WYKŁAD 1

Geodezyjne urządzanie terenów rolnych i gospodarka ziemią

Dwie przeciwstawne grupy (odnośnie definiowania zagadnienia):

1. Nauka techniczna

Jest to nauka czysto techniczna, zajmująca się geodezyjnym organizowaniem struktury terenowej obszarów rolnych. Chodzi tutaj o czynności techniczne, do których można zaliczyć:

• inwentaryzację struktury terenowej (w postaci map, rejestrów pomiarowych, różnych wykazów i zestawień danych),

• techniczne przeprowadzenie klasyfikacji gruntów i geodezyjne ujęcie tej klasyfikacji,

• projektowanie nowej struktury terenowej i geodezyjne jej ujęcie na mapie,

• przeniesienie projektu nowej struktury na grunt.

• Planiści

Główny nacisk położony jest na szerokim zakresie prac planistycznych, które są podstawą do oceny istniejącej struktury terenowej, a także do zaprojektowania nowej struktury.

Sztuka geodezyjna ma za zadanie znalezienie takiego rozwiązania, które uwzględnia takie elementy, jak:

• parametry geometryczne działek (gospodarstw) rolnych,

• warunki glebowe,

• rzeźba terenu,

• stosunki wodne,

• istniejąca sieć drogowa,

• rodzaj zabudowy.

Sztuka planowania ma za zadanie znalezienie takiej koncepcji, która umożliwi otrzymanie:

1. najefektywniejszej produkcji z gleb

• o określonym składzie mineralnym i biochemicznym,

• o określonych stosunkach wodnych,

• o określonym położeniu,

• o określonym ukształtowaniu terenu;

2. najefektywniejszej produkcji w określonym klimacie;

3. najefektywniejszej produkcji przy określonym podziale na działki oraz zagospodarowania terenu;

4. wzięcie pod uwagę także potrzeby całej wsi i regionu, jak:

• zaopatrzenie w wodę,

• urządzenia przeciwpożarowe,

• place do magazynowania płodów rolnych,

• urządzenia sportowe i rekreacyjne,

• cmentarze,

• elementy użyteczności publicznej.

Rycina

Głównym przedmiotem badań jest ziemia - rozpatrywana w dwojaki sposób:

1. ziemia w sensie fizycznym:

• rozumiana jako użytki rolne - produkcja rolna,

• ziemia użytki - która ma wpływ na produkcję, np. rowy czy drogi (produkcja się tu nie odbywa);

1. ziemia w sensie elementów ją pokrywających:

• naturalna roślinność - projektowanie przedsięwzięć przeciwerozyjnych,

• budynki, budowla i urządzenia, drogi itp. - odpowiednie ich rozmieszczenie - zaprojektowanie pozwoli zmniejszyć koszty.

Ziemia - gleba - działka posiadająca następujące atrybuty:

• każda działka gruntowa (użytek gruntowy) jest unikalna pod względem lokalizacji oraz struktury wewnętrznej,

• obszary ziemi są nieprzemieszczalne w przestrzeni - nieruchomość jest fizycznie nieruchoma,

• ziemia jest trwała (stała w czasie),

• podaż ziemi jest ograniczona, gdyż zasobów nie można zwiększyć,

• ziemia jest użyteczna dla ludzi.

Przyjmując cel, jakiemu użytki gruntowe służą, otrzymamy 7 następujących grup użytków gruntowych:

1. użytki rolne,

2. grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione,

3. grunty zabudowane i zurbanizowane,

4. użytki ekologiczne,

5. nieużytki,

6. grunty pod wodami,

7. tereny różne.

Użytki rolne

Dzielą się na:

a) grunty orne - R - są to:

• poddane stałej uprawie mechanicznej, mającej na celu produkcję ziemiopłodów rolniczych lub ogrodniczych, w tym ogrody działkowe, szklarnie, inspekty,

• nadające się do uprawy, ale zajęte pod plantacją chmielu, wikliny, drzew (np. choinek) oraz szkółki drzew ozdobnych i krzewów,

• ugory, odłogi (grunt orny wyłączony celowo z normalnego toku produkcji; ugory czarne - w okresie ugorowania ziemia jest uprawiana, ale nie zostaje obsiana żadną rośliną; ugory zielone - w okresie ugorowania ziemia jest zasiana roślinami przeznaczona do zaorania; odłogi - grunt orny nie uprawiany przez okres co najmniej 2-letni);

b) sady - oznaczone symbolem S-Ł, S-R, S-Ps

Sady są to grunty o powierzchni co najmniej 0,1 ha zasadzone drzewami i krzewami owocowymi o zwartym nasadzeniu (min. 600 drzew lub 2000 krzewów na ha), szkółki drzew i krzewów owocowych oraz winnice.

c) łąki trwałe - Ł - grunty o wysokim poziomie wody gruntowej, pokryte zwartą wieloletnią roślinnością, złożona z licznych gatunków traw, roślin motylkowych i ziół, tworzących ruń łąkową, systematycznie koszoną, a w rejonach górskich - hale i połoniny z zasady koszone;

d) pastwiska - Ps - grunty o niższym poziomie wód gruntowych w stosunku do łąk, pokryte wieloletnią roślinnością, złożoną z licznych gatunków traw, roślin motylkowych, ziół, tworzących ruń łąkową, z reguły wykaszane, a w rejonach górskich - hale i połoniny wypasane,

e) grunty orne zabudowane - B-R, B-Ł, B-Ps

Są to grunty zajęte pod budynki mieszkalne oraz inne budynki i urządzenia budowlane służące produkcji rolniczej, nie wyłączając produkcji rybnej oraz przetwórstwa rolno-spożywczego (kotłownia, komórki, garaże, szopy, stodoły, wiaty, spichlerze, budynki inwentarskie, place składowe i manewrowe), a także zajęte pod ogródki przydomowe w gospodarstwach rolnych.

f) grunty pod stawami - Wsr - grunty pod zbiornikami wodnymi (z wyj. jezior i zbiorników zaporowych z urządzeniami do regulacji poziomu wód), wyposażonymi w urządzenia hydrotechniczne, nadającymi się do chowu i hodowli, przetrzymywania ryb, obejmujące powierzchnię ogroblowaną wraz z systemem rowów oraz tereny przyległe do stawów i z nimi związane, a należące do obiektu stawowego.

g) grunty pod rowami - W - grunty zajęte pod otwarte rowy pełniące funkcje urządzeń melioracji wodnych dla gruntów wykorzystywanych do produkcji rolniczej.

Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione

Dzielą się na:

1) lasy - Ls - grunt (wg ustawy o lasach):

1. o zwartej powierzchni co najmniej 0,1 ha, pokryty roślinnością leśną - drzewami i krzewami oraz runem leśnym - lub przejściowo jej pozbawiony (zręby, halizny i płazowiny).

Są to grunty przeznaczone:

- do produkcji leśnej

• stanowiące rezerwaty przyrody

• wchodzące w skład parku narodowego

• wpisane do rejestru zabytków

1. związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane na potrzeby gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasów, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

2) grunty zadrzewione i zakrzewione - Lz lub w przypadku zadrzewień śródpolnych, zaistniałych na gruntach objętych klasyfikacją gleboznawczą - symbolem Lz-R, Lz-Ł, Lz-Ps

Są to grunty porośnięte roślinnością leśną, których pole powierzchni jest mniejsze od 0,1 ha, a także:

• śródpolne skupiska drzew i krzewów nie zaliczone do lasów,

• tereny torfowisk, pokrytych częściowo kępami krzewów i drzew karłowatych,

• grunty porośnięte wikliną w stanie naturalnym oraz krzewiastymi formami wierzb w dolinach rzek i obniżeniach terenu,

• przylegające do wód powierzchniowych grunty porośnięte drzewami lub krzewami, stanowiące biologiczną strefę ochronną cieków i zbiorników wodnych,

• jary i wąwozy pokryte drzewami i krzewami w sposób naturalny lub sztuczny w celu zabezpieczenia przed erozją, nie zaliczone do lasów,

• wysypiska kamieni i gruzowiska porośnięte drzewami i krzewami,

• zadrzewione i zakrzewione tereny nieczynnych cmentarzy, poza zwartymi kompleksami lasów,

• skupiska drzew i krzewów mające charakter parków, ale nie wyposażone w urządzenia i budowle służące rekreacji i wypoczynkowi.

Grunty zabudowane i zurbanizowane

Dzielą się na:

1. tereny mieszkaniowe - B - nie są to tereny wykorzystywane do produkcji rolnej i leśnej, zajęte pod budynki mieszkalne, urządzenia funkcjonalne związane z budynkami mieszkalnymi podwórza, dojazdy, przydomowe place gier i zabaw itp.), ogródki przydomowe,

2. tereny przemysłowe - Ba - grunty zajęte pod budynki i urządzenia służące produkcji przemysłowej, a także: ujęcia wody, oczyszczalnie ścieków, stacje transformatorowe, czynne hałdy i wysypiska, urządzenia magazynowo-składowe itp.)

3. inne tereny zabudowane - Bi - związane z administracją, służbą zdrowia, handlowe, kultu religijnego, itp.

4. zurbanizowane tereny niezabudowane - Bp - grunty przeznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę, wyłączone z produkcji rolnej i leśnej,

5. tereny rekreacyjno-wypoczynkowe nie zajęte pod budynki - Bz:

• tereny ośrodków wypoczynkowych,

• tereny o charakterze zabytkowym,

• tereny sportowe,

• tereny spełniające funkcje rozrywkowe,

• ogrody zoologiczne i botaniczne,

• tereny zieleni nieurządzonej nie zaliczone do lasów oraz gruntów zadrzewionych i zakrzewionych,

6. użytki kopalne - K - czynne odkrywkowe kopalnie, w których odbywa się wydobycie kopalin,

7. tereny komunikacyjne:

• drogi - dr - grunty w granicach pasów drogowych dróg publicznych i wewnętrznych - drogi: krajowe, wojewódzkie, powiatowe, gminne,

• drogi w osiedlach mieszkaniowych,

• drogi dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych oraz do obiektów użyteczności publicznej,

• place postojowe i manewrowe przy dworcach kolejowych, autobusowych i lotniczych, portach morskich i rzecznych i innych oraz ogólnodostępne dojazdy do ramp wyładowczych i placów składowych.

Grunty zajęte pod wewnętrzną komunikację gospodarstw rolnych, leśnych oraz poszczególnych nieruchomości nie są drogą. Grunty te zalicza się do przyległego do nich użytku gruntowego.

• tereny kolejowe - Tk - grunty zajęte pod obiekty, budowle i inne urządzenia przeznaczone do wykonywania i obsługi ruchu kolejowego (torowiska kolejowe, stacje, rampy, bocznice kolejowe itp.),

• inne tereny komunikacyjne - Ti:

• porty lotnicze,

• urządzenia portowe,

• naziemne obiekty, budowle górskich kolei linowych,

• torowiska tramwajowe poza pasami ulic i dróg, a także obiekty i urządzenia związane z komunikacją miejską,

• urządzone parkingi poza lasami państwowymi, dworce autobusowe,

• wały ochronne wód przystosowane do ruchu kołowego.

Użytki ekologiczne

E - prawnie chronione pozostałości ekosystemu, tj. naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne „oczka wodne”, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce.

Do określenia, ustanowienia użytku ekologicznego niezbędne jest rozporządzenie wojewody lub uchwała właściwej rady gminy. Podejmowane są one na podstawie przepisów o ochronie przyrody.

Nieużytki

N - dzielą się na:

• niezakwalifikowane do użytków ekologicznych (bagna, topieliska, trzęsawiska, moczary, piaski, naturalne utwory fizjograficzne, jak urwiska, strome stoki, ale nie zadrzewione i zakrzewione),

• nieprzeznaczone do rekultywacji wyrobiska po wydobywaniu kopalin.

Grunty pod wodami

1. grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi - Wm - część Zatoki Gdańskiej, część Zalewu Wiślanego itp.,

2. grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi - Wp - w rzekach, potokach górskich, itp. Zawsze należą od Skarbu Państwa.

3. grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi - Ws.

Tereny różne

Tr - są to:

1. grunty przeznaczone do rekultywacji oraz niezagospodarowane grunty zrekultywowane,

2. wały ochronne nieprzystosowane do ruchu kołowego.

Do Tr zalicza się wszystkie pozostałe grunty, których nie można zaliczyć do innych użytków.

Do terenów przeznaczonych do rekultywacji zalicza się zdegradowane lub zdewastowane grunty, takie jak: nieczynne hałdy, wysypiska, zapadliska, tereny po działalności przemysłowej i górniczej oraz po poligonach wojskowych, dla których właściwe organy zatwierdziły projekty rekultywacji.

WYKŁAD 2

Gospodarstwo rolne zostało zdefiniowane w 2 aktach prawnych:

Gospodarstwo rolne (wg Kodeksu cywilnego) - są to grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Gospodarstwo rolne (wg ustawy o podatku rolnym z 1984 r.) - za gospodarstwo rolne uważa się obszar użytków rolnych, gruntów pod stawami oraz sklasyfikowanych w operatach ewidencyjnych jako użytki rolne, gruntów pod zabudowaniami związanymi z prowadzeniem tego gospodarstwa o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 1 ha przeliczeniowy, stanowiący własność lub będący w posiadaniu osoby fizycznej lub osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej.

GRUNTY ROLNE (ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych) - są nimi:

• określone w ewidencji gruntów jako użytki rolne,

• pod stawami rybnymi i innymi zbiornikami wodnymi służącymi wyłącznie na potrzeby rolnictwa,

• pod wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych budynkami mieszkalnymi oraz innymi budynkami i urządzeniami służącymi wyłącznie na potrzeby rolnictwa,

• pod budynkami i urządzeniami służącymi bezpośrednio produkcji rolniczej uznanej za dział specjalny, stosownie do przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku dochodowym od osób prawnych,

• parki wiejskie oraz pod zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi, w tym również pod pasami przeciwerozyjnymi i urządzeniami przeciwerozyjnymi,

• pracowniczych ogródków działkowych w ogródków botanicznych,

• pod urządzeniami: melioracji wodnych, przeciwpowodziowych i przeciwpożarowych, zaopatrzenia rolnictwa w wodę, kanalizacji oraz utylizacji ścieków i odpadów na potrzeby rolnictwa i mieszkańców wsi,

• zrekultywowane na potrzeby rolnicze,

• torfowiska i oczka wodne,

• pod drogami do gruntów rolnych.

Nie uważa się za grunty rolne gruntów znajdujących się pod parkami i ogrodami wpisanymi do rejestru zabytków.

Nie są gruntami rolnymi - nie podlegają opodatkowaniu:

• grunty pod jeziorami i wodami płynącymi, zbiornikami służącymi do zaopatrzenie ludności w wodę, wałami przeciwpowodziowymi,

• nieużytki,

• grunty wpisane do rejestru zabytków i utrzymywane zgodnie z przepisami o ochronie zabytków,

• grunty zajęte na prowadzenie innej działalności gospodarczej niż produkcję rolniczą, jak też wyłączone na cele nierolnicze (z zastrzeżeniem, że w przypadku prowadzenia na nich działalności rolniczej podlegają opodatkowaniu przez okres do 2 lat od dnia wydania decyzji administracyjnej o wyłączeniu),

• działki przyzagrodowe członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, którzy osiągnęli wiek emerytalny, bądź są inwalidami I lub II grupy.

Działka (wg rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków) - jest to ciągły obszar gruntu położony w granicach jednego obrębu, jednorodny pod względem prawnym, wydzielony z otoczenia za pomocą linii granicznych.

Nieruchomość (wg Kodeksu cywilnego) - są to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale związane z gruntem lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

Nieruchomość rolna (wg Kc) - są to nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.

Część składowa gruntu (wg Kc) - budynki i urządzenia trwale związane z gruntem, jak również drzewa i rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Budynki rolnicze (wg Standardów Rzeczoznawców Majątkowych) - są to budynki związane z prowadzeniem działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym, w tym służące do produkcji, przechowywania środków produkcji i magazynowania produktów rolniczych.

Budowle rolnicze (wg SRM) - są to budowle dla potrzeb rolnictwa i przechowalnictwa produktów rolnych, w szczególności takie, jak:

• zbiorniki na płynne odchody zwierzęce,

• płyty do składowania obornika,

• silosy na zboże i paszę,

• zbiorniki biogazu.

Urządzenia (wg Kc) - służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należące do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu.

Częścią składową nieruchomości (wg Kc) - są prawa związane z jej własnością.

Uprawy i zasiewy (SRM) - są to rolnicze plantacje jednoroczne oraz mogą nimi być plantacje roślin dwuletnich lub plantacje roślin wieloletnich, jeżeli przepisy szczególne tak mówią.

Kultury wieloletnie (wg SRM) - są to rolnicze plantacje roślinne zielne, krzewinkowe, krzewiaste i drzewiaste, a w szczególności plantacje, szkółki roślin sadowniczych i ozdobnych, plantacje nasienne roślin wieloletnich.

Budynek (Prawo budowlane) - jest to obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach.

Budynek, jego układ funkcjonalny i przestrzenny, ustrój konstrukcyjny oraz rozwiązania techniczne i materiałowe elementów budowlanych powinny być zaprojektowane w sposób odpowiadający wymaganiom wynikającym z jego usytuowania i przeznaczenia. W zależności od charakteru wyróżniamy:

• budynki mieszkalne,

• budynki użyteczności publicznej,

• budynki zamieszkania zbiorowego,

• budynki przemysłowe,

• budynki gospodarcze,

• budynki inwentarskie,

• budynki usługowe.

Obiekt małej architektury - niewielki obiekt, a w szczególności:

1. kultu religijnego, jak: kapliczki, krzyże przydrożne, figury,

2. posągi, wodotryski i inne elementy architektury ogrodowej,

3. obiekty użytkowe służące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku, jak: piaskownice, huśtawki, drabinki, itp.

Budowla - można je podzielić na:

• budowle liniowe (niekubaturowe), takie jak: lotnisko, drogi, linie kolejowe, itp.,

• budowle kubaturowe, których wyodrębnione części mają objętość 1000 m3, takie jak: bunkry, silosy, budowle ziemne (zapory),

• fundamenty pod maszyny i urządzenia,

• budowle tymczasowe - jest to budowla przeznaczona do czasowego użytkowania, które po upływie określonego czasu przewidziane jest do rozbiórki lub demontażu,

• itp.

Scalenie gruntów

Jest to jeden z głównych zabiegów urządzenioworolnych.

Zabieg ten reguluje ustawa z dnia 28 marca 1982 r. o scaleniu i wymianie gruntów.

Należy zwrócić uwagę, że jest to zupełnie inny zabieg, kierujący się innymi zasadami niż scalenie i podział.

Scalenie - jest to tworzenie korzystniejszych warunków gospodarowania w rolnictwie i leśnictwie poprzez:

1. poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych, lasów i gruntów leśnych,

2. racjonalne ukształtowanie rozłogów gruntów,

3. dostosowanie granic nieruchomości do systemu urządzeń melioracji wodnych, dróg oraz rzeźby terenu.

Obszar scalenia - obejmuje grunty położone w jednej lub kilku wsiach bądź w ich częściach.

Nie wszystkie grunty podlegają scaleniu. Są to grunty:

1. na których znajdują się zakłady górnicze i przemysłowe oraz prowadzona jest eksploatacja kopalin,

2. na których znajdują się zabytki historyczne, architektoniczne i rezerwaty przyrody,

3. użytkowane na cele gospodarki rybackiej,

4. przeznaczone na cele specjalne,

5. grunty zabudowane mogą być scalane tylko na wniosek właściciela i pod warunkiem rozbiórki lub przeniesienia przez niego zabudowań w oznaczonym terminie albo wyrażenia zgody na dokonanie rozliczenia wartości zabudowań w gotówce bądź w innej formie,

6. za grunty stanowiące współwłasność można, za zgodą współwłaścicieli, wydzielić odrębne dla każdego z nich grunty odpowiadające wartości udziałów we współwłasności.

Postępowanie scaleniowe z reguły przeprowadzane jest na koszt Skarbu Państwa.

Wyjątek!!!

Scalenie gruntów w związku z budową autostrady, koszty scalenia gruntów i ich wymiany oraz poscaleniowego zagospodarowania gruntów pokrywa Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad.

Organem właściwym w tym postępowaniu jest starosta.

Organem wyższego stopnia z zakresu scalenia jest Samorządowe Kolegium Odwoławcze - do którego można wnieść odwołanie w zakresie ustaleń związanych ze scaleniem.

Postępowanie scaleniowe może być wszczęte:

• na wniosek właściciela (koszty Skarb Państwa):

• na wniosek większości właścicieli gospodarstw rolnych, położonych na projektowanym obszarze scalenia,

• na wniosek właściciela gruntów, których łączny obszar przekracza połowę powierzchni projektowanego obszaru scalenia;

• z urzędu:

po uprzednim uzyskaniu opinii rady sołeckiej, a także działających na terenie danej wsi społeczno-zawodowych organizacji rolników, jeżeli:

• grunty Państwowego Funduszu Ziemi, których powierzchnia przekracza 10% projektowanego obszaru scalenia, nie mogą być racjonalnie zagospodarowane bez scalenia,

• ukształtowanie rozłogów gruntów na projektowanym obszarze scalenia wskutek działalności przemysłowej, przebiegu istniejących lub budowanych dróg publicznych, kolei, rurociągów naziemnych oraz zbiorników wodnych lub urządzeń melioracji wodnych zostało lub zostanie znacznie pogorszone,

• o scalenie wystąpi z wnioskiem osoba, której grunty wymagają poprawienia rozłogu, a jednocześnie scalenie to nie pogorszy warunków gospodarowania innym uczestnikom postępowania.

