KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH Prowadzący wykłady: Ryszard Mojak
Rok akademicki : 2012/2013
Wykład I- 09.10.2012
Kryterium oceny:
-stopień znajomości siatki pojęciowej
-podział władzy (omówienie każdej z nich, struktury)
-znajomość podstawowej wiedzy z zakresu ustroju
-znajomość konstytucyjnych wolności, praw i obowiązków obywateli w państwie demokratycznym
Podręczniki:
-„Polskie prawo konstytucyjne” – Skrzydło
-„Prawo konstytucyjne RP”- L.Garlicki
-„Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce”- Szmulik, Dzikowski (roz1-5?)
-konstytucja
Wykład II- 16.10.2012
Prawo konstytucyjne: reguluje organizacje państwa
Prawo ustrojowe: odnosi się do administracji publicznej
„Prawo państwowe” została obecnie zastąpione nazwą „prawo konstytucje”. Prawo państwowe jak sama nazwa wskazuje na związek prawa z państwem, prawo które reguluje państwo.
PRAWO: uznane przez władze państwową, normy o charakterze generalnym obowiązujące na terytorium całego państwa.
Prawo państwowe- gałąź prawa, inaczej prawo polskie
Normy międzynarodowe: normy stanowione przez minimum dwa państwa lub organizacje międzynarodowe.
Państwo jako instytucja jest regulowane przez 3 systemy prawne
a)państwowy
b)Unii Europejskiej
c) międzynarodowy publiczny
PRAWO KONSTYTUCYJNE: reguluje wszystkie elementy państwa, jest fundamentem państwa, refuluje je konstytucja czyli ustawa zasadnicza
NORMY KONSTYTUCYJNEJ: oznaczają normy zawarte w konstytucji , cecha to moc obowiązująca czyli pewien zakres obowiązywania normy.
KONSTYTUCJE: [podział]
A)NADANE (oktrojowane) np. Księstwa Warszawskiego (1807), Królestwa Polskiego
B)UCHWALONE: (konstytuanta-w celu uchwalenia przez parlament, w Pln-Sejm Wielki ustawodawczy; Zgromadzenie Narodowe)
KONSTYTUCJE:
Faktyczne (realne)
Fikcyjne (nie zastosowane)
Wykład III
Państwo w starożytnym Rzymie – Respublica ; w Grecji- miasto, polis. Ustrój monarchiczny czyli państwo łączono bezpośrednio z monarchą, jako jego własność.
Współcześnie państwo to struktura organizacji ,definicja Jelinka: korporacja wyposażona we władzę zwierzchnią zamieszkująca określone terytorium; 3 elementy –władza, obywatele, terytorium; określona forma organizacji społeczeństwa. W XIX wieku definicja Jelinka została ulepszona, obecnie przyjmuję się również koncepcje 3-elemntową :
państwo jest organizacją społeczną o charakterze politycznym: tzn. zaakceptowanie funkcji jakie ma pełnić państwo, cele dla których społeczeństwo się zorganizowało.
Państwo jako organizacja suwerenna: suwerenność ma dwa aspekty, pierwszy dot. Statusu społecznego który tworzymy, suweren narodu. Drugi natomiast to pozycja struktury czyli niezależność wewnętrzna państwa, nadrzędność państwowych organizacji.
Organizacja terytorialna: zamieszkiwane określone terytorium- granice (istotny element)
24.12.1933-Konwencja, zdefiniowano państwo jako strukturę terytorialną obejmującą stałą ludność, wyposażoną w rząd i zdolność stosunków z innymi państwami (prawo do utrzymania kontaktów z innymi państwami)
-Obecnie-178 państw na świecie
Dwa wyjątki kiedy obecnie o państwie mówimy inaczej:
*Watykan: 44 ha powierzchni, siedziba głowy kościoła katolickiego, ma inny status, posiada konstytucje.
