SOCJOLOGIA KULTURY ZAJMUJE SIĘ:
- społeczną genezą kultury
- porównaniami międzykulturowymi
- powiązaniami elementów kulturowych
- dynamiką procesów kulturowych
badaniem ludzi pod kątem tego, jak są warunkowani przez kulturę i jak w niej funkcjonują.
badaniem związku pomiędzy życiem społecznym a kulturą i wzajemnego uwarunkowania, zróżnicowania oraz zmian, jakim podlegają (DEF. ANTONINY KŁOSSOWSKIEJ)
Można wyróżnić :
kulturę symboliczną (muzyka, sztuka, dzieła literackie)
społeczną (zbiory norm)
ludową
masową, narodową
Kulturą materialną są:
- odkrycia archeologiczne ( gliniane dzbany, biżuteria, broń)
- różne obiekty ( telewizory, samoloty, ubrania, drapacze chmur)
Kultura materialna jest przekazywana kolejnym pokoleniom
Kulturą niematerialną są : wiedza, przekonania, wartości, normy, zwyczaje, prawa, język
Socjologia grup społecznych – zajmuje się grupami społecznymi
Grupa społeczna:
Składa się z minimum trzech osób.
Zachodzą w niej trwałe, częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu.
Grupa społeczna charakteryzuje się względnie trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycję i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych.
Grupę społeczną ująć można więc jako system statusów społecznych, a także jako powiązane ze sobą role społeczne wynikające z pozycji społecznych odgrywających je członków.
Członkowie należący do grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy oraz istnieją mniej lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia.
Rodzaje grup społecznych
Grupy małe (np. rodzina )
Grupy duże np. grupy zawodowe
Grupy formalne – np. Związek Harcerstwa Polskiego
Grupy nieformalne – np. subkultury, grupy koleżeńskie
Grupy pierwotne np. rodzina, grupa rówieśnicza
Grupy wtórne – np. partie polityczne
Grupy zamknięte ( ekskluzywne ) – np. klub biznesmenów
Grupy otwarte ( inkluzyjne ) np. koło szachowe
metoda badań dokumentów - jest to metoda badań wytworów ludzkich, materialnych i symbolicznych jako źródeł informacji o cechach społecznych tworzących je ludzi.
metoda badań dokumentów osobistych polega na analizie ich treści. W szerszym znaczeniu zaliczymy do nich: autobiografie, pamiętniki, wspomnienia, listy, zeznania. W węższym ujęciu: to wyłącznie pisemne wypowiedzi i przedstawienie relacji przez samego autora; ważne jest przedstawienie przeżyć i poglądów dotyczących jakiegoś wydarzenia, które przeżył.
analiza treści polega na badaniu zapisanych w książkach, dokumentach, wspomnieniach, utworach muzycznych itp. przekazów.
Obserwacja Istnieje wiele metod obserwacyjnych różniących się przede wszystkim stopniem ingerencji obserwatora w obserwowane sytuacje, sposobami rejestracji i analizy oraz czasem trwania.
Obserwacja jawna
Obserwacja niejawna
Eksperyment - zbiór działań wzbudzających w obiektach materialnych określone reakcje i zjawiska w warunkach pozwalających kontrolować wszelkie istotne czynniki, które poddaje się dokładnej obserwacji.
Socjometria - polega na badaniu struktur władzy i komunikacji pomiędzy jednostkami w populacji. Przeważnie badane są relacje komunikacji jednostek w grupie lub relacje władzy i współpracy.
Wywiad - Wywiad polega na zadawaniu badanym przez ankietera mniej lub bardziej sformalizowanych pytań. W przypadku gdy badany odpowiada sam na pytania zawarte w przesłanym mu lub podanym kwestionariuszu, technika ta określana jest jako ankieta.
Wywiad kwestionariuszowy- technika ta polega na uzyskiwaniu danych poprzez zadawanie pytań na podstawie specjalnie przygotowanego kwestionariusza uzyskiwanie odpowiedzi przez ankietera od wybieranych na podstawie odpowiednio dobieranych prób badawczych respondentów.
Ankieta - Wyróżnia się różne techniki ankietowe :
ankieta pocztowa,
ankieta audytoryjna,
ankiety prasowe.
