KSENOBIOTYKI

• to substancje nie będące składnikami żywego organizmu

• Są to substancje obce, które przenikają do wnętrza organizmu wraz z pokarmem, wodą, wdychanym powietrzem

Zaliczmy tu:

• kosmetyki

• leki (trucizny)

• używki

• zanieczyszczenia wody, powietrza, żywności

KSENOBIOTYKI - Metabolizm:

• wchłanianie (absorbcja)

• rozmieszczenie (dystrybucja)

• przemiany biochemiczne (biotransformacja)

• wydalanie z organizmu (eliminacja)

KSENOBIOTYKI - WCHŁANIANIE

(absorbcja)na drodze:

• doustnej (pokarmowa)

• oddechowa (wziewna, inhalacyjna)

• skórna (dermalna)

KSENOBIOTYKI

Inne drogi absorbcji

• pozajelitowe:

• podskórna

• doskórna

• dożylna

• domięśniowa

• dootrzewnowa

• przez jamy ciała:

• dospojówkowa

• donosowa

• dopochwowa

• doodbytnicza

Wchłanianie drogą pokarmową następuje w:

• jamie ustnej

• przełyku

• żołądku

• jelicie cienkim

Wchłanianie drogą wziewną następuje w:

• płucach

• preparaty w postaci: gazu, par, areozolu.

Wchłanianie przez skórę:

- transdermalnie - przez naskórek i przestrzenie międzykomórkowe

- transfolikularnie - przez torebki włosów, pory, gruczoły łojowe i potowe

Wpływ na szybkość wchłaniania ksenobiotyków przez skórę mają:

• grubość skóry

• stan skóry

• ukrwienie skóry

• wiek

• temperatura i wilgotność powietrza

KSENOBIOTYKI - DYSTRYBUCJA

Ksenobiotyki po wniknięciu do krwi rozpuszczają się w osoczu i są związane z białkami osocza (albuminy, globuliny). W tej formie są nieaktywne.

Jeżeli zdolność sorbcyjna białek jest wysycona, to stężenie wolnej frakcji ksenobiotyku we krwi wzrasta i obserwujemy efekty np. farmakologiczne lub toksyczne.

Ulegają kumulacji w niektórych narządach lub tkankach - przykłady:

• tertacykliny - kości i zęby

• arsen, mangan - skóra

• cynk, arsen- paznokcie

KSENOBIOTYKI - BIOTRANSFORMACJA

W wątrobie ulegają one przemianom chemicznym w celu usunięcia ich z organizmu.

Inne miejsca biotransformacji:

- nerki, płuca, jelita, skóra, gonady

BIOTRANSFORMACJA KSENOBIOTYKÓW

Reakcje I-fazy (powstają związki rozpuszczalne w wodzie):

• utlenianie

• hydroksylacja

• epoksydacja

• deaminacja

• dehalogenacja

• redukcja

• desulfuracja

• hydroliza

Reakcje II-fazy (sprzęgania/detoksykacji):

• sprzęganie z kwasem glukuronowym

• sprzęganie z kwasem siarkowym

• sprzęganie z kwasem octowym

• sprzęganie z glutationem

• sprzęganie z glicyną

• sprzęganie z grupą metylową

Szybkość metabolizmu ksenobiotyków zależy od:

• predyspozycji genetycznych

• wieku

• płci

• stanu zdrowia

• temperatury ciała

• pory dnia

• diety

WYDALANIE KSENOBIOTYKÓW zachodzi przez:

• skórę z potem, włosy, paznokcie

• płuca (z powietrzem wydychanym)

• gruczoły ślinowe ze śliną

• wątrobę z żółcią

• błonę śluzowa jelit (z kałem)

• nerki (z moczem)

• gruczoły mleczne (z mlekiem)

---