Podstawowe terminy:
Rozwój – proces ukierunkowanych zmian, w którym organizm przechodzi od form prostych do bardziej doskonałych(złożonych)
Rozwój osobniczy – etapy przemian w życiu człowieka począwszy od zapłodnienia komórki jajowej do śmierci
Rozwój filogenetyczny – etapy ewolucji człowieka
Etapy rozwoju człowieka:
1. progresywny: procesy budowy mają przewagę nad procesami rozpadu(do 20-25 rż)
2. stabilizacji: równowaga przemian biochemicznych(do 40-45 rż)
3. regresywny: starzenie się organizmu
Okres wewnątrzłonowy:
Okres śródmaciczy/prenatalny 280 dni
Przeżywalność od 24 tygodnia ciąży i z każdym tygodniem rośnie.
Podział:
- faza zarodkowa do 8 tyg ciąży
- faza płodowa od 9 tyg do porodu
Okres zewnątrzłonowy:
Okres pozamaciczny/ postnatalny
Podokresy:
- noworodkowy do 28 dnia życia
- niemowlęcy do ukończenia 1 roku
- poniemowlęcy 2-3 rok życia
- przedszkolny 4-6 rok życia
- młodszy wiek szkolny 7-10/12 rok życia
- dojrzewania płciowego/pokwitania
10-15 rok życia u dziewcząt
12-17 rok życia u chłopców
- młodzieńczy do ok. 20-25 roku życia
- dorosłości do 50 roku życia
- starości od 51 roku życia
Czynniki wpływające na rozwój fizyczny:
- czynniki wewnętrzne (endogenne):
* czynniki genetyczne – determinanty rozwoju decydują o płci, budowie ciała, tempie rozwoju, typie reakcji ba bodźce zewnętrzne i wewnętrzne
* czynniki para genetyczne – czynniki matki wiek matki, liczba ciąż, kolejność porodu, metabolizm matki, czynniki hormonalne (stara pierwiastka – kobieta rodząca pierwsze dziecko powyżej 28 roku życia)
- czynniki zewnętrzne (egzogenne):
* czynniki środowiskowe:
Czynniki biogeograficzne: klimat, sezonowość, stan powietrza, gleby
Czynniki społeczno-ekonomiczne: status ekonomiczny i społeczny rodziców, miejsce zamieszkania
*styl życia i zachowania zdrowotne:
Żywienie: zapotrzebowanie na energię, składniki odżywcze i płyny – karmienie piersią
Aktywność ruchowa: utrzymanie odpowiedniej masy ciała, opóźnienie rozwoju miażdżycy i procesów starzenia
* wpływ chorób przewlekłych:
Zaburzenia wzrastania – hipotrofia wewnątrzmaciczna – za mała masa ciała
Nieprawidłowe proporcje ciała
Zahamowanie dojrzewania
Faza zarodkowa – do 8Hbd
- podział zapłodnionej kom jaj
- utrzymanie listków zarodkowych
- Tworzenie się mezodermy
- Różnicowanie się zarodka
- Masa ciała 10 g
- Długość 2-3 cm
Dziecko z wrodzoną różyczką może urodzić się z wadami wzroku, słuchu, układem krążenia i ośrodkowym układem nerwowym. Daje objawy ale nie musi się takie urodzić
Faza płodowa(9-38/42 Hbd)
- gwałtowne tempo wzrastania i dojrzewania wszystkich narządów i układów
- 12 Hbd masa płodu 25 g
- 28 Hbd masa płodu 1000g
- 9 Hbd: skurcze mięśni płodu
- 14 Hbd: pierwsze ruchy oraz połykanie
17 Hbd: pierwsze oznaki odruchu chwytnego
20 Hbd: ruchy warg, wykształcone zakończenia nerwowe! Znacznie mocniej czują ból przedwcześnie urodzone.
- 24 Hbd: aktywne ruchy ssania
- 25 Hbd: odruch Moro
Okres noworodkowy: (noworodek donoszony)
- masa ciała 3300 – 3600g
- długość ciała 50-52 cm
- długość ciemieniowo-siedzeniowa 35 cm
- obwód głowy 35 cm
Proporcje ciała: duża głowa, krótka szyja, długi tułów, okrągła kl piersiowa, krótkie nogi.