*Zakon Kawalerów Maltańskich: państwo, ale nie ma struktury terytorialnej tzn członkowie zamieszkują różne terytoria (w Pln również), wyposażone we władze
Obywatelstwo : instytucja wskazująca formalną przynależność do danego państwa
ART. 52 KONSTYTUCJI, Ustęp 1: Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczpospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania (tzn. Przynależność do państwa nie jest przymusowa)
Cele rozwoju państwa: (etapy)
Zagwarantowanie bezpieczeństwa (cel dla którego utworzony państwo)
Monopol na użycie przymusu fizycznego (władza-gwarant prawa)
Państwo nie jest statyczne (bo ciągle się rozwija)
Struktura która ma chronić wolność
Zasada równości
Zadaniem państwa jest zagwarantowanie obywatelom sfery praw socjalnych
Wyższość organizacji państwowych nad innymi
Globalne- zabezpieczenie pokoju na świecie
WYKŁAD IV- 06.11.2012
Prawo konstytucyjne [charakterystyka]
Przedmiot regulacji: instytucja państwa
Mechanizmy sprawowania władzy
Element konstytucyjny państwa
Wyróżniamy dwa aspekty ustroju państwa:
Ustrój polityczny: ( zakres regulacji pierwsze rozdziały konstytucji)
Podmiot władzy zwierzchniej inaczej suwerena (Art. 4) naród sprawuje władze oznacza to, że jest ukształtowany ustrój państwa demokratycznego
Określa formy ustrojowe i procedury sprawowania władzy przez suwereny: (bezpośrednio lub pośrednio)
Władza państwowa: uregulowanie struktur organizacji organów które tę władze sprawują (Art. 10) trójpodział, równowaga władz, struktura poszczególnych władz, państwowa organizacja społeczeństwa
Uregulowanie statusu całego społeczeństwa: czyli jaką pozycje ma obywatel, relacje miedzy obywatelami a wladzą, wolność obywateli (prawa i obowiązki)
Ustrój społeczno- gospodarczy: (w jaki sposób jest zorganizowana gospodarka w państwie, zasady, rola państwa w procesach gospodarczych. W naszej polskiej konstytucji Art.20 gospodarka wolnorynkowa.
Określenie źródeł prawa (dot. Tych dwóch aspektów wyżej wymienionych)
ŹRÓDŁO PRAWA: normy uznane przez państwo, wiąże się z prawotwórczą działalnością państwa w wyniku których tworzone są akty normatywne(normy prawne)
-Źródła prawa w znaczeniu materialnym (konst.) : tradycja, uwarunkowania historyczne, charakter społeczeństwa, warunki ekonomiczne i gospodarcze .
-źródła prawa konstytucyjnego (konstytucja)
Źródła prawa powiązane są z koncepcją prawa stanowionego (pozytywnego)
WYKŁAD V-13.11.2012
Koncepcje dotyczące konstrukcji prawa, źródła prawa konstytucyjnego
a)koncepcja prawno- naturalne (nie jest powszechnie obowiązujące) godność człowieka, wyznacza sfery wartości
b)koncepcja prawa stanowionego[pozytywnego]; zbudowana na zasadzie hierarchicznej struktury norm prawnych czyli hierarchia źródeł prawa, na czele systemu prawnego stoi ustawa zasadnicza-konstytucja, która wyznacza budowę systemu prawa, obowiązek tworzenia zgodnie z nią prawa, akty tworzące prawo są uregulowane konstytucyjnie. Rozdzielenie dwóch obszarów stosowania i tworzenia prawa. Pozwala na rozróżnienie organów. (Parlament akty w formie ustaw, ale i stosuje się do tego. System anglosaski tego nie zakłada, tam są precedensy)
c)koncepcja stanowiąca, że system źródeł prawa to system zamknięty ( w otwartym są przewidziane nie tylko ustawy zasadnicze) Tylko źródła które znajdują się w konstytucji są legalne od strony :
*przedmiotowej- prawo tworzone w ramach konst.
