1. Rana (vulnus) – przerwanie anatomicznej ciągłości tkanek. Naruszenie ciągłości może:

a) dotyczyć powłoki ciała: *skóry lub błony śluzowej – rana prosta;

*narządów wewnętrznych i rozciągać się w głąb tkanek – rana głęboka;

*penetracja do jam ciała – rana przenikająca.

b) być: *widoczna – rana otwarta (vulnus apertum);

*ukryta – rana wewnętrzna (vulnus occultum).

2. Budowa rany: a) brzegi – skóra lub śluzówka. Mogą tworzyć linię prostą, wyginać się łukowato lub załamywać się pod różnym kątem.

b) ściany – mięśnie, powięzi, tkanka łączna.

c) dno – różne tkanki w zależności od lokalizacji rany.

d) jama – przestrzeń ograniczona przez ściany i dno.

Budowę ww. mają rany głębokie sięgające poza tkankę podskórną, w ranach powierzchownych występują tylko brzegi i dno.

3. Czynniki prowadzące do powstania ran: a) zewnętrzne: *mechaniczne;

*chemiczne;

*termiczne;

*elektryczne;

*promienie X;

*energia jądrowa.

b) wewnętrzne – ostre odłamy kostne uszkadzające tkanki miękkie.

4. Objawy/cechy rany: a) przerwanie ciągłości anatomicznej tkanek:

*w wyniku działania siły przekraczającej elastyczność tkanki;

*=> upośledzenie czynności danych tkanek/narządów w zależności od miejsca zranienia, rodzaju uszkodzonej tkanki i głębokości rany np. przecięcie nerwu => brak czucia danej okolicy (nerw czuciowy) lub porażenie (nerw ruchowy).

b) rozsiew (dehiscentio) – rozchylenie brzegów ściany: *bierny – zależny od przebiegu włókien sprężystych w tkance łącznej w tzw. linii Langera;

*czynny – ściągnięcie mięśni kurczącej się powierzchni rany.

Małe rozsiewy sprzyjają gojeniu się ran, większe opóźniają i są przyczyną powikłań.

c) ból (dolor) – przez drażnienie zakończeń nerwów czuciowych przez czynnik powodujący zranienie, a później przez produkty rozpadu tkanek ….

d) krwotok (haemorrhagia) – przez uszkodzenie naczyń krwionośnych.

5. Sposoby gojenia się ran: a) przez rychłozrost/gojenie pierwotne/doraźne (sanatio per primam intentionem) – bezpośrednie zespolenie brzegów.

b) przez ziarninowanie – zespolenie brzegów i ziarnina

c) przez gojenie pod strupem.

6. Podziały ran: a) według sposobu ich zadania: *operacyjne;

*przypadkowe.

b) w zależności od miejsca: *warg;

*policzka;

*szyi;

*kończyn.

c) w zależności od uszkodzonej tkanki lub narządu.

d) w zależności od liczby uszkodzonych tkanek: *proste;

*złożone;

e) w zależności od naruszenia jam ciała: *przenikające;

*nieprzenikające.

f) w zależności od sposobu gojenia: *krwawiące;

*ziarninujące;

*ropiejące.

g) w zależności od czasu trwania: *świeże;

*zakażone.

h) w zależności od sposobu powstania i działającej siły – w rozpoznaniu:

*cięta (v. incisum/sectum) – zadana ostrym narzędziem np. nóż lub kosa:

•objawy: -równe brzegi

-gładkie ściany

-może być silne krwawienie

-ból niewielki

•leczenie: -zatamowanie krwawienia

-jeśli rana świeża – zszyć => warunki do gojenia przez rychłozrost

-jeśli rana stara – opatrunek z antybiotykiem (polzomycyna) => gojenie przez ziarninowanie, ewentualnie po zagojeniu wyciąć bliznę i zespolić ponownie brzegi rany;

*kuta/kłuta (v. ictum) – zadana ostro zakończonym i długim narzędziem wbitym w tkanki najczęściej prostopadle do powierzchni np. gwóźdź, widły, igła:

•objawy: -mały otwór

-długi kanał, którego kształt zależy od kształtu przedmiotu

-brzegi rany mogą być zgniecione np. po nadzianiu się na kij

-tkanki wewnątrz kanału mogą być poszarpane

-większość takich ran jest zakażona

-często z pozostałością ciała obcego utrudniającego gojenie => przetoka ropna

-może przenikać do jam ciała, uszkadzać narządy wewnętrzne

-mogą przechodzić przez jakąś część ciała na wylot – rana przeszywająca (v. transfigens)

•leczenie: -niezakażone wypełniają się skrzepem i goją przez ziarninowanie

-zakażone rozciąć (dostęp tlenu) i leczyć sposobem otwartym – może wystąpić zakażenie beztlenowcami;

*miażdżona (v. conquassatum) – bardzo duża siła działająca płasko i tępo np. kopnięcie kopytem, uderzenie przez samochód, przygniecenie dużym ciężarem: •objawy: -…

•może występować zespół miażdżenia (Crush syndrome)/zespół Bywaters – zmiażdżenie mięśni => rozwój stanu klinicznego określanego jako ten zespół uszkodzenie tkanki mięęsniowej poprzecznie prążkowanej => uwolnienie do krwi wolnej mioglobiny => metabolit mioglobiny są neurotoksyczne => rozwój ostrej niewydolności nerek: -najpierw miejscowe zaburzenia w krążeniu => rozwój martwicy i zgorzeli

-wypływ osocza z łożyska naczyniowego do tkanek => zmniejszenie objętości krwi krążącej i spadek ciśnienia wstrząs hipowolemiczny

-po reperfuzji krew przepływa przez zmiażdżone mięśnie i zabiera ze sobą produkty rozpadu mioglobinę, potas itp.

