OCHRONA DREWNA

W suchych i ciepłych pomieszczeniach trwałość drewna i materiałów drewnopochodnych sięga kilkuset lat. Ale wiele drewnianych elementów konstrukcji budynku i małej architektury (ploty, altany, pergole) narażona jest na zmienne warunki atmosferyczne. Jeśli ich nie zabezpieczymy, czas ich użytkowania znacznie się skróci.

W budownictwie najczęściej stosowane jest drewno drzew iglastych (sosna, świerk, jodła) uznawane za średnio trwałe. Na powietrzu wytrzymuje od kilku do kilkunastu lat. W takich warunkach jego struktura niszczy się pod wpływem zmian temperatury i wilgotności. Prowadzą one do cyklicznego kurczenia się i pęcznienia drewna. W efekcie następuje rozluźnienie jego spoistości, powstają spękania. To z kolei sprzyja rozwojowi mikroorganizmów niszczących drewno; także owady znajdują wtedy warunki do złożenia jaj, z których wylęgają się żerujące na drewnie larwy. Drewno niszczeje też szybciej w warunkach podwyższonej wilgotności i przy małym przepływie powietrza: rozwijają się grzyby domowe i pleśniowe, które mogą całkowicie zniszczyć deskę w ciągu kilku miesięcy. Grzyby ponadto szybko rozprzestrzeniają się na inne elementy budynku i tworzą szkodliwy dla ludzi klimat. Ze względu na środowisko, w jakim znajdują się elementy drewniane, możemy przewidzieć, co będzie największym zagrożeniem dla nich.

W warunkach powietrzno-suchych - w miejscach zadaszonych, przewiewnych, ale nieogrzewanych - (konstrukcje dachów bez poddaszy użytkowych, wewnętrzne elementy altan) głównym zagrożeniem dla drewna są owady.

Materiały drewniane narażone na dużą wilgotność powietrza lub krótkotrwałe zawilgocenie (konstrukcje domów szkieletowych, poddasza użytkowe) wymagają także zabezpieczenia preparatami grzybobójczymi.

Płoty, elewacje i inne konstrukcje drewniane narażone na bezpośredni wpływ warunków atmosferycznych powinniśmy chronić powłokami zapobiegającymi wnikaniu wody, ale pozwalającymi na „oddychanie" drewna.

Szczególnie narażone na zawilgocenie są legary podłogowe i słupki wkopane w ziemię. Trzeba je chronić przed wnikaniem wody nie tylko powierzchniowo, ale i w całym przekroju materiału.

Pamiętajmy też, że drewno jest materiałem łatwo palnym. Dlatego większe konstrukcje drewniane powinny być dodatkowo zabezpieczane preparatami zmniejszającymi ich zapalność.

Toksyczność. Impregnaty oraz środki owado- i grzybobójcze są toksyczne, dlatego ich rodzaj powinien być dostosowany do miejsca, w jakim je użyjemy. Nie wolno ich stosować wewnątrz zamkniętych pomieszczeń - zawierają one szkodliwe substancje, które mogą być niebezpieczne dla zdrowia. Trzeba też przestrzegać zalecanych przez producenta okresów karencji - czasu, jaki musi upłynąć od momentu zaimpregnowania drewna do chwili zasiedlenia pomieszczenia.

cyduje nie tylko rodzaj substancji czynnych w impregnacje, ale też ich zdolność do wnikania w drewno. Środki o działaniu powierzchniowym zabezpieczają warstwę o grubości 2-3 mm, natomiast te głębiej penetrujące wnikają nawet na 8-10 mm.

Wypłukiwanie przez opady. Najmniej odporne na wymywanie są preparaty solne stosowane jako wodne roztwory substancji czynnej. Bardziej odporne są środki wodorozcieńczalne zawierające dyspersje wodoodporne. Najodporniejsze są jednak impregnaty oleiste rozpuszczalnikowe zalecane zwłaszcza do ochrony drewna narażonego na stałe działanie wody.

Malowanie. Bardzo często, oprócz ochrony przed zniszczeniem, trzeba drewnu nadać estetyczny wygląd. Jeśli zastosujemy impregnat bezbarwny, zachowamy naturalną barwę i rysunek drewna. Potem można je pomalować przezroczystym lakierem nawierzchniowym. Można też zastosować gotowe lakiery impregnujące, ale one gorzej zabezpieczają drewno.

