HORMONY

• HORMONY- SUBSTANCJE CHEMICZNE WYTWARZANE W ORGANIZMIE, REGULUJĄCE CZYNNOŚCI NARZĄDÓW WEWNĘTRZNYCH PRZEZ POBUDZANIE LUB HAMOWANIE PROCESÓW BIOCHEMICZNYCH ZACHODZĄCYCH W TKANKACH.

• WIĘKSZOŚĆ HORMONÓW WYDZIELANA JEST PRZEZ GRUCZOŁY WEWNĄTRZ-WYDZIELNICZE (HORMONY GRUCZOŁOWE), BEZPOŚREDNIO DO KRWI.

• DO NAJWAŻNIEJSZYCH HORMONÓW GRUCZOŁOWYCH NALEŻĄ HORMONY:

- PRZYSADKI MÓZGOWEJ

- TARCZYCY

- NADNERCZY

- JĄDER

- JAJNIKÓW

- TRZUSTKI

- PRZYTARCZYCOWE

HORMONY- PRZYSADKA MÓZGOWA

1. SOMATOTROPINA GH

HORMON WZROSTU

• POBUDZA WZROST ORGANIZMU

• WYDZIELANIE HORMONU ODBYWA SIĘ PULSACYJNIE, A CZĘSTOŚĆ I INTENSYWNOŚĆ PULSÓW ZALEŻNA JEST OD WIEKU I PŁCI

• POŚREDNIO WPŁYWA NA WZROST KOŚCI DŁUGICH

• WZMAGA TRANSPORT AMINOKWASÓW

• UKIERUNKOWUJE METABOLIZM

• PRZYCZYNIA SIĘ DO WZROSTU POZIOMU GLUKOZY WE KRWI

• POBUDZA ROZKŁAD TŁUSZCZÓW ZAPASOWYCH

• ZATRZYMUJE JONY WAPNIOWE I FOSFORANOWE

1. HORMONY TROPOWE ICH ZADANIEM JEST REGULACJA WYDZIALANIA INNYCH HORMONÓW)

1. TYREOTROPINA TSH:

• DZIAŁA STYMULUJACO NA TARCZYCĘ, POBUDZAJĄC WYDZIELANIE JEJ HORMONÓW ORAZ ROZROST SAMEGO GRUCZOŁU

• WYDZIELANIE MOŻE BYĆ POBUDZANE PRZEZ STRES ORAZ ZIMNO

1. ADRENOKORTYKOTROPINA ACTH:

• ODPOWIEDZIALNA ZA ROZWÓJ, WZROST I CZYNNOŚĆ KORY NADNERCZY

• WPŁYWA POŚREDNIO NA GOSPODARKĘ WĘGLOWODANOWĄ, BIAŁKOWĄ I MINERALNĄ ORGANIZMU

• DZIAŁA PRZECIWZAPALNIE, PRZECIWALERGICZNIE, HAMUJE ROZMNAŻANIE KOMÓREK

1. FOLITROPINA FSH (FOLIKULOSTYMULINA)

• POJAWIA SIĘ DOPIERO W OKRESIE DOJRZEWANIA

• POWODUJE DOJRZEWANIE PĘCHERZYKÓW GRAFFA (JAJNIKOWYCH) ORAZ WZMAGA WYDZIELANIE ESTROGENÓW PRZEZ PĘCHERZYKI

• PO OSIĄGNIĘCIU DOSTATECZNEGO STĘŻENIA ESTROGENÓW WE KRWI WYDZIELANIE FOLITROPINY ULEGA PRZYCHAMOWANIU, ZWYKLE OK. 12-14 DNIA CYKLU MIESIĄCZKOWEGO.

