Rzeczpospolita 25.06.07 Nr 146

Ile czasu ma urząd na załatwienie sprawy podatkowej

Ordynacja podatkowa wyznacza terminy załatwienia sprawy kończącej się decyzją podatkową, także terminy wydawania zaświadczeń oraz indywidualnych interpretacji prawa. Nie znajdziemy w niej ograniczeń czasowych kontroli podatkowej, ale te przewiduje ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Przekroczenie tych terminów nie pozbawia jednak organu podatkowego prawa do wydania decyzji czy w ogóle do załatwienia sprawy

Rysuje Paweł Gałka PAWEŁ GAŁKA

Sprawa wymagająca przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego (czyli dowodowego) powinna być załatwiona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawa szczególnie skomplikowana - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, chyba że przepisy ordynacji podatkowej (op) stanowią inaczej.

Ponieważ pojęcia "sprawa szczególnie skomplikowana" żaden przepis nie wyjaśnia, decyzję o tym, czy dana sprawa należy do tej kategorii, czy nie, pozostawiono urzędnikom.

Bez zbędnej zwłoki

Obowiązek działania "bez zbędnej zwłoki" pozostaje w bezpośrednim związku z ogólnymi zasadami postępowania podatkowego, przede wszystkim z zasadą szybkości postępowania (art.125 op). Tam też zapisano, że organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie.

Zasadę działania bez zbędnej zwłoki formułuje:

¦ art. 139 § 1 op odnoszący się wprost do postępowania w I instancji,

¦ art. 306a § 5 op -w odniesieniu do zaświadczeń,

¦ art. 14d op - w odniesieniu do indywidualnych interpretacji ministra finansów,

¦ art. 284b § 1 op -w odniesieniu do kontroli podatkowej.

Określenie "bez zbędnej zwłoki" oznacza, że organ prowadzący postępowanie powinien działać tak, aby możliwie szybko gromadzić materiał dowodowy w sprawie, przeprowadzać na bieżąco jego analizę i wyciągać wnioski. Przetrzymywanie więc sprawy bez nadawania jej biegu czy niepodejmowanie niezbędnych czynności, choć nie ma ku temu żadnych przeszkód, narusza obowiązek działania bez zbędnej zwłoki.

Tylko w I instancji

Zasada "działania bez zbędnej zwłoki" nie ma bezpośredniego odniesienia do załatwiania spraw w II instancji. W myśl art. 139 § 3 w postępowaniu odwoławczym izba skarbowa (samorządowe kolegium odwoławcze w sprawach tzw. podatków samorządowych) powinna załatwić sprawę w ciągu dwu miesięcy, licząc od momentu, w którym otrzymała odwołanie czy zażalenie. Jeśli strona złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, to II instancja ma na załatwienie sprawy trzy miesiące.

Niezwłocznie...

Gdy chodzi o postępowanie podatkowe, terminy załatwiania spraw w I instancji dotyczą przede wszystkim spraw, w których dowody nie zostały przedstawione przez samego zainteresowanego i musi zbierać je organ podatkowy. Inaczej bowiem ma zastosowanie zasada niezwłocznego załatwiania spraw przewidziana wart. 139 § 2 op.

Wedle tego przepisu niezwłocznie sprawy powinny być załatwiane w dwu sytuacjach, gdy mogą być rozpatrzone na podstawie:

¦ dowodów przedstawionych przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania,

¦ faktów powszechnie znanych organowi i dowodów znanych z urzędu.

Mówiąc ogólnie, niezwłocznie mają być załatwiane te sprawy, w których nie ma potrzeby prowadzenia postępowania wyjaśniającego.

...ale nie na poczekaniu

Określenie "niezwłocznie" nie oznacza "od ręki", "na poczekaniu". W najprostszych nawet sprawach urząd powinien bowiem mieć czas na przeczytanie dokumentów, przeanalizowanie okoliczności sprawy, zastanowienie się, jakie przepisy mają w niej zastosowanie i jak powinny być zinterpretowane, wreszcie na napisanie samej decyzji.

Niestety, nie sposób wskazać sposobu na wyegzekwowanie od urzędu skarbowego bezzwłocznego załatwienia sprawy, zwłaszcza że mamy tu do czynienia z pojęciem nieostrym, niedookreślonym.