Ankieta w odróżnieniu od kwestionariusza jest anonimowa i zawiera pytania zamknięte, półotwarte lub otwarte.
wywiad swobodny – Metoda ta charakteryzuje się tym, że pytania nie są skategoryzowane, lecz badacz lub ankieter posługuje się dyspozycjami do wywiadu, czyli luźno sformułowanymi problemami, które szeroko omawia z respondentem. W wywiadzie swobodnym nie jest istotna kolejność zadawania pytań, lecz aranżowanie sytuacji zbliżonej do naturalnej rozmowy. Ważne jest w tej metodzie wzbudzenie motywacji respondenta do udzielania szczerych odpowiedzi.
wywiad biograficzny
Metody badań socjologicznych podzielić można przede wszystkim na:
Badania ilościowe
Mają na celu zgromadzenie danych, które można poddać obróbce statystycznej np. ankieta,
W badaniach tych dąży się do nadania analizowanym zjawiskom określonej miary,
Możliwe jest uogólnianie wyników na całą badaną populację.
Badania jakościowe
Poprzedzają lub uzupełniają badania ilościowe,
Zbierają informację dot. motywów, postaw i preferencji,
Badania te pozwalają zrozumieć analizowane zjawiska, które nie mogą być potwierdzane statystycznie.
Makrostruktura to duża struktura społeczna, której elementami są zbiorowości (grupy). Do makrostruktur zalicza się takie zbiorowości, jak naród, klasy, warstwy, zbiorowości terytorialne, wyznaniowe, etniczne, itp.
Mikrostruktura to mała struktura społeczna, której podstawowymi elementami są jednostki lub pełnione przez nie role społeczne. Zasadniczą cechą mikrostruktur są relacje bezpośrednie (face-to-face) między jej członkami. Najważniejszym typem mikrostruktur są małe grupy społeczne.
Grupa społeczna:
Składa się z minimum trzech osób.
Zachodzą w niej trwałe, częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu.
Grupa społeczna charakteryzuje się względnie trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycję i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych.
Grupę społeczną ująć można więc jako system statusów społecznych a także jej strukturę można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne wynikające z pozycji społecznych odgrywających je członków.
Członkowie należący do grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy oraz istnieją mniej lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia.
Rodzaje grup społecznych
Grupy małe (np. rodzina)
Grupy duże np. grupy zawodowe
Grupy formalne – np. Związek Harcerstwa Polskiego
Grupy nieformalne – np. subkultury, grupy koleżeńskie
Grupy pierwotne np. rodzina, grupa rówieśnicza
Grupy wtórne – np. partie polityczne
Grupy zamknięte (ekskluzywne) – np. klub biznesmenów
Grupy otwarte (inkluzyjne) np. koło szachowe
5. Ruchy społeczne, patologie społeczne, subkultury i kontrkultury
Ruch społeczny to forma zbiorowego, spontanicznego działania pewnych kategorii społecznych lub zbiorowości zmierzającego do określonego celu i często do wywołania zmiany społecznej. W socjologii humanistycznej upatruje się ruchy społeczne jako główne, najbardziej istotne czynniki zmiany społecznej i rozwoju społecznego.
Patologia społeczna odchylenie od reguł działania społecznego, postępowanie niezgodne z normami, a także z wartościami przyjętymi w społeczeństwie lub w grupie społecznej.
Subkultura określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itd.
Subkultura jest segmentem kultury i nie podlega wartościowaniu na wyższą czy niższą. Członków subkultury nie można nazywać kontr społeczeństwem, ponieważ są oni wyrazicielami jakiegoś poglądu, jakichś idei. Działają przy tym w ramach ogółu społeczeństwa.
Subkulturę tworzą grupy zawodowe, które wypracowały swoje, swoiste, zachodzące wyłącznie w ich obrębie, normy - np. lekarze, prawnicy, złodzieje, politycy, nauczyciele, uczniowie, studenci, fani danego gatunku muzycznego. Świadczy chociażby o tym specyficzny język, socjolekt.
Subkultury tworzą nie tylko grupy zawodowe, ale także inne grupy społeczne, do których należą osoby niepełnosprawne - niewidzący, niesłyszący, przewlekle chorzy oraz z uszkodzonymi narządami ruchu, upośledzeni umysłowo. W znaczeniu potocznym określa grupy młodzieży
Kontrkultura– określa względnie spójną grupę społeczną, która wyraża sprzeciw wobec zastanej kultury, jak i tworzeniu nowej; wielopoziomowa formacja ideologiczna, która obiera sobie za zadanie wyzwolenie człowieka z represyjnych sideł kultury, dążąca do totalnego wyzwolenia wewnętrznego i społecznego jednostki .