Wszczęcie postępowania scaleniowego lub wymiennego następuje w drodze postanowienia starosty.

Postanowienie takie powinno zawierać:

1. określenie granic i powierzchnia obszarów scalenia lub wymiany gruntów,

2. wykaz uczestników scalenia lub wymiany gruntów,

3. przewidywany termin zakończenia prac scaleniowych lub wymiennych.

Postępowanie to odczytuje się na zebraniu uczestników scalenia, zwołanych przez starostę, a ponadto wywiesza się je na okres 14 dni w lokalach urzędów gmin, na których terenie są położone grunty objęte scaleniem, oraz na tablicach ogłoszeń we wsiach, których grunty tworzą obszar scalenia.

Na postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego służy zażalenie.

Organem decyzyjnym jest starosta.

Uczestnicy scalenia lub wymiany otrzymują grunty o równej wartości szacunkowej w zamian za dotychczas posiadany.

Za równą wartość szacunkową uważa się również wartość o różnicy nie przekraczającej 3%.

W wypadkach gdy ze względów technicznych nie jest możliwe wydzielenie gruntów o równej wartości szacunkowej, stosuje się dopłaty pieniężne.

Dopłaty te przysługują za różnice wartości szacunkowej przekraczającej 3 %.

Wysokość dopłat ustala się wg cen przyjętych przy szacowaniu gruntów objętych scaleniem lub wymianą.

Cykl procesu scalenia:

1. Ustalenie stanu władania i użytkowania gruntów na obszarze urządzenioworolnym.

2. Ocena warunków terenowych na potrzeby kształtowania przestrzeni wiejskiej:

1. studia warunków fizjograficznych,

2. studia warunków glebowych,

3. ocena przestrzennych warunków gospodarowania.

3. Projekt ogólny scalenia.

4. Szacunek porównawczy gruntów w postępowaniu scaleniowym.

5. Wstępny (przybliżony) projekt rozmieszczenia działek.

6. Bilans projektu - współczynnik potrąceń ze względu na projektowanie elementów infrastruktury społecznej.

7. Szczegółowy projekt gospodarczy.

8. Projekt techniczny z wyniesienia nowego stanu w teren.

WYKŁAD 3

Ocena istniejącego zasobu geodezyjno-kartograficznego

Mapy do celów projektowych powinny odznaczać się przejrzystością (dokładnością) oraz zapewniać wymaganą dokładność opracowania i wyznaczania projektu na gruncie.

W ocenie mapy pod kątem jej przydatności uwzględnia się:

1. dokumentalność mapy,

2. sposób opracowania,

3. krój i skalę,

4. jakość podłoża, na którym sporządzono mapę,

5. jakość i przejrzystość rysunku,

6. uzbrojenie mapy w osnowę geodezyjną, matematyczną,

7. treść mapy w zakresie dokładności jej pomiaru i przydatności do prac projektowych (aktualność i kompletność treści),

8. dokładność techniczna mapy, jej kartometryczność i deformację oraz dokładność wykonania na mapie czynności obliczenia powierzchni.

Ocenę wykonuje się również dla operatów technicznych i ewidencji gruntów w zakresie niezbędnym dla prac technicznych, przewidzianych dla realizacji na danym terenie. Wyniki oceny przedstawione są na ogół w formie opisowej i tabelarycznej oraz graficznie na kopiach ocenianej mapy.

Dokumentalność mapy:

• nie ma istotnego znaczenia w ocenie przydatności mapy pod względem technicznym do prac urządzenioworolnych, jednak uwzględnianie w badaniach elementów dokumentacji może ułatwić opracowanie metryki nowej mapy, powstałej w wyniku przeprowadzenia zabiegu urządzenioworolnego. Ponadto ocena dokumentalności jest niezbędna pod względem formalnym.

Uwzględnia się tu te elementy formalne i prawne w legendzie mapy, które wg art. 244 Kodeksu postępowania cywilnego nadają mapie moc dokumentu. Są to:

1. administracyjna nazwa obiektu lub nazwa mapy w postaci jej godła,

2. rodzaj prac, w wyniku których mapa powstała i data ich wykonania,

3. podstawowe normy techniczne, na których podstawie mapę sporządzono,

4. wykonawca prac polowych i kameralnych, związanych ze sporządzeniem mapy (nazwa przedsiębiorstwa geodezyjnego),

5. klauzule o wykonaniu przewidzianych przepisami kontroli technicznych i przyjęciu mapy (razem z operatem technicznym) do zasobu geodezyjno-kartograficznego właściwego ośrodka dokumentacji.

Sposób opracowania mapy:

• badanie to ma charakter pomocniczy - pozwala na ogólna orientację co do stosowanych metod i dokładności:

- pomiaru terenowego,

- obliczeń kameralnych,

- kartowania pierworysu mapy.

Mapy spełniające wymagania w pracach urządzenioworolnych otrzymuje się:

1. metodą pomiaru bezpośredniego - tzw. nowego pomiaru - opartego na założonej w terenie osnowie szczegółowej. Metodę tę stosuje się na obszarach, dla których brak jest map lub tam, gdzie istniejące mapy zdyskwalifikowano z powodu ich niewielkiej wartości,

2. metodą uczytelnienia fotomap - stosowana na obszarach, dla których istnieją opracowania fotogrametryczne,

3. metodą pomiaru uzupełniającego i aktualizacji istniejących oraz zakwalifikowanych do wykorzystania podkładów mapowych. Tą metodą są wykonywane w zasadzie wszystkie z rozwiązań projektowych stosowanych w geodezji rolnej,

4. metoda digitalizacji istniejących map.

Krój mapy:

1. Krój sekcyjny południkowo-równoleżnikowy - linie ramki ograniczającej rysunek na arkuszu mapy są obrazami południków i równoleżników, określonych jako skrajne dla poszczególnych arkuszy mapy w danej skali.

2. Krój sekcyjny prostokątny - linie ramki ograniczającej rysunek mapy na arkuszu są liniami równoległymi dl osi przyjętego układu współrzędnych prostokątnych. Wymiary ramek sekcyjnych na wszystkich arkuszach map w skalach 1:10000 - 1:250 są jednakowe i wynoszą 500 x 800 m.

3. Krój jednostkowy - rysunek poszczególnych części terenu, przedstawionych na oddzielnych arkuszach map jest ograniczony granicami: obszarów administracyjnych, obrębów, nieruchomości, działek oraz granicami.

Skala mapy:

Jest to stopień kartograficznego zmniejszenia terenu.

Jest ona uzależniona głównie od przeznaczenia mapy i od stopnia zagęszczenia rysunku szczegółami sytuacyjnymi. Za dopuszczalne z punktu widzenia przejrzystości rysunku i czytelności mapy uważa się takie zagęszczenie, w którym przeciętne odległości pomiędzy sąsiednimi liniami różnych szczegółów sytuacyjnych nie zaciemniają rysunku i nie utrudniają korzystania z mapy (można przyjąć szacunkowo, że są większe niż 5 mm w skali mapy). Skala powinna zapewniać także dla danego rodzaju prac dokładność graficzną przedstawienia wyników na mapie, co można uzyskać przez jej zwiększenie.

Najwłaściwszą i zarazem najczęściej stosowaną skalę mapy wykorzystywanych do technicznych prac urządzeniowych jest skala 1:5000. Ten stopień zmniejszenia dla zdecydowanej większości obszarów rolnych jest najwłaściwszy ze względu na zachowanie równowagi pomiędzy liczbą i rodzajem szczegółów uwidocznionych na mapie, a jej czytelnością. Skala ta zapewnia także wymaganą dokładność graficznego opracowania wyników, a ponadto pozwala przeciętny obszar urządzeniowy zmieścić na jednym arkuszu.

Dla terenów osiedlowych jest to skala 1:2000. Wynika to z zagęszczenia szczegółów sytuacyjnych w tych terenach oraz konieczności dokładniejszego rozwiązania projektu i jego realizacji w terenie.

Do celów poglądowych, studialnych oraz do ogólnych rozwiązań koncepcyjnych - 1:10000. Nie jest tu potrzebna duża dokładność geograficzna, natomiast korzystne jest, że zapewniają one wgląd w większy obszar terenu przedstawiony na jednym arkuszu.

Podział map ze względu na skalę i stopień uogólnienia map ogólnogeograficznych:

1. mapy wielkoskalowe - 1:500, 1:1 000, 1:2 000, 1:5 000, 1:10 000,

2. mapy średnioskalowe - od 1:10 000 do 1:50 000 włącznie,

3. mapy małoskalowe - od 1:50 000 do 1:500 000,

4. mapy przeglądowe - 1:1 000 000 i mniejsze.

Jakość podłoża:

Jako podłoże mapy wykorzystywane są materiały różnej jakości i przydatności.

Są to papiery kreślarskie i mapowe, kalki techniczne, folie z tworzyw sztucznych.

Dla większości obszarów terenów Polski istnieją mapy numeryczne. Nośnikiem informacji do takiej mapy jest dysk twardy, płyty CD, dyskietki. Mapa powstaje jako wydruk. Mogą być drukowane na bieżąco, dlatego jakość podłoża nie ma dużego znaczenia.

Dla terenów bez mapy numerycznej korzysta się z map, dlatego ważne jest, na jakim podłożu zostały one wykonane.

Uwzględnia się tu:

1. przydatność graficzna, tj. stopień wiązania z tuszem, odporność na skrobanie, ścieranie, itp.,

2. nasiąkliwość i związaną z nią jakość rysunku (rozlewanie tuszu przy kreśleniu linii) oraz przydatność na deformację,

3. wytrzymałość mechaniczna na zerwania, rozdarcia, zginania itp.,

4. przezroczystość, istotna tylko dla materiałów używanych na matryce i inne przezrocza map oraz dokumentów geodezyjnych.

Papier - wykonany ze spilśnionych włókien roślinnych z odpowiednimi dodatkami. Na podłoża map używa się:

• papier kreślarski I i II klasy (brystol zwykły),

• papier kreślarski naklejany na gorąco i prasowany na planszach aluminiowych (Korektostat - najodporniejszy),

• papier mapowy, najczęściej III klasy używany do kopii offsetowych, ksenograficznych, ozalidowych itp.

Papieru o gorszej jakości niż III klasa nie używa się - jest to niedopuszczalne.

Papierowa kalka techniczna - dobra przydatność graficzna, łatwo jednak ulega deformacji, a po dłuższym przechowywaniu staje się podatna na złamania.

Kreślarska kalka płócienna - dobra przydatność graficzna, jest odporna na zerwanie i zginanie, ale ulega większym deformacjom niż kalka techniczna. Na zgięciach i powierzchniach zawilgoconych staje się nieprzezroczysta, co uniemożliwia wykonanie z niej kopii.

Folie z tworzyw sztucznych - stosunkowo dobra przydatność graficzna, jednak powierzchnie, na których umieszczony jest rysunek, muszą być matowe. Nazwy: Folex, Folorex, Stabilen i inne. Folie białe charakteryzują się dużą twardością powierzchniową. Mają mały współczynnik rozszerzalności i dużą odporność na działanie temperatury, wilgoć i reakcje chemiczne. Proces naturalnego starzenia się jest bardzo powolny.

Jakość rysunku i przejrzystość map:

Jest to bardzo ważny element z uwagi na stosowanie metod reprodukcyjnych w sporządzaniu kopii.

Przy ocenie uwzględnia się takie elementy, jak:

• czystość podłoża,

• ostrość i zaczernienie linii rysunku,

• rodzaj zmian wprowadzanych do rysunku i wpływ tych zmian na jakość mapy, przejrzystość jej treści oraz spowodowane zmianami trudności przy jej reprodukcji.

Uzbrojenie mapy w osnowę geodezyjną

Do racjonalnego wykorzystania mapy do celów technicznych niezbędna jest osnowa geodezyjna. Punkty tej osnowy służą do powiązania w jednolitą całość wyników nowych prac geodezyjnych z istniejącymi opracowaniami, wykonanymi wcześniej.

Poziomą osnowę geodezyjną stanowi usystematyzowany zbiór punktów, których wzajemne położenie na powierzchni odniesienia zostało określone przy zastosowaniu techniki geodezyjnej. Wyróżnia się:

• osnowę podstawową I klasy, której punkty wyznacza się z największą dokładnością, a ich rozmieszczenie powinno być równomierne na terenie całego kraju. Wyznacza się w celu nawiązania osnów niższych klas dla zaspokojenie potrzeb gospodarczych, obronnych, naukowych i współpracy międzynarodowej.

Błąd względny wyznaczenia punktu: md d < 5*10^-6

Stopień zagęszczenia: 1 punkt na 60 km²

• osnowę szczegółową II klasy - stanowi ona zbiór punktów będących rozwinięciem I klasy zakładana w celu:

• nawiązania osnowy III klasy,

• sporządzania map wielkoskalowych,

• wykonywania pomiarów realizacyjnych.

Błąd wyznaczenia punktu: mp < 0,05 m

Stopień zagęszczenia osnowy II klasy (łącznie z punktami I klasy) powinien wynosić:

• na terenach intensywnie zabudowanych - 1 punkt na 0,8 km²,

• na terenach rolnych - 1 punkt na 1,5 km²,

• na terenach zwartych kompleksów leśnych - 1 punkt na 12 km².

• osnowę szczegółową III klasy - stanowi ona zbiór punktów. Jest rozwinięciem osnowy szczegółowej II klasy, służących do nawiązania osnowy pomiarowej i wykonania pomiarów geodezyjnych.

Błąd wyznaczenia punktu: mp < 0,10 m

Osnowa pomiarowa jest rozwinięciem osnowy szczegółowej, przy czym rozmieszczenie i sposób rozmieszczenia punktów powinien być dostosowany do konkretnych zadań geodezyjnych.

Błąd wyznaczenia punktu: mp < 0,20 m

Stopień zagęszczenia:

• na terenach intensywnie zabudowanych (łącznie z punktami I i II klasy) - 1 punkt na 15 ha,

• na terenach rolnych - 1 punkt na 30 ha.

Osnowa matematyczna mapy

Jest to zbiór punktów określających przebieg linii siatki kartograficznej arkusza i linii podziału sekcyjnego. W jej skład wchodzą także:

• punkty nawiązania,

• punkty astronomiczne,

• punkty triangulacyjne,

• punkty poligonizacji różnych klas,

• punkty wysokościowe.

Osnowa matematyczna mapy służy do:

• konstruowania elementów treści mapy,

• dokonywania montaży,

• kartowania poszczególnych punktów,

• do wnoszenia wyników pomiaru.

WYKŁAD 4 i 5

Ocena treści mapy:

Treść mapy stanowią umowne znaki graficzne przedstawiające obraz sytuacji terenowej oraz znaki opisowe, będące uzupełnieniem znaków graficznych i opisów mapy.

Znaki graficzne oznaczają przestrzenne rozmieszczenie obiektów, określają ich położenie i rodzaj, podają charakterystyki ilościowe i jakościowe. Znaki graficzne w postaci kropek, linii, deseni i napisów tworzą na mapie elementy kreskowe. Natomiast znaki graficzne w postaci jedno- lub wielobarwnych pól tworzą elementy powierzchniowe mapy.

Za pomocą znaków umownych i metod kartograficznych wprowadza się na mapy elementy geograficzne, a obok grupy elementów fizjograficznych wprowadza się inne.

Do elementów fizjograficznych zalicza się:

• zarysy linii brzegowej, oceanów, mórz, zbiorników wodnych itp.,

• sieć rzeczną i cieków wodnych,

• rzeźbę powierzchni Ziemi,

• elementy glebowe - roślinne i bonitacyjne.

Elementy społeczno-ekonomiczne:

• osiedla ludzkie i zagadnienia osadnictwa,

• sieć komunikacyjna z podziałem na poszczególne rodzaje,

• zjawiska gospodarcze (gospodarka rolna, leśna, przemysłowa).

Elementy administracyjno-polityczne:

• granice z podziałem administracyjnym,

• centra administracji różnych szczebli,

• siedziby władz.

Podział na grupy szczegółów wg dokładności ich pomiaru

Szczegółami I grupy (dokładność pomiaru 0,10 m) są:

• zestabilizowane znakami punkty osnowy wysokościowej, punkty podstawowej osnowy grawimetrycznej, punkty wiekowe osnowy magnetycznej,

• znaki graniczne granicy Państwa, jednostek podziału administracyjnego i działek,

• punkty załamania granic działek,

• obiekty i urządzenia techniczo-gospodarcze, jak: budynki i budowle,

• elementy naziemne uzbrojenia terenu i studnie,

• obiekty drogowe i kolejowe, jak: mosty, wiadukty, przejazdy, tunele, estakady, tory kolejowe, tramwajowe, budynki stacyjne itp.,

• szczegóły uliczne, jak: krawężniki, latarnie, słupy, pomniki, figury i trwałe ogrodzenia.

Szczegółami II grupy są (dokładność pomiaru 0,30 m):

• punkty załamań konturów budowli i urządzeń ziemnych, jak: tamy, wały ochronne, groble, kanały, rowy, nasypy, wykopy,

• boiska sportowe, parki i zieleńce, trawniki, itp.,

• drzewa przyuliczne, pomniki przyrody,

• elementy podziemne uzbrojenia terenu,

• budynki i budowle, których położenie określono wyłącznie fotogrametrycznymi metodami pomiaru.

Szczegółami III grupy są (dokładność pomiaru 0,50 m):

• punkty załamań konturów użytków gruntowych i konturów klasyfikacyjnych,

• naturalne linie brzegowe wód płynących i stojących (wody o nieuregulowanej linii brzegowej),

• linie podziałowe na oddziały w lasach państwowych,

• punkty załamań dróg dojazdowych przebiegających wewnątrz terenów stanowiących własność państwową lub dróg dojazdowych prywatnych,

• inne obiekty o niewyraźnych konturach.

Mapy społeczno-gospodarcze
Mapy gospodarcze	Mapy społeczne
Mapa zasadnicza Mapa podstawowego zagospodarowania terenu: pochodne mapy zasadniczej, zagospodarowania i użytkowania terenu, ewidencji gruntów i budynków, nomenklatur prawnych nieruchomości, istniejących podziałów terenu, nazw placów i ulic, osnów geodezyjnych. Mapy uzbrojenia terenu: sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, cieplnej, gazowej, telekomunikacyjnej, elektromagnetycznej (razem lub osobno), zbiorczego uzbrojenia terenu, geodezyjnej inwentaryzacji sieci przewodów napowietrznych w zakładach. Mapy komunikacji: układu komunikacyjnego, zbiorowej komunikacji miejskiej, organizacji ruchu kołowego, rodzaju nawierzchni ulic, potoków ruchu ulicznego, kontroli ruchu w przestrzeni powietrznej, sieci dróg publicznych, sieci dróg szybkiego ruchu. Mapy gospodarki mieszkaniowej: rozmieszczenia typów budownictwa mieszkaniowego, rozmieszczenia i struktury zasobów mieszkaniowych, intensywność zabudowy mieszkaniowej. Mapy przemysłowe: zakładów przemysłowych, zagospodarowania terenów przemysłowych. Mapy rolnictwa: użytkowania ziemi, struktury władania gruntami, glebowo-rolnicze, glebowo-wilgotnościowe, waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, ograniczeń wynikających z występowania stref uciążliwości, ustalonych miejsc realizacji zatwierdzonych obiektów budowlanych. Mapy usług: rozmieszczenia i charakterystyki obiektów oświaty, kultury, nauki, sztuki, układów zabytkowych i zabytków, rozmieszczenia i charakterystyki obiektów ochrony zdrowia, rozmieszczenia i charakterystyki usług, rozmieszczenia i charakterystyki obiektów łączności. Mapy swobody dyspozycyjnej terenu: gleb chronionych, charakterystyki prawnej terenu wynikającej z tytułu własności.	Mapy demograficzne: rozmieszczenie ludności, gęstość zaludnienia, struktury płci i wieku, struktury zatrudnienia. Mapy wybranych elementów socjalno-bytowych: rozmieszczenie miejsc pracy i struktury zawodowej, migracji dziennych w miastach i aglomeracjach miejskich. Mapy patologii społecznych: chorób społecznych, wypadków samochodowych, przestępczości.

Mapy przyrodnicze[Author ID1: at Thu Nov 21 17:40:00 2002 ]
Mapy fizjograficzne[Author ID1: at Thu Nov 21 17:40:00 2002 ]	Mapy sozologiczne[Author ID1: at Thu Nov 21 17:40:00 2002 ]
Mapy geologiczne: geologiczno-gruntowe, gruntów, zasobów mineralnych. Mapy rzeźby terenu: geomorfologiczne, warstwicowe, spadku terenu. Mapy hydrograficzne: wód powierzchniowych, wód gruntowych, warunków hydrobiologicznych wód powierzchniowych, zasobów podziemnych. Mapy klimatu lokalnego: bonitacje klimatów lokalnych dla potrzeb mieszkaniowych, przemysłowych, rekreacyjnych i wypoczynkowych, nasłonecznienia i lokalnych warunków wietrznych, wpływu obszarów leśnych i wodnych na warunki klimatu lokalnego, wpływu uciążliwych zakładów przemysłowych na warunki klimatu. Mapy glebowe: glebowo-bonitacyjne, glebowej klasyfikacji gruntów, glebowo-przyrodniczej. Mapy szaty roślinnej: charakterystyki siedliskowej, odporności siedliskowej, odporności drzewostanów. Mapy świata zwierzęcego: - rozmieszczenia i charakterystyki dzikich zwierząt.[Author ID1: at Thu Nov 21 17:40:00 2002 ]	Mapy zagrożenia środowiska: zanieczyszczenia wód podziemnych, zanieczyszczenia wód powierzchniowych, erozji gleb, zniszczeń drzewostanu, zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, rozmieszczenia źródeł dewastacji środowiska. Mapy ochrony środowiska: zasobów mineralnych, obszarów przyrodniczo-krajobrazowych, ochrony walorów florystycznych, czystego powietrza i ciszy.[Author ID1: at Thu Nov 21 17:40:00 2002 ]

Treść mapy ewidencyjnej (1:5 000):

1. granice jednostek terytorialnego podziału państwa,

2. granice jednostek ewidencyjnych,

3. granice obrębów,

4. granice działek,

5. opis i kontury użytków gruntowych,

6. opis i kontury klas gleboznawczych,

7. kontury budynków,

8. stabilizowane trwale punkty graniczne,

9. oznaczenia dróg publicznych,

10. granice rejonów statystycznych i ich oznaczenie,

11. studnie, trwałe ogrodzenia, kapliczki, kościoły i inne - w postaci symboli,

12. dane opisowo-informacyjne, jak:

• nazwy jednostek podziału państwa,

• oznaczenia jednostki ewidencyjnej i obrębu,

• numery ewidencyjne budynków i działek,

• numery punktów załamania linii granicznych,

• nazwy ulic, placów, uroczysk, cieków, zbiorników wodnych i innych obiektów fizjograficznych.

