T. TYPY UŻYTKOWE OWIEC

/ CELE CHOWU OWIEC

- produkcja wełny

- mięsa

- mleka
- skóry

/ TYPY UŻYTKOWE

jednostronnie użytkowane

- wełnisty (merynos australijski)

- mięsny ( czarnogłówka) oksford, szropszyr, suadaun, saffolk, hempszyr

- smuszkowy (karakuł)

- kożuchowy (wrzosówka, owca romanowska)

- mleczny ( fryzyjska)

dwustronne użytkowanie

- wełnisto-mięsny (polska owca nizinna)

- mięsno wełnisty (merynos polski)

wielostronne użytkowanie

- polskie owce górskie

• TYP MIĘSNY
  - głowa krótka i szeroka, bez-rożna osadzona na krótkiej szyi
  - tułów wałeczkowaty
  - wcześnie dojrzewają
  - zad szeroki
  - nogi krótkie szeroko rozstawione
  - ogólny wygląd to przysadzista szeroka zaokrąglona

• TYP WEŁNISTY
  - głowa wąska
  - szyja płaska i dłuższa niż u typu mięsnego
  - u tryków występują rogi
  - klatka piersiowa głęboka o płaskim ożebrowaniu
  - kończyny o mocnym kośćcu

• TYP MLECZNY
  - wąska długa nie owełniona głowa
  - szyja długa i płaska
  - nogi wysokie
  - słabe umięśnienie
  - cienka skóra
  - okres laktacji dni daje 500 kg mleka

• Typ kożuchowy
  - drobna budowa ciała
  - dobrze rozwinięta mocna i cienka skóra
  - delikatny kościec
  - wełnę posiada mieszaną

• TYP SMUŻKOWY
  głównym produktem są skórki z młodych trzydniowych jagniąt tzw. smużki
  

T. RASY OWIEC

Wydajność wełny	rasa	Wydajność mleczna
4-5 kg dł 8 cm	merynos
3,5-4,5 kg	owca długowłosa polska
3 kg	owca podgórza	40 l
2,5-3 kg	owca górska	50 l

• 
  
  MERYNOSOWE
  -merynos australijski
  -MERYNOS POLSKI
  - produkują wełnę wysokiej jakości (białą, jednolitą, cienką, karbikowaną i bardzo lekką)
  - użytkowane również w kierunku mięsnym ( co podnosi opłacalność chowu)
  - używane do doskonalenia prymitywnego pogłowia owiec kraju
  Charakterystyka merynosa:
  1. okrągła, kwadratowa budowa ciała owcy
  2. szyja krótka i gruba
  3. kłęb zupełnie płaski, tułów głęboki, pierś i krzyż szerokie
  4. nogi proste i szeroko rozstawne, od zewnątrz pokryte wełną
  5. czoło szerokie, u tryków rogi rozrastają się na boki
  6. głowa z czupryną do połowy
  7. brzuch nieco słabiej obrośnięty
  8. na grzbiecie bywa wełna zwarta, szlachetna z prawidłowym, bardzo miernym patem
  

• OWCE DŁUGOWEŁNISTE POLSKIE
  - ŁOWICKIE,
  -POMORSKIE,
  -LESZCZYŃSKIE
  owce długowełniste polskie są doskonale przystosowane do warunków w których żyją odporne i dobrze wykorzystują pasze gospodarskie

-OWCE ŁOWICIE I POMORSKIE są duże (maciorki około 65 kg) LESZCZYŃSKIE nieco mniejsze.
-Wszystkie są plenne i dobrze odchowują jagnięta,
- pomorskie wcześnie dojrzewają
- wełna jest biała jednolita, potna
- U LESZCZYŃSKICH I ŁOWICKICH wełna średniej grubości POMORSKICH grubsza ale dłuższa

• OWCE GÓRSKIE
  - owce nieduże(maciorki 35-40 kg)
  - wywodzą się od dawnych prymitywnych cakli
  - główny kierunek użytkowania wełnisto-mleczny
  - maciorki dają od 2,5 -3 kg białej długiej mieszanej wełny

• INNE RASY OWIEC
  CZARNOGŁÓWKI- nieliczna ale cenna rasa mięsno-wełnista, o czarnym umaszczeniu pyska, uszu i kończyn
  KARAKUŁY- chowane w celu uzyskania cennych jagnięcych skórek futerkowych, zwanych smużkami, zwykle koloru czarnego. Jagnięta na skórki ubija się w drugim lub trzecim dniu po urodzeniu . Osobniki dorosłe mają okrywę wełnistą barwy siwej
  WRZOSÓWKI- drobne prymitywne owce kożuchowe, zostały pokrzyżowane z trykami ras uszlachetnionej , jako czyste rasowo prawie nie występują
  KENT- użytkowość mięsno-wełnista , maciorki 70kg tryki 100kg, , maciorki dają 5 kg wełny rocznie białej o wysadności 14-15 cm

