TEMAT 2

FORMY STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH:

Forma stosunków międzynarodowych stanowi obiektywnie istniejący sposób uzewnętrzniania się struktury tych stosunków oraz ich treści.

Formy cechuje:

-stałość

-stabilność w przeciwieństwie do ich treści

Podstawową płaszczyzną działalności stanowi szeroko rozumiana aktywność dyplomatyczna korzystająca z czterech form stosunków międzynarodowych:

1.MISJE SPECJALNE- są czasowe; wysokiej rangi-prezydent obcego państwa, premier, wyjazdy specjalistów z danej dziedziny

2.MISJE STAŁE—ambasady, konsulaty( pojawiły się ok.XV w, we Włoszech)

-państwo wysyłające

-państwo przyjmujące

-reprezentowanie i dbanie o interesy państwa wysyłającego, opieka nad obywatelami, promocja danego państwa, nawiązywanie kontaktów kulturalnych

3.KONFERENCJE MIĘDZYNARODOWE-najczęsciej są zwoływane przez organizacje międzynarodowe

4.ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE- początek XIX w.

EWOLUCJA FORM STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH:

• Formy bilateralne(dwustronne)→ formy multilateralne(wielostronne)

• Formy czasowe →formy stałe

TEMAT 3

HISTORYCZNE PRZESŁANKI MYŚLENIA TEORETYCZNEGO:

1.MYŚL STAROŻYTNA- wojna lub nawiązywanie współpracy, wzajemne wychodzenie plemion, rodów, państw.Pamięc o wojnach zachowała się w różnych świętych księgach; myśliciele zajmowali się wojnami i stali się prekursorami nauki o stosunkach międzynarodowych.

• MO-TI- chiński filozof, myśliciel społeczny( Mincjusz) założył szkole administracyjna;Traktat”Mo-cy”, w którym wyłożył on metodologię postępowania zapewniającego ład; potępiał wojnę ofensywna; za sedno idealnego ładu uważał powszechną miłość, twierdził ze chaos na świecie jest powodowany przez stronniczość i samolubstwo.Przezwycięzenie tego chaosu jest możliwe dzięki otwarciu się na innych, pokój świata i szczęście człowieka tkwi w powszechnej miłości

• TUKIDYDES- największy historyk i strateg grecki,”Historia wojny peloponejskiej”-doszukiwał się przyczyn tej wojny; w nim ułożył dialog mężów stanu

Treść:

-największe starcia i wędrówki plemion odbywały się zwykle na najurodzajniejszych obszarach gdzie nadzieja rychłego bogacenia się wywoływała napady obcych plemion i podsycała walki wewnętrzne

-dialog melianski dowodził ze sprawiedliwość może być tylko funkcją równości sił rywalizujących oraz ich poczucie honoru

-tworzenie związków sprzymierzeńczych jest sprawą woli państw, ale ich otwartość przymierza powinna wyłączać tych, którzy chcieliby się sprzymierzyć na szkodę innych

-akcentował istnienie związków miedzy pokojem a stabilnością państwa(na przykładzie Aten dowodzi ze państwa pokojowe są stabilne wewnętrznie i instytucjonalnie)

-wielkie antagonizmy i nieprzyjaźnie można przezwyciężać szlachetnością i umiarkowanymi warunkami pokoju, nie zaś wykorzystywaniem przewagi i upokarzającymi układami

-prekursor myślenia geopolitycznego, wprowadził pojęcie interesu, honoru, równowagi sil

• PLATON

-Filozof grecki; uczeń Sokratesa, nauczyciel Arystotelesa

-założyciel Akademii Platońskiej

-polityką nazywał umiejętności państwowe, panujące nad innymi

-przed mężami stanu( stróżami państwa) stawiał wymóg łączenia w swoim postępowaniu zasad filozofii, polityki i rozumu

-odróżniał polityków przyzwoitych i rozważnych od mężnych, oceniał ze przyzwoici chcą żyć w pokoju, staja się niezdolni do wojny, dlatego popadają w zależność od agresorów, a państwo traci niezależność; mężni chętnie prą do wojen, dlatego popadają w nieprzyjaźń z państwami w konsekwencji czasem i w uzależnienie