*podmiotowej- krąg organów które są ustanowione do tworzenia prawa
POWIĄZANE czyli dany organ tworzy prawo na ściśle określonych zasadach.
d)koncepcja dychotomiczna: dualistyczna opiera się na zasadzie, że źródła prawa to te które tworzą prawo powszechne, zakłada dwie struktury źródeł prawa: powszechni i wewnętrznie obowiązujące.
TRYBUNAŁ KONSYTUCYJNY: kontroluje proces tworzenia prawa, sprawdza czy ustanowione prawo jest legalne, zgodne z konstytucją
DWIE KATEGRIE ŹRÓDEŁ PRAWA:
Powszechnie obowiązujące (Art. 87)
-konstytucja
-ustawy
-ratyfikowane umowy międzynarodowe
-rozporządzenia
-akty prawa miejscowego
Ten zbiór należy uzupełnić o :
a)Art. 112 czyli uchwały sejmu
b)Art. 234 rozporządzenie z mocą ustawy (wydaje prezydent, Szczególny charakter polega na tym, że prezydent wydaje je wtedy gdy sejm nie może się zebrać np.stan wojenny, Art. 228 dokładnie reguluje kiedy- czyli tzn ustawodawstwo delegowane, nie jest stosowanie na co dzień, sytuacje nadzwyczajne!
Akty prawa miejscowego doprecyzowane są w Art. 94, kompetencje organów samorządowych i terenowych które tworzą prawo miejscowe. Zaliczone są normy obowiązujące na obszarze wydania przez organ.
Powszechność obowiązywania : dyspozycja wiąże wszystkie podmioty w państwie, nie ma ograniczonych adresatów.
Wewnętrznie obowiązujące:
- uchwały Rady Ministrów [Art.
-zarządzenia (Zarządzenia wydają [art. 53] R.Ministrów, Ministrowie, Premier oraz Prezydent czyli organy władzy wykonawczej; ograniczony zakres adresatów, organ który wydał i podległe jednostki wydającemu akt)
ŹRÓDŁA PRAWA KONSTYTUCYJNEGO (przymus państwowy, prawo stanowione, normy ustanowione przez państwo) te źródła są uznawane za formy prawne. Dwa kryteria: wyodrębnienie norm prawa konstytucyjnego, podmiotowe-nie wszystkie organy prawotwórcze mogą tworzyć prawo konstytucyjne.
Źródła prawa konstytucyjnego:
Konstytucja
Ustawy (tworzą normy prawa konstytucyjnego)
Rozporządzenia z mocą ustawy
Umowy międzynarodowe
Rozporządzenia (Art. 92)
Uchwały regulaminowe ( Regulaminy parlamentarne - źródłami prawa konstytucyjnego mogą być także uchwały władzy ustawodawczej. Typowym przykładem są regulaminy parlamentarne, które zwykle, Chocz nie zawsze, wydawane są w formie uchwał, a nie ustaw.
AKTY PRAWA WEWNTĘTRZNIE OBOWIĄZUJĄCE nie są zaliczane do źródeł prawa konstytucyjnego, nie regulują ustroju, określają ustrój organów na ściśle określonym terytorium .
WYKŁAD VI- 27.11.2012
1.Charakterystyka źródeł prawa konstytucyjnego
-zamknięty system źródeł prawa
-znaczenia gałęziowe
2.Struktura źródeł prawa konstytucyjnego:
a)konstytucja: [konstytuować- nadać,ustanowić]
-oznaczenie szczególnej mocy ustawy
-szczególna forma
-ustawa zasadnicza
-ustanawia ustrój państwa
Pierwsza konstytucja: Stany Zjednoczone (1787)
Druga konstytucja: Polska (1791)
Wielka Brytania- nie ma jednolitej ustawy zasadniczej
USTRÓJ MUSI BYĆ UZASADNIONY, NIE MOŻE BYĆ ODERWANY OD RZECZYWISTOŚCI. ( uwarunkowania)
KONSTYTUCJA jako ustawa : powinna odzwierciedlać układ polityczny, układ sił w państwie wtedy ma znaczenie. Jest uwarunkowana odpowiednimi przesłankami.
