I WYKŁAD -

1. Zarządzanie dziedzictwem kulturowym (def)

- ochrona dla zapewnienia użytecznej egzystencji

- konserwacja i mądre wykorzystanie dla dobra publicznego

- zapewnienie istnienia dum mundur durat w celu uczestnictwa w kreowaniu środowiska człowieka

1. Dziedzictwo kulturowe (def)

- Wszystkie pozostałości i wspomnienia, które wiążą nas z naszą przeszłością, czy to w otaczającym nas krajobrazie, czy w sztuce, języku czy tradycjach

1. Pojawienie się zarządzania dziedzictwem kulturowym jako dziedziny naukowej

- wpływ rosnącej świadomości ekologicznej i sformułowanie doktryny ekorozwoju a następnie rozwoju zrównoważonego

- rozwój inwestycji komunalnych i przemysłowych, w tym budowa autostrad (zniszczenie wielu stanowisk archeologicznych, a więc doprowadziło to do konsolidacji środowiska archeologów oraz opinii publicznej

4. interdyscyplinarny charakter zarządzania dziedzictwem kulturowym

- wiedza o naturze dziedzictwa kulturowego ( historia sztuki , archeologia, konserwatorstwo)

- umiejętności z zakresu psychologii społecznej, PR, pedagogiki itp.)

- wiedza z zakresu prawa i administracji

- wiedza z zakresu marketingu, zarządzania, turystyki itp.

- znajomość problematyki muzeologicznej

5. Rozwój zrównoważony (def)

- kreowanie rozwoju bez destrukcji zasobów naturalnych

- rozwój który odpowiada potrzebom teraźniejszości bez ograniczenia możliwości realizacji ich własnych potrzeb przez przyszłe pokolenia

Sposoby zachowania DK

- zatrzymanie wszelkiego rozwoju w celu zachowania obecnego stanu (Parki Narodowe)

- odtworzyć przeszłość (Biskupin)

- pozwolenie na rozwój z integracją dziedzictwa w teraźniejszość

Problemy ochrony dóbr dziedzictwa kulturowego

- postrzeganie DK jako pozbawionego znaczenia dla ludzkości

- postrzeganie DK jako ciężaru (niewygodna historia)

- uznanie że dziedzictwem powinni zająć się profesjonaliści

- przekładanie własnych interesów nad dobro ideałów oraz interesu ogółu

Cel zarządzania dziedzictwem

- konserwacja poprzez rozwój (nie opóźnianie lub wstrzymywanie rozwoju)

DK jako nieodnawialny zasób publiczny

- DK jest własnością publiczną

- zasoby DK wolno eksploatować jedynie dla dobra publicznego i jedynie w sposób zrównoważony

- wszyscy ludzie mają prawo korzystać z DK pod warunkiem iż nie wpłynie ono negatywnie na jego stan ( w sposób zrównoważony, i jest moralnym obowiązkiem całej społeczności)

- wydatek funduszy, czasu i pracy potrzebny dla ochrony i konserwacji dziedzictwa musi być zrównoważony korzyściami uzyskiwanymi przez społeczeństwo w wyniku istnienia i wykorzystywania dziedzictwa

- decyzje dotyczące dziedzictwa muszą być jawne dla społeczeństwa i społeczeństwo ma prawo uczestniczyć w procesie decyzyjnym

Tendencje współczesnej teorii zarządzania dziedzictwem kulturowym

- Akceptacja nieuniknionego charakteru zmian

- Postrzeganie destrukcji jako integralnej części dziedzictwa

- Pozytywne wartościowanie wielokulturowości i wieloetniczności dziedzictwa

- Niepozostawianie ochrony dziedzictwa w rękach wyłącznie ekspertów, a zwłaszcza zarządzanie dziedzictwem we współpracy z rdzennymi mieszkańcami regionu
- Traktowanie ochrony jako działalności na rzecz współczesności i przyszłości

Destrukcja jako nieodłączna część natury dziedzictwa

- zachowanie integralności historycznego obiekty

- zachowanie niematerialnej wartości zabytku

- zachowanie śladu

Selektywny charakter dziedzictwa

- nie chcemy pamiętać o wszystkim

- dziedzictwo jest tym co my cenimy i co jak nam się wydaje będą cenić przyszłe pokolenia

