Rozdział drugi.
W rozdziale tym przytoczone zostanie przykład badań nad wspomnianym już przeze mnie zagadnieniem, to jest sensem życia. Pozwolę sobie skupić się na dosyć rozbudowanych badaniach, które zostały przeprowadzone przez profesora Janusza Mariańskiego.
Hipotezy badawcze.
W podrozdziale tym przedstawione zostaną przyjęte przez profesora Mariańskiego hipotezy badawcze.
W swych badaniach, próbując zapobiec jednolitemu traktowaniu młodzieży, profesor Mariański formułuje nie jedną, ale aż osiem hipotez badawczych. Każda z nich odnosi się do innego – różnicującego tę grupę społeczną – elementu, wskazując na jego relacyjność z zagadnieniem sensu życia. W ten sposób mając tutaj do czynienia zagadnieniami religii, miejsca zamieszkania, wykształcenia rodziców, warunków materialnych rodziny, płci, klasy szkolnej, typu oraz ośrodku szkolnego, rozważamy odpowiednio następujące hipotezy badawcze:
Młodzież, której rodzice mają wyższe wykształcenie częściej posiada pozytywne podejście do życia, niż młodzież, której rodzice mają niższy poziom wykształcenia (wskaźniki: sens życia, wykształcenie rodziców).
Młodzież pochodząca z rodzin zamożnych częściej patrzą na swe życie optymistycznie, niż osoby, które pochodzą z ubogich rodzin (wskaźniki: sens życia, sytuacja materialna rodziny).
Młodzież regularnie praktykująca religijnie ma bardziej ukształtowane poczucie sensu życia, niż młodzież, które nieregularnie, bądź wcale nie praktykuje religii (wskaźniki: sens życia, praktyki religijne).
Młodzież, uczęszczająca do liceów ogólnokształcących, liceów zawodowych i techników w podobny sposób ustosunkowuje się do problemów nadawania życiu sensu (wskaźniki: sens życia, typ szkoły).
Młodzież w klasach maturalnych ma bardziej ukształtowane poczucie sensu życia, zastanawiając się nad nim częściej niż młodzież w klasach pierwszych (sens życia, klasa szkolna).
Młodzież zamieszkująca na wsi będzie reprezentować wyższy poziom sensu życia, niż młodzież zamieszkująca w małych, średnich, a szczególnie w dużych miastach (sens życia, stałe miejsce zamieszkania).
Młodzież uczęszczająca do mniejszych ośrodków szkolnych ma dużo wyższe poczucie sensu życia niż młodzież uczęszczająca do większych ośrodków szkolnych (wskaźniki: sens życia, wielkość miasta, w którym mieści się szkoła).
W środowiskach młodzieży kobiety częściej niż mężczyźni odznaczać się będą wyższym zadowoleniem z życia (wskaźniki: sens życia, płeć).
Sposób przeprowadzenia badań.
W podrozdziale tym przedstawione zostaną informacje dotyczące: koordynatora badań, ich rodzaju, czasu i metody oraz próby badawczej.
Koordynator badań - Katedra Socjologii Moralności Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Czasowa przestrzeń badań: badania prowadzone były począwszy od 1994, a skończywszy na roku 1996 (łącznie dwa lata).
Rodzaj badań: badania miały charakter socjologiczny.
Próba badawcza: losowa. Badania przeprowadzono z uczniami klas pierwszych i maturalnych szkół średnich (techników, szkół zawodowych oraz liceów ogólnokształcących) w losowo wybranych miastach naszego kraju. Miastami tymi były: Chełm, Gdańsk, Jędrzejów, Płock, Radom, Starogard, Szczecinek oraz Warszawa. Na planowanych 2584 uczniów i uczennic przeankietowano 2424, co stanowiło 93,8 % próby badawczej.
Metoda badawcza: ankieta1. Ankieta audytoryjna miała charakter anonimowy. Została ona przeprowadzona bez obecności nauczycieli w czasie dwóch godzin lekcyjnych (2 × 45 min = 1,5 h). Na kwestionariusz składało się 60 pytań (31 zamkniętych, 16 otwartych oraz 13 półotwartych). 12 z nich stanowiły pytania metryczkowe (odnoszące się do: płci badanych; ich wieku; typu szkoły oraz klasy szkolnej, do której badani uczęszczali; stałego miejsca zamieszkania; liczby rodzeństwa; przynależności do organizacji społeczno – politycznych; przynależności do wspólnot religijnych; sytuacji materialnej; zawodu rodziców; wykształcenia rodziców oraz pochodzenia społecznego); 17 – pytania ze skalą szacunkową (w czym 3 pytania ze skalą trójstopniową, 2 ze skalą czterostopniową. 8 ze skalą Likerta, zaś 4 ze skalą sześciostopniową). W przypadku pytań zamkniętych zdecydowana większość przypadała pytaniom z kafeterią dysjunktywną niż koniunktywną. W jednym z pytań kwestionariusza znalazło się również 10 zdań ze skali sensu życia (PIL) J.C. Crumbaugha i L.T. Maholicka. Lokując ankietowanych w zakresie 10 – 60 punktów, przypadających pytaniu ze zdaniami ze skali J. C. Crumbaugha i L. T. Maholicka (20 – 120 punktów wynosił zakres całej ankiety), skonstruowano 6 grup, do których przypisywano badanych: grupa o bardzo silnym poczuciu sensu życia (51 – 60 pkt.); o silnym poczuciu sensu życia (41 – 50 pkt.); przeciętnym poczuciu sensu życia (31 – 40 pkt. ); słabym poczuciu sensu życia (21 – 30 pkt.); bardzo słabym poczuciu sensu życia (11 – 20 pkt.); totalnym braku poczucia sensu życia (10 pkt.).
Wyniki badań.
W podrozdziale tym przedstawione zostaną przyjęte przez profesora Mariańskiego hipotezy badawcze.
| Wykształcenie rodziców | Podstawowe | Zasadnicze zawodowe | Średnie | Wyższe |
|---|---|---|---|---|
| Bardzo silne poczucie sensu życia | 26,6% | 33,4% | 35,2% | 38,6% |
| Silne poczucie sensu życia | 45,7% | 45,6% | 42,8% | 39,0% |
| Przeciętne poczucie sensu życia | 20,2% | 14,4% | 13,2% | 16,8% |
| Słabe poczucie sensu życia | 3,2% | 3,0% | 5,4% | 2,9% |
| Bardzo słabe poczucie sensu życia | 0,0% | 0,4% | 0,3% | 0,2% |
| Brak odpowiedzi | 4,3% | 3,2% | 3,1% | 2,5% |
| Weryfikacja hipotezy | błędna | |||
| Znaczenie statystyczne | znacząca |
Mariański J., Między nadzieją i zwątpieniem. Sens życia w świadomości młodzieży szkolnej, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1998, s. 407 – 427.↩