NARZĘDZIE DIAGNOSTYCZNE DO OCENY SYTUACJI WYCHOWANKA

mgr Urszula Wiercioch

Budziwój' 2003

WSTĘP

Od zarania myśli ludzkiej- jak na to wskazują dzieła filozofów
i myślicieli- człowiek i jego natura budzą szczególne zainteresowanie. Wiąże się ono z odkryciem specyficznej właściwości ludzkiego działania. Przy całym bogactwie czynności, do których człowiek jest zdolny, przedstawia się on
w działaniu jako jednostka bądź niepowtarzalna, wewnętrznie zorganizowana całość. Ujawnia się to zwłaszcza wtedy, gdy stawia sobie cele wychodzące poza bezpośrednio otaczającą go rzeczywistość i w określony sposób je realizuje. Pomimo posiadania pewnych wspólnych dla wszystkich ludzi cech, każdy człowiek odznacza się w działaniu cechami jemu tylko właściwymi. Daje się określić jako podmiot własnych działań, wyróżniający się swoistą autonomią.

Uczestniczenie w życiu grupy to podstawowy warunek kształtowania się osobowości. Pierwszą grupą dla dziecka jest jego rodzina. Kolejnymi: szkoła, grupy rówieśnicze, grupy sąsiedzkie i inne. W zależności od stopnia aprobaty lub dezaprobaty innych ludzi u człowieka kształtuje się zaniżone lub zawyżone poczucie własnej wartości. Zaniżenie może być skutkiem doświadczenia własnej „bezwartościowości”. Ma to miejsce wówczas, gdy człowiek przez dłuższy czas spotyka się z lekceważeniem, odrzuceniem, gdy jest przedmiotem wrogich ataków, pogardy. Dążenie do podtrzymania i umocnienia poczucia własnej wartości łączy się z potrzebą uznania przez grupę lub, ogólniej, potrzebą społecznej aprobaty (akceptacji).

By utworzyć plan pracy z wychowankiem w celu prawidłowego ukształtowania jego kierunków działań lub skierowania ich na społecznie aprobowany tor należy dokonać właściwej diagnozy sytuacji w jakiej znalazł się na dzień dzisiejszy. Do tego celu przygotowano poniższe narzędzie.

DIAGNOZA SYTUACJI WYCHOWANKA

Narzędzie przeznaczone jest do dokonania diagnozy sytuacji wychowanka w aspekcie jego rodziny i środowiska otaczającego, zagrożeń z zewnątrz i tkwiących w samym wychowanku, ujawnienia jego mocnych i słabych stron. Na podstawie dokonanej diagnozy bardziej precyzyjnie można opracować indywidualne plany pracy z wychowankiem.

Cel główny: sprecyzowanie indywidualnego planu pracy z wychowankiem.

Cel pośredni: dokonanie diagnozy sytuacji wychowanka a aspekcie jego możliwości i ograniczeń oraz możliwości i ograniczeń środowiska.

Część pierwsza obejmuje karty, które wypełnia się wraz z wychowankiem. Dotyczą one różnych aspektów życia wychowanka w kontekście jego sytuacji obecnej, przeszłości, planów na przyszłość i realnych możliwości. Do każdej z kart dołączone są pytania pomocnicze, które można modyfikować w zależności od odpowiedzi wychowanka. Po wypełnieniu kart 1- 5 wraz z wychowankiem wybiera się najważniejsze słowo, bądź zdanie kluczowe w każdym aspekcie. Zebrane słowa pomagają w wypełnieniu ostatniej karty: wiedza i doświadczenie. Na podstawie zebranych informacji dokonuje się następnie diagnozy sytuacji (analiza sił pola) w aspekcie mocnych i słabych stron wychowanka oraz mocnych i słabych stron środowiska, w którym on przebywa. Mając uszeregowane wiadomości można stworzyć, wraz z wychowankiem, precyzyjny plan pracy z nim skupiając się na jego realnych możliwościach.

Karty do wypełnienia wraz z wychowankiem:

1. co potrafię robić, jaką szkołę skończyłem?

2. do jakich grup formalnych, nieformalnych należę?

3. jak wygląda moja praca zarobkowa?

4. sytuacja mieszkaniowa

5. moja rodzina

6. słowa kluczowe

7. podsumowanie

8. analiza sił pola- diagnoza

9. stworzenie indywidualnego planu pracy na podstawie analizy sił pola.