Socjologia mediów zajmuje się ustalaniem prawidłowości rozwoju komunikowania masowego z uwzględnieniem uwarunkowań społecznych.
Wyjaśnia formy i przejawy relacji łączących uczestników komunikowania masowego.
Określa reguły i zasady współżycia nadawców i odbiorców.
Komunikowanie masowe jest najwyższym poziomem komunikowania, obejmuje bowiem największą liczbę odbiorców. Jest to proces przesyłania komunikatu od masowego komunikatora tj. nadawcy medialnego do publiczności środków masowego przekazu za pośrednictwem mass mediów.
Media masowe mają dla komunikowania masowego fundamentalne znaczenie. Istotą komunikowania masowego jest proces przesyłania komunikatu od masowego nadawcy do masowego odbiorcy.
Cechy komunikowania masowego
a) ograniczony udział zmysłów odbiorcy potrzebny do odebrania komunikatu do wzroku i słuchu
b) impersonalny charakter przekazu (nie ma bezpośredniej styczności pomiędzy nadawcą a odbiorcą)
c) istotna funkcja gate-keepera (selekcjonera informacji) – zbyt duża ilość przekazywanych informacji wymaga selekcji
d) opóźnione sprzężenie zwrotne (bariera komunikacyjna w postaci fizycznej obecności środków masowego przekazu, jak np.: radio, telewizor, komputer, gazeta)
e) wpływ szumu informacyjnego (może zakłócić proces komunikowania się nadawcy z odbiorcą i odbiorcy z nadawcą).
Ponieważ jest to zbiór wszystkich mediów masowych wzajemnie ze sobą powiązanych, które kierują swoje przekazy do jak największej grupy odbiorców. Media jako zespół elementów wzajemnie na siebie oddziałują.
System medialny to wszystkie legalnie działające w nim media masowe stanowiące centrum i otoczenie czyli wszystkie wchodzące w jego skład instytucje, stowarzyszenia i organizacje.
Celem istnienia systemu medialnego jest dostarczanie informacji i opinii o wydarzeniach aktualnych. Jego elementami są m.in. organizacja, instytucja i komunikator medialny- są one powiązane ze sobą i połączone pewnym celem.
W skład systemu medialnego wchodzą:
1. Funkcje mediów wg. Harolda Lasswella:
funkcja „śledzenia świata” – media umożliwiają społeczeństwu sprawowanie kontroli nad środowiskiem, informując poszczególne jego części składowe o tym, co niewłaściwego w społeczeństwie się dzieje; także pobudzają dyskusję nad rozwiązaniem tych problemów
podtrzymywanie relacji członków społeczeństwa i utrwalanie systemu społecznego
funkcja korelacji – media sprzyjają koordynacji poszczególnych składników społecznych w celu realizacji wspólnych działań
funkcja przekazu kulturowego – media są nośnikiem transmitującym dziedzictwo kulturowe pokoleń
2. Funkcje mediów wg. Roberta Mertona:
jawne (np. konsekwencja jawna kampanii charytatywnych może być chęć pomocy)
ukryte (np. konsekwencją ukrytą kampanii charytatywnej może być zainteresowanie ludźmi zaangażowanymi w akcję)
Na pojęcie własności intelektualnej składają się dwa rodzaje dóbr niematerialnych:
utwory i wykonania utworów ( prawo autorskie, prawo pokrewne)
wynalazki, znaki towarowe ( prawo własności przemysłowej )
Art.1 Prawo autorskie
Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)
- autorskie prawa osobiste chronione są w nieograniczonym czasie i nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu
- autorskie prawo majątkowe : twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Prawo pokrewne
Art. 85.
Przedmiotem prawa pokrewnego jest każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej - pozostaje pod ochroną niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Podmiotem są w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania.
Dobra osobiste artystów wykonawców
artyście przysługuje ochrona dóbr osobistych
decydowanie o sposobie oznaczania wykonawcy
sfera dóbr osobistych obejmuje prawo sprzeciwiania się jakiemukolwiek wypaczaniu, które mogłoby naruszyć jego dobre imię
dobra osobiste nie wygasają
Dobra majątkowe artystów wykonawców
przysługuje rozporządzanie wyłącznie na wykonanie
należy się wynagrodzenie za każde wykonanie
prawa majątkowe gasną z upływem 70 lat po śmierci twórcy
Fonogramem jest pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej wykonania utworu albo innych zjawisk akustycznych.