• POBUDZA TAKŻE SPERMATOGENEZĘ (WYTWARZANIE PLEMNIKÓW) W JĄDRACH

1. LUTROPINA LH (LUTEINIZUJĄCY HORMON)

• POBUDZA WYTWARZANIE HORMONÓW W GRUCZOŁACH PŁCIOWYCH

• W ORGANIZMIE ŻEŃSKIM POWODUJE JAJECZKOWANIE, PRZEKSZTAŁCANIE PĘCHERZYKA GRAFFA W CIAŁKO ŻÓŁTE ORAZ SEKRECJĘ PROGESTERONU I ESTROGENÓW

• JEGO POZIOM WE KRWI ZALEŻY OD FAZY CYKLU MIESIĄCZKOWEGO

HORMONY- SZYSZYNKA

1. MELANOTROPINA MSH:

• POBUDZA KOMÓRKI DO WYTWARZANIA MELANINY- BRUNATNEGO BARWNIKA, KTÓRY ROZPRASZANY JEST POMIĘDZY KOMÓRKAMI NASKÓRKA

• KOORDYNUJE PRACĘ NADRZĘDNEGO ZEGARA BIOLOGICZNEGO U SSAKÓW REGULUJĄCEGO RYTMY OKOŁODOBOWE, M.IN. SNU I CZUWANIA

• OPÓŹNIA DOJRZEWANIE PŁCIOWE

HORMONY- TARCZYCA

1. TYROKSYNA T4 ( CZTEROJODOTYRONINA)

• TYROKSYNA POBUDZA PROCESY UTLENIANIA W TKANKACH, POBUDZA ROZKŁAD TŁUSZCZÓW DO KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I GLICEROLU

• WZMAGA WCHŁANIANIE GLUKOZY Z PRZEWODU POKARMOWEGO I JEJ ZUŻYCIE PRZEZ KOMÓRKI

• WPŁYWA NA CZYNNOŚĆ GRUCZOŁÓW PLCIOWYCH

• HORMON TEN JEST BARDZO WAŻNY DLA ROZWOJU FIZYCZNEGO I PSYCHICZNEGO MŁODYCH ORGANIZMÓW

• WPŁYWA REGULUJĄCO NA LAKTACJĘ I ROZRÓD

• ZMNIEJSZA POZIOM CHOLESTEROLU WE KRWI

• POBUDZA SYNTEZĘ BIAŁEK

HORMONY- PRZYTARCZYCE

1. PARATHORMON PTH:

• JEDYNY HORMON PRODUKOWANY PRZEZ PRZYTARCZYCE

• PODSTAWOWY HORMON REGULUJĄCY GOSPODARKĘ WAPNIOWĄ W ORGANIZMIE

• POWODUJE UWALNIANIE JONÓW WAPNIA Z KOŚCI

• DZIAŁA RÓWNIEŻ NA NERKI, ZWIEKSZAJĄC WCHŁANIANIE ZWROTNE WAPNIA W KANALIKACH NERWOWYCH I JEDNOCZEŚNIE HAMUJĄC RESORBCJĘ FOSFORANÓW.

• WYDZIELANIE PARATHORMONU POBUDZANIE JEST BEZPOŚREDNIO PRZEZ OBNIŻENIE STĘŻENIE JONÓW WAPNIA WE KRWI.

• BRAK PARATHORMONU PROWADZI DO TĘŻYCZKI

• W WYNIKU NIEDOCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC NASTEPUJE ZMNIEJSZONA SYNTEZA I WYDZIELANIE PTH CO WYWOŁUJE HIPOKALCEMIĘ (ZBYT NISKIE STĘŻENIE WAPNIA WE KRWI)

• NADCZYNNOŚĆ PRZYTARCZYC MOŻE BYĆ TYPU PIERWOTNEGO I WTÓRNEGO (NP. MOCZNICA- PRZEWLEKŁA NIEWYDOLNOŚĆ NEREK) SKUTKUJE WIĘKSZYM WYDZILANIEM PTH. WZRASTA POZIOM WAPNIA WE KRWI, KOSZTEM TEGO, KTÓRY ZNAJDUJE SIĘ W KOŚCIACH. MOŻE TO WYWOŁAĆ GROŹNE ZABURZENIA FUNKCJI MÓZGU POD POSTACIĄ NP. WYMIOTÓW, ZABURZEŃ RYTMU SERCA ORAZ KOŚCI (OSTEOPOROZA). SKUTKI TE ZNOSI KALCYTONINA.