CO POTRAFIĘ ROBIĆ, JAKĄ SZKOŁĘ SKOŃCZYŁEM?

1. Sytuacja aktualna

2. Przeszłość

3. Co chciałbym osiągnąć

DO JAKICH GRUP FORMALNYCH, NIEFORMALNYCH NALEŻĘ?

1. Sytuacja aktualna

2. Przeszłość

3. Co chciałbym osiągnąć

JAK WYGLĄDA MOJA PRACA ZAROBKOWA?

1. Sytuacja aktualna

2. Przeszłość

3. Co chciałbym osiągnąć

SYTUACJA MIESZKANIOWA

1. Sytuacja aktualna

2. Przeszłość

3. Co chciałbym osiągnąć

MOJA RODZINA

1. Sytuacja aktualna

2. Przeszłość

3. Co chciałbym osiągnąć

PODSUMOWANIE

1. Sytuacja aktualna

2. Przeszłość

3. Co chciałbym osiągnąć

PRZYKŁADY PYTAŃ DO KARTY CO POTRAFIĘ ROBIĆ, JAKĄ SZKOŁĘ SKOŃCZYŁEM

I.

• jakie posiadasz wykształcenie?

• Co potrafisz robić lepiej niż inni?

• Czy potrafisz rozdzielić pieniądze tak by wystarczyło na dłuższy czas?

• Czy potrafisz zrobić pranie i prasowanie?

• Czy są prace nie związane z twoim wykształceniem, które potrafisz wykonywać?

• Czy potrafisz zagospodarować swój wolny czas?

• Czy potrafisz oszczędzać pieniądze?

• Czy potrafisz naprawić zepsute urządzenia w domu? Jakie?

• Czy potrafisz sprzątać?

• Czy potrafisz wykonywać podstawowe działania matematyczne? Jakie?

• Czy robisz dużo błędów ortograficznych gdy piszesz z pamięci?

• Czy czytanie jest dla Ciebie trudne?

• Czy rozumiesz sens tego, co czytasz?

II.

• w czym byłeś najlepszy w latach ubiegłych?

• Które przedmioty w szkole lepiej Ci szły?

• Kto nauczył Cię prać?

• Czy potrafiłeś dobrze czytać przed przyjściem do placówki?

• Z kim chodziłeś na zakupy?

• Czy jak sobie coś postanowiłeś to osiągnąłeś cel?

• Kto uczył Cię gotować?

• Czy miałeś kiedyś skarbonkę na oszczędności?

III.

• gdzie chciałbyś pracować?

• Czy posiadasz kwalifikacje do wykonywania tego zawodu?

• Czy chcesz się jeszcze uczyć?

• Czego chciałbyś się nauczyć?

• Czy uważasz, że żeby mieć dobrą pracę trzeba pisać prawidłowo i potrafić czytać?

• Czy potrzebujesz pomocy żeby skończyć szkołę?

• gdzie chcesz się dalej uczyć?

• Ile lat chcesz się jeszcze uczyć?

• Kto pomoże Ci w nauczeniu się pewnych rzeczy?

• Kto sfinansuje twoją dalszą naukę?

• Czy możesz w placówce nauczyć się samodzielnie gospodarować pieniędzmi?

• Czy możesz w placówce nauczyć się samodzielnie przygotowywać posiłek?

PRZYKŁADY PYTAŃ DO KARTY DO JAKICH GRUP FORMALNYCH, NIEFORMALNYCH NALEŻĘ

I.

• Kto jest Twoim prawdziwym przyjacielem? Za co go cenisz?

• Na kogo możesz liczyć gdy zabraknie Ci pieniędzy?

• Czy masz przyjaciół w miejscowości w której mieszkasz?

• Co robisz w wolnym czasie?

• Jak czujesz się w grupie wychowanków w placówce?

• Czy zawieranie znajomości sprawia Ci trudność?

• Do jakich organizacji (grup nieformalnych ) należysz?

• Czy masz kłopoty w związku z przynależnością do jakiejś grupy?

II.

• kto kiedyś był twoim przyjacielem?

• Co on teraz robi?

• Czy kontaktujesz się ze znajomymi spoza placówki?

• Do jakich organizacji- grup nieformalnych należałeś kiedyś?

• Co dawało Ci członkostwo w tych organizacjach?