Mapy o treści ewidencyjnej - mapy zawierające takie same elementy jak mapy ewidencyjne, różnią się jednak od nich skalą.

Treść mapy topograficznej:

1. elementy osnowy geodezyjnej i matematycznej,

2. granice osiedli, miast, wsi, grup budynków, grup zagród oraz odosobnione zagrody i budynki,

3. granice obiektów przemysłowych,

4. granice terenów rolniczych i socjalno-kulturowych,

5. granice terenów kolejowych oraz urządzeń kolei,

6. drogi oraz urządzenia z nimi związane,

7. kolej oraz urządzenia z nimi związane,

8. wody oraz urządzenia z nimi związane,

9. granice terenów leśnych (nadleśnictw, leśnictw, gajówek),

10. roślinność (grupy drzew, drzewa odosobnione, krzaki zwarte i kępy krzaków, łąki, zarośla, trzciny, sitowia), uprawy i grunty (piaski, kamieniska itp.),

11. rzeźba terenu,

12. utwory fizjograficzne (zapadliska, uskoki, skarpy),

13. granice państwa, jednostek podziału terytorialnego, rezerwatów oraz kontury upraw.

Treść mapy glebowo-rolniczej:

Na mapach tych występują elementy o znaczeniu zasadniczym oraz elementy drugorzędne - sytuacyjne. Skala 1:5 000:

1. kontury kompleksów rolniczej przydatności gleb,

2. typ gleby,

3. podtyp gleby,

4. skład mechaniczny powierzchniowej warstwy gleby,

5. znak głębokości zmiany składu mechanicznego,

6. skład mechaniczny warstw głębszych,

7. linia konturu glebowo-rolniczego,

8. numer konturu,

9. powierzchnia konturu,

10. klasy bonitacyjne,

11. granice konturu klas bonitacyjnych,

12. kontury gleb rolniczo nieprzydatnych, nadających się do zalesienia, z wykazaniem granic jednostek glebowych,

13. kontury lasów, terenów zabudowanych (o zwartej zabudowie) oraz wodozbiorów z zaznaczeniem wód - nieużytków,

14. drogi,

15. kontury nieużytków rolnych,

16. miejsca i numery odkrywek glebowych, jakie zostały opisane i zbadane,

17. granice władania,

18. granice obrębu.

Dokładność położenia punktu na mapie, odległości, kierunku oraz powierzchni

Dokładność podkładu mapowego określa się przez ustalenie średniego błędu wzajemnego położenia identycznych punktów położonych na mapie i w terenie.

Obliczenie wielkości średnich błędów dla konkretnych punktów przeprowadza się na podstawie znajomości błędów poszczególnych operacji, wykorzystując wzór:

m_s = √[m_i²] , gdzie:

m_s - błąd położenia punktu na mapie w milimetrach

1. m₁ - średni błąd położenia środkowego punktu ciągu poligonowego, który wynosi:

1. dla terenów kategorii „c” m₁' = +- 0,25/M * 1000 mm

2. dla terenów kategorii „d” m₁” = +- 0,50/M * 1000 mm

kategoria „c” = tereny zainwestowane

kategoria „d” = tereny rolne i leśne

2. m₂ - średni błąd położenia środkowego punktu ciągu sytuacyjnego, który wynosi:

1. dla terenów kategorii „c” m₂' = +- 0,50/M * 1000 mm

2. dla terenów kategorii „d” m₂” = +- 0,80/M * 1000 mm

3. m₃ - błąd pomiaru punktu sytuacyjnego, który wynosi:

1. dla terenów kategorii „c” m₃' = +- 0,25/M * 1000 mm

2. dla terenów kategorii „d” m₃” = +- 0,50/M * 1000 mm

4. m₄ - błąd kartowania na pierworysie mapy punktów osnowy poligonowej i sytuacyjnej:

1. kartowanie koordynatografem :

m₄ = 0,04 mm

2. kartowanie ręczne:

• błąd nakłucia siatki przy pomocy koordynatografu = +-0,04 mm,

• błąd wykreślenia siatki = +-0,08 mm,

• błąd odmierzenia współrzędnej x = +-0,08 mm,

• błąd odmierzenia współrzędnej y = +-0,08 mm

m₄ = +-0,14 mm

5. m₅ - błąd kartowania punktu sytuacyjnego (odmierzenia na mapie wielkości odciętej i rzędnej):

1. przy wykorzystaniu koordynatografu:

m₅ = +-0,05*√2 = +-0,07 mm

2. przy kartowaniu ręcznym:

m₅ = +-0,08*√2 = +-0,11 mm

6. m₆ - błąd wykreślenia pierworysu = +-0,08 mm,

7. m₇ - błąd kopiowania pierworysu na przeźroczu = +-0,08 mm,

8. m₈ - błąd druku mapy = +-0,2 mm

Błąd m₇ i m₈ występują wyłącznie w procesie reprodukcji map, dlatego w ocenie pierworysu nie należy ich uwzględniać.

W ocenie dokładności map pochodnych w stosunku do pierworysu, ze skalą zmienioną metodą fotoreprodukcyjną, błąd położenia punktu - m'_s określa się wzorem:

m'_s = M1/M2 * √(m_s² + (0,08)²)

gdzie:

m_s - błąd punktu na pierworysie

M1, M2 = mianownik skali mapy, odpowiednio przed i po przetworzeniu danej mapy

Dokładność kartowania pierworysu mapy zasadniczej na podkładzie fotogrametrycznym charakteryzują empirycznie ustalone kryteria:

1. średni błąd położenia punktów siatki współrzędnych prostokątnych:

m_s = +- 0, 1 mm

2. średni błąd położenia punktów osnowy geodezyjnej względem siatki linii współrzędnych:

m_s = +- 0,1 mm

3. średni błąd położenia punktów osnowy geodezyjnej względem punktów innej osnowy, powiązanych bezpośrednio elementami wyznaczającymi:

m_s = +- 0,15 mm

4. średni błąd położenia punktu sytuacyjnego względem najbliższych punktów osnowy geodezyjnej:

m_s = +- 0,4 mm

5. średni błąd położenia dwóch punktów sytuacyjnych względem siebie, zlokalizowanych na sąsiednich przetworzeniach użytych do montażu:

m_s = +- 0,5mm

Przyjmując za wyjściowe ustalenia dotyczące błędu położenia punktu na mapie, oceny innych elementów treści, tj. mapy dokonuje się wykorzystując wzory:

• średni błąd położenia odcinka na mapie m_d:

m_d = +- √((m_s1² + m_s2²) / 2) mm

s1 i s2 - są punktami końcowymi odcinka, gdy:

m_s1 = m_s2

m_d = m_s

• średni błąd kierunku skartowanego na mapie odcinka - m:

m_ = +- m_d/d * P

• średni błąd kąta wyznaczonego przez 2 kierunki:

m_ = +- √(m_1² + m_2²)

gdy:

m_1 = m_2

m_   m_√

• średni błąd położenia skartowanej na mapie powierzchni - m_p:

m_p = +- m_s √P mm²

w przypadku powierzchni wydłużonych (np. działek):

m_p = +- m_s √P * √((1+k²)/2k) mm²

P - powierzchnia analizowanej figury w mm²_s',

k - współczynnik wydłużenia figury s',

m_s - błąd położenia punktów sytuacyjnych s' (które tworzą daną figurę)

W przypadku powierzchni ograniczonych wielobokami o liczbie wierzchołków większej niż 4 można przyjmować, że błąd położenia powierzchni na mapie - m_p - będzie równy odpowiednio:

m_p = +- 2/3 m_s√P

dla figur o wydłużeniu k = 1 oraz

m_p = +- 2/3 m_s√P √((1+k²)/2k)

Deformacja map oraz wyznaczenie dokładności tej deformacji

Badanie danej mapy co do dokładności kartometrycznej na ogół łączy się z wyznaczeniem współczynników deformacji tej mapy.

Deformację mapy nazywa się zmianą skali mapy spowodowaną deformacją jej podłoża na skutek zmiennych warunków przechowywania (głównie zmiany wilgotności i temperatury).

Współczynnik deformacji liniowej dla jednego odcinka kontrolnego (określonego teoretycznie i graficznie) wyznacza się wg wzoru:

w_d = d_t / d_g albo w_d = (d_t - d_g)/d_t * 100%

gdzie:

d_t - długość teoretyczna

d_g - długość odcinka ustalona graficznie na mapie

Współczynnik deformacji jest współczynnikiem niemianowanym, jego dokładność - również bez zmian - można określić wykorzystując prawo przenoszenia się błędów Gaussa:

m_w = √((1/d_g)² * m_dt² + (d_t/d_g²) * m_dg²)

Przy założeniu, że dla celów praktycznych d_t ≈ d_g ≈ d wzór ten po przekształceniu przybierze postać:

m_w = (√ (m_dt² + m_dg²))/d

gdzie:

m_dt - błąd długości teoretycznej

• dla odcinków mierzonych w terenie:

m_dt = u √d_t

• dla odcinków obliczonych ze współrzędnych punktów końcowych:

m_dt = 1,5 u √d_t

w terenie kategorii „c” współczynnik u=0,012, dla kat. „d” u=0,020

• dla odcinków siatki kwadratów m_dt = 0

m_dg - błąd położenia odcinka na mapie określany na podstawie wzoru:

m_d = (√ (m_s1² + m_s2²))/2 mm

Ustalone wielkości średnich współczynników deformacji liniowej pozwalają na graficzne poprawienie wyznaczonych długości linii kontrolnych oraz wykonanie oceny kartometryczności map.

Poprawioną długość, określoną graficznie na mapie d_g dla odcinków kontrolnych oblicza się ze wzoru:

Dg = d_g * W_sr

albo

Dg = d_g + W_sr% / 100 * d_g

W praktyce wnioskowanie o dokładności ocenianych podkładów mapowych opiera się na:

1. formalnej ocenie procesu technologicznego sporządzenia mapy (podstawa opracowania mapy, sprawdzenia oznaczeń i klauzul zawartych w opisie ramkowym itp.),

2. porównania długości dt pomierzonych w terenie lub określonych analitycznie z długościami dg określonymi graficznie na mapie, dla szeregu odpowiadających sobie odcinków kontrolnych,

3. porównaniu powierzchni Pt określonych na podstawie pomiaru w terenie z powierzchniami Pg określonymi sposobem graficznym na mapie, dla szeregu odpowiadających sobie figur (działek, kompleksów, ograniczonych granicami naturalnymi, itp.).

Uzyskane z porównania różnice z świetle przepisów o pomiarach uzupełniających nie mogą przekraczać dla map zastępczych:

d_t - d_g≤ 0,7 mm * M + u √d_t

Przy kartowaniu na mapie pojedynczych elementów liniowych (np. linii pomiarowych):

d_t - d_g≤ 1,0 mm * M√n + u √d_t

Przy kartowaniu (wprowadzaniu) ciągów poligonowych lub związków liniowych o „n” liczbie boków przypadających na jeden punkt nawiązania (dostosowania), w zależnym zespole elementów liniowych - dla pierworysów mapy zasadniczej sporządzonej metodą poligonową lub fotogrametryczną:

d_t - d_g≤ 2u √d_t

M - mianownik skali mapy

u - współczynnik błędów przypadkowych pomiaru linii

na terenach kategorii „c” - u = 0,038

na terenach kategorii „d” - u = 0,047

Kryterium dopuszczalnych różnic przy porównywaniu powierzchni wyznacza się ze wzoru:

 P_m² = 0,002 P + 0,0002 M√2

gdzie:

P - powierzchnia figury m²

M - mianownik skali mapy

Kartometryczność mapy ocenia się przez porównanie długości d_g i d_t dla poszczególnych odcinków kontrolnych. Różnice pomiędzy tymi wielkościami nie powinny przekraczać wartości dopuszczalnych.

Znając wielkości współczynników deformacji mapy w jej głównych kierunkach - p - podłużnym i g - poprzecznym, łatwo można wyznaczyć wielkości deformacji innych elementów treści taj mapy.

• deformacją „S” powierzchni:

S = p * q q=p

albo w postaci:

S% = p% * q%

W przypadku gdy prace wykonawcze na mapie mają niewielki zakres, możliwe jest korzystanie z mapy zdeformowanej, jeżeli wielkość deformacji nie przekracza odpowiednio:

• 3% dla długości odcinka,

• 5% dla powierzchni wykreślonych na mapie działek.

Przy stwierdzaniu większych deformacji, jak również w przypadkach gdy wykonywane prace dotyczyć będą znacznej części lub całości arkusza mapy, celowe jest przetworzenie tej mapy i doprowadzenie jej do żądanej skali poprzez transformację fotooptyczną.

Dokładność położenia punktu na mapie po jej przetworzeniu wyniesie odpowiednio:

m_s = +- √( m_s² + d_sr²*m_wsr + 0,08²)

Dla map, w których deformacji podłużna i poprzeczna przybierają różne wartości niezbędne jest podwójne przetwarzanie.

Błąd położenia punktu na mapie podwójnie przetwarzanej ulegnie dalszemu powiększania i będzie wynosił:

m'_s = +- √( m_s² + d_psr²*m_psr² + dgsr² + 2*(0,08)²)

gdzie:

m'_s - błąd położenia punktu na mapie po fototransformacji

m_s - błąd położenia punktu na mapie przed wykonaniem fototransformacji

d_sr * m_wsr - błąd wyznaczenia wielkości średniego współczynnika deformacji liniowej mapy w postaci bezwzględnej (tj. po przemnożeniu przez średnią długość odcinka kontrolnego dla wyznaczenia tej deformacji)

d_psr * m_sr oraz d_qsr * m_qsr - odpowiednio błędy bezwzględne wyznaczenia deformacji mapy w jej głównych kierunkach

Dane przestrzenne tworzące:

• bazę danych,

• mapę,

• obszary tematyczne lub nakładki,

• zestawy danych lub utworzone obiekty itd.

mogą być pozyskiwane z różnych źródeł:

• bezpośredniego pomiaru,

• z innych źródeł danych (wektoryzacja mapy czy uczytelnianie fotomap).

Sposób pozyskiwania danych ma bezpośredni wpływ na elementy jakości tworzonej bazy danych, a także mapy, które są graficznym przedstawieniem zakodowanych danych.

Atrybuty jakości danych przestrzennych:

1. Pochodzenie - (materiał źródłowy, metoda zdobywania i transformacji danych) - oznacza historię zestawu danych, obejmuje materiał źródłowy, z którego zostały wydobyte dane, metody wydobywania danych wraz z metodami transformacji wykorzystywanymi dla potrzeb tworzenia ostatecznych plików numerycznych.

2. Dokładność położenia obiektu (bliskość obserwacji do wartości prawdziwych lub wartości uznawanych za prawdziwe) to bliskość wartości geo-kodowanych (współrzędnych) w układzie geo-odniesienia w stosunku do prawdziwego położenia obiektu w przestrzeni.

3. Dokładność cech (atrybutów) - może być określona jako różnica pomiędzy aktualną wartością wybranego atrybutu i jakąś wartością porównywalną tego samego atrybutu, o której wiadomo, że została określona z większą dokładnością.

4. Kompleksowość (różnica pomiędzy aktualnym zestawem danych i jego specyfiką) - opisuje to, czy typy obiektów znajdujących się w zestawie danych obejmują wszystkie przypadki abstrakcyjnego wszechświata, który jest numeryczną reprezentacją postrzeganej rzeczywistości.

5. Zgodność logiczna (spójność danego zestawu danych) - dotyczy strukturalnej spójności danego zestawu danych. Opisuje ona liczbę obiektów, zależności lub cech, które zostały prawidłowo zakodowane, zgodnie z przyjętymi zasadami definicji klas.

6. Dokładność semantyczna - odnosi się do jakości, z jaką są opisywane obiekty geograficzne w kontekście wybranego modelu danych.

7. Aktualność (informacji czasowa o rejestracji danych) - jest to podstawowy parametr jakościowy wskazujący dokładność rejestracji norm w zestawie lub podzestawie danych geograficznych.

WYKŁAD 6 i 7

Ustalenie stanu władania

Polega na ustaleniu nazwiska (nazwy) właściciela lub innej osoby, w których władaniu grunt się znajduje oraz podania miejsca zamieszkania (siedziby tych osób).

W przypadku gdy wykonywany jest nowy pomiar w celu aktualizacji istniejących dokumentów obowiązuje przeprowadzenie specjalnego postępowania, mającego na celu ostateczne stwierdzenie stanu posiadania.

Przed przystąpieniem do ustalenie stanu władania wykonawca zwołuje zebranie informacyjne osób zainteresowanych, na którym:

1. zapoznaje zainteresowanych z zasadami ustalenia stanu władania gruntami i w związku z pomiarami dla potrzeb ewidencji i klasyfikacji gruntów,

2. zawiadamia zainteresowanych o dacie rozpoczęcia tych prac i konieczności przedstawienia posiadanych dokumentów związanych z użytkowaniem gruntami,

3. podaje się do wiadomości, że na podstawie ustalonego stanu władania i przeprowadzonej klasyfikacji gruntów zostanie sporządzony rejestr pomiarowo-klasyfikacyjny, który będzie wyłożony do wglądu,

4. organizuje wybór 3 biegłych spośród osób znających najlepiej miejscowe stosunki, służących geodecie dodatkową pomocą.

W tym czasie geodeta gromadzi wszelkie dostępne materiały pomocnicze, np. wykazy płatników podatku gruntowego itp. Materiały te pozwolą geodecie w przypadkach niejasnych rozstrzygnąć ewentualne wątpliwości oraz służą jako pomoc w przypadku nie stawienia się zainteresowanych.

Następnym etapem jest zasięgnięcie informacji na gruncie od samych zainteresowanych, ich sąsiadów albo od innych zainteresowanych osób i wpisuje na szkicach polowych lub odbitkach aktualizowanych map, faktyczny stan władania stwierdzony na gruncie.

Nazwiska lub nazwy tych osób, wpisanych na działkach na szkicach lub odbitkach map stanowią pierwsze przybliżenie stwierdzenia stanu władania. Należy pamiętać, że udzielane informacje w trakcie pomiaru nie zawsze są ścisłe i dlatego nie mogą być traktowane jako ostateczne.

Ostatecznego stanu władania dokonuje się z reguły już po skartowaniu, sprawdzeniu i wykreśleniu mapy na jej odbitce lub matrycy.

Na podstawie danych z terenu oraz odbitki mapy przeprowadza się formalne czynności urzędowe polegające na spisaniu protokołu ustalenia stanu władania. Protokół ten jest podpisywany przez poszczególnych zainteresowanych, biegłych oraz przedstawiciela gminy.

Protokół jest podstawą do założenia rejestru pomiarowo-klasyfikacyjnego. Dokumenty, które powstają w wyniku ustalenia stanu władania, to protokół ustalenia stanu władania oraz mapa (matryca lub odbitka mapy) ustalenia stanu władania.

Rejestr pomiarowo-klasyfikacyjny

Kompleksy glebowo-uprawowe

(wg IUNG) jest to grupa pól położonych w sąsiedztwie albo podobnych do siebie, na których stosując podobną agrotechnikę, można uzyskiwać podobne plony tych samych roślin.

Oddzielnymi kompleksami będą:

1. pola o zupełnie odmiennych glebach,

2. pola o podobnych glebach, ale odmiennych stosunkach wodnych,

3. pola, na których w zasadzie można siać te same rośliny, ale ze względu na zawodność plonów i potrzeby stosowania odmiennej agrotechniki trzeba rozdzielić na różne kompleksy,

4. pola, które są oddalone od ośrodka i których nie można dostatecznie nanieść obornikiem i pola położone blisko ośrodka gosp. (dobrze nawożone), chociaż mają takie same gleby.

Zakwalifikowanie rodzaju gleby do kompleksu gleb np. wiąże się z:

oceną przydatności gleb do produkcji rolniczej.

Istotą podziału nie jest:

• skład mechaniczny gleby,

• inne cechy przyrodnicze

ale

wzajemny stosunek między glebą a rośliną.

Grunty I i II klasy nie budzą żadnych zastrzeżeń, gdyż udają się na nich doskonale wszystkie rośliny.

Do III klasy należą gleby, na których udają się pszenica, jęczmień, buraki cukrowe, owies, buraki pastewne i żyto.

Klasa IV - na jednych udają się owies, żyto i ziemniaki, na innych owies, niestety nie daje największych plonów.

W klasie V panuje jeszcze większa rozmaitość. Należą tu gleby za mokre, jak i za suche, zbyt lekkie lub zbyt ciężkie do uprawy. Podobnie jest z gruntami w klasie VI.