WRZOSÓWKA

T. UŻYTKOWANIE ROZPŁODOWE OWIEC

/ DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA

- owce osiągają w wieku 5-8 miesięcy
- dojrzałość rozpłodowa w wieku 1,5 roku z wyjątkiem owiec nizinnych długowełnistych, merynosów krytych wcześniej w celu uzyskania jagniąt rzeźnych
- owce użytkujemy rozpłodowo 6 lat

/ CYKL PŁUCIOWY
- trwa średnio 16 dni (14-20)
- ruja trwa ok. 40 godz. (24-36 godzin)

- ruja u owiec występuje okresowo, powtarza się co 16-17 dni

- ma ona bardzo słabo zauważalne objawy

- ruja u owiec nazywa się grzaniem
- w celu wykrycia tuji należy użyć specjalnego tryka tzw. szukarka/próbnika
- STANÓWKA okres krycia owiec, powinna trwać ok. 6 tyg.

- ruja u owiec występuje okresowo najczęściej jesienią

FIZJOLOGIA ROZRODU

• DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA - 6-7 m-cy (czasem 4-5 m-cy)

• DOJRZAŁOŚĆ ROZPŁODOWA - 1,5 roku (8-10 m-cy)

• Owcę możemy użyć do rozpłodu, jeśli uzyska 75% masy ciała dorosłego osobnika

• Tryk po osiągnięciu masy ciała zdolny jest do rozrodu przez cały rok

• Owce wykazują sezonowość - są zdolne do rozrodu w pewnych sezonach

• Cykl płciowy - 16-17 dni (14-20 dni)

• Ruja - 24-36 godzin (3-84 godzin)

• Owulacja po 24-27 godzinach od rozpoczęcia rui

• Zdolność do zapłodnienia komórki jajowej - 1-25 godzin od momentu owulacji

• Liczba uwalnianych komórek jajowych - 1-4

Tab. Ciężar owiec nadających się do rozpłodu tab. Terminy krycia i wykotów owiec

Owce	Ciężar w kg
		tryczki		maciorki
merynosowe	80		45
Długowełniste	60		40
Podgórza i górskie	50		30
Wrzosówki	40		25
Owce		Terminy
				krycia		wykotów
merynosowe		1.VI-3.1VII		3.XI-31.XII
Długowełniste polskie		1.VIII-31.X		1.I-31III
Podgórza i górskie		15.IX-31.X		15.II-31.III
Wrzosówki		15.VIII-31.X		15.I-31.III

/ METODY KRYCIA OWIEC

• KRYCIE WOLNE- polega na stałym trzymaniu w stadzie kilku tryków które w dowolnym czasie kryją maciorki. Ta metoda nie jest polecana ponieważ nie można ustalić terminu wykotu, pochodzenia , występuje nadmierna eksploatacja tryków

• Krycie grupowe - polega na doborze na okres stanówki wybranych kilku tryków (1 na 40-50 maciorek) do stada maciorek których potomstwo ma być przeznaczone na opas, wówczas pochodzenie jagniąt jest dokładnie znane, lecz występują trudności z ustaleniem daty pokrycia

• Krycie haremowe - jeden tryk na 40-50 maciorek w owczarniach zarodowych

• Krycie dozorowane - tzw. krycie z ręki polega na indywidualnym doborze tryka do każdej maciorki oddzielnie, ta metoda jest najbardziej polecana, ponieważ pozwala ustalić dokładną datę pokrycia termin wykotów Jeden dorosły tryk w ciągu sezonu może pokryć 45-70 maciorek

• Sztuczne unasiennianie

/ STANÓWKA - okres rozrodu

• okres trwania - 50 dni (3 cykle płciowe)

• czas rozpoczęcia - 3% grzejących się maciorek w stadzie

• krycie należy przeprowadzić w odstępach 12 godzinnych (stałe godziny - rano i wieczorem)

• liczba oddawanych skoków - -, 4-6, 3 (w ciągu dnia)

• TERMIN STANOWIENIA zależy od:

• rasy

• zasobności gospodarstw w naturalne pastwiska

• rodzaju pomieszczeń

• kierunku produkcji

• aby przeprowadzić stanówkę należy dobrze przygotować tryki i maciory

T. POSTĘPOWANIE Z JAGNIĘTAMI PO PORODZIE I ŻYWIENIE JAGNIĄT I MŁODZIEŻY

/ POSTĘPOWANIE Z JAGNIĘCIEM PO PORODZIE:

1-odcięcie pępowiny 2-3 cm od brzucha i jej dezynfekcja

2-oczyszczenie jamy gębowej z nadmiaru śluzu

3-sprawdzić czy osesek oddycha

4-podsunięcie do wylizania ( pobudza to krążenie i sprzyja szybkiemu wysychaniu ich skóry)

5-oczyszczenie strzyków i udrożnienie przewodu mlecznego

6-dosadzenie do wymienia

7-oznakowanie tymczasowe matki i jagnięcia

8-przeniesienie matki z jagnięciem do pojedynczego kojca na okres 3-4 dni

9-siara- najpóźniej do 1 godz.-> usuwa smółkę

/Zabiegi pielęgnacyjne u odchowanych jagniąt:

• obcinanie ogonków między 3-4 kręgiem ok. 14 dni ( zapobiega się brudzeniu wełny odchodami na zadzie i udach)

• znakowanie trwałe 1,5-2 m-cy

• przeglądanie i przycinanie raciczek

• kastracja tryczków przeznaczonych tylko na opas

• kontrola wzrostu, jagnięta odłącza się od matek w wieku 100 dni

/ile trwa poród

*Poród trwa od 30-40 minut.

T.ŻYWIENIE TRYKÓW I MACIOREK

żywienie powinno być dostosowane do

• wymagań zwierząt

• gatunku

• stanu fizjologicznego

• pasza powinna spełniać funkcje bytową, która pozwoli na produkcję

• podstawę żywienia opiec stanowi siano

Podział pasz stosowanych w żywieniu owiec
Pasze OBJĘTOŚCIOWE	Pasze TREŚCIWE	INNE pasze
-zielonki, kiszonki -siano, susz -słomy, plewy, łuszczyny -okopowe -odpady produkcyjne przemysłu rolno-spożywczego	-ziarno zbóż i otręby -nasiona roślin strączkowych -makuchy, poekstrakcyjne -niektóre pasze pochodzenia zwierzęcego -syntetyczne związki azotowe niebiałkowe -przemysłowe mieszanki treściwe	-mineralne i mineralno-witaminowe -odpady ogrodnicze -odpady leśne

OKRES ZIMOWY

• siano (z roślin motylkowych)

• susz

• słoma

• najlepiej z owsa bo jest miękka

• nie nadaje się słoma

• ze zbóż - z jęczmienia, gdyż kaleczy jamę gębową

- słoma z żyta i pszenicy jest twarda

• z roślin strączkowych

• plewy i strączyny (tryki przed stanówką)

• okopowe:

• marchew

• buraki (dla maciorek w laktacji - mlekopędne, nierozdrobnione)

• brukiew

• rzepa ścierniskowa

• ziemniaki (surowe i parowane są tuczące, dlatego powinny być podawane zwierzętom rzeźnym)

• kiszonki

• podawane bardzo ostrożnie

• nie powinny być podawane maciorkom kotnym, bo mogą poronić

• są bardzo dobre w okresie laktacji, gdyż są one mlekopędne

• kiszonek z liści nie należy podawać, gdyż zawierają szczawiany i owce chorują

• kiszonki to dobra pasza dla tryków

• ziarna zbóż

• owies - najlepsza pasza dla owiec, bo zawiera dużo energii i jest paszą dietetyczną

- podajemy jako śrutę, a trykom można podawać w całości

• jęczmień

• żyto - niechętnie zjadane przez owce

• pszenica - stosujemy bardzo rzadko

• kukurydza-pasza wysokoenergetyczna

-stosuje się w mieszankach dla owiec i tryków

-śruty z kukurydzy nie stosuje się dla jagniąt tucznych, bo źle wpływa na konsystencje tłuszczu, co obniża jakość

-nie może być więcej niż 10%

• nasiona z roślin strączkowych (łubinu)

-udział 7-8%

-zawierają bardzo dużo białka

• nasiona roślin oleistych (lnu, rzepaku)