Geneza konstytucji ( czyli czynniki warunkujące powstanie ustawy zasadniczej) :
Idea racjonalizmu [rozum jak wartość najważniejsza]
XIX wiek
Idee konstytucji pisanych
teoria liberalizmu i egalitaryzmu
poglądy szkoły natury w myśl których naturalne prawa jednostki ograniczają władzę. ( tzn. prawa naturalne powinny być zapisane w jednym akcie prawnym, który to przypominałby władzy jej ograniczenie )
wpływ szkoły pozytywizmu prawniczego (poglądy tej szkoły miały wpływ na utworzenie konstytucji w kulturze politycznej)
koncepcja umowy społecznej (w tym ujęciu umowa społeczna służy nie do wykazania, że społeczeństwo przekazuje tzw. Wszelkie prawa naturalne np. władzy lub innemu organowi państwowemu, lecz odwrotnie (a contrario) np.: rząd posiada jedynie władze tzw. Delegowaną, władzę powierzoną, której celem jest przede wszystkim ochrona jednostki natomiast rząd jest jedynie wykonawcą, realizatorem wyższego porządku moralnego)
teoria podziału władzy
WYKŁAD VII- 04.12.2012
Trzy najważniejsze cechy konstytucji:
1.Ustawa zasadnicza
2.Zawiera normy o najwyższej wadze
3.Szczególny tryb jej uchwalania
Funkcje pełnione przez konstytucje:
*PRAWNA- przesądza o roli prawa, bardzo istotna funkcja , konstytucja wyznacza podstawowe prawa obowiązujące i jest zasadniczym źródłem prawa, ustanowienia instytucyjnej gwarancji, status obywatela w państwie (kiedyś funkcja organizatorska)
*STABILIZUJĄCA system ustrojowy- zasady kształtowania systemu prawa, gwarant pokoju, [uchwalenie konstytucji= rezultat konsensusu społecznego]
*INTEGRACYJNA- konstytucja określa zasady organizowania się państwa. Polega na tym, aby obywatele identyfikowali się z państwem, którego fundamentem jest konstytucja. Służy to zwiększeniu ich zainteresowania życiem publicznym i udziałem w kształtowaniu państwa.
* ORGANIZATORSKA - Określa zasady organizacji i funkcjonowania państwa oraz jego struktury wewnętrzne. Konstytucja stanowi swoisty statut organizacyjny państwa
*WYCHOWAWCZA- ma wychowywać społeczeństwo do demokracji. Upowszechnianie danych wartości, zasad i idei, jak również stymulowanie przyjmowania innych
*PROGRAMOWA (dynamiczna)- konstytucja jest ‘zorientowana ‘na przyszłość i wyznacza cele działalności zarówno organów państwowych, jak i całego społeczeństwa, które jest zorganizowane w państwo
WYKŁAD VIII- 18.12.2012
1.Podstawy ustrojowe III Rzeczpospolitej – zasady konstytucyjne
KONSTYTUCJONALIZACJA USTROJU: wprowadzenie –zasada ustroju politycznego, jest elementem o charakterze konstrukcyjnym [przepisy prawa konstytucyjnego szerzej] konstytucja każdego państwa zawiera zbiór takich zasad
Polska- państwo demokratyczne, prawne.
Zasady ustroju politycznego (podstawowa definicja) podstawa decyzji autorytetu uchwałodawczego (ustrojodawczego) które określają formę danego państwa, zasady wyrażają myśli przewodnie i są rozwijane, zawarte w konstytucji . Na oznaczenie zasad przyjmuje się kilka pojęć- zasady konstytucyjne, konstytucyjne zasady naczelne, konstytucyjne zasady ustroju państwa .