Podział na kompleksy zaproponowany przez IGUN:

1. Pszenno-buraczany (koniczynowy) - obejmuje on gleby, na których dobrze się udają buraki cukrowe, pszenica, koniczyna czerwona, lucerna, groch i inne mniej wymagające rośliny.

2. Jęczmienno-lucerniany - obejmuje on gleby, na których dobrze się udają jęczmień, buraki cukrowe i pastewne, lucernę, groch, koniczyna biała.

3. Żytnio-ziemniaczany - obejmuje on gleby, na których dobrze się udają żyto, ziemniaki, owies, koniczyna biała,

4. Żytnio-łubinowy - obejmuje on gleby, na których dobrze się udają łubin gorzki, łubin żółty pastewny, żyto, inne rośliny są zawodne.

Czasami stosuje się następujące przekształcenia:

Klasa bonitacyjna	Kompleks glebowo-uprawowy
I, II	Pszenno-buraczany lepszy
IIIa, IIIb	Pszenno-buraczany słabszy
IVa, IVb	Żytnio-ziemniaczany lepszy
V	Żytnio-ziemniaczany słabszy
VI	Żytnio-łubinowy

Należy pamiętać, że mechaniczne zastosowanie tej klasyfikacji może prowadzić do wielu błędów, dlatego niezbędne jest przeprowadzenie wywiadu terenowego zanim podejmie się decyzję dotyczącą zakwalifikowania danej gleby do kompleksu glebowo-uprawowego.

Kompleksy glebowo-rolnicze (rolniczej przydatności gleb)

Są to takie zespoły różnych i różnie położonych (pod względem klimatycznym i geomorfologicznym) gleb, które wykazują podobne właściwości rolnicze i mogą być podobnie użytkowane.

Kompleksy te stanowią typy siedliskowe rolniczej przestrzeni produkcyjnej, z którymi powiązane są odpowiednie dobory roślin uprawnych.

Wyróżniamy:

1. kompleks pszenny bardzo dobry,

2. kompleks pszenny dobry,

3. kompleks wadliwy,

4. kompleks żytni (pszenno-żytni) bardzo dobry,

5. kompleks żytni (żytnio-ziemniaczany) dobry,

6. kompleks żytni (żytnio-ziemniaczany) słaby,

7. kompleks żytni (żytnio-łubinowy) najsłabszy,

8. kompleks zbożowo-pastewny mocny,

9. kompleks zbożowo-pastewny słaby,

10. kompleks pszenny dobry śródgórski i podgórski,

11. kompleks zbożowo-górski,

12. kompleks zbożowo-pastewny górski,

13. kompleks owsiano-pastewny górski,

14. gleby orne przeznaczone pod użytki zielone.

Kompleksy trwałych użytków zielonych:

1z - użytki zielone bardzo dobre i dobre (grądowe i łęgowe),

2z - użytki zielone średnie (grądowe, łęgowe i bagienne),

3z - użytki zielone słabe i bardzo słabe (grądowe, łęgowe i bagienne).

Ponadto na mapach glebowo-rolniczych wydziela się kompleks RN - gleby rolniczo nieprzydatne.

Stopień uwilgotnienia gleby	Kompleksy glebowo-rolnicze
Gleby z reguły wybitnie suche	Żytni bardzo dobry (żytnio-łubinowy)
Gleby często silnie przeschnięte	Pszenny wadliwy	Żytni słaby
				Żytni dobry
Gleby o stosunkowo słabej tendencji do nadmiernego przesychania	Żytni bardzo dobry (pszenno-żytni)
Gleby o korzystnym układzie stosunków wilgotnościowych	Pszenny bardzo dobry
Gleby o stosunkowo słabej tendencji do nadmiernego uwilgotnienia	Pszenny dobry
Gleby podlegające często nadmiernemu uwilgotnieniu	Zbożowo pastewny mocny/słaby

Charakterystyka:

1. Kompleks pszenny bardzo dobry:

Zaliczamy:

• najlepsze piaski gliniasto mocne, pylaste, naglinowe, - klasa II,

• gleby brunatne i bardzo słabe zbielicowane wykształcone z glin - klasa I i II,

• gleby brunatne i bardzo słabo zbielicowane - klasa II,

• gleby brunatne i bielicowe niecałkowite - klasa I lub II,

• gleby brunatne i bardzo słabo bielicowe lessowe - klasa I i II,

• czarnoziemy nalessowe całkowite, eluwialne i namyte - klasa I lub II,

• czarne ziemie wykształcone z glin lub iłów marglistych - klasa I i II,

• mady pyłowe lekkie, mady średnie i mady pyłowe próchnicze - klasa I i II,

• rędziny namyte, średnio zwięzłe - klasa I i II.

2. Kompleks pszenny dobry:

Zaliczamy:

• brunatne i bielicowe piaski gliniaste mocne - klasa IIIa,

• bielicowe lub brunatne, słabo i średnio kwaśne - klasa IIIa i IIIb,

• bielicowe lub brunatne wykształcone z iłów - klasa IIIa IIIb,

• bielicowe i brunatne pyłowe na glinach lub iłach,

• lessowe gleby bielicowe i brunatne całkowite - klasa IIIa i IIIb,

• czarnoziemy nalessowe - klasa IIIa i IIIb,

• czarne ziemie wykształcone z piasków gliniastych mocnych glin lub iłów - klasa IIIa i IIIb,

• mady średnie i mocne - klasa IIIa lub IIIb,

• rędziny węglanowe kredowe, średnio zwięzłe lub zwięzłe - część klasy II oraz klasy IIIa i IIIb.

3. Kompleks wadliwy:

Zaliczamy:

• gleby brunatne i bielicowe wykształcone z glin, średnie i ciężkie - klasa IIIb, IVa,, IVb,

• gleby brunatne i bielicowe wykształcone z iłów - głównie klasy IVa, czasem klasy IVb i rzadko klasa IIIb,

• dość liczne przepuszczalne gleby pyłowe z klasy IIIb,

• gleby lessowe zmyte ze zbitym poziomem eluwialnym, występującym blisko powierzchni - klasa IIIb, IVa i rzadko IVb,

• niektóre czarnoziemy napiaskowe - klasa IIIb,

• rozmaite rędziny zwięzłe, ale płytkie i wrażliwe na suszę - IVa i IVb.

4. Kompleks żytni (pszenno-żytni) bardzo dobry:

Zaliczamy:

• piaski gliniaste całkowite, mocne i lekkie oraz piaski gliniaste niecałkowite - klasa IIIa i IIIb,

• lekkie gleby brunatne i bielicowe wykształcone z glin - klasa IIIa i IIIb,

• bielicowe i brunatne gleby pyłowe (pochodzenia wodnego) - klasa IIIa i IIIb,

• bielicowe i brunatne gleby lessowe na żwirach, piaskach i wapieniach - klasa IIIa i IIIb,

• czarnoziemy nalessowe - klasa IIIa i IIIb,

• czarne ziemie lekkie - klasa IIIa i IIIb,

• mady lekkie i niektóre średnie napiaskowe - klasa IIIa lub IIIb,

• rędziny mieszane słabo zwięzłe - IIIa i IIIb.

5. Kompleks żytni (żytnio-ziemniaczany) dobry:

Zaliczamy:

• gleby żwirowo-gliniaste całkowite i niecałkowite na glinach - klasa IVa,

• piaski gliniaste lekkie całkowite lub niecałkowite na piaskach słabo gliniastych - klasa IVa lub IVb,

• gleby brunatne i bielicowe lekkie, wykształcone z glin - klasa IVa lub IVb,

• gleby brunatne i bielicowe wykształcone z pyłów pochodzenia wodnego - klasa IVa lub IVb,

• gleby brunatne i bielicowe lessowe, całkowite, napiaskowe - klasa IVa lub IVb,

• czarne ziemie lekkie wykształcone z piasków gliniastych lekkich, niecałkowite - klasa IVa,

• mady lekkie lub średnie - klasa IVa i IVb,

• rędziny kredowe mieszane, piaszczyste, lekkie i silnie szkieletowe - klasa IVb.

6. Kompleks żytni (żytnio-ziemniaczany) słaby:

Zaliczamy:

• gleby żwirowo-gliniaste całkowite i niecałkowite - klasa IVb lub V,

• piaski gliniaste niecałkowite na wapieniach i żwirach, słabo gliniaste - klasa IVb i V,

• gleby bielicowe (rzadziej brunatne) wykształcone z glin, lekkie, niecałkowite na żwirach, piaskach, marglach lub wapieniach - klasa IVb lub V,

• gleby brunatne wykształcone z płytkich iłów napiaskowych - klasa V,

• gleby brunatne i bielicowe pyłowe, niecałkowite na żwirach, piaskach, marglach lub wapieniach - klasa IVb lub V,

• gleby brunatne i bielicowe lessowe, niecałkowite na żwirach, piaskach, marglach lub wapieniach - klasa V,

• czarne ziemie z piasków słabo gliniastych - klasa IVb, rzadziej V,

• mady lekkie, czasem średnie - klasa IVb lub V,

• rędziny mieszane z piaskiem, słabo zwięzłe - klasa IVb lub V.

7. Kompleks żytni (żytnio-łubinowy) najsłabszy:

Zaliczamy:

• gleby żwirowe kamieniste, całkowite i niecałkowite, na piaskach - klasa V lub VI,

• piaski słabo gliniaste całkowite i piaski gliniaste niecałkowite na piaskach słabo gliniastych i luźnych - klasa V lub VI,

• bardzo płytkie gleby wykształcone z glin zalegających na piaskach luźnych - klasa VI,

• bardzo płytkie gleby lessowe na przepuszczalnych podłożach - klasa V,

• mady bardzo lekkie, piaszczyste - klasa VI,

• rędziny mieszane piaszczyste o miąższości 50-25 cm- klasa V lub VI.

8. Kompleks zbożowo-pastewny mocny:

Zaliczamy:

• piaski gliniaste niecałkowite na słabo przepuszczalnych iłach, glinach i pyłach - klasa IVa, rzadko IVb,

• gleby brunatne i bielicowe wykształcone z iłów, całkowite, średnio ciężkie - klasa IVa i IVb oraz czasem V,

• gleby brunatne i bielicowe wykształcone z iłów, całkowite, średnio ciężkie (o wysokim poziomie wód gruntowych) - klasa IVa i IVb,

• gleby brunatne i bielicowe pyłowe na iłach i glinach (mokre) - klasa IVa lub IVb,

• gleby brunatne i bielicowe, wykształcone z lessów, całkowite i niecałkowite, także gleby lessowo namyte, nisko położone - klasa IIIb, IVa lub IVb, wyjątkowo V,

• czarnoziemy wykształcone z lessów, niecałkowite, naiłowe, podmokłe - klasa IIIb, IVa lub IVb,

• czarne ziemie wykształcone z glin lub iłów, lekkie, średnie i ciężkie, ulegające nadmiernemu uwilgotnieniu - klasa IIIb, IVa lub IVb,

• wszystkie gleby murszowe i torfowe - klasa IIIa i IIIb,

• mady lekkie, średnie i mocne, okresowo podmokłe - klasa IIIb (rzadko), IVa i IVb,

• silnie zwięzłe rędziny kredowe, ulegające okresowo nadmiernemu uwilgotnieniu - klasa IVa i IVb.

9. Kompleks zbożowo-pastewny słaby:

Zaliczamy:

• piaski słabo gliniaste niecałkowite na trudno przepuszczalnych glinach lub iłach, także całkowicie podmokłe - klasa IVa, V, czasem VI,

• czarne ziemie pyłowe oraz czarne ziemie wykształcone z piasków słabo gliniastych lub niecałkowitych na różnych podłożach (położone nisko, podmokłe, nie zmeliorowane) - klasa IVb lub V,

• torfy różne, zawierające małą ilość substancji mineralnych - klasa IVa, IVb lub V (rzadko VI),

• mady bardzo lekkie i średnio podmokłe - klasa IVa lub V,

• rędziny węglanowe mieszane z piaskiem lub namyte, ulegające nadmiernemu uwilgotnieniu - klasa V.

W obrębie obszarów nizinnych i wyżynnych rozróżniamy następujące zespoły trwałych użytków zielonych:

1. Zespół kompleksów grądowych.

2. Zespół kompleksów łęgowych.

3. Zespół kompleksów bagiennych.

W obszarach górzystych, aż do wysokości ok. 600 m wyróżniamy podobne kompleksy gleb trwałych użytków zielonych jak na niżu.

Kompleks glebowo-uprawowy	Kompleks glebowo-rolniczy	Klasy bonitacyjne
Pszenno-buraczany	Pszenny bardzo dobry Pszenny dobry Żytni bardzo dobry Czasem także: Pszenny wadliwy Żytni dobry Zbożowo-pastewny mocny	I, II, IIIa
Jęczmienno-lucerniany	Pszenny dobry Żytni bardzo dobry Czasem także: Pszenny wadliwy	IIIb, IVa
Żytnio-ziemniaczany	Żytni dobry Żytni słaby Czasem także: Żytni bardzo dobry	IVb, V
Żytnio-łubinowy	Żytni słaby Żytni bardzo słaby	VI
Pastewny	Zbożowo pastewny mocny i słaby Czasem także: Pszenny bardzo dobry Żytni bardzo dobry

Stopnie trudności uprawy gleby w zależności od grupy mechanicznej gleby i nachylenia terenu

Stopień trudności uprawy gleb	Określenie	Grupa mechaniczna w warstwie ornej przy nachyleniu terenu
				do 12%	12% do 18%	18% do 21%
1	Gleby bardzo łatwe do uprawy	żp ps pgl	żp pl
2	Gleby łatwe do uprawy	żg pgm gl pz	żg ps pgl gl	żp pl ps pgl
3	Gleby średnio łatwe do uprawy	gl gs płz płi ls (less zwykły)	gl gs (średnie) płz	żg pgm gl płz
4	Gleby średnio trudne do uprawy	gs płi li	gl ps płz płi ls	gl gs płz płi ls
5	Gleby trudne do uprawy	gc i	gs płi li	gs płi li
6	Gleby bardzo trudne do uprawy		gc i	gs płi li
7	Gleby wyjątkowo trudne do uprawy		gc i	gc i

Studia glebowe

Gleba - definiowana jako ożywiony twór przyrody, który powstaje i rozwija się dzięki oddziaływaniu biosfery oraz innych czynników glebotwórczych na litosferę i charakteryzujące się zdolnością wytwarzania plonów - jest czynnikiem najważniejszym i jednocześnie, z uwagi na jego dużą zmienność, najtrudniejszym do oceny.

Głównym kryterium przeprowadzonej klasyfikacji gleboznawczej jest ZDOLNOŚĆ PRODUKCYJNA GLEBY.

Bonitację gleboznawczą gruntów ornych przeprowadzono opierając się na badaniach polowych i laboratoryjnych gleby w odkrywkach glebowych.

Przy szczegółowej klasyfikacji gruntów uwzględnia się:

1. cechy morfologiczne gleby:

• budowa,

• barwa,

• układ,

• struktura,

• domieszki,

• skład mechaniczny;

2. właściwości fizyczne:

• zwięzłość,

• przepuszczalność,

• plastyczność,

• sorpcja,

• podsiąkliwość,

• przewietrzność,

• właściwości cieplne,

• stosunki wodne;

3. właściwości chemiczne:

- odczyn;

4. właściwości biologiczne:

• obecność drobnoustrojów.

Poznanie kompleksu tych cech i właściwości gleby pozwala określić jej:

• typ - tj. stadium rozwoju gleb uwarunkowane przez zachodzący proces glebotwórczy,

• rodzaj - tj. skałę macierzystą, z jakiej wykształciła się gleba,

• gatunek - czyli skład mechaniczny warstw powierzchniowych gleby.

Stanowi to podstawę do zaliczenia gleby do określonej klasy bonitacyjnej w ujęciu względnym.

Ponadto przy bonitacji gleboznawczej bierze się pod uwagę:

• nowo wykonane urządzenia melioracyjne, które mogą spowodować zaliczenie zmeliorowanego obszaru do wyższej klasy,

• wystawę,

• stan kultury gleby,

• kamienistość,

• położenie w bezpośrednim sąsiedztwie lasu (w pasie szerokości 15 m od północnej strony lasu może obniżyć klasę gleby),

• fizjografię terenu.

Bonitacja gleboznawcza jest więc oceną uwzględniającą wiele czynników, przede wszystkim warunki przyrodnicze.

Nie uwzględnia ona jednak istotnych z ekonomicznego punktu widzenia takich czynników, jak:

• odległość od zabudowań,

• dróg kołowych,

• dogodności dojazdu.

Rezultatem przeprowadzonej bonitacji gleboznawczej jest wyodrębnienie tzw. konturów klasyfikacyjnych - obszarów o zbliżonej jakości i zaliczonych do tej samej klasy bonitacyjnej.

Grunty orne w ramach typów gleb dzieli się na 8 klas bonitacyjnych:

I (gleby najlepsze)

II (gleby bardzo dobre)

IIIa (gleby dobre)

IIIb (gleby średnio dobre)

IVa (gleby średnie)

IVb (gleby średnio gorsze)

V (gleby słabe)

VI (gleby najsłabsze)

Występuje także klasa VIz - nieprzydatna do uprawy polowej.

Bonitując grunty orne terenów górzystych w znacznie większym stopniu uwzględnia się takie czynniki, jak:

• warunki klimatyczne,

• rzeźbę terenu,

• wzniesienie ponad poziom morza.

Przy ocenie użytków zielonych na równi z warunkami glebowymi uwzględnia się:

• rodzaj siedliska,

• skład bonitacyjny porostu,

• stosunki wodne (głównie pochodzenie, żyzność wody oraz stopień uwilgotnienia w okresie wegetacyjnym),

• wydajność produkcyjna,

• możliwość mechanizacji upraw.

Bonitując grunt pod lasami wyodrębniono 6 klas, biorąc pod uwagę zróżnicowanie gleby, siedliskowy typ lasu oraz roczny przyrost masy drzewnej.

Bonitacji gleboznawczej podlegają także grunty pod wodozbiorami zagospodarowanymi (do 10 ha) zabudowaniami i drogami prywatnymi, gdzie wyodrębnia się 6 klas (od I do VI) według klas gruntów otaczających.

Ocena ziemi do celów poza rolniczych wymaga nieco innych kryteriów ich przeprowadzenia. W wielu przypadkach gleby takie kosztem niewielkich nakładów stają się przydatne jako tereny rekreacyjne i turystyczne bądź też nadają się pod zabudowę.

Przy wykorzystaniu gruntów budowlanych zachodzi potrzeba dokładnego sklasyfikowania tych gruntów.

Za kryteria klasyfikacji przyjmuje się:

• wytrzymałość,

• stopień spękania,

• uziarnienie,

• charakterystykę geologiczną,

• spoistość,

• zagęszczenie,

• wilgotność,

• plastyczność.

Wymienione cechy gruntów ustalone za pomocą przeprowadzonych badań makroskopowych i laboratoryjnych służą do określenia dopuszczalnych obciążeń gruntów.

WYKŁAD 8 i 9

Ocena warunków przyrodniczych

Przy rozpatrywaniu warunków przyrodniczych obszarów wiejskich dla potrzeb rolnictwa, leśnictwa, budownictwa wiejskiego i rekreacji z reguły bierze się pod uwagę 4 podstawowe elementy środowiska:

• warunki glebowe,

• warunki wodne,

• rzeźbę terenu,

• klimat.

Wszystkie te elementy działają w sposób kompleksowy, przy czym każdy z nich jest jednakowo ważny.

W pewnych obszarach poszczególne elementy środowiska mogą w różny sposób ograniczać ustalone wymogi, stąd też niektóre z nich w określonych ocenach są ważniejsze od pozostałych.

Rzeźba terenu - studium fizjograficzne

Rzeźba terenu, czyli pionowe jego ukształtowanie, jest jednym z ważniejszych czynników decydujących o przydatności przyrodniczych warunków do prowadzenia produkcji rolniczej.

Wpływ rzeźby terenu przejawia się w 3 aspektach:

1. w istnieniu możliwości określonego sposobu użytkowania ziemi,

2. w jakości wykorzystania terenu,

3. w organizacji przestrzennych warunków gospodarowania.

Duże zróżnicowanie wysokości położenia terenu powoduje, że określone tereny wcale nie mogą być wykorzystywane rolniczo bądź mogą, ale w ograniczony sposób (np. tylko jako użytki zielone).

Podobnie wygląda zagadnienie w odniesieniu do spadków terenu.

Na stromych stokach produkcja rolnicza - bez zastosowania specjalnych zabiegów antyerozyjnych - nie jest możliwa.

W warunkach niekorzystnego ukształtowania pionowego nie ma możliwości prowadzenia intensywnego wykorzystania ziemi, tym samym poziom wykorzystania jest niższy.

Wszelkiego rodzaju formy terenowe (wzniesienia, krawędzie, skarpy, itp.) na skutek:

• ograniczeń w sposobach,

• poziomie użytkowania

wpływają na możliwości przestrzennego ukształtowania areału produkcyjnego.

Na podkładach mapowych rzeźba terenu najczęściej jest określana:

• liniami o stałym przewyższeniu nad przyjętym poziomem odniesienia, zwanymi warstwicami,

• rzędnymi charakterystycznych punktów ukształtowania pionowego (wierzchołki wzniesień, dna dolin, wąwozów itp.),

• położenia szczegółów sytuacyjno-wysokościowych), takich jak: skarpy, nasypy, wykopy, osuwiska, hałdy, wysypiska oraz innych form terenu nie nadających się przedstawić za pomocą warstwic.

Rzeźba terenu przedstawiona graficznie za pomocą warstwic jest tym dokładniejsza, im mniejsze jest zasadnicze cięcie warstwicowe (przewyższenie pomiędzy kolejnymi liniami warstwic).

