UŻYTKOWANIE MLECZNE BYDŁA. 11/02/2012

Użytkowanie mleczne krowy rozpoczyna się z chwilą jej pierwszego ocielenia się => od tej pory aż do jej usunięcia ze stada podstawowego występują u niej cykle produkcyjne.

Cykl produkcyjny składa się z okresu laktacji i zasuszania.

Laktacja to okres ciągłego wydzielania mleka, rozpoczyna się po ocieleniu a kończy na 6 – 8 tygodni przed kolejnym ocieleniem => okres tych 6 – 8 tyg. nazywamy zasuszaniem krowy.

Laktacja zatem trwa ok. 305 dni (10 miesięcy).

Okres zasuszania to czas gdy przestajemy doić krowę w celu:

• regeneracji jej organizmu,

• regeneracji gruczołów mlecznych,

• lepszego wzrostu płodu,

• zgromadzenia składników pokarmowych w organizmie krowy.

Okres zasuszania jest konieczny !!!

SKŁAD CHEMICZNY MLEKA KROWIEGO:

H₂O => 87.5 %

Tłuszcz => 3.8 %

Białko => 3.2 % (kazeina)

Węglowodany => 4.8 % (laktoza)

Minerały => 0.7 %

Cechy odżywcze mleka:

1. mleko jest produktem bardzo wartościowym i łatwo przyswajalnym

2. zawiera dużo białek o wysokiej wartości biologicznej

3. zawiera witaminy i minerały

Cechy prawidłowego mleka po udoju:

1. barwa => mleczno – biała

2. smak => słodkawy

3. zapach => swoisty, brak innych zapachów

4. brak przebarwień, grudek, kłaczków

5. konsystencja => jednolita

6. gęstość / masa właściwa => ≤ 1.028 g/ml

Siara jest to mleko wydzielane bezpośrednio po ocieleniu się, zawierające bardzo dużo białek odpornościowych (albuminy i globuliny) przy niskim udziale kazeiny. Wydzielana jest do 8 – 10 dni po porodzie, później następuje stabilizacja.

Czynniki wpływające na ilość składników pokarmowych mleka i wydajności krowy:

1. czynniki dziedziczne => geny zapisane w genotypie warunkują ilość składników pokarmowych w mleku w 70%

2. czynniki środowiskowe => warunkują wydajność mleczna w 60 – 70% poziomu wydajności mlecznej:

• żywienie => prawidłowe żywienie warunkuje obfita mleczność => zawartość tłuszczu w mleku zależna jest od rodzaju paszy => siano i śruta poekstrakcyjna podwyższają poziom tłuszczu w mleku, zaś pasze wodniste wpływają na obniżenie % tłuszczu w mleku

• wiek krowy – pierwiastki cechuje najniższa mleczność za cały cykl produkcyjny, później stopniowo mleczność wzrasta:

Schemat:

Mleczność krowy

Liczba wycieleń

0 1 2 3 4 5 6 7 8

• sezon wycieleń => wiosna, ale jak wiadomo najkorzystniejsze warunki dla hodowców i zwierząt jest wycielenie się w okresie jesienno – zimowym, ponieważ w gospodarstwie panuje dostatek pożywienia i wydajność mleczna jest wtedy najwyższa => krowy wycielone w okresie wiosenno – letnim maja o wiele niższa mleczność ponieważ okres ten cechują częste niedobory pożywienia

• stan zdrowotny wymienia => zapalenie wymienia obniża ilość produkowanego mleka (10% owy spadek mleczności powoduje nieznaczne objawy / symptomy zapalenie wymienia; ostre zapalenie wymienia obniża poziom produkowanego mleka o 20 i więcej %

• odpowiednie warunki higieniczne => higiena doju, pomieszczeń, higiena dojarza,

• długość okresu zasuszania (6 – 8 tyg.)

Krowy młode lub w zlej kondycji zasuszamy na 8 tygodni przed planowanym terminem wycielenia. Krowy w dobrej kondycji, wysokowydajne zasuszamy na 6 tyg. przed kolejnym planowanym wycieleniem. Zarówno zbyt krótki i/lub zbyt długi okres zasuszania jest niepożądany i ma negatywne skutki.