Terminy z przerwami

Ordynacja podatkowa w art. 139 §4 dodatkowo zastrzega, że do terminów załatwienia sprawy nie wlicza się:
¦ terminów przewidzianych w przepisach prawa podatkowego dla dokonania określonych czynności,
¦ okresów zawieszenia postępowania,
¦ okresów opóźnień z winy strony,
¦ okresów opóźnień z przyczyn niezależnych od organu (klęska żywiołowa, niestawienie się świadka).

Przepis ten odnosi się także do załatwienia wniosków o wydanie indywidualnej interpretacji (nowy art. 14d -w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca br. i stary art.14c) oraz o wydanie zaświadczenia (art. 306k), a także do prowadzenia kontroli podatkowej (art. 292).

Tak więc przy ustalaniu, czy zachowany został miesięczny albo dwumiesięczny termin na załatwienie sprawy, nie uwzględnia się okresu, w którym - po wniesieniu np. podania o częściowe umorzenie odsetek za zwłokę - urząd wezwał podatnika, by w ciągu siedmiu dni uzupełnił braki formalne tego pisma. Nie będzie się też np. uwzględniać okresu oczekiwania przez urząd na dostarczenie przez stronę potrzebnego dokumentu.

Po upływie wskazanych okresów terminy, jakie ordynacja ustala dla załatwienia sprawy, wznawiają swój bieg. Art. 139 § 4, jako wprowadzający wyjątki od zasady (od ustalonych terminów załatwiania spraw), musi być interpretowany ściśle.

Od kiedy biegnie

Przy ocenie, czy nie doszło do przekroczenia terminów, istotny jest moment, od którego zaczynają one biec. Gdy chodzi o postępowanie w I instancji (w urzędzie skarbowym albo w gminie, w odniesieniu do tzw. podatków samorządowych), jest to moment wszczęcia postępowania. Jeśli następuje to z inicjatywy urzędu, datą wszczęcia jest dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania. Natomiast datą wszczęcia postępowania na żądanie strony, np. w związku z ubieganiem się o ulgę podatkową, jest dzień doręczenia żądania organowi podatkowemu.

Gdy chodzi o zaświadczenia, termin do ich wydania biegnie od dnia złożenia wniosku.

Momentem wszczęcia kontroli podatkowej jest zasadniczo dzień wręczenia kontrolowanemu lub jego reprezentantowi upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej (art. 284 §1).

Dwu- lub trzymiesięczny termin na załatwienie odwołania lub zażalenia, w tym kwestionującego treść zaświadczenia lub odmowę jego wydania, liczy się od dnia jego otrzymania przez organ odwoławczy (izbę skarbową, samorządowe kolegium odwoławcze).

14 dni na przesłanie do II instancji

Gdy chodzi o czas oczekiwania przez podatnika na rozstrzygnięcie w II instancji, istotne znacznie ma to, że odwołanie i zażalenie wnosi się za pośrednictwem organu podatkowego, który wydał kwestionowaną decyzję czy postanowienie (art. 223 § 1 oraz art. 239 op). Ma on obowiązek przekazać je wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu 14 dni od dnia otrzymania odwołania (art. 227 op). W tym terminie urząd skarbowy (wójt, burmistrz, prezydent miasta) może skorzystać z możliwości "samokontroli" i wydać decyzję uchylającą lub zmieniającą decyzję zaskarżoną, jeśli uzna, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie w całości (od nowej decyzji także służy odwołanie).

Jeżeli w ciągu dwóch miesięcy od otrzymania odwołania izba skarbowa czy samorządowe kolegium nie wyda decyzji rozstrzygającej, a kwestionowana decyzja nie została jeszcze wykonana w całości lub w części, automatycznie, z mocy prawa, jej wykonywanie zostaje wstrzymane, ale tylko w tej części, w której podatnik ją zakwestionował (art. 225). Pisaliśmy o tym w DF z 31 maja br.