DEMOKRATYCZNE
zorganizowanie władzy państwowej (pozycja w strukturze)
zasady sprawowani władzy
aparat państwowy
społeczeństwo obywatelskie (tj. rozwijanie idei państwa demokratycznego), struktura społeczna państwa demokratycznego.
Decyzje polityczne ustrojodawcy które są zawarte w konstytucji przyjmują cha kater normatywny – tzn. wiąże się to co ma do spełnienia konstytucja, obowiązek ich stosowania w danym państwie)
Zasada konstytucyjna: tzn. zawiera normy o charakterze nadrzędnym (naczelne), wynikają z nich inne normy, wyznacza kształt ustrojowy
2.Wskazanie katalogu zasad ustroju państwa:
Zasady które odnoszą się do określonej formy ustrojowej państwa, zasady uniwersalne, wskazują na demokratyczny charakter państwa
zasada republikańskiej formy rządów
zasada suwerenności narodu
zasada podziału władzy
zasada przedstawicielstwa (demokracja przedstawicielska, bezpośrednia)
zasada rządów parlamentarnych
zasada władzy publicznej (decentralizacji)
zasada społeczeństwa obywatelskiego
3.Katalog zasad przesądzający o tożsamości ustrojowej państwa
-właściwość danego państwa,
- elementy wskazujące na odrębność-suwerenność państwa,
-rozwój historyczny państwa-doświadczenia ustrojowe; Pln kiedyś była państwem niesuwerennym
-system wartości (aksjologia) i jego akceptacja
-jakie cele stawia sobie państwo
Art. 30- Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
-sfery wyznaniowe państwa (państwo wyznaniowe i państwo świeckie)
a)Decentralizacja władzy publicznej [samorządność]
b)Godność człowieka
c)Ochrona życia
d)Społ. gospodarka rynkowa
e)Równouprawnienie związków wyznaniowych
KTALOG ZAWARTY W KONSTYTUCJI TO 27 ZASAD.
WYKŁAD IX- 08.01.2013
1.Zasada suwerenności:
-charakter ustrojowy państwa demokratycznego
- „zasada wszystkich zasad państwa demokratycznego”
-podmioty władzy, zasady jej sprawowania
-dwie podstawowe zasady:
a)partycypacja- udział określonej grupy obywateli w sprawowaniu władzy
b)konsensu- proces rządzenia państwem oparty na pluralizmie, konsensus społ.
-język grecki: DEMOS (lud) ,CRATES (władza) = DEMOKRACJA, władza sprawowana przez obywateli , realność władz, proces rządzenia –decyzje podejmowane dla ogółu obywateli.
PAŃSTWO DEMOKRATYCZNE W KONSTYTUCJI [demokratyczne państwo prawne] JEST WTEDY GDY STANOWI DORBRO WSPÓLNE WSZYSTKICH OBYWATELI.
-podmiot: naród- ogół obywateli na terytorium Polski, społeczeństwo zamieszkujące na terytorium Pln, inne grupy też.
-charakter władz: władza zwierzchnia
Atrybuty władzy suwerennej obywateli : [cechy]
pierwotność: z racji jego człowieczeństwa
nadrzędność: w stosunku do innych podmiotów
niezależność: niepozbywalność władzy, nie dzieli się z innymi podmiotami swoją władzą
Aspekt atrybutów ( rządzenie ma wymiar wieloaspektowy, dużo procedur)
-uprawnienia, prawo do wyboru w sposób pośredni w bezpośredni
Jean-Jacques Rousseau- umowa społeczna: przedstawiciele nie działają bez upoważnienia suwerena, wola powszechna. Rządzący muszą sprawować władzę z wolą narodu, mogą być usunięcie- legalny sprzeciw suwerena (Francja i czas rewolucji, gdzie dochodzi do obalenia władzy
WYKŁAD X- 15.01.2013
Dwie formy ustrojowe- przez przedstawicieli i bezpośrednio
władczy udział- referendum, zgromadzenia narodowe (Polis Grecki – jako podstawa demokracji!)
proceduralny- suweren bierze udział w proceach, ale nie ma decydującego głosu np.:
-inicjatywa ustawodawcza
-weto ludowe
-konsultacja ludowa
REFERENDUM
a)ogólnokrajowe – (Art. 125 ) szczególne znaczenie dla państwa określona kategoria spraw.