- rzeczy budowlane z przeszłości, których nie cenimy są śmieciami a nie dziedzictwem jednak z uwagi na to iż nie wiemy co będzie wartościowe dla przyszłych pokoleń powinniśmy zachować możliwie najwięcej

Problem DK

- społeczeństwo składa się z różnych sektorów, które mają zróżnicowane priorytety

- dlatego należy informować społeczeństwo a zwłaszcza zainteresowane osoby i grupy

- partycypacja publiczna w procesach decyzyjnych

- mądre negocjacje

- dla różnych grup społecznych wartość zabytku może mieć inną cenę

Proces decyzyjny DK

- rozpoznanie zasobów

- ewaluacja

- identyfikacja zagrożeń

- decyzja

- publiczne uzasadnienie decyzji

II WYKŁAD – prawo międzynarodowe

Prawo międzynarodowe wskazuje standardy i kierunki prowadzenia odpowiedniej polityki rozwoju. Zostały one uznane za słuszne przez wiele narodów

- wymaga dostosowania prawa krajowego do norm międzynarodowych (wydanie ustawy lub bezpośrednie stosowanie ratyfikowanej umowy)

Prowadzenie konfliktów zbrojnych

Nie mogą dotykać elementów dziedzictwa danego kraju a także w okresie pokoju

Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego UNESCO

Przyjęta 16 listopada 1972 w Paryżu. Obecnie podpisało się 186 państw z 194

Międzynarodowy Komitet Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego (komitet dziedzictwa światowego) – zadania:

- tworzy listę UNESCO

- tworzy i ustala Listę dziedzictwa światowego w niebezpieczeństwie

- ustala w jaki sposób i na jakich warunkach będą wykorzystywane zasoby utworzonego jednocześnie Funduszu Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego

Dziedzictwo kulturowe w rozumieniu Konwencji UNESCO

- zabytki

- miejsca zabytkowe ( dzieła człowieka lub przyrody)

wpisanie na listę UNESCO – zasady

- wyjątkowa uniwersalna wartość

- dzieło geniuszu ludzkiego

- świadectwo wielkiego oddziaływania w danej epoce i w danej strefie

Kulturowej, wpływu na rozwój architektury, sztuki monumentalnej, technologii, na planowanie miast lub kształtowanie krajobrazu

- jedyny lub co najmniej rzadko spotykany zespół architektonicznego i technologicznego lub krajobrazu odzwierciedlającego w sposób charakterystyczny pewne etapy ważne dla historii ludzkości

- znamienny przykład osiedlania ludzkiego, tradycyjnego zagospodarowania terenu typowego dla danej kultury albo przykład bezpośredniego i materialnego powiązania zdarzenia i tradycjami wciąż żyjącymi z ideałami i wierzeniami albo z dziełami sztuki literatury mającymi wyjątkowa wartość powszechną

ICOMOS – międzynarodowa rada ochrony zabytków

- ciało doradcze dla Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego

przykłady wpisane na listę

- obszar dziedzictwa kulturowego:

- wzgórze Wawel z Zamkiem Królewskim i katedrą

- dzielnica Kazimierz

Gwarancja jakości na listach UNESCO

- ochrona wybranych miejsc zabytkowych (selekcja)

- zachowanie równowagi geograficznej

- zachowanie równowagi tematycznej

- tezy prof. Bogusława Szmygina :

- Idea pełnej reprezentatywności światowego dziedzictwa jest nierealistyczna

- Dobra natury i kultury nie zostały sprawiedliwie rozdzielone w skali świata

- Ilościowe porównywanie i wyrównywanie reprezentatywności regionów świata, kultur czy grup dziedzictwa pozbawione jest sensu

skreślenie z listy UNESCO

Rzadko jednak 2 razy się to wydarzyło – np.