Organ powinien się wytłumaczyć

Wszystkie wskazane terminy załatwienia spraw (w I i II instancji) mają charakter instrukcyjny. Przekroczenie ich nie pozbawia urzędu możliwości rozpoznania sprawy i wydania decyzji. Nie ma więc bezwzględnego obowiązku ich przestrzegania. Jednak strona ma możliwość przeciwdziałania opieszałości przedstawicieli fiskusa, korzystając z możliwości ponaglenia i skargi na ich bezczynność składanej do sądu administracyjnego (patrz tekst na str. 7).

Według art. 140 op w razie niedotrzymania terminu organ podatkowy powinien się wytłumaczyć stronie. O każdym bowiem wypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie obowiązany jest zawiadomić stronę, podając przyczyny niedotrzymania terminu i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.

Ponieważ w art. 140 § 1 mowa jest o "właściwym" terminie, a nie tylko o terminach wyznaczonych w dniach, powinność poinformowania o przyczynach niedochowania terminu i wyznaczania nowego dotyczy także odwlekania sprawy, która powinna być załatwiona "niezwłocznie". Tak ordynacja nakazuje załatwiać sprawy, które mogą być rozpatrzone na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia sprawy lub na podstawie faktów powszechnie znanych i dowodów znanych z urzędu organowi prowadzącemu postępowanie (art. 139 § 2).

Można przesuwać wielokrotnie

Dla podatnika czy płatnika żyjącego w stresie spowodowanym przeciągającą się sprawą niewielka z tego pociecha. Tyle że może się dowiedzieć, dlaczego sprawy nie załatwiono i kiedy może liczyć na finał. Organ podatkowy powinien bowiem wyznaczyć nowy termin w postanowieniu, które niewymaga uzasadnienia, ale na takie postanowienie nie można złożyć formalnego zażalenia do organu II instancji. Przepisy nie wyłączają możliwości wielokrotnego przesuwania terminu zakończenia sprawy.

Obowiązek zawiadomienia o przyczynach przekroczenia terminu i obowiązek wyznaczenia nowego ciąży na organie podatkowym także wtedy, gdy do niedotrzymania terminu doszło bez jego winy. Dotyczyć on będzie także ministra finansów, jeśli nie zmieści się w trzymiesięcznym terminie na wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego.

Niewywiązanie się z tego rodzaju obowiązków przez urząd nie pozbawia go jednak prawa do rozpatrzenia sprawy i wydania decyzji.

Indywidualne interpretacje...

Obowiązujący do 30 czerwca art.14b §3 op daje organowi podatkowemu na wydanie interpretacji prawa podatkowego w indywidualnej sprawie trzy miesiące, licząc od otrzymania wniosku. Niewydanie jej w tym terminie oznacza, że godzi się ze stanowiskiem przedstawionym przez podatnika we wniosku o jej wydanie. Jednakże w sprawach złożonych adresat wniosku może przedłużyć termin do czterech miesięcy. Musi zawiadomić o tym wnioskodawcę.

Od 1 lipca wydawanie wiążących interpretacji należeć będzie do kompetencji ministra finansów. Wnioski złożone do tej daty będą rozpatrywane na podstawie starych przepisów, a więc przez urzędy skarbowe. Odnosić się będą do nich także dotychczasowe terminy.

Natomiast minister ma wydawać indywidualne interpretacje "bez zbędnej zwłoki", jednak nie później niż w terminie trzech miesięcy od dnia otrzymania wniosku.

...i zaświadczenia

"Bez zbędnej zwłoki", jednak nie później niż w terminie siedmiu dni od złożenia wniosku, organy podatkowe obowiązane są wydawać zaświadczenia (art. 306a § 5 op). Wyjątek dotyczy zaświadczeń o rezydencji podatkowej, czyli miejscu zamieszkania lub siedzibie w Polsce dla celów podatkowych, wydawanych na podstawie art.306m. Także one muszą być wydane "bez zbędnej zwłoki", ale nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od złożenia wniosku.

Jak długo może trwać kontrola podatkowa

Organy podatkowe podejmujące kontrolę muszą zmieścić się w ogólnych ramach czasowych, jakie dla wszelkich kontroli u przedsiębiorcy ustala ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.

Nie ma żadnych terminów ani możliwości przyśpieszenia działań organu podatkowego (urzędu skarbowego), gdy chodzi o czynności sprawdzające (pisaliśmy o nich obszernie w DF z 14 czerwca, "Urząd ma pięć lat na sprawdzenie, czy zeznanie jest poprawne").