Rodzaje doju krów – wyróżniamy dój ręczny i dój mechaniczny:

1. dój ręczny – stosowany w małych gospodarstwach => wyróżniamy 3 metody doju ręcznego:

• piąstkowanie => poprawna metoda !!!!!

• kciukowanie

• osmykiwanie

1. mechaniczny => wyróżniamy dojarki bańkowe (konwiowe) i dojarki przewodowe (bezpośrednio odprowadzają mleko do mleczarni zlokalizowanej na terenie gospodarstwa)

Kolejność doju:

1. higiena zwierzęcia i pomieszczeń => czyszczenie kończyn, usuwanie odchodów, podścielenie nowej ściółki pod zad i wietrzymy oborę

2. higiena dojarza – przebranie się w ubranie ochronne, założenie ochrony na włosy (czapka, czepek, siatka, chustka), mycie rąk, zmiana obuwia lub założenie specjalnych ochraniaczy na obuwie

3. zabieramy umyte wcześniej pojemniki / naczynia

4. myjemy wymiona i strzyki wilgotnym jednorazowym ręcznikiem

5. wykonujemy masaż przeddojowy trwający ok. 30 sek. => masaż ten przeprowadzamy od nasady wymienia w kierunku strzyków; najpierw jedna potem druga strona

6. wykonujemy przezdajanie (przeddajanie) => pierwsze frakcje z każdej ćwiartki zdajamy do osobnego naczynia – najlepiej aby to był przeddajacz z czarną płytką; przedzdajanie jest konieczne ponieważ w pierwszych frakcjach mleka jest najwięcej drobnoustrojów oraz w ten sposób możemy ocenić stan mleka (ocena organoleptyczna => barwa, zapach, zmętnienia, zmiany konsystencji, klaczki)

7. przechodzimy do doju właściwego => wykonujemy doj właściwy

8. wykonujemy masaż podojowy w celu sprowadzenia resztek mleka

9. dodajamy

10. zamykamy kanał strzykowy

11. mycie i dezynfekcja brudnych naczyń.

Bezpośrednio po dojeniu mleko cedzimy, wlewamy do baniek ze stali nierdzewnej i schładzamy do temp 6 – 8 – 10 ^oC przy krótkim czasie przechowywania lub 4 ^oC przy dłuższym czasie przechowywania.

25/02/2012

UŻYTKOWANIE MIĘSNE BYDŁA.

Czynniki wpływające na użytkowość mięsną.

• Genetyczne ( rasa ) w naszym kraju nie ma ras typowo mięsnych.

• Płeć (buhaje lepiej się opasają niż jałówki, męskie hormony płciowe stymulują wzrost zwierzęcia dlatego samców nie kastruje się) Samice mają tendencję do szybszego otłuszczanie się dlatego ubija się je przy niższych masach.

• Żywienie wpływa na przyrosty, zbilansowana dawka pokarmowa.

• Wiek-po zakończeniu wzrostu układu mięśniowego w organizmie zwierzęcia zaczyna odkładać się tłuszcz. Najbardziej pożądanym towarem jest cielęcina

• Pokrój –zwierzęta wysokie, o szerokim zadzie, szerokiej klatce piersiowej lepiej się opasają

METODY OCENY UŻYTKOWOŚCI MIĘSNEJ:

1. metody przyżyciowe

~ chwyty rzeźnickie

~ kontrola przyrostów masy i wykorzystania /efektywności paszy na kilogram przyrostu. [ w tuczu intensywnym wymagane przyrosty w ciągu doby to 1000 kg a w tuczu półintensywnym 700 – 800 g. => ważymy zwierzę np. 1 marca (200 kg ) potem 1 kwietnia (280 kg) czyli 280-200 = 80 : 30 i dzielimy przez ilość dni.

2. poubojowa ocena użytkowości mięsnej

• Wydajność rzeźnia stosunek masy tuszy do masy całego zwierzęcia x 100%( rasy prymitywne reprezentują wydajność rzeźnią 30-35%, rasy dwukierunkowe 45-55%, rasy typowo mięsne 60-75%)

• Skala SEUROP wprowadzana w 1992 r. w chwili akcesji Polski do UE celem jej wprowadzenia było ujednolicenie za żywiec wieprzowy i wołowy w całej Unii. Skala ta dotyczy rzeźni ubijających 3900 sztuk rocznie i sztuk powyżej 300 kg.