Sejm lub prezydent za zgoda senatu (rada ministrów, 500tys obywateli)
b)lokalne (Art. 170) +ustawa o referendum lokalnym z dnia 15 września 2000 r.
Art. 235- referendum konstytucyjne (uregulowania ustrojowe, dot. Przyjęcia/ odrzucenia ustawy zmieniającej konstytucję, Rozdziały I, II, XIII)
Kto posiada w Polsce inicjatywę ustawodawczą?
W Polsce, na mocy art. 118 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje:
Senatowi (jako całej izbie)
Radzie Ministrów (rządowi)
posłom, przy czym Regulamin Sejmu wymaga, by projekt był zgłoszony przez grupę 15 posłów lub poselską komisję sejmową
grupie co najmniej 100 tysięcy obywateli - obywatelska inicjatywa ustawodawcza.
WYKŁAD XI- 22.01.2013 / 19.02.2013
Zasada reprezentacji suwerena
-suweren nie sprawuje władzy osobiście, tylko przez swoich przedstawicieli
-prawna legitymizacja
-posłowie i senatorowie –przedstawiciele wybrani w wyborach powszechnych.
Koncepcje wyborów demokratycznych:
wybory są oparte na zasadzie równości
udział w wyborach przysługuje wszystkim (powszechność )
wybory do organów przedstawicielskich odbywają się regularnie, tak jak kończy się kadencja
SYSTEM PRZEDSTAWICIELSKI- system sprawowania władzy oparty na reprezentacji suwerena w sprawowaniu władzy, ma prawną legitymizacje.
ART. 4 ~ reprezentacja suwerena
Modele (typy) reprezentacji [wg. Maxa Webera]
reprezentantem jest właściciel pewnych funkcji (w przeszłości, teraz nie ma statutu właściciela)
system ustrojowy- władzę sprawuje grupa reprezentantów która tworzy zgromadzenie, organy reprezentacyjne suwerena.
Koncepcja mandatów
Uregulowania dotyczące wybierania
1.przede wszystkim ma zagwarantować suwerenowi wykonywanie jego uprawnienia
2.Mandat przedstawicielski- uprawnienie suwerena
Podmioty które maja charakter reprezentacji suwerena:
Sejm, senat [posłowie i senatorzy]
Prezydent
Partie polityczne [wskazują na aktywność suwerena]
WYBORY: czynności, które wykowywane są w celu powołania odpowiednich przedstawicieli . Są istotnym instrumentem prawnym, czyli mechanizmem polityczno-ustrojowy w ramach którego dochodzi do kształtowania systemu przedstawicielskiego.
Funkcje wyborów:
1) kreacyjna – polega na kształtowaniu składu organów przedstawicielskich;
2) wyrażania woli wyborców – związana z wyrażaniem przez wyborców poparcia dla określonego programu politycznego, które determinuje w pewnym stopniu postępowanie przedstawicieli i działalność organów przedstawicielskich;
3) legitymująca – dostarczająca organom przedstawicielskim legitymacji do sprawowania władzy, do działania w imieniu tych, którzy je wybrali;
4) kontrolna – umożliwia kontrolę nad organami przedstawicielskimi ze strony wyborców, zapewniając zgodność działalności tych organów z wolą suwerena;
5) integracyjna – umożliwiająca na zespolenie zbiorowego podmiotu suwerenności poprzez określenie zasad dotyczących procesu kształtowania jego woli.
PARTIA POLITYCZNA: bierze udział w kreowaniu, ma funkcje wyborczą.
