Hormony nadnerczy
Magdalena Michalska
Krzysztof Marosz
Hormony nadnerczy
Magdalena Michalska
Krzysztof Marosz
Hormony nadnerczy - podział
Kora - obwodowa część nadnerczy
Glikokortykosterydy – to już znamy!
Mineralokortykosterydy
Androgeny
Rdzeń – wewnętrzna część nadnerczy
Adrenalina i noradrenalina czyli aminy
katecholowe
Charakterystyka hormonów kory
nadnerczy
Mają budowę steroidową.
Regulacja ich wydzielania związana jest
z funkcjonowaniem osi podwzgórze -
przysadka – kora nadnerczy.
Wydzielanie jest oparte na ujemnym sprzężeniu
zwrotnym.
Mają wpływ na większość układów w naszym
organizmie.
Glikokortykosterydy mogą mieć niewielką
składową mineralokortykosteroidów w swoim
działaniu.
Mineralokortykosteroidy
Główni przedstawiciele to aldosteron
i dezoksykortykosteron
Aldosteron najsilniej wpływa na
gospodarkę wodno – elektrolitową
Regulacja jego wydzielania jest oparta na
działaniu układu renina – angiotensyna –
aldosteron (patrz schemat poniżej)
Co stymuluje wydzielanie aldosteronu?
Spadek objętości krwi i ciśnienia tętniczego
Spadek stężenia sodu we krwi
Pobudzenie układu adrenergicznego
Główne działanie aldosteronu polega na
zatrzymaniu w organizmie sodu i wody,
hormon ten działa w kanaliku dalszym
nefronu gdzie pobudza wchłanianie zwrotne
sodu i wydalanie do światła
kanalika potasu.
Wpływa więc na oba te jony, sód i potas.
Leki których działanie związane jest
z aldosteronem
- Antagoniści aldosteronu – spironolakton
- Blokery receptora dla angiotensyny
(sartany)
- Inhibitory konwertazy angiotensyny
Inhibitory konwertazy
angiotensyny (IKA)
- kaptopril, enarapril
- obniżają szczególnie ciśnienie rozkurczowe i przepływ przez
ważne narządy ponieważ zmniejszają opór obwodowy i
rozszerzają tętnice i żyły
- NIE powodują wzrostu zapotrzebowania serca na tlen
- zwiększają wydalanie sodu i zatrzymują potas
- działają kardioprotekcyjne zapobiegając przerostowi komór
serca
- stosuje się je także w niewydolności krążenia, chorobie
wieńcowej, niewydolności naczyń mózgowych i
obwodowych, cukrzycy.
IKA
Działania niepożądane – stosunkowo rzadkie i słabo nasilone
- hipotonia – zwykle po pierwszej dawce
- hiperkaliemia
- suchy kaszel – bardzo charakterystyczne i uciążliwe
- obrzęk naczynioruchowy
- odwracalny wzrost poziomu kreatyniny
- NIE należy łączyć z lekami zwiększającymi poziom potasu
Sartany
- losartan i valsartan
- blokują receptory dla angiotensyny II
- zmniejsza się wydzielanie aldosteronu i wazopresyny
- spada opór naczyniowy
- powodują spadek cholesterolu i mają działanie
antyproliferacyjne
- są dobrze tolerowane nie powodują napadów suchego kaszlu
które tak dokuczają pacjentom przyjmującym IKA
Spironolakton
- blokuje receptory dla aldosteronu (mają zbliżoną budowę)
- dzięki temu mechanizmowi zwiększa się wydalanie sodu i
wody a także oszczędzany jest potas i magnez
- zmniejsza się także opór obwodowy
- stosowany jako lek moczopędny oszczędzający potas,
w hiperaldosteronizmie, a także w leczeniu hirsutyzmu
(wpływa na wątrobowy metabolizm hormonów płciowych)
Przeciwwskazania
- hiperkaliemia i kwasica oraz stany je nasilające
- ciąża i okres karmienia
- przy długotrwałym podawaniu u mężczyzn może powodować
ginekomastię
Punkty uchwytu leków
Dezoksykortykosteron
- jest hormonem pośrednim w syntezie
aldosteronu
- ze względu krótki czas działania i wysoki
koszt aldosteronu to właśnie
dezoksykortykosteron jest stosowany w
niedoczynności kory nadnerczy
- podawany jako leczenie substytucyjne
zarówno przy pierwotnej niedoczynności
(ch. Addisona), jak i wtórnej – pochodzenia
przysadkowego.
Androgeny
- ich działanie ujawnia się najwyraźniej w okresie
dojrzewania płciowego
- GnRH uwalniana pulsacyjnie stymuluje wydzielania LH i
FSH
- LH pobudza syntezę testosteronu
- FSH i testosteron zapoczątkowują i podtrzymują
spermatogenezę
- w okresie dojrzewania androgeny stymulują rozwój
męskich zewnętrznych narządów płciowych
- powodują zarówno u chłopców jak i dziewcząt stymulację
wzrostu, rozwój gruczołów łojowych i potowych oraz
owłosienia,
Regulacja wydzielania hormonów płciowych
Zastosowania androgenów
- hipogonadyzm hipergonadotropowy (wrodzony lub nabyty
– czynniki zakaźne, chemiczne, urazy)
- niektóre przypadki hipogonadyzmu hipogonadotropowego
Androgeny są stosowane w powyższych przypadkach jako
hormonalna terapia zastępcza u mężczyzn polegająca na
substytucji hormonów.
- przy stymulacji opóźnionego dojrzewania płciowego u
chłopców
- u mężczyzn z objawowym niskim poziomem testosteronu
(spadek libido, nadpobudliwość, osteoporoza)
Działania niepożądane
- wzrost hematokrytu
- wzrost ciśnienia tęt. i obrzęki
- trądzik
- przedwczesne dojrzewanie i zarastanie
chrząstek wzrostowych
- niepłodność
- wirylizacja u kobiet
- bolesny wzwód członka
Sterydy anaboliczne – działanie:
- pobudzają biosyntezę białek
- pobudzają erytropoezę
- zwiększają masę mięśniową i kostną
- zwiększają łaknienie
- poprawiają wydolność umysłową
- działanie androgenne
Sterydy anaboliczne (np. Metanabol)
Wskazania
- choroby wyniszczające i głębokie niedożywienie
- odleżyny, oparzenia, odmrożenia
- anemia aplastyczna
- stany po radioterapii
- stany po długotrwałym leczeniu glikokortykosterydami
Należy stosować je razem z dietą wysokobiałkową,
witaminami i mikroelementami.
Działania niepożądane
Szczególnie niebezpieczne gdy przyjmowane
bez wskazań medycznych np. jako
„doping”
- uszkodzenie wątroby
- kardiomiopatia przerostowa
- zaburzenia zachowania (wybuchy agresji)
- zaburzenia libido i niepłodność
- uszkodzenie stawów i więzadeł (nadmierny
rozrost tkanki mięśniowej)
Antyandrogeny
- octan cyproteronu
Wskazania:
- kobiety z objawami androgenizacji
- nieoperacyjny rak prostaty
- leczenie przedwczesnego dojrzewania
- leczenie nadmiernej pobudliwości płciowej