Okres niemowlęcy:
- szybki rozwój somatyczny i motoryczny:
* niemowlę zwiększa długość ciała o 25 cm
* masę ciała o 6-7kg (urodzeniową masę podwaja w 5 miesiącu, a potraja w 12 miesiącu życia)
- 12 mż – wyrównanie obwody głowy i kl piersiowej
- 6 mż – pojawianie się pierwszych zębów mlecznych
- 6 mż – zmniejszenie się ciemienia przedniego (całkowite zarośnięcie 9-18 mż)
Okres poniemowlęcy:
Zwolnienie tempa rozwoju, ale doskonalenie ruchów lokomocyjnych
- przyrost masy ciała
2 rż -2,5kg
3 rż – 2kg
- przyrost wysokości:
2 rż -12 cm
3 rż -8 cm
Okres przedszkolny:
Roczne przyrosty masy ciała: ok. 2 kg
Roczne przyrosty wysokości ciała: 6-8 cm
Rozwój tkanki mięśniowej, harmonia ruchów, nadruchliwość, różne zainteresowania dziewczynek i chłopców.
Młodszy wiek szkolny:
Przyrosty masy ciała 3-3,5kg
Wahania przyrostu długości ciała 5 cm
- doskonalenie ruchów lokomocyjnych
- zmniejszenie niepokoju ruchowego
- zwiększenie zdolności koncentracji uwagi
Okres dojrzewania płciowego:
- u dziewcząt trwa 4 lata
- u chłopców 6-7 lat
Intensywny wzrost organizmu:
- zmiana budowy i sylwetki ciała
- gwałtowne przemiany hormonalne, psychiczne i emocjonalne
- ukształtowanie się dymorfizmu płciowego
Odrębność układu oddechowego u dzieci:
- drogi oddechowe krótsze
- klatka piersiowa podatna na odkształcenia
- kształt klatki piersiowej zbliżony do prostopadłościanu
- 15% liczby pęcherzyków płucnych dorosłego człowieka
Odrębności układu krążenia:
- przewaga prawego serca
- im młodsze dziecko tym więcej miejsca zajmuje serce w klatce piersiowej
- zamknięcie się otworu owalnego – 5rż
- zamknięcie się przewodu tętniczego Botalla do 8 tygodnia życia – jeśli nei ma zaburzeń hemodynamicznych – czeka się 2 miesiące, jeśli występują zaburzenia należy wykonać zabieg zamknięcia.
Odrębności przewodu pokarmowego:
- refluks żołądkowo-przełykowy – „ulewania pokarmu” stosowanie odpowiedniego ułożenia, pokarmu
- zmniejszona ilość enzymów
- małą długość jelit
- kolonizacja bakteryjna jelit
- niedojrzałość wątroby i trzustki
Odrębności układu moczowego:
- nerki położone niżej
- budowa płatowa
- wąska warstwa korowa
- mniejsza pojemność pęcherza moczowego
- większa liczba mikcji
- upośledzona zdolność zagęszczania moczu
Powstawanie ośrodkowego układu nerwowego:
- 3 tydzień życia zarodka – neurulacja
- z ektodermy powstaje neuroektoderma, z niej płytka nerwowa
- płytka nerwowa zapada się w części środkowej tworząc rynienkę nerwową
-------- ważne aby przed ciążą kobieta zażywała kwas foliowy, który powstrzymuje rozwój wad związanych z niezamknięciem rynienki------------------
- Proces zamykania się cewy nerwowej rozpoczyna się w 21 dniu życia zarodka, a kończy w 28 dnia.
Powstanie mózgowia:
- z przedniej części cewy nerwowej powstają trzy pęcherzyki mózgowe z których powstanie:
Przodomózgowie:
- kresomózgowie: półkule mózgu
- międzymózgowie: pęcherzyki oczne – zawiązki siatkówki
Śródmózgowie
Tyłomózgowie:
- tyłomózgowie wtórne
- rdzeń przedłużony
Dalsze podziały
Piąty miesiąc rozwoju:
- pierwszy (przodomózgowie) i trzeci ( tyłomózgowie)
Układ nerwowy noworodka:
- znikoma mielinizacja włókien nerwowych
- czynność mózgowia małą: jedynie odruchy ważne dla utrzymania procesów życiowych) ssanie, połykanie, oddychanie)
- mielinizacja szlaków mózgow-rdzeniowych około 6 miesiąca życia
- ośrodek termoregulacji – umieszczenie w inkubatorze
Wady rozwojowe układu nerwowego w rozwoju płodowym:
- bezmózgowie
- małogłowie
- wodogłowie
- rozszczep kręgosłupa
- przepuklina oponowo-rdzeniowa
- przepuklina opnowa
Rozwój fizjologiczny w wieku niemowlęcym:
- rozwój funkcji obrotu ciała i pełzania
- rozwój siadania
- rozwój stania i chodzenia
- rozwój chwytania i koordynacji ręki
- rozwój narządów zmysłów
- rozwój mowy
- rozwój społeczny
Noworodek:
- nie potrafi unieść głowy
- kończyny zgięte