-filtracja częściowa produktów rozpadu i wydalanie przez nerki => czerwonawe zabarwienie moczu

•leczenie: -wyrównanie krwi krążącej i zwiększenie diurezy!

-dostarczanie dużych ilości płynów najlepiej alkalicznych np. dwuwęglan sodu, mannitol

-odciążanie ustroju od trującego wpływu produktów rozpadu tkanek przez rozległe nacięcia można umożliwić wydostanie się produktów;

*darta (v. laceratum) – przez urazy powodujące rozciąganie tkanek ponad ich fizjologiczną granicę elastyczności: •objawy: -brzegi poszarpane z krwawymi podbiegnięciami

-wygląda dna i ścian zróżnicowany – krwawienie o różnym nasileniu

•leczenie: -świeżą po odpowiednim opracowaniu chirurgicznym można zszyć

-starą sposobem otwartym i na koniec zszyć

Szycie tak, żeby nie została żadna jama!;

*rąbana (v. caesum/scissum) – działanie przedmiotów powodujących jednocześnie cięcie i zgniatanie tkanek np. siekiera lub topór: •objawy: -podobne do ran ciętych, ale większe uszkodzenie tkanek liczbowo

-rozsiew duży

-krwawienie małe

•leczenie – można zszyć;

*tłuczona (v. contusum) – przez tępy uraz np. uderzenie młotkiem lub prętem albo przez upadek z wysokości na twarde podłoże: •objawy: -brzegi nierówne i postrzępione

-tkanki tworzące ściany i dno są zgniecione oraz zanieczyszczone

-ból stosunkowo niewielki

•leczenie: otwarte;

*postrzałowa (v. sclopetarium) – pocisk z broni palnej, odłamkiem granatu, bomby itd. => zmiażdżenie tkanek, zakażenie i oparzenie: • -postrzał – pocisk pozostaje w tkankach, wyróżnia się wlot i kanał z pociskiem na końcu

-przestrzał – pocisk przebija ciało na wylot, wyróżnia się wlot, kanał i wylot

•objawy: -rany wlotowe małe i trudne czasem do odszukania

-krwawienie zwykle silne w zależności przez jakie tkanki/narządy przechodzi kanał pocisku

-rana wlotowa zawsze mniejsza niż wylotowa

•leczenie – podobne do ran kłutych;

*kąsana (v. morsum) – przez pogryzienie, psy i koty zadają rany kłuto-miażdżone oraz konie zadają rany miażdżone; każda taka rana jest zakażona i może doprowadzić do ropowicy (phlegmona) lub ropni (absces sus) albo odmy podskórnej: •objawy: -rozmiary, kształt i charakter brzegów rany i ścian jest różny

-zwykle towarzyszy oderwanie skóry

•leczenie – ostrożnie z szyciem, najlepiej drenaż założyć i szwy nie na długo;

*zatruta (v. venenatum) – zadana przez zwierzęta jadowite np. żmije, skorpiony, pszczoły, szerszenie itd.:

•objawy – ze względu na zawartość w jadzie różnych białek i enzymów:

-cytolizy – rozpad tkanek

-kardiotoksyny – zaburzające pracę serca

-hemolizyny – rozpad erytrocytów

-hemoraginy – uszkadzające ściany naczyń krwionośnych, białka zwiększające krzepliwość krwi) występują objawy ogólne: §gorączka

§ślinotok

§przyspieszenie oddechów

Oprócz tego występują objawy miejscowe np. zmiany skórne w miejscu rany.

•wrażliwość: -owce – w ciągu 2-8 godzin giną

-konie i psy – mogą zginąć w ciągu 12 godzin lub po kilku dniach

-świnie i bydło – mało wrażliwe

•leczenie: -surowica przeciwjadowa domięśniowo lub dożylnie – na żmije np. Biomed Warszawa, Antivenin, Ipser Europe, u małych zwierząt 10-30 ml i u dużych 50-100 ml

-opaska uciskowa na kończynę powyżej miejsca ukąszenia na ok. 2 godziny – zapobieganie wchłanianiu i rozprzestrzenianiu się jadu jad koncentrowany jest na małym obszarze.

•jad owadów: -=> przejściowy piekący obrzęk skóry i tkanki podskórnej

-bardzo wrażliwe są konie – przy ataku roju pszczół przez silne podniecenie nerwowe => upośledzenie krążenia- zapaść, zaburzenia oddychania => śmierć może nastąpić w ciągu kilku godzin

-przy mniejszej liczbie ukąszeń inne metody

•leczenie – usunięcie żądła i/lub antybiotyk.

7. Leczenie: a) jeśli rana świeża to zszywanie.

b) jeśli rana jest zanieczyszczona to przemyć, oczyścić i nałożyć opatrunek najczęściej z antybiotykiem – najlepiej sproszkowanym i na cukrze.

8. Komplikacje nieleczonych ran: a) zalęganie robaków.

b) przerośnięcie naskórka lub skóry w miejscu: *pod raną;

*nad raną;

*obok rany.

9. Ryzyko operacyjne: a) I stopień – zdrowe zwierzę bez chorób.

b) II stopień – lekka choroba narządowa.

c) III stopień – ciężka choroba narządowa w ramach kompensacji jeśli nie jest to zabieg ratujący życie, trzeba najpierw wyleczyć chorobę narządową, a potem operacja.

d) IV stopień – ciężka choroba narządowa zabieg ratujący życie.

e) V stopień – ciężka choroba narządowa nawet narkoza może doprowadzić do śmierci.