Obowiązują również klasy otłuszczenia:

1. otłuszczenie bardzo niskie

2. otłuszczenie niskie

3. otłuszczenie średnie

4. otłuszczenie duże

5. otłuszczenie bardzo duże

PORÓD/CIĄŻA U BYDŁA:

Ciąża u krowy trwa 280 dni, objawem ciąży jest brak rui trzy, cztery tygodnie po inseminacji. W pierwszej połowie ciąży, krowę traktujemy normalnie, standardowo. Dopiero w drugiej połowie ciąży zwracamy na nią szczególną uwagę. Dbamy o żywienie, rodzaj zadawanej paszy, o jej jakość (nie spleśniała, zgnita) Przed porodem ograniczamy pasze objętościowe ponieważ powodują ucisk żwacza na macicę. Zapewniamy krowie ruch ponieważ ułatwia to poród. Dbamy o to by stanowisko było czyste i suche. Chronimy cielną krowę przed urazami mechanicznymi. Zasuszamy krowę 6 – 8 tyg. przed porodem, chyba że krowa sama przestanie dawać mleko. Przed porodem zauważamy zapadniecie słabizny.

OWCE 25.03.2012 Typy owiec:

• typ wełnisty – wełna najwyższej jakości, gęsta, wyrównana; głowa długa i wąska, szyja cienka, przy połączeniu szyi z tułowiem charakterystyczny wrąb, na szyi występują fałdy; klatka piersiowa głęboka, o dość wąskim ożebrowaniu; nogi suche, długie; runo zwarte, dobrej jakości, jednolite; to owce późno dojrzewające o słabym umięśnieniu

• typ mięsny – budowa masywna, doskonałe umięśnienie; głowa mała, stosunkowo szeroka, zazwyczaj bezrożna; szyja – brak załamań na granicy szyi z tułowiem, brak pofałdowań; tułów beczułkowaty; mostek wyraźnie wysunięty do przodu; kończyny krótkie, mocne, proste; linia grzbietu prosta; zad mocny, umięśniony, zaokrąglony, szeroki; runo: grube zróżnicowane na całym ciele, gorszej jakości wełna.

• typ mleczny – wcześnie dojrzewają; głowa długa i wąska; przejście szyi w tułów wyraźnie zaznaczone; tułów wąski i głęboki; mostek wyraźnie cofnięty do tyłu; kłąb wyrazisty z tendencja do dachowatości; skóra delikatna, cienka, niepofałdowana; wełna jednolita o średniej grubości; wydajność owcy fryzyjskiej – rekordzistki to jest 1.2 tyś kg mleka w laktacji

• typ kożuchowy – (np. owca wrzosówka) – mocna elastyczna skóra; runo mieszane; owce niewielkiej drobnej budowy, żywy temperament; umięśnienie słabe, długie suche nogi z tendencją do iksowatości; szyja cienka; zad ścięty, ogonek krótki; słabo umięśnione zwierze, robi wrażenie krępego

• owca smużkowa – (karakuły) – skórki zwane smużkami, loczki jedwabiste, miękkie; futra z karakuł są bardzo drogie, na jedno krótkie futro damskie ginie 100 2 – 3 dniowych jagniąt

Typy owiec hodowanych w Polsce:

• typ mięsno – wełnisty

• typ mleczno – wełnisty

• typ wełnisto – mięsny

Owce użytkujemy wielostronnie, w naszym kraju pogłowie owiec spadło po 1989 r. znacząco. Obecnie jest ok. 215 – 230 tys. sztuk. W Polsce nie ma typowo jednokierunkowych owiec.

Owce to zwierzęta o małych wymaganiach bytowych, nie trzeba dla nich specjalnych budynków inwentarskich, można łatwo zaadaptować budynek inwentarski na owczarnie. Odporne na trudne warunki klimatyczne, odporne na choroby. Owczarnie należy często wietrzyć, przynajmniej 2 x w ciągu dnia. Nawóz owczy jest tzw. ciepłym nawozem, który jest mniej agresywny dla środowiska niż np. nawóz od bydła lub ptaków (pomiot ptasi).