HORMONY GRASICA

1. TYMOZYNA (TYMULINA):

• PRZYSPIESZA DOJRZEWANIE LIMFOCYTÓW T (ODPOWIEDZIALNYCH ZA ODPOWIEDŹ ODPORNOŚCIOWĄ KOMÓRKOWĄ TZN. NISZCZĄ KOMÓRKI OBCE DLA ORGANIZMU)

• MA DZIAŁANIE PRZECIWNOWOTWOROWE POPRZEZ POBUDZANIE LIMFOPOEZY (PROCES TWORZENIA LIMFOCYTÓW)

• PEŁNI ISTOTNĄ ROLĘ W ZWALCZANIU CHORÓB AUTOIMMUNOLOGICZNYCH

HORMONY TRZUSTKA

1. GLUKAGON (GLUKAGON TRZUSTKOWY):

• ZWIĘKSZA STĘŻENIE GLUKOZY WE KRWI W SKUTEK NASILONEGO ROZPADU GLIKOGENU WĄTROBOWEGO

• POBUDZA SPALANIE TŁUSZCZÓW

• WPŁYWA NA UWALNIANIE AMINOKWASÓW Z BIAŁEK WĄTROBY.

• WZMAGA WYDZIALANIE INSULINY, CHOC JEDNOCZEŚNIE HAMUJE JEJ DZIAŁANIE

• WPŁYWA NA AKTYWNY TRANSPORT PRZEZ BŁONĘ KOMÓRKOWĄ I BIOSYNTEZĘ BIAŁEK I TŁUSZCZÓW W KOMÓRKACH

1. INSULINA

• WPŁYWA NA PRZEMIANĘ WĘGLOWODANÓW, TŁUSZCZÓW I BIAŁEK

• NAJWAŻNIEJSZYM BODŹCEM DO PRODUKCJI INSULINY JEST POPOSIŁKOWE ZWIEKSZENIE STĘŻENIA GLUKOZY WE KRWI

• DZIĘKI ZWIĘKSZENIU WYTWARZANIA INSULINY I JEJ WPŁYWOWI NA KOMÓRKI EFEKTOROWE ZWIĘKSZA SIĘ TRANSPORT GLUKOZY DO WNĘTRZA KOMÓREK, CO OBNIŻA POZIOM GLUKOZY WE KRWI

• INSULINA JEST TAKŻE ŚRODKIEM DOPINGUJĄCYM NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANYM W KULTURYSTYCE

• DZIĘKI INSULINIE WĘGLOWODANY ZOSTAJĄ WYKORZYSTANE JAKO GŁÓWNE ŹRÓDŁO ENERGII

• INSULINA JEST STOSOWANA W CUKRZYCY WIEKU MŁODZIEŃCZEGO, W POWIKŁANIACH CUKRZYCY I W ŚPIĄCZCE HIPERGLIKEMICZNEJ

• WSTRZĄSY INSULINOWE STOSUJE SIĘ W PSYCHIATRII W LECZENIU PSYCHOZ MANIAKALNO-DEPRESYJNYCH I W NIEKTÓRYCH POSTACI SCHIZOFRENII.

• STOSOWANA JEST W OSTRYM ZATRUCIU ALKOHOLEM ETYLOWYM CELEM PRZYSPIESZENIA JEGO SPALANIA

1. SOMATOSTATYNA:

• BLOKUJE WYDZIELANIE HORMONU WZROSTU PRZEZ PRZYSADKĘ MÓZGOWĄ ORAZ HAMUJE WYDZIELANIE INSULINY.