Wideogramem jest pierwsze utrwalenie sekwencji ruchomych obrazów, z dźwiękiem lub bez, niezależnie od tego czy stanowi ono utwór audiowizualny.
Prawo do udostępniania fonogramów i wideogramów, a także stosownego wynagrodzenia za nadawanie lub odtwarzanie wygasa po 50 latach od daty utworzenia.
Podmiotem praw do nadań programów radiowych lub telewizyjnych są organizacje radiowe lub telewizyjne;
podmiotem praw do wydań pierwszych, naukowych lub krytycznych są wydawcy wydań pierwszych, naukowych lub krytycznych (gasną 30 lat od publikacji wydania naukowego i krytycznego (od jej daty), 25 lat od pierwszej publikacji lub rozpowszechnienia)
Patent:
uprawnia do wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy,
Patenty/wynalazki chronione są przez 20 lat,
Znaki towarowe, to DOBRA OBJĘTE PRAWEM WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ: może to być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa
- znaki towarowe chronione są przez 10 lat, ale może być ono nieustannie przedłużane,
Autorskie prawa osobiste chronią przede wszystkim :
Nienaruszalność treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystywania. Ochrona nie jest związana ze spadkobraniem.
Ochrona praw osobistych
Art.78. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. Może też zażądać czynności potrzebnych do usunięcia skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.
- po jego śmierci z powództwem o ochronę autorskich praw osobistych zmarłego może wystąpić małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa.
- osoby wyżej wymienione są uprawnione w tej samej kolejności do wykonywania autorskich praw osobistych zmarłego twórcy.
- z powództwem, o którym mowa może również wystąpić stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy.
Art. 79.
Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
zaniechania naruszania;
usunięcia skutków naruszenia;
naprawienia wyrządzonej szkody: na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia
wydania uzyskanych korzyści.
Uprawniony może się domagać także:
1) jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu
2) zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej, nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę na rzecz Funduszu promocji twórczości
PRAWO DO NIENARUSZALNOŚCI TREŚCI I FORMY:
Z prawa do integralności utworu tj. do zachowania w nienaruszonym kształcie treści i formie utworu, wynika zakaz wprowadzania w nim zmian bez uprzedniej zgody twórcy.
Rzetelne wykorzystywanie utworu – dotyczy ogólnej wymowy tego utworu. Parodie i satyry są możliwe. Nie wolno np. opisywać zdjęć nie prawdziwym opisem.
Autor może sam zmieniać swój utwór, ale są pewne ograniczenia, by nie wprowadzał odbiorcę w błąd (np. autor zmienia tytuł książki, którą wydał już dawno). Autor powinien zaznaczyć, że jest to praca zmieniona.
Decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności
Nadzór nad sposobem korzystania z utworu.
Dozwolony użytek chronionych utworów
Art. 23.
1. Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego (...)
2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.
Art. 25.
Wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji już rozpowszechnione
sprawozdania o aktualnych wydarzeniach,
aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone, że ich dalsze rozpowszechnianie jest zabronione,
aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie,
krótkie wyciągi ze sprawozdań i artykułów
przeglądy publikacji i utworów rozpowszechnionych,
mowy wygłoszone na publicznych zebraniach i rozprawach
krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów.
Art. 26.
Wolno w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach przytaczać utwory udostępniane podczas tych wydarzeń, jednakże w granicach uzasadnionych celem informacji.
Art. 27.
Instytucje naukowe i oświatowe mogą w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu.
Art. 34.
Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła.
Nabywanie praw autorskich :
Art. 41.
1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej:
autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy,
nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej.
Art. 42.
Jeżeli autorskie prawa majątkowe jednego ze współtwórców miałyby przypaść Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu, część ta przechodzi na pozostałych przy życiu współtwórców lub ich następców prawnych, stosownie do wielkości ich udziałów.
Plagiat i piractwo intelektualne oraz zasady odpowiedzialności karnej, cywilnej i etycznej sprawcy.
Art. 115.
Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu, albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności, albo pozbawienia wolności do lat 3.
Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie.
Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w inny sposób, niż określony w ust. 1 lub 2 narusza cudze prawa autorskie lub prawa pokrewne podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Art. 116.