-idealistyczna wizja stosunków wewnętrznych i międzynarodowych

• ARYSTOTELES

-mędrzec ze Staginy

-uważnie obserwował starania o hegemonię w obrębie Morza Śródziemnego

-„polityka”- synteza i uogólnienie przemyśleń o państwie

-Stosunki międzynarodowe:głosił ze państwa powinny zmierzać przede wszystkim do osiągania szczęścia obywateli, które jest ich celem; za złoty środek uważał dobre prawa i obyczaje,tez wychowanie.Przypuszczal ze mogłoby istnieć jedno odosobnione szczęśliwe państwo gdyby miało dobry ustrój

-za niezgodne z prawem uznawał narzucanie się sąsiadom oraz dążenie do ujarzmienia ich i panowania nad nimi

-podkreślał, ze wojny i podboje nie są celem państwa, choć musi ono być na nie przygotowane

-twierdził ze kraj powinien być trudno dostępny dla nieprzyjaciół i moc bez specjalnych starań otrzymać pomoc droga lądową lub morską, aby łatwiej odeprzeć nieprzyjaciół

-twierdził, ze”cały świat jest miedzy ludy podzielony, a ludy zachowują się zależnie od warunków klimatycznych”oceniał ze ludy zamieszkujące Europę utrzymują łatwiej swoją wolność oraz ze nie potrafią panować nad sąsiadami, choć są pełne ducha wojennego natomiast ludy krajów gorących miały mieć duże zdolności twórcze, ale brak odwagi na skutek, czego musiały stale żyć w zależności

-uważał ze siły zbrojne nie są potrzebne państwu w czasie pokoju, ale są niezbędne wtedy, kiedy państwo wchodzi w zatarg z sąsiadami i dochodzi do wojny

2.MYŚL ŚREDNIOWIECZNA

-podział Imperium Romanum, najazdy barbarzyńców, rozwój miast handlowych, upadek królestw, rywalizacja Bizancjum,Imperium Osmańskiego i zachodu w basenie Morza Śródziemnego

-aksjomaty religijne: wpływ na teorię stosunków międzynarodowych :

1.Św.Augustyn

2.Św.Tomasz

Uważali ze polityka jest częścią boskiego ładu świata, zaś wojny przemoc odzwierciedlają grzeszną naturę i słabość człowieka

Poprawne zachowanie wymagało łączenia prawa ludzkiego z boskim.Za sprawiedliwość uznawano wojny obronne prowadzone przez suwerenne władze, wspierające chrześcijański ład społeczny i skierowane w stronę niewierzących i innych wyznań

TERMINY:

-suwerenność

-prawo narodu

-wolność mórz

-wolność handlu

-równowaga sił

-racja stanu

• DANTE ALIGHIERI

-poeta, polityk florencki-„Monarchia”- zawarł przemyślenia na temat przeznaczenia, celu w życiu

-potępienie ekspansji terytorialnej i ekonomicznej gdyż uważał ze każda z nich rodzi nieporozumienia i konflikty

-władza cesarska pochodzi bezpośrednio od Boga, który wskazał ludzkości dwa cele: dobrobyt i szczęśliwość zapewniane przez cesarza i wieczną szczęśliwość

-zwolennik kompromisowego ułożenia stosunków tery z koroną a zarazem przeciwnik umniejszania jednej władzy kosztem drugiej w stosunkach europejskich

• PAWEŁ WŁODKOWIC

-Z Budzewa

-prawnik, uczony, rektor Akademii Krakowskiej, nadworny dyplomata Jagiełły

-1413-proces w Budzie z Krzyżakami

-1414-1418-sobór w Konstancji- władza papieża i cesarza nad niewiernymi-słynna mowa Włodkowica-głosił ze nie należy stawiać poza prawem spokojnych pogan i innowierców, potępiał nawracanie siłą i krzywdzenie ich, uważał ze mają oni prawo do spokojnego życia na ich ziemi

-przeciwnik wypraw krzyżowych, wypędzania Żydów z Europy,uważał ze ani papież ani władcy świeccy nie powinni prowadzić wojen z niezagrażającymi im ludami

-koncepcja KONCYLIACYJNEGO( ugodowego)układania stosunków między władcami, państwami, ludami.Odrzucała traktowanie innowierców jak obcych

• ERAZM Z ROTTERDAMU

-filozof holenderski, myślał o pokoju między chrześcijanami, uzasadnienie pokoju opierał na przesłankach etyczno-religijnych, łączył go z miłością i zgodą-nauki Chrystusa, Biblii i myślicieli starożytnych