Cięcie to zależy przede wszystkim od:

• skali mapy,

• zróżnicowania rzeźby terenu,

• celu oceny.

Rzeźba terenu przedstawiona na opracowanej dla obszaru całego kraju mapie topograficznej w skali 1:25 000 na cięcie 5 m.

Na obszarach, gdzie zróżnicowanie rzeźby jest duże, wykreśla się dodatkowo linią przerywaną warstwice pomocnicze o cięciu 2,5 m.

Przedstawiona na tej mapie rzeźba terenu jest mało dokładna i nieprzydatna dla wielu celów projektowych, dlatego też sporządzane są mapy wysokościowe w skalach większych, tj. 1:10 000, 1:5 000, 1:2 000, 1:1 000, nawet 1:500.

Mapy topograficzne w skali 1:10 000 mają cięcie warstwicowe równe 1,25 m, mapy w skali 1:5 000 - 1 m (niekiedy 1,25 m), mapy zaś w skali 1:500 - 0,25 m.

Dobór skali mapy i cięcia warstwicowego dla podstawowych działań projektowych na obszarach wiejskich przedstawiono poniżej:

Podstawowe działania projektowe na obszarach wiejskich	Wymagania podkładu odnośnie
		skali mapy	cięcia warstwicowego
1. organizacja gospodarstw wielkoobszarowych	1:10 000 1:5 000	5 m, 2,5 m
2. ochrona gleb przed erozją	1:10 000 1:5 000 1:2 000 1:1 000	2,5 m, 1,25 m 1 m
3. scalenie i wymiana gruntów	1:5 000 1:2 000	3,5 m, 1,0 m 0,5 m
4. projektowanie terenów budowlanych	1:5 000 1:1 000	1,0 m, 0,5 m
5. melioracje szczegółowe	1:2 000 1:1 000 1:500	0,5 m, 0,25 m
6. projektowanie sieci dróg	1:2 000 1:1 000 1:500	0,5 m, 0,25 m

Formy pionowego ukształtowania terenu mogą być bardzo zróżnicowane w zależności od pochodzenia.

Niektóre z tych form:

• odczytuje się z planu warstwicowego (pagórki, doliny, stożki napływowe, siodła itp.),

• oznacza się na mapach specjalnymi znakami umownymi (osuwiska, urwiska, jary, wąwozy, skarpy, tereny zalewowe itp.).

Zarówno jedne, jak i drugie w poważnym stopniu utrudniają prawidłową organizację obszarów wiejskich, dlatego też muszą być szczegółowo rozpoznane i dokładnie zlokalizowane na mapie.

Znając przebieg warstwic oraz usytuowanie wymienionych form terenu można określić elementy niezbędne przy dokonywaniu oceny rzeźby terenu, a mianowicie:

• przebieg linii szkieletowych,

• spadek liniowy i powierzchniowy terenu,

• wystawę terenu.

Linie szkieletowe

Powstają na mapie warstwicowej z połączenia wyraźnych punktów załamań sąsiednich warstwic, przy czym połączone punkty warstwic wypukłych tworzą linię grzbietową, a punkty warstwic wklęsłych - linię ściekową.

Linie grzbietowe i ściekowe oznacza się na mapie odmiennie, np. linie grzbietowe - linią przerywaną, zaś ściekowe - linią falistą.

Linia grzbietowa łączy punkty o najwyższych lokalnych wzniesieniach, ma następujące właściwości:

1. jest linią wododziału, woda odpływa od niej na obie strony, przy czym kierunek spływu jest prostopadły, gdy linia ta jest pozioma, i zwrócona ukośnie, gdy grzbiet opada,

2. w miejscach zmiany jej kierunku zmienia się również wielkość nachylenia zbocza, a więc i odstęp między warstwicami,

3. nachylenie mieszane po tej linii jest zawsze mniejsze od nachylenia płaszczyzn bocznych,

4. linia grzbietowa przecina warstwice pod kątem zbliżonym do prostego.

W odróżnieniu od linii grzbietowej, linia ściekowa jako linia łącząca punkty lokalne najniższe ma następujące właściwości:

1. jest linią odpływu wód opadowych z terenu,

2. nachylenie jej zmienia się w miarę oddalania się od wierzchołka,

3. warstwice przecinają tę linię pod kątem prostym i są zwrócone wypukłością w górną stronę cieku.

Spadek terenu

Spadek liniowy „i” mierzony między dwoma punktami o znanym przewyższeniu „h” i odległości „d” określa się ze wzoru:

i = h / d = tg 

przy czym nachylenie terenu między tymi punktami musi mieć stały znak.

Spadek liniowy może być określony kątem pochylenia „alfa” w stopniach bądź spadkiem w procentach.

Wydziela się następujące rodzaje spadków, a mianowicie:

1. spadek maksymalny i_o, mierzony po prostopadłej między sąsiednimi różnoimiennymi warstwicami,

2. spadek liniowy o dowolnym kierunku i_k równy:

i_k = i_o * cos 

gdzie:

 - jest kątem zawartym między kierunkiem spadku maksymalnego a spadkiem w określonym kierunku

3. średni spadek liniowy q w określonym kierunku bez względu na jego znak:

q = (n * h) / l

gdzie:

n - liczba warstwic przecinających badany odcinek kierunku,

l - długość odcinka,

h - cięcie warstwicowe

Gdy badany odcinek przecina mniej niż 5 warstwic wzór wygląda następująco:

q = ((n - 1) * h + h_p + h_k) / l

gdzie:

h_p i h_k - różnice wysokości początku i końca badanego odcinka z najbliższymi warstwicami na tym odcinku

Podane 2 wersje wzoru na określenie średniego spadku liniowego w określonym kierunku zapewniają dokładność obliczeń rzędu 10%.

4. średni powierzchniowy spadek kierunkowy Q, którego wyznaczenie polega na:

1. wrysowaniu na mapę warstwicową obszaru objętego badaniem spadku,

2. ustaleniu kierunku liczenia spadku (często kierunek głównych upraw polowych),

3. podziale obszaru na paski równoległe do przyjętego kierunku; granice pasków mogą być wyznaczone punktami przecięcia warstwic z granicami badanego obszaru, mogą być także paski o stałej szerokości dostosowanej do wymaganej dokładności oceny, linie szkieletowe dzielą paski na części,

4. określeniu średnich spadków liniowych (q1, q2, q3...) dla linii środkowych poszczególnych części pasków,

5. obliczenie średniego powierzchniowego spadku kierunkowego Q dla badanego obszaru wg wzoru:

Q =	q1*U1 + q2*U2 + ... qn*Un
		U1 + U2 ... +Un

gdzie:

U1, U2, Un - powierzchnie poszczególnych części pasków

5. ogólny średni spadek powierzchniowy „J”

J =	h  w
		U

gdzie:

h - cięcie warstwicowe

 w - sumaryczna długość warstwic

U - powierzchnia badanego obszaru

6. przeciętny spadek powierzchniowy

J =	0,7 * J =	0,7*	h  w
						U

W wielu przypadkach przy ocenie rzeźby terenu konieczne jest opracowanie tzw. studium spadków, które w swej treści zawiera przedziały spadków liniowych określone między sąsiednimi warstwicami.

Przyjmuje się, że na gruntach ornych erozja wodna występuje, gdy spadek terenu jest większy niż 3%, chociaż niektóre gleby podlegają erozji nawet przy mniejszym spadku.

W terenie o spadku do 3 % występuje dowolność w orientacji kształtu pola względem kierunku spadku terenu, z tym że dla gleb o dobrej przepuszczalności wydłużenie pola powinno być w kierunku spadku, aby zapobiec nadmiernemu uwilgotnieniu gleby i ułatwić spływ wód opadowych.

Dla gleb słabo przepuszczalnych (o dużej zawartości części spławialnych) taka orientacja pola jest wskazana przy nachyleniu do 0,5%.

Przy spadku terenu w granicach od 3 do 25 % kierunek wydłużenia pola zależy od podatności gleby na erozję, im silniejszej erozji gleby podlegają, tym kierunek wydłużenia pola powinien tworzyć bardziej ostry kąt w kierunku linii warstwic.

Największe zmniejszenie spadku podłużnego pola uzyskuje się więc wówczas, gdy kierunek wydłużenia pola jest równoległy do warstwic, powodując w ten sposób osłabienie niszczącego działania wody spływającej prostopadle do kierunku warstwic i kierunku głównych upraw polowych.

Przy spadku terenu większym niż 25% (ok. 14 stopni) proponuje się zmianę sposobu użytkowania - z gruntu ornego na pastwisko (z uwagi na silną erozję, duże straty energii).

Przy spadku terenu większym niż 35% (ok. 19 stopni) terenu powinien być użytkowany jako użytek leśny.

Z punktu widzenia trudności uprawy wyodrębnia się 10 klas nachyleń, a mianowicie:

Klasa
I	Tereny płaskie i stoki o minimalnym nachyleniu do 2 stopni
II	Stoki o bardzo słabym nachyleniu, tj. 2-3 stopni
III	Stoki o słabym nachyleniu, tj. 3-6 stopni
IV	Stoki o średnim nachyleniu, tj. 6-10 stopni
V	Stoki o średnio silnym nachyleniu, tj. 10-15 stopni
VI	Stoki o silnym nachyleniu, tj. 15-20 stopni
VII	Stoki o bardzo silnym nachyleniu, tj. 20-30 stopni
VIII	Stoki strome o nachyleniu, tj. 30-40 stopni
IX	Stoki bardzo strome nachyleniu, tj. 40-60 stopni
X	Stoki urwiste, nachylenie powyżej 60 stopni

Budownictwo wiejskie

Wysokie wymagania dotyczące spadku terenu stawiane są obszarom przeznaczonym pod budownictwo wiejskie.

Wybór terenu pod tereny budowlane powinien polegać na:

wskazaniu obszaru o spadkach zawierających się w granicach od 1% do 6% (w terenach górskich do 12%)

przy czym dla terenów przeznaczonych pod ośrodki produkcyjne normy te są zmniejszone i wynoszą od 0,5% do 3% (w terenach górskich do 6%).

Ulice i drogi na terenach wiejskich

Tereny osiedli wiejskich przeznaczone pod ulice osiedlowe i drogi gospodarcze mogą mieć maksymalny spadek 9%, a pod ulice mieszkaniowe i ulice gospodarcze - 12%.

Natomiast dla dróg transportu rolnego maksymalne spadki podłużne w terenach nizinnych powinny wynosić 3% - dla dróg niezbędnej obsługi pól oraz 6% dla dróg obsługi pomocniczej.

Rekreacja i wypoczynek

Zupełnie odmienne są wymagania dotyczące zróżnicowania rzeźby terenu dla rekreacji i wypoczynku, bowiem największa atrakcyjność takiego terenu wiąże się z jego intensywnym urzeźbieniem, a więc z obszarem, gdzie rozwój rolnictwa jest utrudniony lub ograniczony.

Ze spadkiem terenu ściśle związana jest wystawa, czyli ekspozycja terenu, definiowana jako orientacja płaszczyzny pochylenia terenu względem stron świata.

Wystawa terenu, z uwagi na zróżnicowanie intensywności i czasu naświetlenia oraz nagrzewania ziemi promieniami słońca, odgrywa ważną rolę zarówno w organizacji przestrzeni rolniczej, jak również przy szczegółowej lokalizacji budynków oraz przy wyborze terenu dla rekreacji i wypoczynku.

Wpływ wystawy terenu jest tym większy, im większy jest spadek terenu i bardziej zróżnicowana jego rzeźba.

Z rolniczego punktu widzenia ekspozycja terenu ma znaczenie przy spadku większym od 4% i stanowi podstawę do:

- wyboru terenu pod uwagę roślin światło i cieniolubnych,

- takiej lokalizacji pola płodozmianowego, aby granice różnych ekspozycji terenu dzieliły te pola na części o kształtach dogodnych do uprawy.

WYKŁAD 10 i 11

Kryteria oceny i wartości ziemi

Obszary wiejskie, zależnie od warunków naturalnych panujących na danym obszarze, mogą być przeznaczone również na cele użytkowe.

Dlatego też na główne kryterium oceny ziemi można przyjąć jej przeznaczenie, oceniając:

1. przydatność ziemi do użytkowania rolniczego,

2. przydatność ziemi pod budownictwo jednorodzinne, wielopiętrowe i inne,

3. przydatność ziemi do rekreacji,

4. przydatność ziemi do zagospodarowania leśnego itp.

Z uwagi na znaczną powierzchnię obszarów wiejskich zajmowaną na użytki rolne, szczególnego znaczenia nabiera wartość rolnicza ziemi.

Może ona być oceniana z punktu widzenia:

- przyrodniczego (wartość przyrodnicza),

- ekonomicznego (wartość ekonomiczna),

- przyrodniczo-ekonomicznego (wartość przyrodniczo-ekonomiczna),

- ekonomiczno-przestrzennego (wartość ekonomiczno-przestrzenna).

Wartość przyrodnicza gleby:

- jest funkcją naturalnych jej właściwości (wartość pierwotna) oraz

- właściwości nabytych wskutek gospodarczej działalności człowieka (wartość nabyta).

Zależy ona od:

1. czynników względnie trwałych:

- klimat,

- rzeźba terenu,

b) od czynników, które można kształtować:

- użyźnianie gleby,

- warunków wodnych.

Dla celów prawidłowej organizacji przestrzeni rolniczej ocena wartości przyrodniczej powinna uwzględniać szereg kryteriów i mieć charakter oceny kompleksowej.

Ocena wartości przyrodniczej ma jednak charakter jednostronny (uwzględnia tylko elementy przyrodnicze) i służy przede wszystkim opisaniu środowiska przyrodniczego (stanowiąc podstawę do przeprowadzenia oceny ekonomicznej).

O wartości ekonomicznej decydują elementy:

1. natura jej właściwości (gleby),

2. wkład pracy,

3. poniesione nakłady

w celu utrzymania i polepszenia naturalnej zasobności żyzności, urodzajności i produkcyjności gleby.

Przy ocenie wartości przyrodniczo-ekonomicznej użytków rolnych przyjmuje się najczęściej następujące kryteria:

- zdolność produkcyjna gleby (klasyfikacja gleboznawcza),

- przyrodniczo-ekonomiczną przydatność gleby do uprawy określonych grup roślin (klasyfikacja glebowo-rolnicza),

- przyrodniczo-ekonomiczną przydatność gleby do uprawy określonych grup roślin z uwzględnieniem możliwości organizacji uprawy w gospodarstwach wielkotowarowych (klasyfikacja glebowo-rolnicza).

Mimo iż wymienione kryteria uwzględniają zarówno elementy przyrodnicze, jak i ekonomiczne, określa się je mianem warunków przyrodniczych dla podkreślenia wyższej rangi tych właśnie czynników środowiska.

Oceniając wartości ziemi dla celów poza rolniczych, należy mieć na uwadze przede wszystkim jej przydatność do określonego celu oraz względy ochrony ziemi rolniczej.

Na cele poza rolnicze powinny być przejmowane przede wszystkim:

- użytki bezprodukcyjne lub

- o niskiej przydatności rolniczej.

Ocena przydatności ziemi dla tych celów może być przeprowadzona z uwzględnieniem szeregu kryteriów:

- ekonomicznych,

- technicznych,

- społecznych.

Ocena warunków przestrzenno-organizacyjnych prowadzenia produkcji rolniczej

Przy ocenie użytków rolnych obok warunków przyrodniczych ważną rolę odgrywają warunki ekonomiczne i społeczne. Warunki te dzieli się na:

- antropogeniczne egzogenne (zewnętrzne),

- antropogeniczne endogeniczne (wewnętrzne).

Warunki zewnętrzne:

- są czynnikiem działalności ludności pozarolniczej oraz w pewnym sensie także ludności rolniczej, ale działającej jako całość - ogół.

Warunki te mogą być:

- względnie trwałe lub

- łatwo zmienne.

Warunki względnie trwałe to:

1. urbanizacja,

2. rozwój gospodarczy danego kraju i regionu,

3. stosunki demograficzne (ogólna gęstość zaludnienia, gęstość zaludnienia rolniczego, podział na ludność miejską i wiejską, struktura ludności wg płci, przyrost naturalny, migracje ludności itp.),

4. sieci komunikacyjne (gęstość linii kolejowych, dróg bitych, gęstość linii autobusowych i ich częstotliwość, stan dróg lokalnych),

5. sieć handlowa (jej lokalizacja, poziom techniczny punktów skupu produktów rolniczych, punktów hurtowej i detalicznej sprzedaży środków produkcji rolnej i środków spożycia).

Warunki łatwo zmienne to:

1. stosunki wodne (to m.in. udział poszczególnych układów społeczno-gospodarczych w rolnictwie, strukturę obszarową poszczególnych gospodarstw rolnych,

2. system cen produktów rolnych i środków produkcji rolnej,

3. dostępność kredytów oraz wysokość ich oprocentowania,

4. stopień obciążenia gospodarstw rolnych świadczeniami na rzecz państwa (podatek gruntowy, składki ubezpieczeniowe, emerytalne itp.),

5. nasilenie inwestycji z budżetu państwa na rozwój rolnictwa,

6. ustawodawstwo rolne,

7. poziom i upowszechnienie oświaty rolniczej,

8. organizacja i upowszechnianie obsługi rolnictwa (ochrona roślin, obsługa weterynaryjna, obsługa budownictwa wiejskiego, obsługa mechanizacji, wyposażenie w urządzenia infrastruktury technicznej.

Warunki wewnętrzne

- określają w szczególności warunki przestrzenno-organizacyjne prowadzenia produkcji rolniczej.

Ocena warunków wewnętrznych wiąże się głównie z porównaniem warunków istniejących w danym gospodarstwie z teoretycznym modelem urządzenia obszaru gospodarstwa rolniczego.

W praktyce model taki nie może być zrealizowany z uwagi na bardzo dużą liczbę ograniczników.

Można do nich zaliczyć m.in.:

- zróżnicowanie użytków gruntowych,

- urozmaicenie rzeźby terenu,

- urozmaicenie warunków wodnych itp.

Za podstawowe kryteria oceny warunków wewnętrznych przyjmuje się najczęściej minimalizację:

- czasu i dogodności dojazdu do poszczególnych parcel w gospodarstwie,

- trudności wykonywania zabiegów uprawowych oraz zbioru plonów,

- czas wykonywania prac polowych.

Podstawowe elementy przestrzenno-organizacyjne, które służą do oceny warunków wewnętrznych, to:

1. struktura powierzchni użytków rolnych w gospodarstwie,

2. rozmieszczenie użytków gruntowych względem bazy budynkowej,

3. kształt rozłogu,

4. wielkość pól uprawowych,

5. kształt pól uprawowych,

6. dogodność dojazdu do działek,

7. dogodność dojazdu do pól uprawowych.

Wielkość obszaru gospodarstwa

Wyrażona w jednostkach powierzchni.

Ma duży wpływ na sposób urządzania gospodarstwa rolnego.

Od tej cechy zależy:

1. kierunek produkcji,

2. stosowane technologie produkcji rzutujące na technikę urządzania terenu gospodarstwa.

Optymalna powierzchnia gospodarstwa zależy od takich czynników jak:

1. zasoby siły roboczej,

2. kapitał będący we władaniu gospodarującego,

3. stopień wyposażenia gospodarstwa w maszyny i urządzenia rolnicze,

4. struktura użytków rolnych i ich jakość,

5. układ lokalnych warunków terenowych,

6. kierunek i intensywność produkcji, technologia produkcji i inne.

Dobór optymalnej powierzchni gospodarstwa polega na ustaleniu relacji między ww. czynnikami a obszarem gospodarstwa.

Metoda:

Można to wykonywać za pomocą programowania liniowego.

W latach 1970-80 brano głównie pod uwagę takie atrybuty, jak:

- zasoby siły roboczej,

- jakość gleb,

- odległość od punktu skupu,

- stopień zmechanizowania.

Wyniki wieloletnich badań wykazały, że gospodarstwo powinno mieścić się obszarowo w granicach 20-30 ha.

Należy jednak zwrócić uwagę, że wraz ze:

- wzrostem stopnia mechanizacji (dzięki czemu eliminuje się siłę roboczą),

- intensyfikacją produkcji rolniczej,

- rozwojem usług dla rolnictwa,

- a także ukierunkowaniem produkcji gospodarstw rolnych

wielkość gospodarstw ma tendencję rosnącą.

Rozmieszczenie użytków gruntowych:

- rozmieszczenie to na powierzchni ziemi jest w zasadzie stałe, gdyż są to trwałe elementy sytuacji terenowej.

Dotyczy to w szczególności:

- użytków leśnych,

- terenów zabudowanych,

- podstawowego układu sieci drogowej i wodnej,

- użytków kopalnych,

- dużych powierzchni nieużytków.

Od plamistości ich występowania oraz stopnia załamania ich granic zewnętrznych zależy utrudnienie prawidłowej przestrzennej organizacji terenu gospodarstwa.

Wyjątek:

- użytki rolne,

- nieurządzone drogi transportu rolnego,

- nieużytki nadające się do rekultywacji.

Mogą one podlegać zmianie (transformacji).

Dlatego też organizacja obszaru gospodarstwa rolnego polegać musi na takim ukształtowaniu granic zewnętrznych gospodarstwa, aby użytki gruntowe były odpowiednio rozmieszczone.

Od czego zaczynamy?

Punktem wyjścia jest lokalizacja ośrodka gospodarczego (działki siedliskowej), który stanowi centrum (w szczególności dla parku maszynowego).

Do tego terenu powinny przylegać tereny z najbardziej pracochłonnymi uprawami (warzywniki, plantacje specjalne, sady, szkółki owocowe).

