Matylda Gołębiowska

Globalne procesy społeczne

Fons Trompenaars: Siedem wymiarów kultury

consulting, szkolenia międzynarodowe dla firm

konsultant BP, General Motors, Heineken, Mars, Motorola, Nike, Philips, Shell i innych

Siedem wymiarów kultury:

1. Uniwersalizm a partykularyzm

2. Indywidualizm a kolektywizm

3. Powściągliwość a emocjonalność

4. Wycinkowość a całościowość

5. Osiąganie statusu a przypisywanie statusu

6. Monochroniczność a polichroniczność (stosunek do czasu)

7. Wewnątrzsterowność a zewnątrzsterowność (stosunek do otoczenia)

To, w jaki sposób odnosimy się do tych wymiarów, wpływa na nasze przekonania i sposób postępowania.

1. Uniwersalizm a partykularyzm. Zasady a stosunki międzyludzkie

Z jednej strony mamy zachowania, które wynikają z powszechnie przyjętych zasad postępowania, jak na przykład „nie kradnij” (uniwersalizm), a z drugiej te, które wynikają ze stopnia zażyłości między osobami (partykularyzm), np. „Ponieważ X jest moim przyjacielem, nie będę go okradał(a).”

A zatem postępujemy według zasad ogólnych (uniwersalizm) oraz zasad, które dostosowujemy do konkretnej sytuacji (partykularyzm).

W życiu stosujemy obydwa sposoby oceny.

2. Indywidualizm a kolektywizm. Jednostka a grupa

Indywidualizm – koncentracja na sobie (ja), kolektywizm – koncentracja na wspólnych celach i wartościach (grupa)

Konflikt między pragnieniami jednostki a interesami grupy

Indywidualizm przypisuje się członkom społeczeństwa nowoczesnego, natomiast kolektywizm kojarzony jest ze społeczeństwem tradycyjnym.

Najbardziej optymalna sytuacja jest wtedy, gdy udaje się pogodzić indywidualizm z kolektywizmem. Na przykład jednostka uświadamia sobie swoje ograniczenia i zaczyna uwzględniać potrzeby grupy, możliwości, które ona daje.

3. Emocjonalność a powściągliwość. Zakres okazywania uczuć

Mówimy o kulturach emocjonalnych i powściągliwych.

Członkowie kultur emocjonalnych okazują uczucia i emocje, natomiast członkowie kultur powściągliwych przeciwnie – nie ujawniają emocji, za to starają się je kontrolować i tłumić.

Stopnie emocjonalności są różne w różnych kulturach – ich zderzenie ze sobą może prowadzić do nieporozumień.

4. Wycinkowość a całościowość. Sposób widzenia świata

Istnieją kultury wycinkowe i kultury całościowe

Kultury wycinkowe – stopień przenikania reputacji przełożonego, na inne obszary życia, jest mały. Szef wyodrębnia stosunki zawodowe od innych spraw.

Kultury całościowe – występuje wzajemnie przenikanie się sfery zawodowej i prywatnej. Szef jest autorytetem o każdej porze dnia i nocy, nie tylko w pracy.

5. Osiąganie statusu a przypisywanie statusu. Sposób zdobywania pozycji

Status osiągnięty to status przyznany ze względu na osiągnięcia danej osoby. Ważne jest to, co jednostka robi.

Status przypisany to status nadany ze względu na płeć, wiek, wykształcenie czy przynależność klasową. Ważne jest to, kim jednostka jest.

Zatem kryteriami przyznawania statusu mogą być:

a. doświadczenie, kwalifikacje zawodowe, wiek czy wykształcenie, które mają związek z efektywnością pracy oraz

b. kolor skóry, koneksje (znajomości), płeć czy pochodzenie, które nie mają logicznego związku z efektywnością pracy.

6. Monochroniczność a polichroniczność. Stosunek do czasu

Różne kultury różnie podchodzą do czasu.

Nasz pogląd na czas jest sekwencyjny wtedy, gdy postrzegamy go jako ciąg przemijających zdarzeń.

Cechy charakterystyczne orientacji sekwencyjnej:

czas jest uchwytny, mierzalny

istotne są terminy, punktualność

relacje międzyludzkie podporządkowane są harmonogramom

Gdy wspomnienia z przeszłości i wizje na temat przyszłości kształtują teraźniejszość, to mamy do czynienia z poglądem synchronicznym.

Cechy charakterystyczne orientacji synchronicznej:

czas jak gdyby schodzi na dalszy plan, ważniejsze są relacje międzyludzkie

harmonogramy są podporządkowane tym relacjom

Są trzy typy kultur: zorientowane na teraźniejszość, przeszłość i przyszłość.

Kultury zorientowane na teraźniejszość koncentrują się na tym, co „tu i teraz”, są niejako pozbawione czasu i tradycji, ignorują przyszłość.

Kultury zorientowane na przeszłość próbują utrzymać i przywrócić tradycję w teraźniejszości.

Kultury zorientowane na przyszłość starają się stworzyć lepsze jutro.

Rozwój ekonomiczny i społeczny zawdzięczamy głównie tej trzeciej grupie.

Wszystkie trzy kategorie czasu jednoczą się w naszych działaniach. Funkcjonując „tu i teraz”, pamiętamy o przeszłości, jednocześnie mając na uwadze przyszłość.

Możemy mówić o czasie jako ciągu pojedynczych zdarzeń oraz czasie jako zjawisku cyklicznym (dzięki następstwu pór roku czy miesięcy), które zawiera przeszłość, teraźniejszość i przyszłość.

7. Wewnątrzsterowność a zewnątrzsterowność. Stosunek do otoczenia – przyrody

Jaką rolę ludzie przypisują środowisku naturalnemu?

Dwa główne stanowiska: przeświadczenie o możliwości kontroli przyrody oraz przekonanie o konieczności podporządkowania się przyrodzie (człowiek częścią przyrody)

Pierwsze stanowisko:

postawa skierowana na siebie (kultury wewnątrzsterowne – dodatkowo niechęć do środowiska)

organizacja jest maszyną posłuszną jej operatorowi

Drugie stanowisko:

postawa skierowana na zewnątrz (kultury zewnątrzsterowne – skupianie się na innych, skłonność do zawierania kompromisów)

organizacja jest wytworem natury