Kontrola bez konkretnych terminów

W ordynacji podatkowej nie ma też żadnych konkretnych terminów (prócz terminu na zawiadomienie o sposobie załatwienia zastrzeżeń do protokołu - art. 291), gdy chodzi o rozpoczynanie i czas trwania kontroli podatkowej.

Urząd skarbowy lub urząd kontroli skarbowej może podjąć kontrolę dopóty, dopóki zobowiązanie podatkowe się nie przedawni. Wolno mu w jej ramach przeprowadzać czynności przewidziane w ordynacji podatkowej przez taki czas, jaki jest konieczny do zrealizowania celu kontroli. O czasie kontroli decyduje organ, który ją wszczyna. Jest on wyznaczony w upoważnieniu do jej przeprowadzenia (art. 283 § 2 pkt 6). Upoważnienia tego zaskarżyć nie można.

Wmyśl art. 284b op kontrola powinna być zakończona bez zbędnej zwłoki, a najpóźniej w terminie wskazanym w upoważnieniu. O jej przedłużeniu kontrolujący obowiązany jest zawiadomić kontrolowanego, podając przyczyny niedotrzymania terminu i wskazując nowy termin jej zakończenia. Jeśli tego nie zrobi, nie może w postępowaniu podatkowym powoływać się na czynności kontrolne przeprowadzone po upływie terminu kontroli wyznaczonego w upoważnieniu. Nie są one bowiem dowodem (art.284 §3 op).

Ograniczenia w innej ustawie

Jednak organy podatkowe podejmujące kontrolę podatkową muszą zmieścić się w ogólnych ramach czasowych, jakie dla wszelkich kontroli u przedsiębiorcy ustala ustawa z 12 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU nr 173, poz. 1807 ze zm.). Przedsiębiorca będący według jej przepisów mikroprzesiębiorcą albo przedsiębiorcą małym lub średnim może być w ciągu roku kalendarzowego kontrolowany przez cztery tygodnie. W stosunku do pozostałych przedsiębiorców ten okres wynosi osiem tygodni. Nie można przy tym podejmować i prowadzić u przedsiębiorcy więcej niż jednej kontroli.

Od obu tych reguł są jednak liczne wyjątki. Tak więc np., co ważne, ostatnie ograniczenie nie dotyczy kontroli zasadności zwrotu VAT przed dokonaniem zwrotu, a oba ograniczenia -kontroli zwrotu VAT zapłaconego w cenie materiałów budowlanych.

Jeżeli wyniki kontroli wykazały rażące naruszenie przepisów prawa przez przedsiębiorcę, to ustawa o swobodzie działalności gospodarczej pozwala przeprowadzić powtórną kontrolę w tym samym zakresie w danym roku kalendarzowym. Czasu jej trwania nie wlicza się do limitu kontroli.

IZABELA LEWANDOWSKA

Jak liczyć terminy

Sposób obliczania terminów, o których mowa w ordynacji podatkowej, w tym terminów załatwiania spraw, określa 12 § 1 op. ¦ Jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, to przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu. ¦ Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu. ¦ Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdy takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. ¦ Terminy określone w latach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim roku, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdy takiego dnia w ostatnim roku nie było - w ostatnim dniu, który poprzedzałby bezpośrednio ten dzień. ¦ Jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się dzień następny po dniu lub dniach wolnych od pracy. ¦ Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem nadano pismo: w polskiej placówce pocztowe operatora publicznego lub w polskiej placówce konsularnej, złożono w polskim urzędzie konsularnym albo (w przyszłości) wysłano w formie elektronicznej, za poświadczeniem przedłożenia, do organu podatkowego lub do jednostki informatycznej obsługi administracji podatkowej.

Rzeczpospolita 25.06.07 Nr 146

ORDYNACJA PODATKOWA

Nie dość, że zapłacisz za interpretację, to nie zawsze otrzymasz ją w terminie

Osoby pytające o interpretację prawa podatkowego od 1 lipca zapłacą co najmniej 75 zł. Nie zawsze jednak uzyskają odpowiedź w ciągu trzech miesięcy. Opinia fiskusa niekoniecznie uchroni ich od płacenia podatku

Już za kilka dni zaczną obowiązywać nowe przepisy regulujące wydawanie wiążących interpretacji prawa podatkowego.