Sąsiednią grupę użytków powinny stanowić pastwiska, uprawy polowe roślin pastewnych wymagających dużego nakładu pracy i dające wysokie plony.

Dalej powinny znajdować się uprawy wymagające mniej intensywnych nakładów pracy, a więc łąki z zasady wykaszane, które w porównaniu z pozostałymi uprawami nie wymagają tak intensywnej liczby zabiegów rolniczych.

Najbardziej skrajną grupą użytków gruntowych powinny być użytki pozarolne.

Oprócz względnego oddalenia poszczególnych użytków rolnych od centrum gospodarstwa ważna jest także maksymalna odległość tych użytków od zabudowy.

Odległości te zależą także od:

• rodzaju nawierzchni drogi dojazdowej,

• środków transportowych gospodarstwa,

• podłużnego spadku drogi,

• jakości gleby.

Obecnie coraz częściej odległość użytków gruntowych od zabudowy jest zastępowana czasem dojazdu, gdyż odległość nie jest miarodajnym czynnikiem oceniającym ten atrybut.

Czym to jest spowodowane?

W szczególności:

• dużym zagęszczeniem pojazdów mechanicznych na drogach,

• ograniczeniem dostępności dróg (rodzaje dróg),

• znaczną poprawą środków transportu,

• zwiększeniem wydajności uprawowej sprzętu rolniczego.

Kształt rozłogu

W ujęcie tradycyjnym rozłóg gruntów gospodarstwa określany jest dwiema podstawowymi cechami:

• zwartością obszaru, mierzoną średnią odległością wszystkich punktów terytorium gospodarstwa od jego środka ciężkości, a w rozważaniach teoretycznych od centrum zabudowy,

• rozwojem granic rozłogu, rozumianym jako stosunek odległości granic zewnętrznych do długości obwodu figury o tej samej powierzchni przyjętej za wzorzec (najczęściej kwadratu).

Wg pierwszego sposobu obliczania rozłogu (wg Wolszczana) kształt rozłogu oblicza się uwzględniając tylko zwartość obszaru, poprzez porównanie średnich odległości terytorium od środka gospodarczego z odległością wzorcową dla kwadratu wg wzoru:

U = L_p/L_i

gdzie:

U - współczynnik ukształtowania rozłogu,

L_p - średnia odległość w linii prostej wszystkich punktów badanego rozłogu od ośrodka gospodarczego

L_i - średnia odległość wszystkich punktów od środka kwadratu o powierzchni równej wielkości rozłogu

Drugi ze sposobów obliczenia rozłogu (wg Moszczeńskiego) uwzględnia nie tylko zwartość obszaru, ale także rozwój granic, przy czym współczynnik ukształtowania rozłogu U jest średnią geometryczną wymienionych cech, przyjmuje więc wartość:

U = √(S_rz/S_i * O_rz/Oⁱ)

gdzie:

O_rz - obwód rzeczywisty terytorium

O_i - obwód figury wzorcowej o powierzchni równej wielkości rozłogu

S_rz, S_i - oznacza to samo, co Lp i Li we wzorze powyżej

Przyjmując jako wzorzec figurę o kształcie kwadratu, czyli po przekształceniu mianownika wielkość U przyjmuje postać

U = U = √((S_rz*O_rz)/(P*1,53)))

Interpretacje współczynnika U:

1. jeżeli rozłóg gospodarstwa jest kwadratem z centralnie położonym ośrodkiem gospodarczym, współczynnik jest równy jedności,

2. dla figur o innym kształcie współczynnik ten jest zawsze większy od 1, a przy szczególnie niekorzystnym kształcie, może nawet wynosić kilkadziesiąt.

Badania praktyczne

1. W badaniach praktycznych liczba punktów, jakie wydziela się na terenie gospodarstwa dla określenia średniej odległości jest ograniczona. Im liczba tych punktów jest większa, tym dokładniej będzie określony współczynnik kształtu rozłogu.

2. Przy określaniu kształtu rozłogu istotne jest, czy na obszarze gospodarstwa występują przeszkody utrudniające ludziom, maszynom i zwierzętom poruszanie się po tym obszarze.

Do głównych przeszkód zalicza się:

• sieć drogową,

• sieć wodną,

• tory kolejowe,

• użytki leśne,

• nieużytki rolnicze,

• układ granic użytków rolnych,

• układ granic władania.

Gdy występują przeszkody, należy uwzględniać je w obwodach (suma granic zewnętrznych plus podwojona długość granic wzdłuż przeszkód wewnętrznych).

1. Różnie można interpretować pojęcia średniej odległości punktów rozłogu od ośrodka gospodarczego.

Wielkość tę można określić:

• długością linii prostej (najkrótsza linia od punktu do ośrodka gospodarczego),

• mierzyć po rzeczywistych drogach dojazdowych bez uwzględniania rodzaju nawierzchni,

• mierzyć po rzeczywistych drogach dojazdowych z uwzględnieniem rodzaju nawierzchni.

Stopień szczegółowości prowadzonej oceny kształtu rozłogu uzależniony jest przede wszystkim od celu, jakiemu ta ocena będzie służyć.

Obecnie tradycyjne pojęcie rozłogu zanika z powodu:

• wzrostu stopnia mechanizacji,

• dużego zagęszczenia dróg,

natomiast bardziej istotne są elementy organizacyjno-przestrzenne, jak:

• wielkość pola,

• kształt pola,

• dogodność dojazdu.

Wielkość pól uprawnych

Ze względów ekonomicznych teoretyczna wielkość pola powinna być wielokrotnością powierzchni, jaką można uprawiać w ciągu jednego dnia pracy.

Wielkość tej powierzchni jest więc jednocześnie minimalną wielkością pola w ujęciu teoretycznym.

Gdy w sąsiedztwie znajduje się kilka pół, wówczas wielkość ta jest równa sumarycznej powierzchni tych pól.

Minimalna wielkość pola może się wahać od 1 ha (dla upraw pracochłonnych i trudnych warunków przyrodniczych) do kilkunastu ha (dla upraw łatwych i przy posiadaniu zmechanizowanego sprzętu rolniczego).

Według Hopfera minimalna wielkość pola uprawowego powinna wynosić 3-6 ha.

Za optymalne w obecnych warunkach uważa się pola uprawowe o powierzchni 20-30 ha na glebach słabszych i średnich, a 6-10 ha na glebach mocniejszych.

Niekorzystne to działki o powierzchni poniżej 2 ha.

Kształt pola

Niekorzystny kształt pola powoduje:

• zwiększenie się liczby nawrotów, a tym samym jałowych przejazdów,

• znaczne wydłużenie się czasu wykonania poszczególnych prac w polu,

• zwiększenie się kosztów zabiegów rolniczych.

Z tych względów najbardziej korzystnym kształtem pola:

• jest prostokąt o odpowiednio wydłużonych bokach,

• uzależniony jest od wielkości pola,

• uzależniony jest od stosowanego sprzętu,

• uzależniony jest od technologii uprawy poszczególnych roślin.

Kryterium oceny kształtu pola

Jest to wielkość obniżki dochodu wynikającej z kształtu pola w trakcie wykonywania prac przy uprawie określonej rośliny z zastosowaniem wymaganej technologii upraw.

Obniżka dochodu spowodowana jest stratami w plonie w sąsiedztwie granic pola (straty brzegowe) oraz wzrostem kosztów uprawy przy stracie czasu na nawroty.

Przyjmuje się, że straty brzegowe:

• wzdłuż dłuższych boków pola (kierunek wykonywania większości upraw) są szerokości 0,5 m,

• w pasach wzdłuż krótszych boków szerokości 2,0 m wynoszą 50% plonu uzyskiwanego na pozostałym obszarze pola.

Z badań strat dochodów z powodu nieodpowiedniego kształtu pola wynika, że:

• koszt transportu w małych gospodarstwach, a więc na małych polach, jest mniejszy niż na polach o dużej powierzchni (ale bez uwzględniania przelicznika na jednostkę powierzchni),

• koszt transportu po polu jest niższy, gdy kształt pola jest zbliżony do kwadratu,

• w większym stopniu na wysokość obniżki dochodu wpływa wielkość pola i rodzaj uprawianej rośliny niż wydłużenie boków pola w kształcie prostokąta,

• kształt pola płodozmianowych powinien być określony w zależności od najbardziej pracochłonnych upraw.

Proporcje boków pól w zależności od wielkości powierzchni (wg Hopfera):

Wyszczególnienie	Powierzchnia konturów w ha
		3,0	6,0		10,0	20,0	30,0		40,0
Stosunek boków pola	1:5 - 1:4		1:4 - 1:3		1:3 - 1:2		1:2 - 1:1

W praktyce tylko w wyjątkowych sytuacjach możliwe jest zaprojektowanie pól w kształcie prostokąta. Dlaczego? Gdyż wpływ na to mają naturalne i sztuczne przeszkody terenowe.

Rozwiązanie:

Należy projektować figury o dwóch dłuższych bokach, wzajemnie równoległych, wzdłuż których wykonuje się główne prace uprawowe (trapezy, równoległoboki).

Szczególnie niekorzystne kształty to, zwłaszcza w odniesieniu do pól o małej powierzchni, figury, w których kąty załamania różnią się od kąta prostego więcej niż 30°.

W pracach projektowych należy więc uwzględnić następujące elementy:

• wielkość powierzchni poszczególnych konturów użytków i ich zróżnicowanie,

• urozmaicenie kształtu tych konturów,

• wzajemne położenie konturów,

• możliwość transformacji użytków,

• zróżnicowanie jakości i rolniczej przydatności gleby w gruntach ornych oraz stopnia trudności uprawy.

Wykład 12

Podstawowe elementy przestrzeni rolniczej (determinujące możliwości wyodrębnienia pól uprawnych o optymalnej powierzchni i kształcie) to:

• wielkość powierzchni konturów użytków gruntowych,

• urozmaicenie kształtu tych konturów determinujących.

Możliwości te można określić opracowując wskaźniki:

• wielkości i kształtu konturów oraz

• wykonując stadium użytków rolnych.

Metody wyznaczania tych wskaźników:

1. średnia powierzchnia pojedynczych konturów w poszczególnych użytkach rolnych,

2. zestawienie powierzchni konturów zawartych w określonych przedziałach,

3. średni współczynnik ukształtowania rozłogu konturów użytków,

4. zestawienie konturów z przypisaniem im faktycznej powierzchni i współczynnika kształtu rozłogu,

5. zestawienie konturów o określonej powierzchni i współczynnika kształtu rozłogu z uwzględnieniem ich faktycznej odległości.

Dogodność dojazdu do działek

Może być ona poprawiona poprzez:

• właściwe zaprojektowany układ sieci dróg,

• odpowiednie przestrzenne usytuowanie pól względem istniejącego układu dróg.

Drogi gospodarczo-polowe można podzielić na 3 kategorie:

1. drogi niezbędnej obsługi pól - docierające bezpośrednio do obsługiwanych pól i odgrywające zasadnicze znaczenie w tej obsłudze,

2. drogi marginalne - zbierające ruch z dróg niezbędnej obsługi pól,

3. drogi pomocnicze - zwane polowymi, polepszające i ułatwiające jedynie niezbędną obsługę pól.

Przestrzenne usytuowanie dróg transportu rolnego oraz ich parametry techniczne zależą od wielu czynników, wśród których najważniejsze to:

1. pionowe ukształtowanie terenu,

2. struktura władania gruntami,

3. wzajemne rozmieszczenie i plamistość użytków gruntowych,

4. jakość użytków rolnych.

Wymienione czynniki określają transportochłonność obsługiwanych obszarów i upływają na:

• zagęszczenie dróg,

• stopień ich wydłużenia.

Kryteria oceny dróg

1. Zagęszczenie dróg na badanym obszarze może być określone za pomocą następujących wskaźników:

1. G₁ - wskaźnik zagęszczenia km/km²:

G₁ = L / U

gdzie:

L - długość dróg

U - powierzchnia gospodarstwa lub wsi (km²)

2. G₂ - wskaźnik zagęszczenia uwzględniający lokalizację drogi, tzn. czy droga przecina obszar, czy tylko do niego przylega km²/ km²:

G₂ = U / (2 * (l₂ + 0,5 * l₁)

gdzie:

l₁ - długość dróg jednostronnie obsługujących badany obszar (km),

l₂ - długość dróg dwustronnie obsługujących badany obszar (km),

U - powierzchnia w km²

3. procent powierzchni zajmowanej przez drogi w stosunku do obszaru użytków rolnych obsługiwanych przez te drogi,

4. wielkość powierzchni kompleksów drogowych, tj. powierzchni użytków rolnych ograniczonych drogami różnych typów,

5. wielkość powierzchni ?????, tj. obszarów stanowiących część kompleksów drogowych, a także części lub całość pól uprawnych obsługiwanych przez drogę lub jej odcinek.

2. Stopień wydłużenia - jest innym miernikiem oceny prawidłowości układu dróg. Wg Thunena ma postać zależności:

U_d = L_rz / L_p

gdzie:

L_rz - średnia, liczona wzdłuż dróg, odległość rzeczywista pól od ośrodka gospodarczego do środka boku przylegającego do drogi zwiększona o odległość od tego punktu do środka geometrycznego pola

L_p - średnia prostolinijna odległość liczona w linii powietrznej od środka podwórza do środka geometrycznego pól

Odległości średnie liczone dla gospodarstwa o określonej liczbie pól oblicza się jako średnie ważone. Dzięki temu wskaźnik ten ujmuje także wjazdy na pola oraz kształt pól.

3. Rodzaj nawierzchni dróg (lub podłoża).

4. Nachylenie podłużne dróg.

5. Szerokość korony drogi.

Wnioski:

Oceniając sieć dróg transportu rolnego warto zwrócić uwagę na występujące i pożądane na przyszłość tendencje zmian w stanie i strukturze tych dróg polegające na:

1. likwidacji coraz większej ilości dróg gruntowych będących w złym stanie technicznym lub mało wykorzystywanych (zwłaszcza na terenach AWRSP),

2. budowie ich w miejsce mniej gęstej, ale lepszej pod względem technicznym sieci dróg,

3. likwidacji niektórych dróg przebiegających przez tereny o zróżnicowanej rzeźbie terenu i glebach podatnych na wymywanie.

Drogi publiczne

Drogą publiczną - jest droga zaliczona do dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych lub gminnych, z której:

• może korzystać każdy,

• może korzystać zgodnie z jej przeznaczeniem,

• może korzystać z ograniczeniami i wyjątkowymi określonymi w ustawie o drogach publicznych lub przepisach szczegółowych.

Ulice - leżące w ciągu dróg należą do tej samej kategorii, co te drogi.

Drogi krajowe - stanowią własność Skarbu Państwa.

Drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne - stanowią własność właściwego samorządu województwa, powiatu lub gminy.

Drogi publiczne ze względu na stopień dostępności i obsługi przyległego terenu dzielą się na:

• drogi ogólnodostępne,

• drogi ekspresowe,

• autostrady.

Droga - jest to wydzielony pas terenu, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów oraz do ruchu pieszych wraz z leżącymi w jego ciągu obiektami inżynierskimi, placami, zatokami postojowymi oraz znajdującymi się w wydzielonym pasie terenu chodnikami, ścieżkami rowerowymi, drogami zbiorczymi, drzewami i krzewami oraz urządzeniami technicznymi związanymi z prowadzeniem i zabezpieczeniem ruchu.

Ulica - droga na terenach zabudowy miast i wsi, łącznie z torowiskiem pojazdów szynowych komunikacji miejskiej, wydzieloną liniami rozgraniczającymi, która jest przeznaczona do obsługi bezpośredniego otoczenia oraz umieszczania urządzeń technicznych nie związanych z ruchem pojazdów lub pieszych.

Droga ekspresowa - droga przeznaczona wyłącznie dla ruchu pojazdów samochodowych i nie obsługująca przyległego terenu:

• wyposażona w jedną lub dwie jezdnie,

• posiadająca wielopoziomowe skrzyżowania z przecinającymi ją drogami komunikacji, z dopuszczeniem wyjątkowo jednopoziomowych skrzyżowań z drogami publicznymi,

• wyposażoną w urządzenia obsługi podróżnych, pojazdów i przesyłek, przeznaczone wyłącznie dla użytkowników drogi.

Autostrady - droga przeznaczona wyłącznie dla ruchu pojazdów samochodowych i nie obsługująca terenu przyległego:

• wyposażona przynajmniej w dwie trwale rozdzielone jednokierunkowe jezdnie,

• posiadająca wielopoziomowe skrzyżowania ze wszystkimi przecinającymi ją drogami komunikacji,

• wyposażona w urządzenia obsługi podróżnych, pojazdów i przesyłek, przeznaczona wyłącznie dla użytkowników autostrady.

Do dróg krajowych zalicza się:

1. autostrady i drogi ekspresowe oraz drogi leżące w ich ciągach do czasu wybudowania autostrady i dróg ekspresowych,

2. drogi międzynarodowe,

3. drogi stanowiące inne połączenia zapewniające spójność sieci dróg krajowych,

4. drogi dojazdowe do ogólnodostępnych przejść granicznych obsługujących ruch osobowy i towarowy bez ograniczeń ciężaru całkowitego pojazdów (zespołu pojazdów) lub wyłącznie ruch towarowy bez ograniczeń ciężaru całkowitego pojazdów (zespołu pojazdów),

5. drogi alternatywne dla autostrad płatnych,

6. drogi stanowiące sieci obwodnicowe dużych aglomeracji miejskich,

7. drogi o znaczeniu obronnym.

Drogi wojewódzkie - zalicza się inne drogi niż przedstawione powyżej, stanowiące połączenia między miastami, mające znaczenie dla województw, i drogi o znaczeniu obronnym nie zaliczone do dróg krajowych.

Uchwała sejmiku województwa = zaliczenie do tych dróg; przebieg

Drogi powiatowe - zalicza się drogi inne niż zaliczone do dróg krajowych i wojewódzkich, stanowiące połączenia miast będących siedzibami powiatów z siedzibami gmin i siedzib gmin między sobą.

Uchwała rady powiatu

Drogi gminne - zalicza się tu drogi o znaczeniu lokalnym nie zaliczone do innych kategorii, stanowiące uzupełnienie sieci dróg służących miejscowym potrzebom, z wyłączeniem dróg wewnętrznych.

Uchwała rady gminy - zaliczenie

Wójt, burmistrz, prezydent miasta - przebieg

Drogi wewnętrzne:

• drogi nie zaliczone do żadnej kategorii dróg publicznych,

• w osiedlach mieszkaniowych,

• dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych,

• dojazdowe do obiektów użytkowanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą,

• place przed dworcami kolejowymi, autobusowymi i portami.

Budowa, utrzymanie, zarządzanie i oznakowanie dróg wewnętrznych należy do zarządcy terenu.

SEMESTR 2

WYKŁAD 1

Projekt ogólny scalenie gruntów

Etapy geodezyjnych prac urządzenioworolnych:

1. Zbieranie, przetwarzanie i przedstawianie informacji o obszarze urządzeń rolnych; etap ten dość często nosi nazwę inwentaryzacji stanu istniejącego.

Materiały, na podstawie których zbierane są informacje:

• ewidencja gruntów i budynków - powierzchnia,

• księgi wieczyste - właściciel,

• inne: akty notarialne, decyzje administracyjne, postanowienia sądu, inne pisma urzędowe.

1. Analiza zebranych informacji i wyciagnięcie wniosków dotyczących reorganizacji obszaru urządzeń rolnych.

2. Projektowanie nowej struktury przestrzennej.

3. Realizacja w terenie opracowanego projektu.

Analiza zebranych informacji i wyciagnięcie wniosków dotyczących reorganizacji obszaru urządzeń rolnych

Projekt nowej struktury terenowej na obszarze urządzeń rolnych, jako cel geodezyjnej pracy urządzenioworolnej, nie powstaje od razu w ostatecznej wersji, lecz przechodzi przez kolejne stadia, w czasie których tworzy się warianty ogólnych i szczegółowych rozwiązań, wymagające przeanalizowania istniejącego stanu, jego oceny oraz wyciągnięcia stosownych wniosków.

1. Wstępna analiza.

Można przeprowadzić na podstawie zbioru dokumentów ewidencji gruntów. Wstępna analiza obejmuje takie zagadnienia, jak:

• struktura przestrzenna,

• struktura władania,

• struktura obszarowa,

• jakość gleb,

• efekty ekonomiczne produkcji rolniczej.

2. Rozszerzenie.

Decyzja o wszczęciu postępowania urządzenioworolnego automatycznie rozszerza krąg działań, rozszerza zakres analizy istniejącego stanu i prowadzi do uszczegółowienia decyzji. Związane one są z problemami techniczno-geodezyjnymi, jak:

• analiza istniejących materiałów geodezyjnych (osnów, map, rejestrów) pod kątem ich przydatności (stan, dokładność, aktualność),

• z problemami gospodarczo-prawno-administracyjnymi, jak np. przeprowadzonej klasyfikacji gruntów, oceną i charakterystyką rozłogu gruntów poszczególnych gospodarstw oraz potrzeb modernizacyjnych istniejący stan.

Analiza i wnioskowanie może być znakomicie ułatwione i usprawniane, jeżeli powstały w trakcie etapu I (studia).

Studium to opracowanie najczęściej graficzne ilustrujące pewne problemy lub grupy problemów, tj. np. studium rzeźby terenu, czyli analiza ukształtowania pionowego terenu ułatwiające właściwą lokalizację projektowanych obiektów powierzchniowych za pomocą barwnej mapy tematycznej.

Podobnie na innych mapach tematycznych można przedstawiać wiele innych zagadnień, jak:

• stan władania gruntami,

• jakość gleby i jej oszacowanie,

• stosunki wodne,

• infrastruktura techniczna i społeczna.