1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, podlega karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Zwalczanie nieuczciwej konkurencji w sferze własności intelektualnej i przemysłowej, w działalności promocyjnej i reklamowej.
Art. 3.
1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.
2. Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama oraz organizowanie systemu sprzedaży lawinowej.
Art. 5. Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa.
Art. 16. 1. Czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest w szczególności:
reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka;
reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi;
reklama odwołująca się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci;
wypowiedź, która zachęcając do nabywania towarów lub usług, sprawia wrażenie neutralnej informacji;
reklama, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, w szczególności przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji.
Prawo autorskie pomaga w zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Przyznając ochronę prawno-autorską reklamom, sloganom reklamowym, krótkim formom wypowiedzi znakom towarowym, afiszom, zaproszeniom, ogłoszeniom itp. zmniejsza nieuczciwą konkurencję.
Przestrzeń społeczną wyznaczają 2 obszary
obszar działania poszczególnych jednostek
obszar działania instytucji ( tworzących fundament państwa )
Świat życia ma postać wiedzy kulturowej która jest nieuświadomiona i ujawnia się fragmentami.
Społeczny świat życia jest przeciwstawny wobec systemu społecznego
Świat życia obejmuje całą przestrzeń społeczną, w której żyją ludzie na co dzień i mogą działać „po swojemu” tzn. w sposób żywiołowy kształtować stosunki z innymi ludźmi w obrębie podstawowych grup społecznych – rodziny, sąsiadów, znajomych
Te działania tworzą układ stosunków i więzi społecznych, które integrują różne grupy.
W wymiarze wielu różnych grup zbiorowości dużą rolę odgrywa dynamika i złożoność stosunków społecznych .Do ich ujęcia potrzebne są odpowiednie ramy organizacyjne jakie zapewnia system organizacji państwowej.
System organizacji państwowej składa się z instytucji i mechanizmów regulujących funkcjonowanie podmiotów społecznych i poszczególnych jednostek we wzajemnych kontaktach
Najmocniej regulujące są : instytucje stanowiące i wdrażające prawo oraz instytucje kontrolujące obrót pieniądza.
System władzy politycznej – to organy władzy państwowej i samorządowej
System ekonomiczny – instytucje nadzorujące obrót towarowo- pieniężny np. bank centralny, giełda
Kolonizacja świata życia XX i XXI wiek
We współczesnym społeczeństwie granice między światem życia a systemem zacierają się coraz bardziej.
- jest to wynikiem ekspansywności systemu, który zmierza do regulacji i unifikacji niemal wszystkich obszarów i dziecin życia społecznego.
- w efekcie tego świat życia kurczy się i mamy do czynienia co najwyżej z enklawami świata życia np. pod postacią różnych subkultur.
W strukturze nowoczesnego państwa występują sfery : publiczna, prywatna i instytucji. Sfery te łączą różne związki i zależności umożliwiające przepływ informacji i komunikacja między nimi.
I. Jacobson zakładał, że każdy komunikat językowy, bez względu na poziom komunikowania (interpersonalny czy masowy) oraz kanał za pośrednictwem, którego dociera od nadawcy do odbiorcy, posiada sześć podstawowych funkcji, odpowiadających poszczególnym elementom procesu komunikowania:
Funkcja emotywna (ekspresywna)- ześrodkowana na adresacie, wskazuje na bezpośrednie wyrażenie postawy mówiącego wobec tego, o czym on mówi. Czysty element emotywny w języku stanowią wykrzykniki.
Funkcja odniesienia (referencyjna), dotyczy relacji jakie zachodzą między przekazem językowym a obiektem zainteresowań komunikatu
Funkcja konatywna- związana jest z odbiorcą i opisuje stosunki, jakie zachodzą między nim a przekazem, przy czym chodzi o to, aby komunikat ten wywołał określone reakcje adresata.
Funkcja fatyczna koresponduje z całym kontekstem procesu komunikowania i służy pobudzeniu i utrzymaniu uwagi interlokutora, potwierdzeniu, przedłużeniu lub przerwaniu kontaktu między nadawcą i odbiorcą. Funkcja ta pozwala stwierdzić czy kanał komunikowania funkcjonuje prawidłowo
Funkcja metajęzykowa dotyczy kodu, w którym zapisane jest znaczenie komunikatu. Funkcja ta pozwala określić na ile przekaz jest zrozumiały dla odbiorcy i w jakim stopniu uwzględnia jego kompetencje językowe
Poetycka funkcja językowa- nastawienia na sam komunikat; skupienie się na komunikacie dla niego samego. Funkcja ta jest dominantą w zakresie sztuki słowa.