• Czy miałeś kiedyś kłopoty w związku z przynależnością do jakiejś grupy?

• Co kiedyś robiłeś w czasie wolnym od nauki?

III.

• z którymi przyjaciółmi chcesz utrzymywać kontakt gdy opuścisz placówkę?

• Czy są organizacje- grupy do których chciałbyś należeć?

• Co chciałbyś robić w wolnym czasie?

• Kto mógłby Ci pomóc gdy masz kłopoty?

• Jaki ma być przyjaciel, z którym chciałbyś się kontaktować?

• W jaki sposób będziesz utrzymywał kontakt z kolegami?

• Jak zapoznasz się z nowymi znajomymi?

• Jak będziesz kiedyś spędzał swój wolny czas?

• Czego będziesz się wystrzegał gdy opuścisz placówkę?

PYTANIA DO KARTY JAKWYGLĄDA MOJA PRACA ZAROBKOWA

I.

• z czego utrzymują się Twoi rodzice?

• Gdzie pracujesz lub szukasz pracy?

• Jak poszukujesz pracy?

• Ile zarabiasz?

• Kto pomaga Ci w znalezieniu pracy?

• Czy wykonujesz prace dorywcze, sezonowe?

• Czy odpowiada Ci ten rodzaj pracy?

• Co Ci nie odpowiada w twojej pracy?

• Czy twoi rodzice pracują i gdzie?

• Czy masz możliwość dodatkowego zarobkowania?

• Czy możesz liczyć na czyjąś pomoc w znalezieniu pracy?

II.

• czy już wcześniej gdzieś pracowałeś?

• Jak znalazłeś pracę?

• Kto ci pomagał w znalezieniu pracy?

• Gdzie wcześniej pracowali Twoi rodzice?

• Gdzie pracują Twoi koledzy?

• Czy trudno Ci znaleźć pracę na wakacje?

III

• czy chciałbyś pracować w zawodzie wyuczonym?

• Jaką pracę chciałbyś wykonywać w przyszłości?

• Na jakie stanowiska chciałbyś awansować?

• Czy podejmiesz każdą pracę zarobkową czy będziesz czekał na zgodną z twoimi oczekiwaniami?

• Ile chciałbyś zarabiać?

• jak będziesz poszukiwał pracy?

• Kogo poprosisz o pomoc w poszukiwaniu pracy?

PYTANIA DO KARTY MOJE MIESZKANIE

I.

• jak wygląda teraz mieszkanie twoich rodziców? Ile pokoi, czy zadbane i czyste, czy zaniedbane?

• Czy w mieszkaniu rodziców są niezbędne meble? Wymień je.

• Jak wygląda mieszkanie dziadków?

• Ile osób mieszka w mieszkaniu rodziców?

• Czy masz swój pokój w mieszkaniu rodziców?

• Z kim dzielisz pokój w mieszkaniu rodziców?

II.

• jak wyglądało mieszkanie rodziców gdy odchodziłeś do placówki?

• Jak wyglądało kiedyś mieszkanie dziadków?

• Jak kiedyś były umeblowane te mieszkania?

• Kto mieszkał wtedy razem z Tobą?

III.

• gdzie chcesz mieszkać?

• Czy w mieszkaniu rodziców jest miejsce na twoje łóżko i meble?

• Czy chcesz zamieszkać w samodzielnym mieszkaniu?

• Jakie mieszkanie chciałbyś mieć na początek?

• Jak chcesz umeblować to mieszkanie?

• Jak długo będziesz mieszkać u rodziców?

• kiedy opuścisz placówkę i zamieszkasz w swoim mieszkaniu?

• Jakie to będzie mieszkanie (rodziców, dziadków, rodziny, komunalne, chronione, internat, hotel)

• Skąd pozyskasz pieniądze na wyposażenie mieszkania?

• Co kupisz w pierwszej kolejności z wyprawki a co za zarobione pieniądze?

• Czy wyremontujesz swoje mieszkanie i co w nim zrobisz?

• Czy poprosisz kogoś o pomoc w remoncie czy wszystko zrobisz sam?

PYTANIA DO KARTY MOJA RODZINA

I.

• Czym zajmuje się zawodowo teraz matka, ojciec?

• Gdzie mieszkają rodzice?

• Ile masz rodzeństwa i gdzie ono mieszka?

• Co robią twoi dziadkowie, gdzie mieszkają, czy są zdrowi?