Mapy studialne pozwalają na uwypuklenie pewnych problemów, ułatwiają jego przestrzenne odczytywanie, a poza tym pozwalają na podjęcie trafniejszych decyzji projektowych.

Analiza zebranych materiałów w postaci opracowań studialnych powinna być uzupełniona opisem.

3. Wnioskowanie.

Jest to budowa gospodarczo-przestrzennego modelu nowego, korzystniejszego układu struktury terenowej.

Tworzy się w tym stadium założenia projektowe, dotyczące:

• poszczególnych gospodarstw i ich struktury w nowym układzie przestrzennym,

• proponowaną modyfikację granic obszaru urządzeń rolnych,

• modyfikację istniejącej sieci osadniczej,

• usytuowanie terenów budowlanych,

• propozycję zmian w strukturze użytków gruntowych,

• określenie potrzeb w zakresie regulacji stosunków wodnych,

• propozycje zmian w dotychczasowym układzie komunikacyjnym.

Są to już założenia do projektu ogólnego.

PROJEKTOWANIE

Przechodzi ono przez trzy stadia:

1. projektowanie ogólne,

2. projektowanie wstępne,

3. projektowanie szczegółowe.

Ad. 1.

W projektowaniu ogólnym poszukuje się najwłaściwszego rozwiązania zagadnień wynikających z założeń projektowych, skonfrontowanych z planem zagospodarowania przestrzennego. Najpierw w sposób przybliżony pokazuje się na mapie obszaru przestrzenną lokalizację elementów terenowych podanych w założeniach, a następnie poprzez analizę kolejnych wariantów i krytyczne propozycje, zgłaszane zwłaszcza przez uczestników, dochodzi się do rozwiązania ostatecznego.

Forma prezentacji projektu ogólnego może być różna, najczęściej spotyka się formę graficzno-opisową.

W trakcie opracowywania projektu ogólne powstaje wstępna koncepcja, ujęta w postaci rozwiązania graficznego na mapach w skali 1:10000. Rozwiązanie to w sposób szkicowy, bez zbędnej w tym przypadku precyzji geodezyjnej, wskaże lokalizację najbardziej istotnych elementów tej lokalizacji.

Za takie kluczowe elementy przyjmujemy: usytuowanie osiedli wraz z poszczególnymi użytecznościami publicznymi, lokalizację kompleksów technicznych, co ma znowu związek z istniejącą a adoptowaną oraz nowo projektowaną siecią komunikacji ogólnej, siecią wodocieków, transformacją użytków, itp.

W terenie znajdują się obiekty, których zmiana, względnie przesunięcie jest niemożliwe lub znacznie ograniczone. Obiekty te, zwane „sztywno w terenie zlokalizowanymi”, ograniczą możliwość dowolnych rozwiązań projektowych, a niekiedy z góry narzucają określone rozwiązania. Musimy się dostosować do tych obiektów; będą one niejako elementami wyjściowymi, na bazie których rozbudowujemy koncepcję projektu. Obiektami takimi są: szlaki kolejowe, sieci dróg komunikacyjnych, wodocieki i wodozbiory, tereny zabudowane, tereny użytkowania pozarolniczego, osobliwości przyrody, itp.

Powstanie wstępnej koncepcji jest uwarunkowane istnieniem założeń projektowych. Założenia te muszą dostarczyć odpowiedzi na pytania: co mamy projektować? Dotyczą one przede wszystkim rodzaju obiektów, jakie należy utworzyć na konkretnym terenie, jakie użyteczności publiczne należy zlokalizować, czy zachodzi potrzeba melioracji, potrzeba regulacji istniejących cieków, potrzeba nowych rozwiązań komunikacyjnych, konieczność transformacji użytków gruntowych itp.

Dopiero gruntowna znajomość tych założeń pozwoli na dokonanie wstępnej lokalizacji projektowanych elementów na tym etapie projektowania lokalizacja ta nie zawsze musi być ostateczna. Mogą, a niekiedy muszą powstać nowe warianty projektów. Wybór ostatecznej wersji będzie uzależniony od krytycznej analizy poszczególnych wariantów, dokonanej niejednokrotnie w szerszym gronie specjalistów. Duże znaczenie ma opinia rolników, najbardziej przecież zainteresowanych w sposobie rozwiązania przyjętych założeń projektowych.

Podstawowym efektem tego etapu jest generalnie, najogólniejsze ujęcie koncepcji projektów w formie szkicowego opracowania graficznego. Rozwiązanie to powinno być zobrazowane rysunkowo na jednym arkuszu, co znakomicie ułatwia ogarnięcie i ocenę całości koncepcji. Projekt ten po wprowadzeniu ewentualnych zmian i korekt stanowi następnie podstawę do realizacji dalszego etapu, tj. projektu szczegółowego.

WYKŁAD 2, 3

Etapy realizacji projektu ogólnego:

1. 1) Grunty objęte scaleniem opracowuje uprawniony przez starostę geodeta-projektant przy udziale powołanej przez ten organ komisji pełniącej funkcje doradcze.

W skład komisji wchodzą:

a. uczestnicy (wszyscy) scalenia, a jeśli liczba uczestników jest większa niż 10 osób - rada uczestników scalenia,

b. przedstawiciel społeczno-zawodowych organizacji rolników,

c. przedstawiciel jednostki gospodarki uspołecznionej będącej ????? uczestnika scalenia,

d. przedstawiciel terenowego organu administracji państwowej, na którego terenie działania są położone grunty objęte scaleniem.

2. Komisja wybiera przewodniczącego spośród swoich członków.

3. Starosta, na wniosek komisji, może powołać do jej składu rzeczoznawców.

2. Projekt ogólny należy szczegółowo omówić z mieszkańcami wsi na ogólnym zebraniu, a uwagi zainteresowanych należy ująć do protokołu podpisanego przez wykonawcę i radę uczestników scalenia oraz przedstawiciela zainteresowanych jednostek gospodarki. Uwagi do projektu powinny być rozpatrzone pisemnie.

3. Projekt scalenie lub wymiany gruntów powinien uwzględniać ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

4. Ostateczna forma projektu powinna być zaakceptowana przez starostę.

5. Projekt ogólny powinien obejmować całość zagadnień związanych z ukształtowaniem najwłaściwszej organizacji gospodarstw rolnych. Powinien także określać zakres przewidzianych inwestycji towarzyszących scaleniu oraz terminy ich realizacji, jak również wskazać jednostki odpowiedzialne za realizację tych inwestycji.

6. Materiały do opracowania projektu ogólnego:

1. plan zagospodarowania przestrzennego gminy i wynikające z niego dyspozycje dla rozpatrywanego obszaru,

2. aktualny stan ewidencji gruntów,

3. potrzeby w zakresie budownictwa, środków produkcji inwestycji związanych z melioracją, rekultywacją, urządzeniem dróg, zabiegami przeciwerozyjnymi itp.,

4. wnioski zainteresowanych, których działalność jest związana z produkcją rolną,

5. dane dotyczące liczby gospodarstw o określonych kierunkach produkcji rolnej,

6. wydane decyzje ustalające miejsce i warunki realizacji inwestycji budowlanych.

7. Pomocniczymi materiałami przy opracowywaniu projektu ogólnego to:

1. studium stanu władania gruntów,

2. studium glebowe,

3. studium stanu zagospodarowania gruntów (na tym studium powinny być wskazane grunty zdewastowane, odłogowane, źle zagospodarowane, o średniej kulturze rolnej i o wysokiej kulturze rolnej),

4. studium zainwestowania terenu,

5. studium fizjograficzne.

8. Projekt ogólny określa:

1. granice i powierzchnię obszaru scalenia oraz listę uczestników scalenia,

2. propozycje dotyczące zmian granic wsi lub gminy,

3. obszary gruntów wyłączone ze scalenia:

- grunty z zakładami górniczymi i przemysłowymi oraz prowadzona jest eksploatacja kopalni,

- na których znajdują się zabytki historyczne, architektoniczne i rezerwaty przyrody,

- tereny użytkowane na cele gospodarki rybackiej,

- tereny przeznaczone na cele specjalne (nauka, szkolenie, badania);

4. propozycję zmian w strukturze użytków rolnych i określenie terenów przewidzianych do zalesienia, do utworzenia pasów wiatrochłonnych, przeciwerozyjnych itp.,

5. wymogi w zakresie utrzymania i ochrony zadrzewień śródpolnych, zadrzewień i zakrzewien stanowiących biologiczną obudowę wodocieków, wąwozów, jarów, wysokich miedz - przeciwdziałających zjawiskom erozji,

6. korektę przebiegu istniejących kanałów i rowów melioracyjnych wymagających renowacji oraz projektów rowów melioracyjnych na obszarach wymagających odnowień,

7. propozycję co do zasięgu i terminu wykonania rekultywacji,

8. potrzeby w zakresie zmiany w układzie komunikacyjnym z uwzględnieniem ciągów pieszych i przejść,

9. propozycje co do lokalizacji gruntów gospodarstw wielkoobszarowych, AWRSP, gminy itp.,

10. propozycję urządzeń dróg transportu wodnego,

11. propozycję usytuowania terenów budowlanych i określenia ich powierzchni z uwzględnieniem w miarę potrzeb i możliwości gruntów AWRSP na ten cel oraz inne charakterystyczne elementy dla danego terenu.

9. Projekt ogólny składa się z części graficznej przedstawiającej propozycje rozwiązań oraz części opisowej uzasadniającej proponowane rozwiązania, jak również sposób i harmonogram realizacji poszczególnych zabiegów i inwestycji przewidzianych dla obszaru scalenia ze wskazaniem wykonawcy.

SZACUNEK PORÓWNAWCZY GRUNTÓW W POSTĘPOWANIU SCALENIOWYM

Znaczne zróżnicowanie gleby w Polsce, występujące częstokroć na obszarze jednej wsi, a niekiedy i w ramach obszaru gospodarstwa, przekreśla stosowani zasady „hektar za hektar” w pracach geodezyjno-urządzeniowych - zwłaszcza w pracach scaleniowych. Z tego też względu tylko w nielicznych przypadkach wydziela się uczestnikom ekwiwalent, biorąc pod uwagę jedynie powierzchnię. Najczęściej chcąc, aby wydzielone gospodarstwu grunty zamienne były ekwiwalentne z gruntami tego gospodarstwa przed zabiegiem, konieczne jest określenie wartości gruntów poddanych zabiegowi urządzenioworolnemu.

W tym celu przeprowadza się szacunek porównawczy, tj. oszacowanie w umownych jednostkach wartości jednostkowych konturów glebowych.

Ustawa z dnia 26 lipca 1982 r. o scaleniu i wymianie gruntów dokładnie precyzuje zasady szacowania gruntów.

Art. 11.1. Uczestnicy scalenia, w drodze uchwały, określają zasady szacunku gruntów. Jeżeli jednak starosta w drodze postanowienia uzna, że szacunek ten byłby sprzeczny ze słusznym interesem uczestników, stosuje się przepisy ust. 2.

2. W razie nieokreślenia zasad szacunku przez uczestników scalenia, szacunku gruntów dokonuje się na podstawie cen obowiązujących państwowych nieruchomości rolnych, z uwzględnieniem położenia gruntów na obszarze scalenia oraz ich przydatności rolniczej i funkcji terenu wynikającej z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

3. Wartość szacunkową lasów oraz sadów, ogrodów, chmielników i innych upraw specjalnych stanowi wartość szacunkową gruntów, obliczona na podstawie szacunku wykonanego w sposób określony w ust. 1 i 2 oraz wartość drzewostanów, drzew i krzewów, oraz innych części składowych gruntów, ustalona przez rzeczoznawcę z zastosowaniem przepisów o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych.

4. Jeżeli scaleniem zostały objęte grunty leśne o takiej samej wartości, z drzewostanami o jednakowych elementach szacunkowych, można zaniechać szacowania drzewostanów.

1. Wycena gruntów

W ust. 2 ustawy określenie szacunku gruntów dokonuje się przy uwzględnieniu takich elementów jak:

• ceny państwowych nieruchomości rolnych (obiekty porównawcze),

• położenie,

• przydatność rolnicza,

• przeznaczenie w planie zagospodarowania przestrzennego.

Szacując w ten sposób grunt powinniśmy znać ceny nieruchomości sprzedanych na tym samym rynku, co działki objęte projektem urządzenioworolnym. Wykonać należy tzw. analizę rynku. Powinna to być aktualna analiza - czyli transakcje powinny być zawarte w niedalekim okresie czasu - przy wycenie należy uznać, że są to ostatnie dwa lata. Ceny transakcyjne kupna-sprzedaży powinny pochodzić z aktów notarialnych. Ceny transakcyjne powinny być powiązane z jednostką porównawczą, np. ha. Przy ocenie położenia gruntów należy brać pod uwagę takie cechy, jak: dostępność (dojazd), rzeźbę terenu, sąsiedztwo itp. Przydatność gruntu można uznać przez ocenę wartości bonitacyjnej gruntu (różnorodność rodzajów użytków gruntowych), ocenę składu gleby, stosunków wodnych, zagrożenia erozyjne itp. Ważną cechą jest przeznaczenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, które należy jednoznacznie określić.

Wartość gruntu można określić podejściem porównawczym i w podejściu mieszanym.

W podejściu porównawczym stosuje się metody:

• porównywania parami,

• skorygowanej ceny średniej,

• analizy statystycznej rynku.

W podejściu mieszanym stosuje się metodę:

• wskaźników szacunkowych gruntów.

Metoda porównywania parami polega na określeniu wartości rynkowej wycenianej nieruchomości o określonych cechach poprzez jej porównanie kolejno z co najmniej trzema nieruchomościami podobnymi o znanych cechach i cenach, które były przedmiotem obrotu rynkowego.

W ten sposób dokonuje się korekty cne każdej z porównywanych nieruchomości pod kątem różnic pomiędzy nimi wynikających z odmienności cech i ich wag.

Metoda skorygowanej ceny średniej polega na określeniu wartości rynkowej wycenianej nieruchomości na podstawie co najmniej kilkunastu nieruchomości reprezentatywnych przyjętych do porównań, które to nieruchomości były przedmiotem transakcji sprzedaży.

Jako nieruchomości reprezentatywne rozumie się nieruchomości, które były przedmiotem obrotu rynkowego, charakteryzujące się w szczególności podobieństwem co do rodzaju i przeznaczenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Do określenia wartości rynkowej należy dochodzić w drodze korekty średniej ceny rynkowej uzyskanej z tego zbioru, współczynnikami przypisanymi odpowiednim cechom rynkowym nieruchomości.

Metoda analizy statystycznej rynku polega na określeniu wartości rynkowej wycenianej nieruchomości na podstawie zbioru co najmniej kilkunastu nieruchomości reprezentatywnych wziętych do porównań, które to nieruchomości były przedmiotem transakcji sprzedaży.

Metoda wskaźników szacunkowych gruntów - może być stosowana wówczas, gdy brak jest na danym rynku lokalnym danych o cechach transakcyjnych nieruchomości podobnych.

Wskaźniki szacunkowe gruntów w zależności od klasy gruntu lub grupy typu siedliskowego lasu i okręgu podatkowego, są określone w:

• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad wyceny nieruchomości oraz zasad i trybu sporządzania operatu szacunkowego (Dz.U. Nr 230, poz. 1924).

Wartość gruntu określa się jako iloczyn wskaźnika szacunkowego 1 ha gruntu i cenę 1 decytony ziarna żyta albo cenę 1 m³ drewna.

Cenę ziarna żyta przyjmuje się z rynku lokalnego. Cenę drewna, skorygowaną o koszty jego pozyskania i przemieszczenia do miejsca odbioru transportem mechanicznym, przyjmuje się jako średnią ważoną z ostatnich trzech lat, z uwzględnieniem sortymentu sprzedanego drzewa.

Klasy gruntów przyjmuje się według danych z katastru nieruchomości, a przy określaniu typów siedliskowych lasów wykorzystuje się dane z planów urządzania lasów. Okręg podatkowy przyjmuje się wg przepisów o podatku rolnym.

1. Wskaźniki szacunkowe gruntów ??????

2. Dla gruntów stanowiących sady wskaźnik szacunkowy ustala się jak dla klasy gruntu, na którym został założony sad.

3. Dla gruntów rolnych zabudowanych wskaźnik szacunkowy ustala się jak dla klasy I gruntu ornego.

4. Dla gruntów pod wodami stanowiącymi jeziora i inne zbiorniki niż stawy rybackie wskaźnik szacunkowy ustala się:

1. jeżeli grunty są sklasyfikowane - jak dla danej klasy gruntu,

2. jeżeli grunty nie są sklasyfikowane - jak dla klasy IV łąk i pastwisk trwałych.

5. Dla gruntów pod stawami rybackimi wskaźnik szacunkowy ustala się:

1. jeżeli grunty są sklasyfikowane - jak dla danej klasy gruntu,

2. jeżeli grunty nie są sklasyfikowane - jak dla klasy I łąk i pastwisk trwałych.

6. Dla gruntów stanowiących zadrzewienia śródpolne, wskaźnik szacunkowy ustala się:

1. jeżeli grunty są sklasyfikowane - w wysokości 50% wskaźnika szacunkowego ustalonego dla odpowiedniej klasy gruntu ornego, z tym że dla klasy III i IV przyjmuje się wskaźniki gruntu ornego klasy IIIb i IVb,

2. jeżeli grunty nie są sklasyfikowane - jak dla klasy VI gruntu ornego.

7. Wskaźniki szacunkowe gruntów stanowiących lasy:

Okręg podatkowy	Wskaźniki szacunkowe w m3 drewna z 1 ha gruntów stanowiących lasy
		grupy typów siedliskowych lasów
		1	2	3	4	5
I	31	26	23	14	9
II	29	24	21	13	8
III	26	22	19	12	7
IV	23	19	17	11	6

Grupy typów siedliskowych lasów tworzą:

Grupę 1: lasy: świeży, wilgotny, łęgowy i górski oraz ols jesionowy i ols górski

Grupę 2: lasy mieszane: świeży, wilgotny i bagienny, wyżynny, górski, ols

Grupę 3: bory mieszane: świeży, wilgotny, bagienny, wyżynny i górski

Grupę 4: bory: świeży, wilgotny, górski

Grupę 5: bory: suchy i bagienny

Przy stosowaniu metody wskaźników szacunkowych gruntów uwzględnia się:

1. w odniesieniu do nieruchomości przeznaczonych na cele rolne - położenie w stosunku do głównych dróg, jakość dróg dojazdowych, zagrożenie erozją, trudność uprawy, kulturę rolną, wielkość zanieczyszczeń środowiska, strukturę użytków gruntowych, występowanie urządzeń melioracyjnych, występowanie infrastruktury utrudniającej agrotechnikę;

2. w odniesieniu do nieruchomości przeznaczonych na cele leśne - stopień degradacji siedliska leśnego, szkodliwe oddziaływanie przemysłu na drzewostan, masowe występowanie szkodników, położenie w stosunku do siedlisk i głównych dróg, możliwość przemieszczenia drewna do miejsca odbioru transportem mechanicznym, jakość dróg dojazdowych, rodzaje gruntów przyległych, walory rekreacyjne.

Rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 14 października 1999 r. w sprawie określania szczegółowego trybu sprzedaży nieruchomości i ich części składowych, warunków rozkładania ceny sprzedaży na raty, stawek szacunkowych gruntów oraz trybu przeprowadzenia przetargów na dzierżawę (Dz.U. Nr 90, poz. 1013)

Cenę nieruchomości rolnej można również ustalić w wysokości nie niższej niż suma wartości gruntu określonej z uwzględnieniem stawek szacunkowych jednego hektara oraz ceny 100 kg żyta, ustalonej stosownie do przepisów o podatku rolnym, i wartości części składowych tego gruntu.

Stawka szacunkowa gruntu:

1. Stawkę szacunkową gruntu ustala się z uwzględnieniem rodzaju i klasy gruntu, określone w ewidencji gruntów, oraz okręg podatkowy według przepisów o podatku rolnym w sposób: tabele dla gruntów ornych, dla użytków zielonych.

2. Szacunkową stawkę gruntu określonego w ewidencji gruntów jako leśny, zadrzewiony lub zakrzewiony ustala się przyjmując 50% stawki gruntu ornego w klasie przyjętej dla tych gruntów, z tym że dla klasy III i klasy IV przyjmuje się odpowiednio stawki gruntu rolnego dla klasy IIIb i IVb. W razie braku klasyfikacji, stawkę szacunkową ustala się w wysokości stawki gruntu ornego klasy VI.

3. Stawkę szacunkową gruntu pod jeziorami o wodach stojących, przydatnych do ich rybackiego wykorzystania ustala się według stawki gruntu pod tymi wodami. W razie braku klasyfikacji, stawkę szacunkową ustala się w wysokości stawki użytku zielonego klasy VI.

4. Stawkę szacunkową gruntu pod stawami rybnymi ustala się według stawki gruntu pod tymi wodami. W razie braku klasyfikacji, stawkę szacunkową gruntu ustala się według stawki użytku zielonego klasy I.

5. Stawkę szacunkową gruntu pod ciekami wodnymi naturalnymi lub sztucznymi, zaliczonymi do urządzeń melioracji wodnych szczegółowych - z wyjątkiem stawów - oraz gruntu pod wodami nieprzydatnymi do ich rybackiego wykorzystania, a także nieużytków, ustala się przyjmując 50% stawki użytku zielonego klasy VI.

Wykład 4

1. Wartość szacunkowa lasów oraz sadów, ogrodów, chmielników i innych upraw

W = W_g + W_L,S,O,ch

gdzie:

W - wartość lasu, ogrodu itp.

