma-ma, ta-ta

- obraca głowę w poszukiwaniu znajomych osób i przedmiotów

- boi się obcych osób dorosłych-okres nieśmiałości

- naśladuje bliskich