Przedłużanie terminu

Eksperci nie mają wątpliwości, że będą one dużo mniej korzystne niż obecne. Nie chodzi tylko o to, że za każdy stan faktyczny przedstawiony we wniosku trzeba będzie zapłacić 75 zł. Dla firm dużo ważniejsze są inne zmiany.

-Teraz urząd musi udzielić odpowiedzi i dostarczyć ją w trzy miesiące. Jeśli tego nie zrobi, obowiązuje stanowisko podatnika. W wypadku wniosków składanych od 1 lipca zasada ta nie jest już tak bezwzględna - mówi Marek Kolibski, doradca podatkowy w Kancelarii Ożóg i Wspólnicy. Wyjaśnia, że nowe przepisy przewidują możliwość przesuwania trzymiesięcznego terminu na udzielenie odpowiedzi. Wystarczy, że osoba jej udzielająca uzna, iż istnieją ku temu ważne przyczyny. Można się obawiać, że będzie to często wykorzystywane jako pretekst do przedłużenia procedury. W innych sprawach urzędy skarbowe często przecież tak postępują.

- Obecnie jeśli urząd nie zdąży z odpowiedzią, przyjmuje się, że stanowisko wnioskodawcy było prawidłowe. Jest to tzw. milcząca interpretacja. Reguła ta skutecznie mobilizuje urzędy skarbowe do przestrzegania trzymiesięcznego terminu wydawania interpretacji - potwierdza Halina Kwiatkowska, radca prawny, partner w kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy. Także jej zdaniem od 1 lipca uzyskanie interpretacji w rozsądnym czasie może być trudniejsze.

Nie zawsze pełna ochrona

-Jeśli podatnik lub płatnik chce zapytać o sytuacje, które już wystąpiły, powinien złożyć wniosek do końca czerwca -radzi Maciej Łukaszyk, radca prawny w kancelarii Dr Krystian Ziemski & Partners. I wyjaśnia: skoro urząd potwierdzi stanowisko wnioskodawcy, to na podstawie obecnych przepisów nie tylko uniknie sankcji karnych skarbowych i odsetek od zaległości, ale także nie będzie zobowiązany do zapłaty podatku.

Bez odsetek i sankcji karnych

Pytając po 30 czerwca o sytuacje, które wywołają skutki podatkowe zanim nadejdzie odpowiedź, podatnik nawet w razie potwierdzenia jego stanowiska może liczyć tylko na ochronę w zakresie sankcji karnych i odsetek. W wypadku odmiennej decyzji wydanej np. w następstwie kontroli podatek będzie jednak musiał zapłacić. -Do końca czerwca powinny wystąpić o interpretację także osoby mające wątpliwości dotyczące zdarzeń, które nastąpią w najbliższym czasie, np. w lipcu - dodaje Marek Kolibski. Zwraca uwagę, że pod rządami nowych przepisów trzeba będzie zadawać pytania o transakcje lub rozliczenia, które wystąpią dopiero za trzy miesiące. Tylko wtedy będzie można liczyć na pełną ochronę. W praktyce może się okazać, że i to nie wystarczy ze względu na możliwość przesunięcia terminu udzielenia odpowiedzi.

KONRAD PIŁAT

Dlaczego warto złożyć wniosek przed 1 lipca

Jakie zasady obowiązują obecnie	Jak będzie po 30 czerwca 2007 r.
Urząd nie pobiera żadnych opłat za udzielenie odpowiedzi.	Za każdy stan faktyczny trzeba będzie zapłacić 75 zł.
Nawet pytając o zdarzenia, które już nastąpiły, wnioskodawca uzyskuje pełną ochronę (nawet gdy kontrola uzna, że interpretacja była błędna, nie musi płacić podatku).	Jeśli izba skarbowa potwierdzi prawidłowość dokonanych już rozliczeń, kontrola może nakazać zapłatę podatku (ale bez odsetek i sankcji karnych skarbowych).
Pytający ma gwarancję uzyskania odpowiedzi w ciągu trzech miesięcy.	Urząd może przedłużyć termin udzielenia interpretacji.

---