Końcówki czasu teraźniejszego:
lpoj	lmn
-ą -šь -tъ / -tь	-mъ -te ątъ (w IV ętъ)

Czasowniki w czasie teraźniejszym miały przyrostek tematyczny dodawany do tematu. Do przyrostka tematycznego dodawało się końcówki (patrz: tabelka).

• w pierwszej osobie lpoj ą zawsze było krótkie, dawało ę,

• niesiESZ - dziś ESZ to końcówka. Ale tylko SZ pochodzi z dawnej końcówki, E pochodzi z przyrostka tematycznego,

• w trzeciej osobie lpoj i lmn zanika końcowa sylaba tъ, co powoduje wzdłużenie nosówki w lmn,

• w pierwszej osobie lmn mъ zostało zastąpione przez „my” na skutek analogii do zaimka („my”)

Jak rekonstruować czasowniki czasu teraźniejszego:

• trzeba odróżnić koniugację,

• w III ewentualnie dodać przyrostek (jak się skontrahował i go nie widać) i usunąć jego wpływy (palatalizacje),

• w 3 osobie lpoj i lmn dodać tъ,

• w pierwszej osobie liczby mnogiej ma nie być my tylko mъ

jeszcze słówko o koniugacjach: dzisiejsza I (ę, esz) pochodzi z I, II i III psł, dzisiejsza II (ę, isz) z IV, dzisiejsza III (m, sz) z III i V.

- - - - - - - - - - - - - - - - -

Końcówki trybu rozkazującego:
lpoj	lmn
- -i -i	-mъ -te -

• w drugiej i trzeciej osobie lpoj i było krótko wymawiane - stąd tendencja do zaniku,

• w czasowniku „być” - bądi z tematu supletywnego, reszta kontynuowana,

• formy bez -i to nie kontynuacje!!!!!!

• są czasowniki, w których to i nie tylko nie zanikło, ale jeszcze dodatkowo się wzmocniło jotą. Np. zamkni, wyjmi, tni, ciągni - gdyby tu i zanikło, to powstałaby zbitka spółgłoskowa nie do wymówienia. Do XVII formy z i na końcu. Pod koniec XVII wieku pojawia się j na wzór czasowników koniugacji III, które miały ją w temacie (piji),

• w lmn pojawia się wstawne ě dla I i II koniugacji i wstawne i dla III i IV (imy, icie). Samogłoska przed końcówką zanikała: robicie>robcie i dochodziło do wzdłużenia zastępczego: robcie> róbcie

Oprac.i211

---