Role partii politycznych:
-udział w kształtowaniu świadomości politycznej
-uczestniczą w działaniach politycznych danego kraju
-potwierdzanie legitymizacji władzy państwowej,
-Funkcja wyborcza-to są jednak głównym czynnikiem , który posiada niemal wyłączność na tej płaszczyźnie, jeżeli nie bezpośredni to z pewnością pośredni wpływ na zwycięstwo danego kandydata.
Konstytucja RP stanowi, iż ( art. 96 ustęp2) :"wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym", są więc pięcioprzymiotnikowe. Wybory do Senatu natomiast "są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym"
WYKŁAD XI – 26.02.2013
Naród (wybory powszechne) organy:
1.prezydent
2. sejm (posłowie)
3.senat (senatorzy)
PARTIE POLITYCZNE wpływają na wszystkie elementy tzn na naród i wymienione organy.
Role partii politycznych :
-wyborcza -kształtowanie woli suwerena inaczej polityczno programowa (poprzez swój program przedstawiają koncepcje rządzenia) -rządzenia
ART. 11- Ustęp 1: „ RP zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych (…) „
Partie polityczne wpływają na aktywność suwerena, partia która uzyskuje legitymizacje bierze udział w sprawowaniu władzy.
Rada ministrów wykonuje funkcje rządzenia
Kodeks wyborczy 2013: są to przepisy w znaczeniu: a) podmiotowym: określające prawa suwerena czyli narodu do uczestniczenia w wyborach, przepisy które wskazują podstawowy atrybut suwerena czyli prawo wybierania b) przedmiotowym: całokształt norm prawnych regulujących zasad i tryb przeprowadzania wyborów (wskazuje na mechanizm
Ustrojowe zasady- wyznaczają standardy prawa wyborczego, gwarancja proceduralna
1.powszechność 2.rowność 3.tajność 4. Bezpośredniość 5.proporcjonalność (większość)
Powszechność: suweren ma prawo uczestniczyć w wyborach, od 18 roku życia, obywatelstwo
Cenzusy kiedyś np. pochodzenie społeczne, wykształcenie, płeć . Kobiety mogą głosować w Polsce od 1919 roku czyli po odzyskaniu niepodległości.
DLACZEGO OD 18 ROKU MOŻEMY BRAĆ UDZIAŁ W WYBORACH? Od 18 roku życia człowiek nabiera pełną zdolność do czynności prawnych, ma odpowiedni poziom dojrzałości społecznej, jest świadomy, że jego decyzje rodzą tez pewne konsekwencje za które ponosi odpowiedzialność.
Czynne prawo wyborcze- wybieranie, 18lat Bierne prawo wyborcze- możliwość kandydowania, w Polsce: Sejm-21lat; Senat- 30; Prezydent-35 ( W innych państwa ta granica jest większa np. 40 lub 50, albo tzw. widełki czyli od 40 do 60 roku życia)
Odebrane prawo do głosowania ART. 62 ustęp 2 : „Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych”
-osoby skazane na kare pozbawienia wolności -orzeczenie sądowe pozbawiające praw wyborczych i publicznych: przestępstwa, zbrodnie, czyny godzące w życie człowieka jak i przeciwko państwu (charakter moralny) czyli brak udziału w rządzeniu państwem. –ubezwłasnowolnienie: orzeczeniem sądowym jest podstawą, utrata do podejmowania decyzji, osoby niedojrzałe psychicznie
Równość-sfera uprawnień suwerena, każdy ma jednakowe prawo udziału w wyborach, każdy ma tyle samo głosów i każdy głos jest tak samo ważny. Standard demokracji
„KAŻDY GŁOS JEST NA WAGĘ ZWYCIĘSTWA”
Tajność głosowania: głosowanie przebiega w odseparowaniu, jest anonimowe, karty do urn wrzuca się osobiście
Bezpośredniość: wyborcy w drodze głosowania sami – bez żadnego pośrednictwa – przesądzają w sposób ostateczny i decydujący o składzie wybieranego organu.
Większość- zwycięzca bierze wszystko