• WYSTĘPUJE W KOMÓRKACH DELTA BŁONY ŚLUZOWEJ PRZEWODU POKARMOWEGO I KOMÓRKACH DELTA TRZUSTKI

• JEST STALE WYDZIELANA W NIEWIELKICH ILOŚCIACH PRZEZ BŁONĘ ŚLUZOWĄ ŻOŁĄDKA, JELITA CIENKIEGO, TRZUSTKĘ

• HAMUJE WYDZIELANIE SOKU ŻOŁĄDKOWEGO, TRZUSTKOWEGO, ŻÓŁCI ORAZ RUCHY ROBACZKOWE (PERYSTALTYCZNE).

• ZMNIEJSZA POZIOM INNYCH HORMONÓW TKANKOWYCH

HORMONY- NADNERCZA

1. HORMONY KORY

1. GLIKOKORTYKOIDY:

• REGULUJĄ PRZEMIANY BIAŁEK, WĘGLOWODANÓW I TŁUSZCZÓW

• ZALICZA SIĘ DO NICH KORTYZOL, KORTYKOSTERON, KORTYZON

• HORMONY STERYDOWE

• ZMNIEJSZAJĄ ZUŻYCIE GLUKOZY W TKANKACH

• HAMUJĄ ODCZYNY ZAPALNE I ALERGICZNE

• WZMACNIAJĄ DZIAŁANIE ADRENALINY

• ZMNIEJSZAJĄ WCHŁANIANIE WAPNIA Z JELIT, A NASILAJĄ JEGO WYDALANIE Z MOCZEM, CO MOŻE POWODOWAĆ ZABURZENIA W UKŁADNIE KOSTNYM (OSTEOPOROZĘ)

1. HORMONY RDZENIA

1. ADRENALINA:

• ODGRYWA DECYDUJĄCĄ ROLĘ W MECHANIZMIE STRESU, CZYLI BŁYSKAWICZNEJ REAKCJI ORGANIZMU NA ZAGROŻENIE OBJAWIAJĄCYCH SIĘ PRZYSPIESZONYM BICIEM SERCA, WZROSTEM CIŚNIENIA KRWI, ROZSZERZENIEM OSKRZELI, ROZSZERZENIEM ŹRENIC

• REGULUJE POZIOM GLUKOZY (CUKRU) WE KRWI POPRZEZ NASILENIE ROZKŁADU GLIKOGENU DO GLUKOZY W WĄTROBIE

• WYSTĘPUJE RÓWNIEŻ W ROŚLINACH

• PRZYSPIESZA CZYNNOŚĆ SERCA JEDNOCZEŚNIE ZWIĘKSZAJĄC JEGO POJEMNOŚĆ MINUTOWĄ

• HAMUJE PERYSTALTYKĘ JELIT , WYDZIELANIE SOKÓW TRAWIENNYCH I ŚLINY ORAZ OBNIŻA NAPIĘCIE MIĘŚNI GŁADKICH

• DZIAŁA ANTAGONISTYCZNIE W STOSUNKU DO INSULINY

• ZWIEKSZA CIŚNIENIE ROZKURCZOWE W AORCIE ORAZ ZWIĘKSZA PRZEPŁYW MÓZGOWY I WIEŃCOWY

• POPRAWIA PRZEWODNICTWO I AUTOMATYKE W UKŁADZIE BODŹCOWO-PRZEWODZĄCYM

1. NORADRENALINA:

• SPEŁNIA ROLĘ PRZEKAŹNIKA IMPULSÓW

• WYRZUT NORADRENALINY DO KRWI POWODUJE, ŻE SZYBKO DOCIERA ONA DO SERCA, KTÓRY NA JEJ OBECNOŚĆ REAGUJE PRZYSPIESZENIEM RYTMU SERCA, PRZEMIANĄ GLIKOGENU W GLUKOZĘ, NAPIĘCIEM MIĘŚNI ORAZ POSZERZENIEM ŹRENIC.