Wykład III - Konserwacja zapobiegawcza środowiska

Proces decyzyjny a zrozumienie

Identyfikacja

Promocja zrozymienie ewaluacja

Zarządzanie

historia zarządzania dziedzictwem kulturowym

1962 - “Silent Spring” - Rachel Carson ukazuje nieodwracalne konsekwencje akumulacji pestycydów w środowisku naturalnym

1968 – pierwsze fotografie Ziemi wykonane z przestrzeni pozaziemskiej przez Apollo 8

1969 – Raport U Thanta “Man and his environment”

1972 – Raport Klubu Rzymskiego „Limits of growth”

1973 – Kryzys paliwowy wywołany przez OPEC

1978 – Katastrofa tankowca Amoco-Cadiz u wybrzeży Bretanii

1979 – katastrofa w elektrowni atomowej Three Mile Island

1980 - “World Conservation Strategy” - dokument opracowany przez International Union for Conservation of Nature

1982 - “World Charter for Nature” - dokument opracowany przez ONZ

1984 – Katastrofa w fabryce chemicznej w Bhopal w Indii

1984 – Głód w Etiopii

1985 – Odkrycie dziury ozonowej

1986 – katastrofa w elektrowni atomowej w Czernobylu

1987 – Raport Komisji Brundtland - “Our common future”

1988 – Zdjęcia satelitarne Amazonii ukazujące niszczenie lasów na ogromną skalę

1989 – katastrofa tankowca Exxon Valdez u wybrzeży Alaski

1992 - “Agenda 21” - dokument opracowany w czasie konferencji ONZ w Rio Janeiro

Postulaty ekologów dla ochrony dziedzictwa natury

- minimalne interwencje

- ograniczenie zanieczyszczenia środowiska

- stała kontrola stanu zasobów przyrody

Reguły konserwacji zapobiegawczej

Konserwacja zapobiegawcza obejmuje wszelkie działania podejmowane w celu opóźnienia lub zapobieżenia zniszczeniom obiektu bez oddziaływania fizycznego na ten obiekt. Ta nieinterwencyjna konserwacja jest głównym celem konserwatora i musi być uważana za priorytetową w stosunku do jakichkolwiek interwencyjnych działań konserwatorskich

Zasady:

- nie ingerować w autentyczną substancję zabytkową

- monitorować stan środowiska

- interweniować tylko w przypadkach pojawiających się zagrożeń

Tezy A Tomaszewskiego

-Strategia konserwacji zapobiegawczej dóbr kultury we wszystkich skalach (a nie tylko w mikroskali muzealnej) musi być wpisana w ekologiczny program ochrony środowiska

- Nie może być programem wyłącznie konserwatorskim, gdyż wtedy skazana jest na izolację

- Musi opierać się na ścisłej współpracy służb ochrony zabytków i służb ochrony środowiska/przyrody i na naukowych podstawach reprezentowanych przez nie dyscyplin

- Musi mieć charakter programu politycznego, w który zaangażowane będą międzyrządowe organizacje, rządy państw i władze samorządowe

Niezbędne minimum – granice kompromisu

- utrzymanie statusu quo – ochrona przed niszczącym działaniem czynników atmosferycznych z wyeliminowaniem wszelkich rekonstrukcji

- ograniczenie wykopalisk archeologicznych oraz ograniczenie zakresu ekspozycji wykopalisk (zasypanie)

- dokonanie zmian naruszających substancję zabytkową lub zmieniającą układ przestrzenny należy dokładnie naukowo udokumentować zmiany

- konserwacja przez dokumentację ( naukowy zapis)

- utrzymywanie obiekty w dobrym stanie technicznym (codzienne)

- obniżenie zanieczyszczenia środowiska

- ograniczenie lub eliminowanie lokalnego ruchu kołowego

- przerzucanie poza obszary zabytkowe ruchu tranzytowego

- zapewnienie monitoringu

- zabytek ma przypisanego właściciela lub użytkownika który jest za niego odpowiedzialny

- współpraca właściciela zabytku z lokalną służbą konserwatorską

Podejście pro-aktywne

- zarządzanie ryzykiem

- identyfikacja zagrożeń (dla substancji bądź wartości)

- ocena

- potencjalne przeciwdziałanie

Program długoterminowej konserwacji zapobiegawczej obiektów wszelkiego rodzaju

- diagnoza obecnego stanu

- analiza potencjalnych zagrożeń

- planowanie niezbędnych działań

zasady konserwacji zapobiegawczej dla stanowisk archeologicznych

- kontrola i utrzymanie sprzyjających warunków zalegania w zemi np. poziomu wody gruntowej