Owca została udomowiona ok. 10 tyś lat p.n.e. jako drugie zwierze po psie. Przodkiem dzisiejszej owcy był Muflon Europejski (Ovis Musimon) bytujący obecnie w rejonach Sardynii, Korsyki oraz w Sudetach. (W okolicach morza kaspijskiego – Arkal, a w Tybecie oraz rejonach Azji – Argali)

16/06/2012

UŻYTKOWANIE MIĘSNE OWIEC – w naszym kraju nie ma dużego znaczenia. Wynika to z preferencji konsumentów.

O użytkowości mięsnej decyduje:

1. rasa => rasy typowo mięsne lepiej wykorzystują pasze, wykazują się lepszymi przyrostami masy ciała

2. wiek => wraz z wiekiem tusze zwierząt otłuszczają się, najlepsze jest mięso jagniąt => dojrzałość rzeźną jagnięta osiągają w momencie gdy przyrost tłuszczu w tuszy zrówna się z przyrostem mięsni

3. płeć => maciorki mają zdolność do szybszego otłuszczania się dlatego ich masa ubojowa jest o wiele niższa niż samców

4. żywienie i utrzymanie => w okresie karmienia jagniąt mlekiem matki mamy do czynienia z pełnowartościową jagnięciną, po odsadzeniu młodego od matki obłuszczenie tuszy wzrasta (zwierze przechodzi na pasze)

5. liczba jagniąt w miocie => im mniejszy miot tym więcej mleka jest do dyspozycji w przeliczeniu na jedno młode

UŻYTKOWANIE MLECZNE OWIEC W POLSCE – koncentruje się w rejonie Pogórza i Podhala. Do czynników warunkujących mleczność zaliczamy:

1. rasa => wyróżniamy owce mleczne, owce użytkowane mlecznie oraz owce niedoskonalone w kierunku mlecznym.

Owce mleczne => np. owca fryzyjska, długi okres laktacji ok. 300 dni, mleczność 250 – 550 kg / laktacje (rekordzistki 700 kg)

Owce użytkowane mlecznie => np. polska owca górska

1. długość laktacji => ilość i skład chemiczny mleka zmienia się w trakcie laktacji

2. kształt wymion => ma on wpływ na ilość uzyskiwanego mleka => najwięcej mleka uzyskuje się od owiec o spionizowanym kształcie wymion

Mleko rezydualne to mleko, które po doju zostaje (zalega) w wymionach i jest niezdojone => to mleko dostępne dla jagnięcia, możemy je pozyskać na potrzeby własne poprzez zastrzyk z oksytocyny (5 j.).

Ilość mleka rezydualnego zależy od:

• rasy (owce fryzyjskie maja zdolność zatrzymania sporych ilości mleka rezydualnego)

• długości laktacji => ilość tego mleka zmniejsza się wraz przebiegiem laktacji

• liczebności miotu => im więcej młodych w miocie tym samica zatrzymuje go więcej

Dój => głownie ręczny.

ROZPŁÓD OWIEC => owce osiągają dojrzałość płciowa w wieku od 5 – 8 miesiąca życia, oczywiście zależy to od uwarunkowań genetycznych (rasa), żywienia, warunków chowu => ruch wpływa pozytywnie na przyspieszenie dojrzałości płciowej. Z kolei dojrzałość rozpłodową owce uzyskują wtedy, gdy ich masa ciała osiągnie 75 % masy należnej osobnika dorosłego tej samej rasy.

Owce wykazują sezonowość rozpłodu, czynnikiem pobudzającym jest skracający się dzień świetlny. Okres ten przypada na koniec sierpnia, przełom września / października (zależne od rasy).

