Depilacja i epilacja

Anatomia i fizjologia włosa

• Cebulka włosa jest utworzona z żywych komórek. Trzon włosa zbudowany z keratyny jest częścią martwą

• Przez mieszek włosowy przepływa wydzielina gruczołu łojowego, a w okolicy pach i wzgórka łonowego dodatkowo wydzielina gruczołów apokryfowych

• Melanocyty rozmieszczone w obrębie macierzy są odpowiedzialne za barwę włosów. Macierz włosa odpowiada warstwie komórek podstawnych naskórka

Budowa

Trzon włosa jest zbudowany od zewnątrz do wewnątrz z:

• Osłonki zewnętrznej – utworzonej z bezpostaciowej keratyny nakładającej się w formie łusek. Jest przeźroczysta.

• Kory – stanowi ciało włosa, zbudowana z keratyny i stanowi największą część włosa. Jej średnica może nasilać się od 40 do 100 µm

• Rdzenia – przestrzeń centralna z wyjątkiem kilku rozproszonych komórek

Struktura ta jest odpowiedzialna za bardzo dużą wytrzymałość włosa na rozciąganie.

Cykl wzrostu

Włos ludzki rośnie w trzech następujących po sobie fazach.

Każdy włos ma swój własny cykl życiowy i rozwija się niezależnie.

• Pierwsza faza (anagen) – trwa wiele lat. U kobiet od 3 do 5 lat. Włos rośnie od 0,5 do 1 cm na miesiąc.

• Druga faza (kata gen) – faza spoczynku, od kilku tygodni do kilku miesięcy, wzrost włosa zatrzymuje się i cebulka włosowa obumiera

• Trzecia faza (telogen) – od 2 do 3 tygodni, włos przygotowany do wypadnięcia, cebulka włosowa całkowicie obumarła i wysuwa się nad powierzchnie mieszka. Powstaje nowy włos, który zastępuje poprzedni.

Trichogram

• Oceny stanu włosów dokonuje się dzięki szczególnemu badaniu nazwanemu trichogramem

• Pobiera się około 50 włosów, bada się pod mikroskopem na poziomie cebulki

• Stosunek liczby włosów w fazie anagen do liczby w fazie telogen musi być równy 4

• Jeśli stosunek jest niższy niż 3 istnieje ryzyko łysienia

Gruczoł łojowy

• Współzależny od mieszka włosowego, wydziela łój, który się rozprzestrzenia przez ciągłość wzdłuż włókna włosa

• Włos jest pokryty tłustą powłoką, która przyciąga zanieczyszczenia i zatrzymuje pyłku keratyny

• Włókno czyste keratynowe jest naładowane ujemnie (-) przyciąga więc różne zanieczyszczenia o ładunku dodatnim (+)

Metody usuwania owłosienia

• Depilacja – usuwanie części włosa znajdujących się nad powierzchnią skóry

• Epilacja – usunięcie włosa wraz z częściami zlokalizowanymi w skórze właściwej

Można wyodrębnić zabiegi depilacji

• Czasowej

• Golenie

• Usuwanie mechaniczne

• Depilacja woskiem

• Depilacja depilatorem

• Metody chemiczne – preparaty (krem, mleczko, pianka) do depilacji

• Trwałej

• Epilacja laserowa

• Epilacja elektryczna

• Epilacja elektrolityczna

Metody chemiczne

• Depilatory niszczą one włos przez chemiczne działanie na keratynę

• Zmniejszają ilość mostków di siarczkowych cystyny i niszczą białko

• Niewielkie działanie na skórę tłumaczy różnica budowy pomiędzy keratyną włosa a keratyną naskórka

• Keratyna włosa zbudowana z białka spiralnego składającego się z cystyny, kwasu glutaminowego, seryny, argininy, proliny, treoniny, leucyny i z białka niespiralnego, zawierającego 30% cysteiny i odpowiedzialnego za bardzo wysoką zawartość siarki we włosach i w sierści

• Keratyna naskórka jest bogata w glicynę, ale uboga w cysteinę – stąd słabe działanie merkaptanów

Składniki aktywne

• Siarczki

• Używane były w postaci siarczku sodu

• W obecności wody i w środowisku bardzo zasadowym siarczek hydrolizuje i tworzy H₂S

• Bardzo zasadowe pH (12-13), mdły zapach, zielonkawy kolor powstający przez tworzenie się siarczków metalicznych w obecności śladów metali