II. Peirce uznawany jest za twórcę amerykańskiej tradycji semiotycznej.
Stworzył on model trójkątny, umieścił na jego wierzchołkach: znak, to do czego on się odnosi, i użytkownika tego znaku. Każdy z tych trzech punktów jest ściśle powiązany z pozostałymi i może zostać zrozumiany tylko w ich kontekście.
Znak jest tym, co pod pewnymi względami i przy pewnym uprawomocnieniu jakaś rzecz dla kogoś oznacza. To, że „zwraca się” do kogoś, znaczy, że tworzy w umyśle tej osoby albo ekwiwalent znaku, który nazywam Interpretantem pierwszego znaku, albo rozszerzony znak. To, co dany znak oznacza, nazywam jego przedmiotem.”
III. Chomsky stworzył gramatykę transformacyjno-generatywną. Według tego modelu język to nieskończony zbiór zdań.
Podstawowym zadaniem tej teorii jest wyjaśnienie, w jaki sposób można za pomocą środków skończonych tworzyć i rozumieć (inaczej: generować) nieskończony zbiór zdań. Na tworzenie zdań patrzy się w dwóch płaszczyznach: wykonania i kompetencji.
Wykonanie jest to tworzenie i odbieranie jednorazowych, empirycznych zdań tekstowych, które układają się w teksty językowe.
Kompetencja jest to nieuświadamiana sobie przez użytkowników języka wiedza o tym, jak tworzyć zdania. Pozwala ona zrozumieć i zbudować coraz to nowe wypowiedzi, nawet metaforyczne i wieloznaczne. Nie jest nabyta w procesie uczenia się gramatyki, ale w procesie przyswajania języka.
a) Psychologia bada prawa i zjawiska rządzące zachowaniami człowieka. Refleksja psychologiczna odnosi się do sposobu w jaki uczestnicy procesu i działania postrzegają się nawzajem np. życzliwość lub jej brak, komunikowanie formalne lub bezpośrednie. Refleksja ta mówi, jak te elementy wpływają na działanie komunikowania.
b) Socjologia jest nauką o życiu grupowym człowieka. Bada stosunki grupowe, interpersonalne podczas procesu komunikowania
Refleksja socjologiczna zmierza do oddzielenia opinii ludzi od rzeczywistości – opinie mogą być adekwatne, ale mogą być również fałszywe. Relacja między opiniami, a rzeczywistością jest niezwykle złożona; np. ideologia może stać się opinią, a ta następnie rzeczywistością.
I. Pochodzenie:
Komunikologia (nauka o komunikowaniu), jest najmłodszą nauką społeczną określaną jako obszar studiów zajmujących się naturą, procesem i systemem znaków wszystkich form komunikowania, które obejmują czas, przestrzeń, osobowość, okoliczności.
Nauka zaczęła się kształtować na przełomie lat 40/50 XXw. w obrębie dwóch amerykańskich nurtów badawczych tzw. Szkoły Chicagowskiej (kierowanej przez Roberta Ezra Parka) oraz w ramach amerykańskiego pragmatyzmu społecznego. Naukę ukształtowali badacze zajmujący się takimi dziedzinami badawczymi jak: psychologia społeczna i eksperymentalna, socjologia, politologia, antropologia, filozofia, historia, semiologia, statystyka.
II. Główne problemy
- relacje między mediami a społeczeństwem
- zakres i siła wpływu mediów na zachowania oraz postawy odbiorców
- Problematyka badań różni się w zależności od szkoły, np. behawioryści koncentrują się na wpływie mediów na odbiorców, natomiast funkcjonaliści na nieobecności tego wpływu. Pierwsi mówią o mocnych mediach i o ich omnipotencji, drudzy o słabych środkach masowego przekazu. Przedmiot badań jest ten sam, ale różna problematyka.