Ruja występuje u samic co 17 dni (14 – 19) i trwa od 30 – 36 godzin. Owulacja => zazwyczaj pod koniec rui. U owiec występuje tzw. cicha ruja, czyli brak objawów zewnętrznych. W celu wykrycia samic będących w rui posługujemy się tzw. trykiem szukarkiem lub trykiem probierem (probier) => tryk ten jest zazwyczaj wysterylizowany, nie ma wiec możliwości zapłodnienia maciorek będących w rui, cechuje się wysokim temperamentem i zazwyczaj niska wartością hodowlana. Dawniej stosowano fartuchy które się wiązało w okolicy brzucha tryka aby uniemożliwić mu pokrycie samicy. Wykryte w ten sposób samice wyłapuje się ze stada w celu właściwego pokrycia (czyli krycia wybranym samcem – reproduktorem lub inseminacji). Tryka szukarka powinno się wpuszczać do stada maciorek 2 x dziennie (rano i popołudniu) => samice w rui, które wyizolowaliśmy rano powinny być kryte popołudniu; a te które wyizolowaliśmy popołudniu – kryjemy wieczorem.

Metody krycia owiec:

1. krycie naturalne => kontrolowane (krycie z reki) i niekontrolowane (krycie haremowe lub wolne)

2. inseminacja

Krycie haremowe => 1 tryk na stado 25 – 30 maciorek

Krycie wolne => kilka samców na dość duża liczbę maciorek w stadzie.

Ciąża u owiec trwa 144 – 152 dni, pielęgnacja od połowy ciąży.

Współczynnik płodności owiec:

_{Liczba maciorek kotnych}

Współczynnik płodności = x 100%

^{Liczba maciorek krytych}

Powinien wynosić 90 – 95 % => najlepiej gdyby był wyższy niż 95%

Współczynnik plenności owiec:

_{L. jagniąt żywo urodzonych}

Współczynnik plenności = x 100%

^{L. maciorek wykoconych}

Średnio powinien wyjść miedzy 120 – 170 %.

KOZY: 17/06/2012

Hodowla kóz w Polsce jest na bardzo niskim poziomie, hodowane są na niewielką skale. Największe zagęszczenie występuje w Małopolsce i na Podkarpaciu (najwyższy stopień obsady na 1 hektar).

Dominują kozy bezrasowe.

W latach przedwojennych kozy stanowiły źródło produktów białkowych dla małych gospodarstw rolniczych. W latach 80-tych doceniono właściwości mleka koziego, szczególnie polecanego dla osób z nietolerancją laktozy i rekonwalescentów.

W obecnej chwili kozy najczęściej hodowane są w gospodarstwach ekologicznych (agroturystycznych) ponieważ najbardziej trafiają w ich wymogi.

Rasy:

55% => rasa biała uszlachetniona

13% => rasa saaneńska

11% => rasa barwna uszlachetniona

7% rasa alpejska

W Polsce na kształtowanie się populacji kóz miały rasy:

Karpacka – jedyna która przetrwała => rasa obecnie odbudowywana przez IZO PIB Balice o. Odrzechowa

Sandomierska

Kazimierzowska

• Biała polska uszlachetniona => typ kombinowany

• Barwna polska uszlachetniona => typ kombinowany

• Anglo – nubijska => typ ogólno użytkowy

• Saaneńska => typ mleczny, ubarwienie białe

• Alpejska francuska => typ mleczny

• Burska => typ mięsny, głowa i szyja czerwona, reszta ciała biała

• Kaszmirska => typ wełnisty

TRZODA CHLEWNA – ŚWINIE:

Wyróżniamy 4 typy użytkowe.

Tempo wzrostu	Dojrzewanie
	Wczesne
Wolne	Typ smalcowy (1.5 – 2.5 lat)
Szybkie	Typ tłuszczowo – mięsny (ok. 2.5 lat)

Rasy:

1. Wielka Biała Polska (wbp) => duże zwierzęta, mięsne, szybko rosną, późno dojrzewają, odznaczają się dobra płodnością. Masa ciała dorosłych sztuk nie utuczonych dochodzi do 300 kg i więcej. Wykorzystywana w krzyżowaniach towarowych

2. Polska Biała Zwisłoucha (pbz) => mięsne, szybko rosną, późno dojrzewają, odznaczają się dobra płodnością. Wykorzystywana w krzyżowaniach towarowych.

3. Puławska (puł) => łaciata, tłuszczowo – mięsna, krótkie nogi, wczesne dojrzewanie i szybki wzrost. Wykorzystywana w krzyżowaniach towarowych.