• WPŁYWA DWOJAKO NA UKŁAD KRĄŻENIA: ZWĘŻA NACZYNIA OBWODOWE, NATOMIAST ROZSZERZA NACZYNIA WIEŃCOWE W SERCU

• DZIAŁA SŁABIEJ NIŻ ADRENALINA

• POWODUJE WZROST ZUŻYCIA TLENU W TKANKACH I UWALNIANIE KWASÓW TŁUSZCZOWYCH Z TKANKI TŁUSZCZOWEJ

HORMONY- JĄDRA

1. TESTOSTERON:

• HORMON STERYDOWY, PODSTAWOWY NATURALNY

• MA SILNE DZIAŁANIE ANABOLICZNE: NASILA BIOSYNTEZĘ BIAŁKA I ZMNIEJSZA JEGO ROZPAD.

• PRODUKOWANY PRZEZ KOMÓRKI ŚRÓDMIĄŻSZOWE LEYDIGA W JĄDRACH

• JEST ODPOWIEDZIALNY ZA WYTWORZENIE II-RZĘDOWYCH CECH PŁCIOWYCH MĘSKICH ORAZ POBUDZANIE SPERMATOGENEZY W JĄDRACH

• WPŁYWA NA WYKSZTAŁCENIE SIĘ WTÓRNYCH CECH PŁCIOWYCH (BUDOWA CIAŁA, GŁOS, TYP OWŁOSIENIA, ZAROST TWARZY)

• KSZTAŁTUJE SFERĘ EMOCJONALNĄ POPRZEZ UKSZTAŁTOWANIE TAKICH CECH JAK: ZDECYDOWANIE, ŚMIAŁOŚĆ, PEWNOŚĆ, ODWAGA, W ZALEŻNOŚCI OD ROZWOJU EMOCJONALNEGO MOŻE POWODOWAĆ AGRESJĘ, WYBUCHOWOŚĆ

• UKIERUNKOWUJE POPĘD PŁCIOWY KU PŁCI ŻEŃSKIEJ

• ZMIĘKSZA POZIOM CHOLESTEROLU WE KRWI

HORMONY- JAJNIKI

1. ESTROGENY:

• ŻEŃSKIE HORMONY PŁCIOWE O BUDOWIE STERYDOWEJ

• WZMAGAJĄ PROCESY ROZROSTU I ODNOWY TKANEK

• POBUDZAJĄ MITOZĘ (PODZIAŁ KOMÓRKI)

• BIORĄ UDZIAŁ W WYTWARZANIU DRUGORZĘDOWYCH CECH PŁCIOWYCH ŻEŃSKICH I W REGULACJI CYKLU MIESIĄCZKOWEGO

• ZWIĘKSZAJĄ PRZYSWAJANIE BIALEK

• ZWIĘKSZAJĄ KRZEPLIWOŚĆ KRWI

PODSTAWOWYM ESTROGENEM JEST ESTRADIOL:

• ODPOWIEDZIALNY ZA ROZWÓJ ŻEŃSKICH NARZĄDÓW ROZRODCZYCH

• REGULUJE CYKL PŁCIOWY

• MA WPŁYW NA ZACHOWANIE SEKSUALNE

• ZWIEKSZENIE LIBIDO

• WPŁYW NA OŚRODEK TERMOREGULACJI

1. PROGESTERON (LUTEINA)

• WYDZIELANY PRZEZ CIAŁKO ŻÓŁTE JAJNIKA W DRUGIEJ POŁOWIE CYKLU MIESIĄCZKOWEGO

• POWODUJE ZWIĘKSZENIE WYDZIALANIA GRUCZOŁÓW ŚLUZOWYCH MACICY, PRZYGOTOWUJĄC JĄ DO PRZYJECIA ZAPLODNIONEGO JAJA

• JEST NIEZBĘDNY DO UTRZYMANIA CIĄŻY

1. RELAKSYNA:

• HORMON O BUDOWIE POLIPEPTYDOWEJ WYDZIELANY PRZEZ JAJNIKI POD KONIEC CIĄŻY.

• POWODUJE ROZLUŹNIENIE WIĘZOZROSTU ŁONOWEGO I ZWIĘKSZENIE ELASTYCZNOŚCI KOŚCI KANAŁU RODNEGO