III. Najważniejsze ośrodki badawcze
- szkoła Toronto – Centre for Media Studies University of Toronto
- Columbia Uniwersity w Nowym Jorku
IV. Szkoły komunikowania
Wyróżnia się dwa nurty: amerykański (szkoła empiryczna) i europejski (szkoła krytyczna)
Szkoła empiryczna:
Przedmiotem badań są popularne wierzenia, opinie, wyobrażenia masowe, rytuały
Zajmuje się informacją
Analizuje zjawiska współczesne w odniesieniu do społeczno-demograficznych kategorii odbiorców
Badane są fakty obecnie występujące
W trakcie badań empirycznych dobór technik, metod i procedur badawczych jest ważniejszy niż problem jaki bada („kult danych empirycznych) .W badaniach wykorzystuje się źródła wypracowane przez samego badacza.
Organizacja warsztatu pracy: duży zespół badawczy, komisja doradcza, praca na doraźne, bezpośrednie i pilne zlecenie praktyków
Charakter badacza: doskonale przystosowany do stylu działania wielkich organizacji, których ideologię podziela bądź związany jest z nimi jako ekspert
Efekty badań: to, co mówi ekspert jest prawdziwe, ale nie wie czy jest ważne
Teorie zaliczane do tej szkoły to: funkcjonalizm amerykański, teoria użytkowania i korzyści, agenda setting, teoria zwana koncepcją dramaturgiczną życia społecznego, szkoła Palo Alto, spirala milczenia
Szkoła krytyczna:
Przedmiotem badań są : społeczne uwarunkowania myśli filozoficznej, religijnej, moralnej, naukowej
Zajmuje się wiedzą
Analizuje przeszłość w powiązaniu ideologii, przekonań politycznych, poglądów naukowych z globalną strukturą społeczną, szczególnie ze strukturą klasowo-warstwową
Spekulacja na podstawie materiałów z długich okresów historycznych
Metody badawcze: wykorzystuje wszystkie rodzaje materiałów historycznych, mało interesując się problemami metodologicznymi (krytyka źródeł historycznych)
Organizacja warsztatu pracy: praca indywidualna badacza, czasami z pomocą jednego lub dwóch asystentów
Charakter badacza: wyobcowany z aktywnego życia społecznego
Efekty badań: to, co mówi ekspert jest ważne, ale nie wie czy jest to prawdziwe
Teorie zaliczane do tej szkoły to: szkoła frankfurcka, ekonomia polityczna komunikowania, Cultural Studiem, strukturalizm i semiologia.
V. Miejsce dyscypliny na mapie współczesnej nauki.
Znajduje się w kręgu nauk humanistycznych, jest nauką interdyscyplinarną. Usytuowana w pobliżu takich nauk jak: socjologia, politologia, psychologia społeczna, filozofia, antropologia, psychiatria.
Pojęcie paradygmatu wprowadził Thomas Kuhn w 1960 r. w swojej pracy „Struktura rewolucji naukowych”.
Paradygmat naukowy jest zbiorem zasadniczych i najważniejszych koncepcji oraz założeń, obowiązujących w określonym czasie w nauce, dotyczących istoty świata, natury i przedmiotu badań danej dziedziny wiedzy.
Paradygmat wg Gobana-Klasa jest specyficznym wzorcem teoretycznym opierającym się na akceptacji pewnego postępowania, który jest wynikiem wcześniejszych studiów empirycznych.
Wg Mrozowskiego paradygmat jest uporządkowaną i skodyfikowaną teorią, sprowadzoną do najbardziej fundamentalnie i lapidarnie ujętych stwierdzeń.
Cztery główne paradygmaty:
Paradygmat dominujący
Paradygmat instytucjonalny
Paradygmat krytyczny
Paradygmat techniczny
Cztery paradygmaty dominujące :
paradygmat cybernetyczny – przedmiotem analizy są mechanizmy komunikowania występujące zarówno w maszynach, jak i u ludzi; badania kanałów przepływu informacji, sieci informacyjnych; koncentracja badaczy na elementach kanału komunikacyjnego;
paradygmat behawioralny – jego źródła to psychologiczny model bodziec-reakcja (każdemu bodźcowi odpowiada określona reakcja, którą można przewidzieć). Wpływ mediów na ludzi;
paradygmat funkcjonalny – badacze zajmują się problematyką funkcji komunikowania, jawnych i ukrytych oraz dysfunkcji, także kanałami wpływu środków masowego przekazu na społeczeństwo;
paradygmat interpretacyjny – koncentruje się wokół działania społecznego (analiza znaczeń, w jaki sposób ludzie nadają sens światu i kształtują swoje zachowania komunikacyjne)