• Czy w rodzinie pije się alkohol?

• Czy ojciec bije matkę lub odwrotnie?

• Czy rodzice biją Ciebie?

• Co rodzice czują do Ciebie?

• Jak rodzice okazują Ci uczucia?

• Czy są konflikty między Tobą a rodzeństwem?

• Czy dziadkowie kłócą się z rodzicami?

• Czy dziadkowie się Tobą interesują?

• Jak często odwiedzasz dziadków?

II.

• dlaczego jesteś teraz w placówce?

• Jak kiedyś traktowali cię rodzice?

• Czy rodzice mieszkali kiedyś tam gdzie teraz?

• Czy w twoim domu pije się alkohol w święta?

• Czy kiedyś kłóciłeś się z rodzeństwem?

• Czy Ty i twoje rodzeństwo spożywacie alkohol razem z rodzicami?

• Czy twoi rodzice zgadzają się żebyś palił papierosy?

• Czy palisz w domu?

III.

• czy chcesz założyć własną rodzinę?

• Jakie zasady będą obowiązywały w twojej rodzinie?

• Czego w twojej rodzinie nie będziesz robił a co robią twoi rodzice?

• Czy chcesz mieszkać ze swoimi rodzicami?

• Czy chciałbyś utrzymywać kontakt z rodzicami i dalszą rodziną? Z kim?

• kiedy założysz rodzinę?

• Czy szukanie współmałżonka jest teraz dla Ciebie najważniejsze?

• Jak będziesz się żywił gdy opuścisz placówkę? (stołówka, gotowanie w domu, kupowanie zamrożonej żywności itp.)

• Jak będziesz się ubierać? Czy zakupisz nową odzież?

• Jak często będziesz odwiedzał rodziców?

• Czy to co planujesz osiągniesz samodzielnie czy liczysz na pomoc? Od kogo i jaką?

SŁOWA KLUCZOWE

	Wykształcenie, umiejestności	Grupy, związki	praca	mieszkanie	rodzina
MOJA SYTUACJA AKTUALNA
MOJA PRZESZŁOŚĆ
MOJA PRZYSZŁOŚĆ

Jak wypełnić tabelę słowa kluczowe?

1. Na kartach wychowanek zakreśla po kilka słów najważniejszych dla niego- może to być zdanie.

2. Przepisujemy słowa kluczowe do odpowiednich rubryk.

3. czytamy je z wychowankiem i pytamy czy rzeczywiście opisują jego sytuację.

PYTANIA DO KARTY PODSUMOWANIE

I.

• kiedy czytasz opis swojej sytuacji to czy uważasz że coś się zmieniło w twojej rodzinie?

• Czy twoje znajomości, wiedza i umiejętności pozwalają Ci na samodzielne życie?

• Czy aktualne możliwości mieszkaniowe w pełni Cię zadowalają?

• Czy posiadasz wystarczające środki do utrzymania się?

• Czy towarzystwo w którym przebywasz jest dla ciebie dobre?

• Co czujesz gdy myślisz o rodzicach?

• Czy palisz papierosy?

• Czy pijesz alkohol?

II.

• Czy jest coś czego chciałbyś uniknąć w swoim życiu rodzinnym? Co to jest?

• Jakiego towarzystwa będziesz unikał?

• W jakich warunkach nie chciałbyś mieszkać?

• Czy twoje dotychczasowe wykształcenie jest wystarczające?

• Jak radzisz sobie w trudnych sytuacjach?

III.

• które pragnienia są możliwe do osiągnięcia?

• Czy planowane przez Ciebie życie towarzyskie pozwoli Ci na realizację innych celów?

• Czy twoje plany mieszkaniowe są realne?

• Czy stała praca jest dla Ciebie realna i ważna?

• Czy uważasz, że to co planujesz w życiu jest realne i możliwe do osiągnięcia?

DIAGNOZA- OCENA SYTUACJI WYCHOWANKA- ANALIZA SIŁ POLA

(na podstawie zebranych informacji)

mocne, silne strony

Wychowanka	środowiska
Wychowanka	środowiska

Słabe strony, bariery, przeszkody

PLAN PRACY OPIEKUŃCZO- WYCHOWAWCZEJ Z WYCHOWANKIEM

(na podstawie zebranych informacji o wychowanku)

1. Dydaktyka

2. Opieka i wychowanie

3. Praca z rodziną

---