Drewno przeznaczone do impregnacji powinno być wysuszone do tzw. stanu powietrzno-suchego (wilgotności względnej 16-18 proc.) oraz wstępnie obrobione (ostrugane, przycięte na wymiar). Przy konstrukcjach wymagających dopasowania w czasie montażu zalecane jest dwukrotne impregnowanie - przed i po zmontowaniu. Najskuteczniejszą ochronę uzyskamy, gdy drewno zostanie poddane

impregnacji próżniowej lub próżniowo-ciśnieniowej. Elementy umieszcza się w komorze o obniżonym ciśnieniu, dzięki czemu z porów drewna usuwana jest wilgoć (woda i powietrze). Po zanurzeniu w impregnacie drewno zachowuje się jak gąbka, wsysając preparat do środka włókien. Zwiększenie ciśnienia impregnatu dodatkowo poprawia jego wnikanie w drewno. Zabiegi takie prowadzą jedynie wyspecjalizowane zakłady dysponujące odpowiednimi urządzeniami. W warunkach budowy dostępną metodą jest

kąpiel w środku impregnującym. Drewno w impregnacie zanurza się na ok. 30 minut. Ponieważ najczęściej zabezpieczamy długie i wąskie deski, bale i krokwie, konieczny jest odpowiedni zbiornik w kształcie rynny oraz płyta ociekowa, po której spłynie nadmiar preparatu. Mniejsze elementy zabezpieczyć można, malując je 2-, 3-krotnie pędzlem. Przy zwalczaniu szkodników w zaatakowany m już drewnie stosujemy

W sklepach specjalistycznych znajdziemy różnorodne preparaty do ochrony drewna. Impregnaty solne - w postaci proszku do sporządzania roztworów impregnujących. Są bezbarwne lub lekko zielone, niebieskie czy różowe. Stosowane są wyłącznie do drewna nienarażonego na opady (krokwie dachowe, wewnętrzne elementy budynku). Są mało toksyczne, niektóre nadają się nawet do drewna mającego bezpośredni kontakt z żywnością. Nakładane pędzlem lub przez zanurzenie pozwalają na wykończenie drewna lakierami i farbami. Należą do najtańszych impregnatów przeciw owadom i grzybom.

Impregnaty wodorozcieńczalne - oprócz własności grzybobójczych uszczelniają pory drewna i zapobiegają wypłukiwaniu substancji czynnych. Nadają się do zabezpieczania okresowo zawilgoconych elementów (elewacje, konstrukcje szkieletowe). Dostarczane są w postaci gotowego do użycia roztworu lub koncentratu do rozcieńczania. Wymagają ochrony przed opadami do czasu wyschnięcia powierzchni (przez blisko dobę). Środek nie zawiera rozpuszczalnika i zabezpieczone nim drewno można dowolnie malować i lakierować. Impregnaty rozpuszczalnikowe - mają dużą zdolność penetracji. Dostępne są wyroby bezbarwne i barwiące na zielono. Wymagają kilkudniowej karencji ze względu na parowanie rozcieńczalnika. Dobrze chronią drewno tak w konstrukcji budynku, jak i na zewnątrz. Elementy zewnętrzne zabezpieczone tym preparatem z czasem tracą barwę na skutek promieniowania UV, ale nie ulegają korozji biologicznej.

Impregnaty oleiste - zawierają substancje grzybo- i owadobójcze oraz oleje, które po wyschnięciu zmniejszają nasiąkliwość drewna. Najczęściej występują jako impregnaty do stosowania na zewnątrz i trwale barwią drewno na ciemny kolor. Stosowane są zwłaszcza do zabezpieczenia elementów mających kontakt z gruntem lub w miejscach trwale

Impregnaty barwiące - duża grupa wyrobów jednocześnie chroniących i barwiących drewno. Mogą stanowić samodzielną warstwę ochronną lub też nakładaną na zaimpregnowane drewno. Ożywiają słoje drewna i chronią je przed promieniowaniem UV. Stosuje się je do dekoracyjnego wykańczania struganych elementów ogrodzenia, ławek, balustrad.

Farby i lakiery nawierzchniowe - stosowane jako dodatkowa ochrona za-impregnowanych wcześniej powierzchni. Gładka powłoka utrudnia przyleganie brudu, zapobiega wnikaniu wody, nadaje pożądaną barwę. Są bardzo elastyczne, co zapobiega złuszczaniu się powłoki pod wpływem pęcznienia i kurczenia się drewna. Można je stosować zarówno na nowe drewno, jak i przy renowacji zniszczonych powierzchni. Są wodorozcieńczalne lub rozpuszczalnikowe. Szczególnie dużą odporność na zmienne warunki atmosferyczne wykazują tzw. farby mikroporowe, które umożliwiają „oddychanie" drewna i odprowadzanie zawartej w nim wilgoci.