• Są reduktorami, w ich obecności dochodzi do przerwania mostków disiarczkowych keratyny z natychmiastowym powstawaniem H₂S i NaOH według reakcji: Na₂S + H₂O -> NaHS + NaOH

R-S-S-R + NaHS -> 2R-SH + Na-S-S-Na

Cystyna cysteina

• Merkaptanty

• Podstawa wszystkich nowoczesnych produktów

• Kwas tioglikolowy HS-CH₂-COOH

• Kwas tiomierowy HS-CH-COOH

• CH₃

• Tioglicerol HS-CH₂-CHOH-CH₂OH

• Mechanizm działania

• Są reduktorami R-S-S-R -> R-SH + R-SH

• Z reduktorami łatwiej reaguje keratyna włosa, ponieważ zawiera ona duże stężenie cystyny

• Optymalne pH wynosi 11. Kwas jest przekształcany w sól przez bazy zasadowe: wodorotlenek wapnia lub strontu, które są mniej żrące niż soda. Stosuje się więc te merkaptanty w formie tioglikolanu wapnia, strontu lub amonu

• Te same produkty są stosowane do trwałej ondulacji, ale przy pH 8 i w formie tioglikolanu amonu. Przekształcenie dokonane przez kwas tioglikolowy w środowisku zasadowym jest następnie utrwalone przez utleniacz w środowisku kwaśnym (H₂O + H₃PO₄)

• Ta druga reakcja odtwarza mostki disiarczkowe zniszczone przez pierwszą

• Stosowaną bazą jest NH₄OH, baza słaba i lotna, ograniczająca pH do 9, począwszy od pH 10 można otrzymać działanie depilacyjne

Skład

• Podłoże musi być zgodne z wysokim pH, miesza się w nim

• Ciała tłuszczowe: alkohol cetylowy, stearynowy, oleje mineralne

• Emulgatory

• Środki zwiększające objętość : alkohole poliwinylowe, krzemiany

• Środki łagodzące: lanolina, talk

• Lepszy jest depilator szybko działający, nawet bardziej drażniący, niż łagodniejszy, który jednak wymaga dłuższego kontaktu ze skórą (nie może przekraczać 10 min)

• Depilatory chemiczne pozostają na ogół na powierzchni skóry i przenikają tylko częściowo wzdłuż trzonu włosa. Włos nie jest uszkodzony głęboko, odrost nie jest więc spowolniony

Opakowanie

• W trakcie wypełniania pojemnika preparatem powietrze nie może dostawać się do wnętrza opakowania. Umieszczenie produktu razem z reduktorem i utleniaczem neutralizuje działanie reduktora. Aby temu zapobiec:

• Unika się plastikowych tubek

• Stosuje się tubki aluminiowe z wewnętrznym lakierem

• Używa się tubek ‘kanapka’ składających się z folii aluminiowej włożonej między dwie folie polietylenowe lub polipropylenowe; jeżeli tubka się rozgniecie – mimo to zachowuje kształt

• Stosuje się formę aerozolu; bardzo dobrze chroni produkt; jest droższy

• Produkty sprzedawane w supermarketach mają bardzo dobrą proporcję jakości do ceny

Tolerancja

• Stosowane czynniki aktywne nie są uczulające z wyjątkiem Tioglicerol. Mogą natomiast wystąpić reakcje podrażnienia spowodowane bardzo zasadowym pH

• Jeżeli dojdzie do podrażnienia należy:

• Spłukać starannie pod strumieniem wody, aby zobojętnić pH

• Użyć ewentualnie mydła bardzo słabo kwasowego (kostka dermatologiczna) i spłukać bez pocierania

• Wysuszyć przykładając waciki

• Przypudrować talkiem, aby okolica pozostała bardzo sucha

• Unikać otarcia odzieżą

• Nie stosować dezodorantu

• Podrażnienie powinno zniknąć po 2-3 dniach, w przeciwnym wypadku albo gdy nie pojawią się nieprawidłowe reakcje, skonsultować się z dermatologiem

Środki spowalniające odrost włosa

• Aby produkt był skuteczny, powinien przenikać aż pod osłonkę lejka i powodować podziały komórkowe

• Ostatnio zaproponowano mieszaninę wyciągu z palmy sabałowej, z wierzbownicy i z dyni, które mają mieć działanie androgenne

• Eflornityna lub 2-(difluorometylo-di-ornityna) to inhibitor dekarboksylazy ornityny. Jest stosowana w leczeniu hirsutyzmu (nadmierne owłosienie), mogłaby działać jak spowalniacz odrostu włosa