-rady Erazma dla władców:osłabianie antagonizmów międzynarodowych przez uświadamianie ludziom potrzeby ich głębszej solidarności chrześcijańskiej i ludzkiej

-aby stabilizowali terytorialny status quo w Europie przez ustanowienie stałych granic ich państw oraz przez rezygnację z dzielenia królestw przy okazji małżeństw

-aby wprowadzili do prawa sukcesji porządek zapobiegający jakimkolwiek rywalizacjom

-aby pozbawili książąt prawa samodzielnego wypowiadania wojny, ponieważ: ”wojna może być prowadzona tylko za zgodą całego narodu”

• NICCOLO MACHIAVELLI

-włoski polityk z bogatego rodu, oceniany jako amoralny i cyniczny

-prekursor tradycji realistów w stosunkach międzynarodowych, autor całkowicie świeckich poglądów na politykę, odkrywca rzeczywistego charakteru racji stanu

-„Książę” uważał że spoiwem wszelkich wspólnot ludzkich jest bezpieczeństwo, dla osiągnięcia tego celu wspólnoty wyznaczają silnego, odważnego człowieka do przewodzenia im w razie zagrożeń

-nie ma powszechnego dobra wspólnego gdyż zależy ono od polityki danej wspólnoty

-naturalną rzeczą jest to, że każde państwo dąży do panowania nad innymi, co daje powód do wzajemnej rywalizacji w celu maksymalizacji własnego dobra, argumentował, że ekspansja służy bezpieczeństwu zewnętrznemu i wewnętrznemu

3.MYŚL ODRODZENIA

-Odkrycia geograficzne, powiązania Europy z innymi kontynentami, druk, czołowe miejsce Europy dzięki wysokiej technice, gospodarce rynkowej

• JEAN BODIN

-francuski prawnik i filozof polityczny

-„Sześć ksiąg o republice”- rozpatrywanie różnych warunków zapewnianie porządku państwowego, za istotę takiego porządku uznał suwerenność państwa, którą reprezentuje najwyższa władza nie zależąca od poddanych, im przysługuje prawo wolności i własności, ale nie mogą się sprzeciwiać suwerenowi

-pod względem suwerenności istnieje równość władców, ich władza jest jednak ograniczona gdyż podlega prawu boskiemu, prawu rozumu i narodu

-SUWERENNOŚĆ-rodzaj absolutnej władzy na danej wspólnocie państwowej; suwerenna władza jednych jest ograniczona przez suwerenną władzę innych wspólnot państwowych

-za ważną dla porządku międzynarodowego uznał zasadę dotrzymywania umów, obok społeczności ludzi w ramach państw dostrzegał istnienie społeczności międzynarodowej składającej się z państw

• HUGO GROTIUS

-dyplomata holenderski; „ O prawie wojny i pokoju”, ojciec prawa międzynarodowego;

-sformułował zasady współżycia państw, świecką wizję systemu państw, których interakcje będą regulowane przez reguły prawne

-status quo ( po pokoju westfalskim) wymaga istnienia norm

-uważał, że na szczeblu międzynarodowym brakuje rządu

-uważał ze prawo naturalne( narodów)nie zabrania prowadzenia wojen, które dzielił na sprawiedliwe- broniące zasad społeczności międzynarodowej-podważał zasadę neutralności i dopuszczał możliwość wezwania zewnętrznego suwerena do interwencji w imieniu jednostek zbuntowanych przeciwko swojemu władcy; i wojny niesprawiedliwe.

-wyprzedzał międzynarodowe procesy integracyjne, wspominał o możliwości transferu części kompetencji państwowych

• TOMASZ HOBBES

-angielski filozof polityki, „ Lewiatan”

-przedstawiał stosunki międzynarodowe w postaci życia jednostek w anarchicznym stanie natury, twierdził, ze w stanie anarchii konflikty międzypaństwowe są nieuchronne, istnieje absolutne prawo do samoobrony i brak jakichkolwiek norm i zasad poza racją stanu ( najważniejsze interesy państwa, z których nie można zrezygnować); najważniejszym interesem państwa jest przetrwanie

-w systemie międzynarodowym panuje nie kończący się stan wojny wszystkich ze wszystkimi

-suwerenność jest absolutna w sensie prawa przysługującego suwerenowi, zwłaszcza prawa decydowania o wojnie i pokoju, wymierzania sprawiedliwości; określania własności obywateli i kontrolowania publicznych wyrazów opinii