4. Złotnicka Biała (złb) i Złotnicka Pstra (złp) => szybko rosnąca, późno dojrzewająca, duże zwierzęta, plenne lochy, wykorzystywana w krzyżowaniach towarowych.

Hodowla trzody chlewnej w Polsce opiera się na produkcji mięsa i tłuszczu.

Trzoda chlewna pochodzi od dzika śródziemnomorskiego i środkowoeuropejskiego (rasy europejskie) oraz od dzika południowo – azjatyckiego (rasy azjatyckie).

Dzik środkowoeuropejski zamieszkiwał terytorium Europy, które cechowała zmienność klimatu (srogie zimy). Często doskwierał mu drak pożywienia, związku z czym wykształtował u siebie zdolność odkładania energii w postaci tłuszczu podskórnego i okołonerkowego. Zwierze to miało muskularny tułów, wydłużoną czaszkę i długie nogi.

Dzik południowoazjatycki zamieszkiwał tereny bogate w pokarm, związku z czym odkładał nadmiar tłuszczu w mięśniach. Zwierze to charakteryzowało się szeroka czaszka, wałeczkowatym tułowiem i krótkimi nóżkami.

Dzisiejsze rasy ukształtowały warunki środowiskowe w zależności od pochodzenia protoplasty.

Biologiczne uwarunkowania hodowli trzody chlewnej (argumenty za):

• szybkie dojrzewanie rozpłodowe => loszki możemy kryć już w 7 – 8 miesiącu życia.

• duża płodność i plenność => od jednej lochy powinniśmy otrzymać 2 mioty rocznie a w nich ok. 16 – 20 prosiąt (8 – 10 / miot)

• wszech żerność i niewybredność w doborze pasz => trzoda chlewna zjada pasze – produkty odpadowe przemysłu, które nie są wykorzystywane w żywieniu innych gatunków zwierząt

• szybki wzrost i dobre wykorzystanie paszy na 1 kg przyrostu => np. tuczniki w wieku 5 – 7 miesięcy osiągają pożądaną masę 110 kg.

• wysoka wydajność rzeźna => 65 – 85 % w zależności od utuczenia zwierzęcia.

W Polsce stosuje się krzyżowanie towarowe świń w celu:

• zwiększenia plenności

• zwiększenia masy urodzeniowej prosiąt

• polepszenia odporności

• lepszego wykorzystania pasz

Rasy mateczne: ♀

wbp

pbz

Rasy ojcowskie: ♂

belgijska landrence

hampshire

duroc

piétraine

Linia 990

Krzyżowanie towarowe trzody chlewnej:

1. krzyżowanie jednorazowe => proste:

♀ ♂

A + B

F₁ => na tucz / rzeź

1. krzyżowanie dwufazowe => dwuliniowe / dwurasowe:

♀ ♂

A + B

na tucz / rzeź <= F₁ ♂ / F₁ ♀ + A ♂

F₂ => na tucz / rzeź

1. krzyżowanie dwufazowe trójrasowe:

♀ ♂

A x B

na tucz / rzeź <= F₁ ♂ / F₁ ♀ x C ♂

F₂ => na tucz / rzeź

1. krzyżowanie dwufazowe cztero-rasowe:

♀ ♂ ♀ ♂

A x B C x D

F₁ ♂=> na tucz / rzeź ~ F₁ ♀ x F₁ ♂

F₂ => na tucz / rzeź

1. krzyżowanie przemienne dwurasowe => wsteczne:

♀ ♂

A x B

na tucz / rzez <= F₁ ♂ / F₁ ♀ x C ♂

F₂ => na tucz / rzeź

1. krzyżowanie wsteczne => przemienne trójrasowe / trójliniowe:

♀ ♂

A x B

na tucz / rzeź <= F₁ ♂ / F₁ ♀ x C ♂

A ♂ x F₂ ♀ / F₂ ♂ => na tucz / rzeź

B ♂ x F₃ ♀ / F₃ ♂ => na tucz / rzeź

na tucz / rzeź <= F₄ ♂ / F₄ ♀ x C ♂

F₅ => na tucz / rzeź