- ochrona przed wodą deszczową oraz wysokimi amplitudami temperatury

- kontrola, tworzenie i utrzymanie sprzyjającej szaty roślinnej

- organizowanie i kontrolowanie dostępu do DK w sposób niedestrukcyjny

najpoważniejsze zagrożenia dla stanowisk archeologicznych

- turystyka

- zanieczyszczenie atmosfery

- kradzieże

- niewłaściwe planowanie urbanistyczne i infrastrukturalne

- niewłaściwe zarządzanie stanowiskami i niewłaściwa konserwacja

- nadmierne wykopaliska

- czynniki atmosferyczne, starzenie się obietktów, erozja, wysokie zmiany temperatur (wietrzenie mechaniczne), rolnictwo

- roślinność i zwierzęta (pozytywne jak i negatywne znaczenie)

-

46 Karta Wenecka – Międzynarodowa Karta Konserwacji i Renowacji Zabytków i Miejsc Zabytkowych

Wszelkie prace rekonstrukcyjne będą musiały być z góry wykluczone (można jedynie odtworzyć część istniejących lecz rozproszonych elementów. Elementy scalające mają być rozpoznawalne i stanowią jedynie minimum niezbędne do zachowania warunków odpowiednich dla zabytku i przywrócenia jego ciągłości

Karta z Burra (ICOMOS Australia 1999)

Dokonanie rekonstrukcji jest możliwe jedynie po spełnieniu warunków:

-w miejscu uszkodzonym lub przekształconym

- istnieje podstawa źródłowa do odtworzenia wcześniejszego stanu substancji zabytkowej

Artykuł 7

Prezentacja, informacja i rekonstrukcja musi:

- być często aktualizowana

- wielostronność podejść do rozumienia przeszłości

- rekonstrukcja spełnia funkcje badań eksperymentalnych oraz objaśnienia (szczególna ostrożność żeby jej nie zniszczyć

- rekonstrukcja nie powinna być wnoszona bezpośrednio na pozostałościach

Karta Krakowska –
Zasady Konserwacji i Restauracji Dziedzictwa Architektoniczno – Urbanistycznego

- unikać rekonstrukcji całych części (budynku)

- konieczność wykonania większej części przestrzennych funkcjonalnych, które są niezbędne do właściwego użytkowania budynku) powinny uwzględniać współczesną architekturę

- rekonstrukcja całego budynku jest możliwa ze względu na zniszczenie go przez konflikt zbrojny czy klęskę żywiołową i jest on wyjątkowy społecznie i kulturowo dla tożsamości wspólnoty

Przekształcanie zabytkowych budowli lub ich zespołów dla celów masowej turystyki „kulturalnej”

- falsyfikowanie dziedzictwa zamiast zachowania ich autentyzmu

- przekształcenie w Dysneyland

- poddawanie częściowej lub pełniej rekonstrukcji opartej na czystej fantazji

- pokazywanie turystom przekształconych obiektów jako prawdy historycznej

Konwencja maltańska - Zintegrowana konserwacja dziedzictwa archeologicznego

- zobowiązanie się do udostępniania stanowisk archeologicznych, ustaleń organizacyjnych dot. przyjmowania większych liczby zwiedzających bez szkodliwego wpływu na archeologiczny i naukowy charakter

- stosowania procedury upoważniającej do prowadzenia oraz nadzoru wykopalisk i innych prac archeologicznych w sposób naukowy (chyba że nie będzie możliwe zapewnienie odpowiedniego zabezpieczenia, konserwacji i zagospodarowania wykopalisk)

WYKŁAD IV – Park kulturowy

Park kulturowy

– tworzony w celu ochrony krajobrazu kulturowego praz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej

Niektóre parki kulturowe

PK Chwarszczany został rozwiązany decyzją Sądu Administracyjnego

Istniejące Parki Kulturowe (31 grudnia 2010)