4.MYŚL OŚWIECENIA

-rozwój kapitalizmu i mieszczaństwa, rozwój parlamentów narodowych- suwerenność ludu

-w sferze stosunków międzynarodowych-pogląd równowagi sił, której mogą strzec normy prawa międzynarodowego i kodeksy dyplomatyczne

-1814-1815-KONGRES WIEDEŃSKI-podwaliny prawa międzynarodowego

• J. J. ROUSSEAU

-francuski filozof; “Umowa społeczna”

-krytykował kolonializm jako zły produkt ludzkiej cywilizacji, uważał, że agresja nie leży w samej naturze ludzkiej

-rozwój pozytywnej współpracy między ludźmi sprzyja rozwojowi języka, kultury itd.

-wojnami zainteresowane są elity państwowe

-władcy zostają w anarchicznym systemie natury, dlatego niezbędna jest równowaga sił dla utrzymania tej równowagi; czasami trzeba się posłużyć wojną, z tego powodu ideę wiecznego pokoju uważał za iluzoryczną, ponieważ twierdził,że książęta zawsze wykorzystują okazję do wojny, aby promować swoje interesy

-porównując sytuację jednostek i państw twierdził, że określanie granic nierówności jest możliwe między jednostkami, ale nie między państwami, ponieważ ich wielkość, potęga i bezpieczeństwo są zawsze względne

• IMMANUEL KANT

-niemiecki filozof, logik, pracował na uniwersytecie w Królewcu”

-Ku wiecznemu pokojowi”-napisane bezpośrednio po interwencji Prus we Francji w 1789

-prawo i rozum mogą uładzić stosunki międzynarodowe

-idea wiecznego pokoju( pokojowa federacja państw):

• Odrzucenie tajnych traktatów

• Przestrzeganie równości wszystkich państw

• Zlikwidowanie stałych armii

• Wyeliminowanie długów na finansowanie wojny

• Odrzucenie prawa do interwencji

Warunkiem zastosowania reguł pokojowej federacji państw byłoby dostosowanie się państw do norm, które zastępują międzynarodową agresję regułami praw.

Elementy dostosowania to:

• Przyjęcie przez każde państwo republikańskiej konstytucji-zmniejsz to szansę wojnie

• Utworzenie luźnej konfederacji lub stowarzyszenia państw, które nie byłoby ukierunkowane na powstanie superpaństwa, ale na zapewnienie pokoju wszystkich państw uczestniczących

-odrzucał ideę rządu światowego, ponieważ uważał, że państwa są niechętne poddania się takiemu rządowi, oraz z powodu zagrożenia biurokracją

5.WIEK XIX -XX.

• Rewolucje polityczne i przemysłowe

• Rozpowszechnianie się reprezentujących suwerenność państwową systemów parlamentarnego i partii politycznych

• Ekspansja gospodarcza i kolonialna

• Rozwój nowoczesnych armii i transfer broni

• Wojny imperialistyczne i światowe

• Walki narodowowyzwoleńcze i rewolucje narodowe-zwiększenie ilości państw i pogłębianie ich współzależności

• Rozwój instytucjonalizacji życia międzynarodowego przejawiający się w powstawaniu coraz większej liczby organizacji międzyrządowych i pozarządowych oraz struktur integracyjnych

• Rozwój wielkich systemów ideologicznych-wpływ na procesy wewnętrzne i zewnętrzne państw

• Kształtowanie się tożsamości narodowej; narody wyodrębniały się jako wspólnoty niezależne od władców, religii, statusu międzynarodowego

W XX w. -odrzucenie tradycji powoływania się państw na prawo podboju, za ważne uznano uzasadnienie, że przodkowie danego narodu zasiedlili jako pierwsi obszar uznany obecnie za terytorium narodowe. Z tego uzasadnienia wnioskowano, że dzisiejsze narody maja prawo bronić swojego dziedzictwa.

Równolegle z ukształtowaniem się tożsamości narodowej modernizacji uległa treść suwerenności narodowej.Zaczęła ona pełnić rolę strażnika właściwego układanie stosunków między przemocą a prawem w stosunkach międzynarodowych

Jednocześnie rodząca się świadomość międzynarodowa oddzielała się od autorytetu władcy i coraz silniej była utożsamiana z suwerennym państwem.

Utrwalały się więc podstawy nowoczesnych państw narodowych będących instytucjonalizowanymi wyrazami woli ludności i tożsamości narodowej.

1

---