Koordynacja   hormonalna   człowieka

Hormony  –  endogenne  związki  organiczne  regulujące  i  koordynujące  funkcjonowanie 
tkanek i narządów oraz zapewniające homeostazę w organizmie

Hormony gruczołowe

syntetyzowane w gruczołach dokrewnych i roznoszone przez 

krew 

Hormony, których podstawą 

budowy jest aminokwas

Hormony 

sterydowe

•glikokortykoidy

•mineralokortykoidy

•androgeny

•estrogeny

•progesteron

pochodne 

aminokwasów

•melatonina

•tyroksyna

•trójjodotyronina

•adrenalina

•noradrenalina

glikoproteino

we

•tyreotropina

•folitropina

•laktotropina

białka 

proste

•somatotropin

a

•prolaktyna

peptydowe

•adrenokortyko-

tropina

•lipotropina

•melanotropina

•wazopresyna

•oksytocyna

•kalcytonina

•parathormon

•insulina

•glukagon

•relaksyna

Mechanizm działania 

hormonów

Hormony transportowane są przez krew w postaci:

- rozpuszczonej
- związanej z białkami osocza

Oddziaływanie hormonu na komórkę zależy od obecności swoistych 

białek 

receptorowych

.

Dla 

hormonów  sterydowych 

oraz 

tyroksyny

  i 

trójjodotyroniny

  receptory  znajdują 

się wewnątrz komórki. 

Hormon  sterydowy 

łączy  się  z  receptorem 

cytoplazmatycznym    powstały  kompleks  przenika 

do  jądra  komórkowego    transkrypcja    translacja 

 powstanie białka enzymatycznego

Tyroksyna

  i 

trójjodotyronina 

łączą  się  z  receptorami 

występującymi w jądrze komórkowym (niehistonowe 
białka  chromatyny)    transkrypcja    translacja   

powstanie białka enzymatycznego

Dla 

hormonów  białkowych 

receptory  znajdują  się  w  błonie  komórkowej  komórek 

docelowych. 

Utworzenie  kompleksu  hormon+receptor    cyklaza  adenylowa  przekształca  ATP  w 

cAMP (wtórny przekaźnik)  aktywacja układów enzymatycznych 

aktywacja 
układu 
enzymatyczne
go

cyklaza 
adenylow
a

AT
P

cAMP

Aktywacja układów 
enzymatycznych

W funkcjonowaniu układu hormonalnego znaczącą rolę odgrywa przedni płat przysadki 

mózgowej, wydzielający m.in. hormony t r o p o w e:

Tyreotropinę (TSH)

Adrenokortykotropinę (ACTH)

Folitropinę (FSH)

Lutropinę (LH) 

Przysadka 
mózgowa

Gruczoł 

podległy 

(tarczyca, kora 

nadnerczy, gonady)

hormon  

tropowy

hormon  

gruczołu 

podległego

komórki 

docelowe

Funkcjonowanie  układu  hormonalnego  jest  powiązane  z  działaniem  układu 
nerwowego. Strukturą  scalającą oba układy jest PODWZGÓRZE.

podwzgórze

przysadka 

(przedni 

płat)

gruczoł 
podległy

statyna 

(-)

liberyna 

(+)

hormon 

tropowy

hormon gruczołu 

podległego

komórki 

docelowe

Hormony przysadki mózgowej

Przedni płat:

a)Hormony działające bezpośrednio na tkanki
 

SOMATOTROPINA (STH)

Pobudza wzrost organizmu
Wzmaga transport aminokwasów do komórek i pobudza syntezę białek
Przyczynia się do wzrostu poziomu glukozy we krwi
Pobudza rozkład tłuszczów zapasowych
Zatrzymuje jony wapniowe i fosforanowe w kościach

Nadmiar  w okresie wzrostu gigantyzm, po zakończeniu tego okresu  – 

akromegalię
Niedobór  karłowatość

PROLAKTYNA (PRL) = HORMON LUTEOTROPOWY (LTH)

Zapoczątkowuje i podtrzymuje wydzielanie mleka
Hamuje wydzielanie folitropiny i lutropiny

LIPOTROPINA (LPH)

Pobudza rozkład tłuszczów zapasowych

b) Hormony tropowe

TYREOTROPINA (TSH)
Pobudza wydzielanie hormonów przez tarczycę

ADRENOKORTYKOTROPINA (ACTH)
Pobudza wydzielanie hormonów przez korę nadnerczy

FOLITROPINA (FSH)
U kobiet pobudza wzrost i dojrzewanie pęcherzyka Graafa oraz 
wydzielanie estrogenów
U mężczyzn pobudza spermatogenezę

LUTROPINA (LH)
U kobiet powoduje owulację, powstanie ciałka żółtego oraz pobudza 
wydzielanie progesteronu i estrogenów 
U mężczyzn pobudza wydzielanie testosteronu

Część pośrednia przysadki:

a)Hormon działający bezpośrednio na tkanki
 

MELANOTROPINA (MSH)

Pobudza komórki barwnikowe skóry do syntezy 

melaniny

Tylny płat:

WAZOPRESYNA (ADH)

Zwiększa resorpcję zwrotną wody w dystalnych kanalikach nerkowych i 

kanalikach zbiorczych

Pobudza skurcze mięśni gładkich naczyń krwionośnych, powodując 

podwyższenie ciśnienia krwi
Niedobór  moczówka prosta

OKSYTOCYNA (OT)

Pobudza skurcze macicy
Pobudza skurcze mięśni przewodów wyprowadzających z gruczołów 

mlekowych

Hormony gruczołowe 

pozaprzysadkowe

Szyszynka:
      
      MELATONINA 

 Hamuje wydzielanie foliberyny i luliberyny przez pogwzgórze
 Wpływa na ośrodek snu i czuwania

Niedobór  opóźnienie dojrzewania płciowego

Nadmiar  wcześniejsze dojrzewanie płciowe

Tarczyca:

      TYROKSYNA, TRÓJJODOTYRONINA

 Wzmagają podstawową przemianę materii
 Zwiększają wydzielanie somatotropiny
 Zmniejszają poziom cholesterolu we krwi

Niedobór  u dzieci kretynizm (

karłowaty wzrost, apatia, osłabienie, szybkie męczenie się, 

skłonność do tycia, brak apetytu, niedorozwój psychiczny

), u dorosłych obrzęk śluzowaty

Nadmiar  choroba Basedowa (

powiększenie tarczycy, wytrzeszcz oczu, nadmierna 

pobudliwość nerwowa, podwyższona temperatura ciała, przyspieszenie akcji serca

)

      
      KALCYTONINA

 Przesuwa wapń z krwi do kości, obniżając poziom jonów wapnia we krwi

Przytarczyce:

    PARATHORMON (PTH)

 Zwiększa stężenie jonów wapnia we krwi i obniża ich zawartość 

   w kościach

 Obniża poziom jonów fosforanowych we krwi

Niedobór  tężyczka (zwiększona pobudliwość nerwów i mięśni 
szkieletowych)
Nadmiar  podwyższenie poziomu wapnia we krwi, utrata wapnia z moczem, 

porowatość i łamliwość kości

Grasica:

    TYMOPOIETYNA, TYMOZYNA, TYMOSTYMULINA

Hamowanie przewodzenia impulsów nerwowych między neuronami 

   i komórkami mięśniowymi

Dojrzewanie limfocytów T
Pobudzanie wytwarzania interferonu

Niedobór  wzrost siły skurczu mięśni szkieletowych, osłabienie 

mechanizmów obronnych

Trzustka:

a) komórki alfa

    GLUKAGON

Uwalnia do krwi glukozę z glikogenu 
Zwiększa glukoneogenezę

b) komórki beta

   INSULINA

Obniża stężenie glukozy we krwi
Zwiększa odkładanie glikogenu w wątrobie
Zwiększa syntezę białek i tłuszczów

Niedobór  hiperglikemia prowadząca do cukrzycy (poliuria, kwasica)

Nadmiar  wstrząs hipoglikemiczny (drgawki, zamroczenie, utrata 

przytomności)

Nadnercza:
a) kora

GLIKOKORTYKOIDY (KORTYZOL, KORTYKOSTERON)

Zwiększają glukoneogenezę
Hamują syntezę białek (immunosupresja)

MINERALOKORTYKOIDY (ALDOSTERON)

Zwiększają resorpcję Na

+

 z moczu pierwotnego, ułatwiają wydalanie K

+

Niedobór  choroba Addisona (męczenie się, brak łaknienia, chudnięcie, przebarwienia 

skóry, obniżone ciśnienie krwi, utrata sodu i wody)
Nadmiar  choroba Cushinga (otyłośc, nadciśnienie, osteoporoza)
ANDROGENY (DEHYDROEPIANDROSTERON)

Przyspieszają syntezę białek i wzrost organizmu
Odpowiadają za rozwój drugorzędowych męskich cech płciowych

 b) rdzeń
ADRENALINA, NORADRENALINA

Rozszerza naczynia krwionośne w mięśniach szkieletowych, zwęża w skórze i jamie 

brzusznej

Zwiększa częstość skurczów serca
Podwyższa ciśnienie krwi
Rozszerza oskrzela i zwiększa  tempo oddechu
Podwyższa poziom glukozy we krwi
Przyspiesza rozkład tłuszczów
Rozszerza źrenice

Jądra:

    ANDROGENY (TESTOSTERON)

Pobudza rozwój zewnętrznych narządów płciowych 

Jajniki:

a) komórki pęcherzyków jajnikowych

   ESTROGENY

Wykształcenie i rozwój narządów płciowych
Intensywny rozwój błony śluzowej macicy

b) ciałko żółte

   PROGESTERON

Przygotowanie macicy do przyjęcia blastocysty
Kontrola przebiegu ciąży

c) łożysko

  GONADOTROPINA KOSMÓWKOWA

Powoduje rozwój ciałka żółtego ciążowego, wydzielającego więcej 

progesteronu, 
  przez co zapobiega poronieniu