1. Forteczny Park Kulturowy w Srebrnej Górze 2002 dolnośląskie

2. Forteczny Park Kulturowy Twierdza Kłodzka 2006 dolnośląskie

3. Park Kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej 2008 dolnośląskie

4. Park Kulturowy Wietrzychowice 2006 kujawsko-pomorskie

5. Park Kulturowy Kalwaria Pakoska 2008 kujawsko-pomorskie

6. Park Kulturowy "Kościół p.w. Św. Oswalda" w Płonkowie 2009 kujawsko-pomorskie

7. Park Kulturowy Sarnowo, 2010, Kujawsko-pomorskie

8. Park Kulturowy "Dolina Trzech Młynów” w Bogdańcu 2006 lubuskie

9. Park Kulturowy Miasto Tkaczy w Zgierzu 2007 łódzkie

10. Park Kulturowy Wzgórze Zamkowe w Sieradzu 2009 łódzkie

11. Park Kulturowy Kotliny Zakopiańskiej 2006 małopolskie

12. Park Kulturowy "Ossów Wrota Bitwy Warszawskiej 1920 Roku” 2009 mazowieckie

13. Park Kulturowy Zespołu Staromiejskiego oraz Zespołu OO. Dominikanów w Jarosławiu 2009 podkarpackie

14. Park Kulturowy Fortyfikacji Miejskich "Twierdza Gdańsk” 2002 pomorskie

15. Park Kulturowy Ośmiu Błogosławieństw we wsi Sierakowice 2006 pomorskie

16. Park Kulturowy "Osada Łowców Fok” w Rzucewie 2008 pomorskie

17. Park Kulturowy Cmentarz Żydowski w Żorach 2004 śląskie

18. Park Kulturowy "Hałda Popłuczkowa” 2007 śląskie

19. Park Kulturowy Miasta Końskie 2005 świętokrzyskie

20. Park Kulturowy Warmińskiej Drogi Krajobrazowej Gietrzwałd – Woryty 2009 warmińsko- mazurskie

21. Mickiewiczowski Park Kulturowy 2007 wielkopolskie

41. Bariery przy tworzeniu parku

- brak wiedzy na temat nowej formy prawnej i niejasność znaczenia pojęcia „park kulturowy”
- nieufność i złe relacje między urzędami konserwatora zabytków a społecznościami lokalnymi
- przekładanie interesu prywatnego nad publicznym
- konflikt interesów
- niesprawiedliwość urzędników i przedłużające się procedury administracyjne związane z tworzeniem parku kulturowego
- niejasność w kwestii rodzaju ochrony za pomocą formuły parku kulturowego: czynna czy bierna
- niewystarczająca rola mediacji i dialogu

42. Postulaty dotyczące zmian

- korekty prawa
- upublicznianie dobrych praktyk

43. Lista obiektów objętych ochroną (44)

• Gostyń - Głogówko zespół klasztorny Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri

• Góra Św. Anny – komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy

• Grunwald - Pole Bitwy

• Kalwaria Zebrzydowska – krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego

• Kamień Pomorski – zespół katedralny

• Kanał Augustowski - droga wodna

• Kanał Elbląski

• Katowice - osiedle robotnicze Nikiszowiec

• Kazimierz Dolny

• Kozłówka - zespół pałacowo-parkowy

• Kórnik – zespół zamkowo-parkowy wraz z kościołem parafialnym – nekropolią właścicieli

• Kraków – historyczny zespół miasta

• Krzemionki k. Ostrowca Świętokrzyskiego – kopalnie krzemienia z okresu neolitu

• Łańcut – zespół zamkowo-parkowy

• Łęknica – Park Mużakowski, park w stylu krajobrazowym

• Malbork – zespół zamku krzyżackiego

• Nysa - zespół kościoła farnego pod wezwaniem św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki Dziewicy i Męczennicy

• Ostrów Lednicki

• Tarnowskie Góry – podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni „Czarnego Pstrąga”

• Toruń – Stare i Nowe Miasto

• Warszawa – historyczny zespół miasta z Traktem Królewskim i Wilanowem

• Wieliczka – kopalnia soli

• Wrocław – zespół historycznego centrum

• Wrocław – Hala Stulecia

• Zamość – historyczny zespół miasta w zasięgu obwarowań XIX wieku

• Żagań - poaugustiański zespół klasztorny

44. Wady prawne związane z formą ochrony zabytków

- brak jasnych kryteriów wypisania obiektu z ochrony

- uznanie za pomnik historii wymaga sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w ustawowym terminie

45. Założenia „krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami” (którego brak)

• zasada primum non nocere

• zasada maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszelkich jego wartości (materialnych i niematerialnych)

• zasada minimalnej niezbędnej ingerencji (powstrzymywania się od działań niekoniecznych)

• zasada usuwania tego (i tylko tego) co na oryginał działa niszcząco

• zasada czytelności i odróżnialności ingerencji

• zasada odwracalności metod i materiałów

• zasada wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie

====================ZŁOTE MYŚLI============

- dziedzictwo kulturowe jest delikatnym i ograniczonym nieodnawialnym zasobem kulturowym ludzkości

 zabytek - nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową;

Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej, działań mających na celu: 1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;

2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;

3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;

4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;

5. kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;

6. uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.

7. Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej

Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega, w szczególności, na zapewnieniu warunków: 1. naukowego badania i dokumentowania zabytku;

2. prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku;

3. zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;

4. korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości;

5. popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.

Interes indywidualny a interes publiczny: konflikt wartości w prawn Podstawowy konflikt wartości w tle prawnej ochrony zabytków to konflikt między wartością jaką jest dobro zabytku i wartością jaką jest własność prywatna

• Interes publiczny jest ogólnospołeczny

Interes indywidualny to interes inwestora, właściciela, itp..ej ochronie zabytków

Interes publiczny Zachowanie zabytków leży w interesie publicznym ze względu na:

• wartości wyrażane przez dany obiekt (prawda, pewność)

• znaczenie dla polityki, religii, kultury (związek z takimi wartościami jak moralność, pamięć, przetrwanie, tożsamość, wspólnota)

• wartość użytkową (wartość naukowa, materialna, ekonomiczna bo mają znaczenie dla ruchu turystycznego)

Prawo właściciela Jest to prawo czynienia z przedmiotem własności dowolnego użytku i może obejmować jego zużycie, a nawet zniszczenie.

Ustawa ogranicza prawo właściciela, zobowiązując go do dbania o stan zachowania zabytku, wyłączając możliwość zniszczenia lub pogorszenia jego stanu; tym samym też wpływa na sposób zagospodarowania zabytku. Administracja konserwatorska decyduje o zakresie ingerencji w prawo własności w konkretnych przypadkach.

Podwodne dziedzictwo kulturowe

• Ponad 3 miliony wraków;

• Budowle: latarnia morska w Aleksandrii w Egipcie;

• Całe miasta: Port Royal na Jamajce (trzęsienie ziemi 1692)

• Spośród ok. 600 antycznych wraków znajdujących się u wybrzeży Francji (6 w. pne – 7 w. ne) tylko 5 % nie zostało wyrabowanych.

• 60 % obiektów znajdujących się w morzu u wybrzeży Izraela zostało wydobytych nielegalnie przez poszukiwaczy skarbów.

• Konwencja o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego jest konwencją międzynarodową uchwaloną i udostępnioną do podpisu przez UNESCO w roku 2001. Kwestią szczególnie istotną dla ochrony podwodnego dziedzictwa kulturowego jest fakt, że znaczna jego część spoczywa zgodnie z ustaleniami Konwencji o prawie morza (UNCLOS) poza strefą jurysdykcji poszczególnych państw (w tzw. Obszarze), bądź też znajduje się w strefie, w której jurysdykcja ta jest ograniczona (szelf kontynentalny i tzw. wyłączna strefa ekonomiczna – exclusive economic zone, w skrócie EEZ). Oznacza to, że zapewnienie ochrony temu dziedzictwu nie jest kwestią przepisów ustanawianych przez poszczególne państwa, lecz musi być przedmiotem regulacji międzynarodowych w formie konwencji, która uzyskałaby powszechną akceptację i zostałaby ratyfikowana przez większość krajów świata. Prace legislacyjne, które doprowadziły ostatecznie do uchwalenia Konwencji, trwały jednak ponad 20 lat, ponieważ regulacja prawna kwestii związanych z własnością wraków i stanowisk archeologicznych spoczywających na dnie mórz i oceanów, budziła wiele wątpliwości i emocji.

• Z tego względu ostateczne uzgodnienie tekstu konwencji stało się wielkim sukcesem organizacji, stowarzyszeń, instytucji i osób zaangażowanych w sprawę ochrony historycznych wraków. Polska odegrała istotną rolę w końcowym etapie procesu legislacyjnego, ponieważ w czasie konferencji uzgodnieniowych, które odbywały się w Paryżu w latach 1998-2000 Polska odgrywała rolę kraju wiceprzewodniczącego obradom. Ekspertem Polskiego Komitetu ds. UNESCO był w czasie tych konferencji Zbigniew Kobyliński.