• Prowadzi się badania nad epilacją enzymatyczną, ale keratyna i bardzo odporne białko jest wytrzymała na działanie enzymów proteolitycznych i nawet w niektórych warunkach na działanie keratynazy. Problem konserwacji enzymu być może będzie można wkrótce uregulować stosując nieruchome enzymy w kapsułkach lub włączone do różnych emulsji, które ochronią składniki aktywne

Rodzaje wosku

• Woski na ‘zimno’ – plastry

• ‘gorący’ wosk:

• Woski kremowe 37-38 C

• Płynne w sztyftach (wkłady)

• Płynne w puszce

• Woski twarde 42 C

• Wosk cukrowy – cukier 90%, woda, kwasek cytrynowy

• Gorące woski do wielokrotnego użytku są ogrzewane do temperatury 60 C w trakcie odzysku, co eliminuje ryzyko zakażenia wirusowego, kiedy wosk stosuje się w domu, mogą powodować poparzenia, jeśli temperatura topnienia nie jest kontrolowana

• Woski te zawierają celofan, produkt alergizujący, chociaż kontakt ze skórą jest krótkotrwały, niektóre bardzo wrażliwe osoby mogą na niego zareagować alergią

• Woski ciepłe na bazie polimerów syntetycznych i woski cukrowe, które są mieszaniną sacharozy lub pochodnych kwasu cytrynowego, zastępują coraz częściej woski ciepłe

Aparaty mechaniczne

• Golarki lub aparaty (depilatory) pozwalające na wyrywanie dużej ilości włosów na raz nie są niebezpieczne. Działanie mechaniczne może spowodować lekkie podrażnienie, które samoistnie znika

• Uważa się, że golenie przyspiesza odrost włosów. Nie pobudza to jednak podziałów keratynocytów. Włosy nie rosną więc częściej pod wpływem golenia, a fakt pozornego zagęszczania golonych włosów można wytłumaczyć tym, że włosy zwykle wypadają własnym rytmem, natomiast po goleniu odrastają w tym samym czasie na tym samym miejscu, co sprawia wrażenie, że jest ich więcej

Epilacja elektryczna

• Prawdziwa epilacja elektryczna, która niszczy cebulkę włosową przez wprowadzenie aż do lejka cienkiej igły przewodzącej prąd o słabym natężeniu jest metodą inwazyjna i powinno się ją przeprowadzać w gabinecie dermatologicznym. Najważniejsza jest sterylność igły.

Epilacja elektrolityczna

• Polega ona na zastosowaniu na powierzchni skóry pokrytej roztworem elektrolitycznym prądu elektrycznego o słabym natężeniu. Roztwór musi być wchłonięty przez włos. Słaby prąd jest natomiast rzadko przekazywany aż do korzenia włosa.

Epilacja laserowa

• Zasada działania

• Promień lasera skierowany przez włókno optyczne na włos przeznaczony do usunięcia jest pochłaniany przez włos i cebulkę włosową, którą niszczy przez fotokoagulację

• Niszczone są również kapilary odżywiające cebulkę włosową

• Użytkowanie

• Przed każdym użyciem zaleca się zgolenie włosów przeznaczonych do usunięcia laserem, aby uzyskać lepszą wizualizację.

• Ciemne włosy są łatwiejsze do zlokalizowania i zniszczenia niż jasne (melanina)

• Włos usunięty za pierwszym razem może po pewnym czasie odrastać

• Kolejny zabieg będzie więc niezbędny

• Przy każdej depilacji usuwane jest tylko 20 do 30% włosów

• Na ogół trzeba wykonać 3 zabiegi (w zależności od okolicy 3-7 zabiegów)

• Środki ostrożności

• Aby wykonywać depilację laserową należy przejść specjalne szkolenie

• Obowiązkowe jest noszenie okularów ochronnych przez operatorów i klientów (pacjentów)

• Depilacja laserowa nie jest zalecana u osób czarnoskórych, ponieważ może u nich dojść do zniszczenia małej ilości melaniny, prowadząc do braku barwnika w skórze w okolicy przeprowadzanego zabiegu

• Ustawodawstwo

• Do chwili obecnej użycie lasera w estetyce nie jest ograniczone. Są one ogólnie stosowane we wskazaniach chirurgicznych nie powinny wychodzić poza dziedzinę medyczną.