- przy próbie podciągania(trakcyjna) głowa opada do tyłu, w pozycji siedzącej do przodu
- automatyczna reakcja podporowa
- odruch kroczenia
- odruchowe chwytanie grzechotki
- dłonie zamknięte
- niechęć na silne działanie światła (krzyk, odruch Moro)
- krzyk przy niemiłych doznaniach
- uspokaja się podczas karmienia, tulenia lub głaskania
1 miesiąc:
- ułożenie zgięciowe ciała
- na chwilę unosi głowę
- zanika odruch kroczenia
- mimowolnie unosi rękę do ust
- zaciska pięści, przy próbie ich otwarcia wyraźny opór
- widzi i śledzi trzymane w jego zasięgu źródło światła
- patrzy w bok
- krzykiem domaga się posiłku
- wydaje dźwięki gardłowe: ach, ech, uch
- na widok osoby zastyga na moment i się przygląda
- uspokaja się wzięte na ręce lub słysząc głos, rozwija się społecznie
2 miesiąc:
- unosi głowę w linii środkowej i utrzymuje ją krótko
- macha kończynami symetrycznie i naprzemiennie
- w pozycji siedzącej głowę utrzymuje niepewnie(próba trakcyjna)
- nie prostuje tułowia
- trzyma mocno grzechotkę
- częściej otwiera dłonie
- skupia wzrok na źródle światła
- reaguje na dźwięk grzechotki
- gaworzy
- reaguje na głos matki
- uśmiecha się
3 miesiąc:
- w pozycji na brzuchu unosi głowę – utrzymuje napięcie mięśniowe
- miednice opiera na podłożu
- podnosi się na przedramionach
- przy podciąganiu głowa lekko unosi się
- przy podparciu kończyny dolne ugięte w stawach kolanowych i biodrowych
- unoszenie jednej nogi spontaniczne
- unosi ręce powyżej głowy i przygląda się im
- dłonie otwarte, aktywne chwytanie i poruszanie zabawką
- poszukuje wzrokiem źródła dźwięku
- zróżnicowany krzyk( przy głodzie, Stachu, bólu itp.)
- uśmiecha Siudo otaczających osób
4 miesiąc:
- niestabilne położenie na brzuchu
- unosi głowę i klatkę piersiową
- przy podciąganiu podnosi głowę w osi ciała przy równoczesnym zgięciu kończyn
- opiera się na palcach
- nieznacznie podpiera się nogami
- dotykiem poznaje przedmioty
- bawi się palcami
- szuka źródła dźwięku
- wydaje dźwięki w odpowiedzi na zainteresowanie
- cieszy się wymawianymi dźwiękami
- przyjaźnie nastawione do otoczenia
5 miesiąc:
- w pozycji na brzuchu podpiera się na otwartych dłoniach
- obraca się z boku na bok
- przy podciąganiu aktywnie unosi głowę przy jednoczesnym prostowaniu kończyn
- podpiera się na uginających się nogach
- obustronna aktywność ręki (brak preferencji)
- chwyta przedmioty całą powierzchnią dłoni i wyprostowanym kciukiem
- przekłada zabawkę z ręki do ręki i wkłada ją do buzi
- gaworzy i wydaje okrzyki radości
- rozróżnia miły i surowy ton
- przestaje płakać kiedy się z nim rozmawia
6 miesiąc:
- umie podeprzeć się na jednej ręce
- przewraca się z pleców na brzuch
- w pozycji na plecach unosi głowę i bawi się nogami
- siedzi przy niewielkiej pomocy
- zgina i prostuje nogi w biodrach
- „sprężynuje” – w pozycji stojącej będzie „skakał”
- sięga ręką po jeden przedmiot – koncentracja tylko na jednym przedmiocie
- lokalizuje dźwięk
- wydaje okrzyki radości i gaworzy
- rozróżnia znajomych i nieznajomych
- wyciąga ręce aby go podnieść
- aktywnie poszukuje kontaktu przez gruchanie
7 miesiąc:
- obraca się całym tułowiem w obie strony
- samo potrafi usiąść
- podparcie z przodu
- podciągane do pozycji stojącej stoi trzymane za ręce
- przekłada zabawkę z ręki do ręki
- zabawkę w ręce potrafi obrócić
- uderza przedmiotem w stół
- śledzi zabawkę, która upadła
- gaworzy sylaby i śpiewa
- rozumie zabawę „moje-moje”
- rozumie zabawę „a kuku”
8 miesiąc:
- na brzuchu pełza do tyłu
- siedzi pewnie, podparcie z przodu
- próba podniesienia się do pozycji stojącej
- stoi trzymane za ręce
- chwyt szczypcowy
- dzwoni dzwoneczkiem
- przysłuchuje się rozmowie
- bawi się dwoma zabawkami
- podwaja sylaby: ma-ma, ta-ta
- obraca głowę w poszukiwaniu znajomych osób i przedmiotów
- boi się obcych osób dorosłych-okres nieśmiałości
- naśladuje bliskich