Wg - wartość gruntu

W_L,S,O,ch - wartość drzewostanów i innych części składowych gruntów

Wartość tę określa rzeczoznawca majątkowy.

art. 135 ustawy o gospodarce nieruchomościami

5. Przy określaniu wartości drzewostanu leśnego albo zadrzewień, jeżeli w drzewostanie znajdują się materiały użytkowe, szacuje się wartość drewna znajdującego się w tym drzewostanie. Jeżeli w drzewostanie nie występuję materiał użytkowy lub wartość drewna, która może być pozyskana, jest niższa od kosztów zalesienia i pielęgnacji drzewostanu szacuje się koszty zalesienia oraz koszty pielęgnacji drzewostanu do dnia scalenia.

Wartość drzewostanu w wieku bliskorębnym, rębnym i starszym należy ustalić ich miąższość całkowitą oraz udziały określonych asortymentów w miąższości grubizny ustalone na podstawie szacunku brakarskiego. Podział na sortymenty dokonuje się z uwzględnieniem klasyfikacji jakościowo-wymiarowej obowiązującej w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasów Państwowych.

Wartość drzewostanu obliczamy stosując wzór:

W_D = (V_g * r_i)(k₁ * U₁ * C₁ + k₂ * U₂ * C₂ + ... + k_n * U_n * C_n) + V_DR * k_DR * C_DR

gdzie:

V_g - miąższość grubizny z korą określonego gatunku drzew występujących w drzewostanie (w przypadku drzewostanów mieszanych)

r_i - współczynnik do obliczenia miąższości netto (bez kory) odczytane ze stosownej tabeli

k₁, k₂, ..., k_n - wskaźnika (procent) udziału w grubiźnie całkowitej określonych sortymentów drewna ustalony na podstawie szacunku brakarskiego

U₁, U₂, ..., U_n - wskaźnik redukcyjny ceny sprzedaży 1 m3 drewna C₁, C₂, ..., C_n o koszty pozyskania i zrywki określony do określonych sortymentów stosowany przez właściwe terytorialnie nadleśnictwo

C₁, C₂, ..., C_n - cena sprzedaży przez właściwe terytorialnie nadleśnictwo ze względu na położenie nieruchomości określonych sortymentów drewna lub ceny tych sortymentów występujące na rynku lokalnym

V_DR - miąższość drobizny określone ze wzoru V_DR = V_G * P % (P - procentowy udział miąższości drobizny w miąższości grubizny odczytany z tablic na podstawie wielkości pierśnicy (d) i wysokości (h) przeciętnego drzewa w drzewostanie

k_DR - wskaźnik (procentowy) przeliczający miąższość drobizny całkowitej na miąższość drobizny użytkowej mającej wartość handlową

C_DR - cena sprzedaży drobizny użytkowej stanowiącej drobnicę tyczkową lub gałęziową przez właściwe terytorialnie nadleśnictwo lub cenę tej drobnicy występujące na rynku lokalnym, ceny te uwzględniają pozyskanie drobizny przez nabywcę

Wartość drzewostanów młodszych

W = WS * Z * P * C * U

gdzie:

WS - wskaźnik wartości 1 ha drzewostanu na pniu wyrażony w m3 drewna dla określonego gatunku, klasy bonitacyjnej, wieku i wieku rębności z tablic wskaźników wartości drzewostanów opracowany przez Instytut Badawczy Leśnictwa

Z - stopień zadrzewienia ustalony przez rzeczoznawcę majątkowego

P - pole powierzchni drzewostanów w ha

C - cena m3 drewna tartacznego iglastego WBO z rynku lokalnego lub nadleśnictwa właściwego dla miejsca położenia nieruchomości

U - wskaźnik redukujący cenę sprzedaży drewna tartacznego iglastego (WBO) o koszty pozyskania i zrywki

art. 135 ustawy o gospodarce nieruchomościami

6. Przy określaniu wartości plantacji kultur wieloletnich szacuje się koszty założenia plantacji i jej pielęgnacji do czasu pierwszych zbiorów oraz wartość utraconych pożytków w okresie od dnia wywłaszczenia (scalenia) do dnia zakończenia pełnego plonowania. Sumę kosztów i wartości utraconych pożytków zmniejsza się o sumę rocznych odpisów amortyzacyjnych, wynikającą z okresu wykorzystania plantacji od pierwszego roku plonowania do dnia wywłaszczenia (scalenia).

7. Przy określaniu wartości zasiewów, upraw i innych zbiorów jednocześnie szacuje się wartość przewidywanych plonów według cen kształtujących się w obrocie rynkowym, pomniejszając ją o wartość nakładów koniecznych w związku ze zbiorem tych plonów.

Po wykonaniu szacunku należy go zaakceptować przez uczestników scalenia. Następuje to w drodze uchwały.

Uchwała jest podejmowana na zebraniu powołanym przez starostę. Zebraniu przewodniczy przedstawiciel starostwa. Uchwały zapadają większością trzech czwartych głosów w obecności co najmniej połowy liczby uczestników scalenia.

W razie nie podjęcia uchwały starosta po rozpatrzeniu zgłoszonych zastrzeżeń zasięga opinii rzeczoznawcy oraz wprowadza ewentualne zmiany, akceptuje szacunek gruntów, lasów, sadów, ogrodów, chmielników w drodze postanowienia.

Dowodem jednomyślnego oszacowania gruntów przez uczestników lub zgoda na dokonany szacunek lasów, ogrodów i innych upraw specjalnych są ich pisemne oświadczenia.

W przypadku wymiany wszyscy uczestnicy muszą wyrazić zgodę na wykonany szacunek, w przypadku braku zgody postępowanie ulega umorzeniu.

Wartość budynków

Wymianą można objąć także budynki. W przypadku wymiany gruntów z zabudowaniami wartość budynków określa się wg szacunkowych norm ubezpieczeniowych Państwowego Zakładu Ubezpieczeń, chyba że strony uzgodnią inne zasady obliczeń.

Podstawowe wytyczne projektowania nowych granic

1. Przy projektowaniu nowych granic wsi, położonych na obszarze scalenia, należy mieć na uwadze w szczególności:

1. potrzebę zlikwidowania szachownicy międzywiejskiej,

2. naturalne elementy sytuacji terenowej,

3. układ sieci drogowej,

4. układ sieci osadniczej,

5. projektowany układ kompleksów gruntów i przewidywany kierunek działek,

6. rozmieszczenie użytków gruntowych,

7. potrzeby dokonania zmian granic jednostek ewidencyjnych w dostosowaniu do aktualnego podziału administracyjnego.

2. Kompleksy gruntów powinny być projektowane w oparciu o granice naturalne, którymi mogą być: drogi, rzeki, rowy i inne wodocieki, granice gruntów PKP, LP oraz granice wsi. W zależności od warunków terenowych projektowana powierzchnia kompleksów, w których będą lokalizowane działki nowego stanu powinny mieścić się w granicach od 10 do 100 ha.

Kwestionariusz życzeń zawiera:

1. Nazwisko i imię uczestnika scalenia.

2. Czy posiada grunty poza obszarem scalenia (wieś, obszar)?

3. Czy złożył wniosek o zmianę powierzchni gospodarstw oraz wielkość różnicy powierzchni gospodarstwa?

4. Czy złożył wniosek o regulację granic w siedlisku (nr działki)?

5. Wyszczególnienie co do lokalizacji.

6. Czy występuję o zmianę struktury użytków rolnych w gospodarstwie?

7. Czy za wartość części składowych gruntu pragnie otrzymać gotówkę czy grunt?

8. Data zgłoszenia życzenia i podpis uczestnika scalenia.

WYKŁAD 5

Podstawowe wytyczne do projektowania nowych granic

A. Projekt scalenia gruntów opracowuje geodeta (patrz: projekt ogólny).

B. Opracowanie projektu scalenia obejmuje:

1. Pomiar i wykreślenie na mapę obszaru scalenia terenów pozostawionych w granicach dotychczasowych (niezmienników).]

2. Zaprojektowanie i wykreślenie linii komunikacyjnych, dróg publicznych i innych.

3. Stabilizację pomiarów i wykreślenie na mapie działek siedliskowych.

4. Zaprojektowanie nowych granic wsi.

5. Wykreślenie na mapie projektowanej sieci rowów melioracyjnych.

6. Zaprojektowanie terenów przeznaczonych na cele miejscowej użyteczności publicznej.

7. Zaprojektowanie wszystkich innych elementów wynikających z projektu ogólnego.

8. Zaprojektowanie osnowy realizacyjnej.

9. Zaprojektowanie kompleksów i podkompleksów gruntów.

10. Sporządzanie zbiorczego imiennego zestawienia z wyszczególnieniem należnych ekwiwalentów powstałych z sumy wartości gospodarstw, dopłat, udziałów we współwłasności, udziałów we wspólnocie gruntowej gruntów z wartości potrąceń.

11. Sporządzenie wstępnego projektu rozmieszczenia działek gruntowych w gospodarstwach.

12. Szczegółowe zaprojektowanie działek.

13. Ułożenie rejestru szacunku porównawczego gruntów wydzielonych w wyniku scalenia.

14. Sporządzenie wykazu zaprojektowanych ekwiwalentów gruntowych i pieniężnych.

15. Opracowanie projektu warunków objęcia w posiadanie nowo wydzielonych gruntów.

C. (Ad. 2). Zmiana położenia istniejących dróg lokalowych lub ich szerokości oraz zaprojektowane nowe drogi lokalne mogą być uwzględnione w projekcie scalenia gruntów wówczas, gdy wynika to z prawidłowego zabezpieczenia dojazdów do pól, a organy, pod których zarządem drogi się znajdują, wyrażą na to zgodę, zaś przebudowa drogi nastąpi w okresie najbliższych 5-ciu lat oraz jeżeli na ten cel przeznaczony jest odpowiedni zapas gruntów.

D. Zmiana położenia istniejących dróg wiejskich lub projekt nowych dróg tej kategorii opracowuje się jednocześnie z podziałem obszaru scalenia na poszczególne kompleksy gruntów. Przy projektowaniu dróg należy mieć na uwadze:

1. na terenach nizinnych spadki podłużne dróg wiejskich o dużym natężeniu ruchu nie przekraczały 3%, a drogi o mniejszym natężeniu ruchu 6%. Należy przy tym tak projektować przebieg odcinków dróg zawartych między ich skrzyżowaniami lub innymi ważniejszymi punktami zainwestowania dróg, aby ich wydłużenie spowodowane dostosowaniem trasy do rzeźby terenu lub innych wymagań eksploatacyjnych nie przekraczały 15% odległości prostoliniowej,

2. skrzyżowania dróg lub ich załamania nie tworzyły od strony kierunku docelowego kątów mniejszych niż 90%. Warunku tego należy przestrzegać tym konsekwentniej, im większa różnica występuje między znaczeniem transportowym zbiegających się dróg,

3. maksymalna długość działek w terenach nizinnych obsługiwanych przez drogę przylegającą do jednego z krótszych boków działki nie przekracza 300-400 m, przy czym ze wzrostem jakości gleby długość ta powinna się zmniejszać. Oznacza to, że w przypadkach warunków powodujących konieczność projektowania działek dłuższych należy przewidywać ich obsługę transportową przez drogi przylegające do obu krótszych boków tych działek lub drogę biegnącą wzdłuż boku dłuższego.

4. powierzchnia gruntów, które są obsługiwane transportowo przez drogę o nawierzchni nieutwardzonej nie może przekraczać 50 ha, a o nawierzchni utwardzonej 100 ha.

5. szerokość dróg dostosowana była do przewidywanego ruchu pojazdów, uwzględniała największą szerokość maszyn rolniczych. Ze względu na ochronę gruntów rolnych zaleca się projektowanie dróg jednopasmowych z zastosowaniem miejsc przewidzianych do mijania się pojazdów roboczych. Miejsce do mijania się pojazdów należy projektować o długości do 30 m i lokalizować:

• na i przy skrzyżowaniach dróg,

• na krańcach widoczności,

• w odległości co 300-500 m.

1. powierzchnię gruntów zajęta pod drogami powinna być jak najmniejsza.

E.

1. Po zaprojektowaniu i wykreśleniu na mapę elementów scalenia należy obliczyć wartość szacunkową gruntów przeznaczonych na cele użyteczności publicznej oraz gruntów zajętych pod ulice i drogi wiejskie nie leżące w ciągu dróg państwowych, sporządzić wykaz potrąceń oraz dokonać zbilansowania wartości dróg przed i po scaleniu.

2. Uczestnicy scalenia obciążeni są potrąceniami wynikającymi z różnicy pomiędzy wartością szacunkową przewidzianą w projekcie scalenia na cele użyteczności publicznej oraz istniejącymi gruntami zajętymi pod ulice i drogi wiejskie i wartości części gruntów AWRSP przeznaczonych pod ulice oraz drogi wiejskie i na cele użyteczności publicznej.

3. Po sporządzeniu wykazu potrąceń uzupełnić tymi danymi zestawienie należnych ekwiwalentów i rejestr przed scaleniem.

4. Wysokość potrąceń musi odpowiadać wartości gruntów przeznaczonych na te cele.

5. Jeżeli obszar scalenia składa się z więcej niż jednej wsi należy dokonać potrąceń dla każdej wsi oddzielnie, stosownie do występujących potrzeb w tej wsi.

1. Przy projektowaniu działek dla gospodarstw indywidualnych należy:

• dążyć do rozmieszczenia gospodarstwa zgodnie z założonymi przez uczestnika życzeniami zapisanymi w kwestionariuszu życzeń, według kolejności zapisanych wersji,

• o ile ze względów oczywistych nie jest możliwe wydzielenie gruntów zgodnie z życzeniami należy ponownie z uczestnikiem ustalić sposób rozmieszczenia gruntów,

• dążyć do wydzielenia wszystkich gruntów (użytków) w jednej obwodnicy, a jeżeli nie jest to możliwe ze względu na wzajemne rozmieszczenie użytków rolnych lub inne warunki, można wydzielić poszczególne rodzaje użytków rolnych w oddzielnych działkach,

• jeżeli istniejące znaczne różnice w jakości gleby, nadmierne oddalenie niektórych użytków rolnych od siedlisk, stosunki wodne oraz inne warunki uniemożliwiają stosowanie postanowień punktu wyżej, poszczególne rodzaje użytków rolnych można wydzielić w więcej niż jednej działce,

• dostosować do kanałów, tras i rowów melioracyjnych przebieg granic nowo projektowanych działek mając na uwadze zmniejszenie liczby przepustów i dojazdów oraz stworzenie warunków do mechanicznej uprawy i lepszej konserwacji urządzeń melioracyjnych,

• działki projektować w kształcie figur geometrycznych w miarę możliwości zbliżonych do prostokątów mając na uwadze pola płodozmianowe. Kąty załamania granic działek nie powinny być mniejsze od 60%. Długość działek ornych nie powinna przekraczać ich szerokości więcej niż10-krotnie (wyjątkowo 15-krotnie), a w użytkach zielonych więcej niż 15-krotnie (wyjątkowo 20-krotnie),

• działki gruntów rolników posiadających grunty w innych wsiach niż w tych, gdzie mieszkają, jeśli całe ich gospodarstwa nie wchodzą do obszaru scalenia, lokalizować w miejscach zapewniających bliski dojazd do siedliska znajdującego się w sąsiedniej wsi - możliwie przy granicy tej wsi.

Każdy uczestnik scalenia powinien otrzymać nowo wydzielone grunty o dogodniejszych warunkach gospodarowania niż miał przed scaleniem.

1. Projektowanie działek można dokonać metodą analityczną, graficzną, mechaniczną lub kombinowaną w drodze kolejnych przybliżeń, posługując się wartością metra bieżącego lub średnią wartością hektara.

W toku prac scaleniowych, w miarę możliwości, należy wykorzystywać metody ETO oraz inne nowoczesne metody.

2. ????

3. Wartość szacunkowa poszczególnych działek należących do jednego gospodarstwa winna być ustalona z tolerancją nie mniejszą niż3%. Projektowanie tych działek w kompleksie winno się odbywać z tolerancją nie mniejszą od podanej w tabeli (instrukcja urządzenioworolna).

Tytuł tabeli: Dopuszczalna tolerancja w wartości przy zmianie przebiegu granic wsi i podziale kompleksu na grupy.

4. Należy dążyć, aby wartość nowo wydzielonych gruntów dla poszczególnych gospodarstw była taka sama jak wartość gruntów, jaką należy zaprojektować, a gdy jest to niemożliwe, różnica nie może przekraczać 3% wartości gruntów poddanych scaleniu (zmniejszonej o należne potrącenia na cele użyteczności publicznej).

W wyjątkowych przypadkach uzasadnionych względami technicznymi lub gospodarczymi różnica między wartością gruntów, które należy zaprojektować a wartością zaprojektowaną może przekroczyć 3%, ale wówczas stosuje się dopłaty.

5. Na życzenie właściciela gruntów można wydzielić gospodarstwo o mniejszej wartości gruntów uzupełniając ekwiwalent dopłatą pieniężną. Powiększenie gospodarstwa w drodze dopłat uzależnione jest nie tylko od życzenia uczestnika, ale również od opinii uczestnika scalenia oraz stanowiska AWRSP, gdy na powiększenie są przeznaczone grunty AWRSP.

6. Jeżeli uczestnik scalenia nie jest właścicielem gruntów, a w wyniku scalenia powiększa gospodarstwo za dopłatą, należy wykazać numer działki i powierzchnię odpowiadającą wartości dopłaty. Wartość gruntów, o które zostanie powiększona lub zmniejszona wartość gospodarstwa w stanie starym (z tytułu dopłat) powinna być wpisana z odpowiednim znakiem do wykazu wartości do zaprojektowania.

7. Powierzchnia nowo wydzielonego gospodarstwa, którego właściciel nie wyraził zgody na dopłatę, nie może różnić się więcej niż 20% w stosunku do powierzchni w poprzednio posiadanych gospodarstwie.

8. W przypadku występowania na obszarze scalenia użytków rolnych o wyjątkowo wysokiej przydatności rolniczej, maksymalna różnica powierzchni tych gruntów w gospodarstwie przed scaleniem i po scaleniu nie może przekroczyć 10%.

Należy dążyć do tego, aby w zaprojektowanych gospodarstwach różnica powierzchni gruntów występujących w poszczególnych kompleksach przydatności rolniczej gleb, klasach bonitacyjnych oraz użytkach była jak najmniejsza w stosunku do starego stanu posiadania.

9. Ostateczne powierzchnie zaprojektowanych wsi kompleksów i działek przy stosowaniu metody analitycznej należy obliczać jednokrotnie (raz z X i raz z Y) dokonując sprawdzenia inną najprostszą metodą dla wyeliminowania grubego błędu, a w przypadku stosowania metody graficznej, kombinowanej lub mechanicznej - dwukrotnie, zapisując wyniki obliczeń:

• dla powierzchni liczonej z dokładnością do 1 m2, zaokrąglając przy wyrównywaniu ostateczne rezultaty do 1 ara,

• dla wartości szacunkowej z dokładnością do 0,01 jednostki szacunkowej lub do 10 zł przy wyrażaniu wartości w złotówkach.

1. Przy wyrównywaniu powierzchni działek do powierzchni kompleksów powstałe różnice nie mogą przekraczać dopuszczalnych wielkości podanych w tabeli (instrukcja urządzenioworolna).

Tytuł tabeli: Dopuszczalne różnice w m2 pomiędzy powierzchnią kompleksu a sumą powierzchni zaprojektowanych działek w kompleksie.

Poza powierzchnią istotna jest także skala mapy, na której projektujemy oraz liczba projektowanych działek.

2. Przy wyrównywaniu powierzchni konturów szacunku porównawczego gruntów do powierzchni kompleksów powstałe różnice nie mogą przekraczać wielkości z tabeli.

Tytuł tabeli: Dopuszczalne różnice w m2 pomiędzy powierzchnią kompleksów a sumą powierzchni konturów szacunku porównawczego w kompleksie.

Istotne są: powierzchnia, skala, liczba konturów w kompleksie.

3. Przy porównywaniu sumy powierzchni konturów szacunku porównawczego gruntów do powierzchni działek, powstałe różnice nie mogą przekraczać wielkości podanych w tabeli.

Tytuł tabeli: Dopuszczalne błędy względne różnicy pomiędzy powierzchnią działki a sumą powierzchni konturów szacunku porównawczego gruntów w działce.

Istotne są: powierzchnia, skala.

4. Przy wyrównywaniu wyników o różnej dokładności obliczeń nie otrzymują poprawek wyrównawczych powierzchnie, które zostały obliczone ze współrzędnych lub z miar z gruntu.

5. Nowo projektowane działki należy numerować na pierworysach mapy obszaru scalenia ołówkiem, odrębnie w granicach każdej wsi, rozpoczynając od numeru pierwszego i od północno-zachodniej strony wsi.

Jeżeli obszarem scalenia objęta jest część wsi, numeracja nowo projektowanych działek na obszarze tej części wsi należy rozpocząć od numeru następnego po ostatnim końcowym numerze działek ujętych w operacie ewidencji gruntów w tej wsi.

W szczególnych przypadkach (przy małej ilości zmian) dopuszcza się stosowanie numeracji ułamkowej.

6. Pierworys sporządzany w wyniku opracowania projektu scalenia wykreśla się i opisuje w sposób następujący:

• wszystkie nowo zaprojektowane linie graniczne, numery nowych działek i projektowane nazwy wykreśla się i opisuje kolorem czerwonym, zaś istniejące punkty osnowy realizacyjnej kolorem czarnym,

• nieaktualne linie, cyfry, litery itp. należy przekreślić dwoma kreskami koloru czerwonego; przepisu tego nie stosuje się, gdy projekt scalenia obejmuje całą treść arkusza mapy.

Zaprojektowanie kompleksów i podkomleksów

1

---