-rzadko stosuje się dla owiec

-są paszą wysokoenergetyczną

• pasze pochodzenia przemysłowego

• otręby pszenne - aby wywołać laktację

• makuchy i śruty

• wysłodzi

• melasa

• nie wolno stosować mączek kostnych

• mleko w proszku dla jagniąt i tryków w okresie stanówki

ŻYWIENIE LETNIE

• podstawą żywienia w okresie letnim są zielonki

• najlepsze żywienie to wypas

• owce wypasane na pastwiskach pobierają odpowiednią ilość składników pokarmowych, ale mniej mają suchej paszy

T.pasze stosowane w żywieniu owiec

*pasze treściwe(możną mieszać z okopowymi):

-owiec całe ziarna(tylko młodym gnieciemy)

-jęczmień, żyto, kukurydzę, pszenicę ześrutowane

*pasze objętościowe:

-siano

-słoma i zielonki

*pasze przemysłowe

-otręby pszenne

-makuchy i śruty

-wysłodki

-melasa

*okopowe-(w drobnych kawałkach i oczyszczone z ziemi)

*kiszonki

*składniki mineralne w formie lizawek

T.zasady żywienia owiec

-żywienie powinno być dostosowane do wymagań zwierząt, gatunku, stanu fizjologicznego

-pasza powinna spełniać funkcję bytową(pozwalającą na produkcję)

-podstawa żywienia jest siano, oraz najlepsze dla owiec są ziarna owsa

-dorosłe owce karmi się regularnie 2 razy dziennie(jagnięta 3-4 razy) ,

-zmiany pasz-> przeprowadzać stopniowo

*żywienie tryków

-młode tryki(do 2 lat)-oddzielnie, lepsze żywienie, latem pobierają dobra zielonkę na pastwisku i z motylkowe drobnonasienne, zimą- owies i siano

-przygotowanie do stanówki i stanówka-zwiększenie ilości pasz treściwych

i zmniejszenie objętościowych (zielonki4,5kg+siano0,3-0,5kg+p.treściwe0,8-1,2kg) oraz zmiana pasz tryka

*żywienie maciorek

-najwięcej paszy(bogatej w białko)potrzebują pierwiastki karmiące 2 jagniąt

-latem: pastwisko

-podstawa są pasze objętościowe, okopowe,

-buraki dla karmiących maciorek(są mlekopędne)

-ogólnie owce zimą-siano(traw lub motylkowych)susz, słoma, kiszonki, okopowe(głównie marchew)ziarna zbóż(owies, jęczmień, żyto i pszenica, kukurydza)

-ogólnie owce latem- pastwiska +siano lub słoma na noc, a rano: pasza treściwa(zalecane tez zielonki)

- OWCA FRYZYJSKA JEST JEDNĄ Z NAJPLEMNIEJSZYCH 3-4 JAGNIĘTA

SORTYMENT-GRUBOŚĆ WEŁNY

/CECHY WEŁNY
- wełna jest KARBIKOWANA ( falistość wełny)

- HIGROSKOPIJNOŚĆ

- PRZEPUSZCZALNOŚĆ

- NIEPALNOŚĆ

- SPRĘŻYSTOŚĆ

/CECHY FIZ. WEŁNY:

• grubość włosów, mówimy o sortymencie wełny, wyrażoną w mikrometrach w odpow. skali literowej (np. A, B, C, D) wełna grubieje od A do D. w przemyślę używa się skali bradfordzkiej-okresla wyprzedność welny(ile motków nici wełnianej można uprząść z 1 funta angielskiego welny im wełna grubsza tym przędność maleje. Grubość określa się przez dotyk i wzrok.

• długość i wysadności wełny: włosy wełny są karbikowane, bardziej karbikowane gdy cienkie. Wysadność wełny to wysokość włosa skarbikowanego. A długość wełny to wysokość włosa rzeczywistego.

/WADY WEŁNY:

- włos martwy,

- marki,

- nitki (wady są dziedziczne)

/USZKODZENIA WEŁNY:

-włosy psie,

-obolenia wełny (zanieczyszczenia organiczne i nieorganiczne wełny),

- spalenie wełny moczem i kałem (zarzucenie),

- odsadzenie (przewężenie włosów wełny na jednej wysokości),

- spilśnienie (zbicie się w jedną masę włosów, cenne w produkcji koców)

uszkodzenia są nabyte.

/Wypas owiec:

zapobiega degradacji pastwisk, ogranicza sukcesje drzew i krzewów zmniejsza ryzyko pożarowe, stanowi element podnoszący walory krajobrazowe, dodatkowy dochód gosp. agroturystycznych, pomaga zachować tożsamość kulturowa, naturalne kosiarki.

RODZAJE WELEN:

1)jednolita- obok siebie na skórze wyrastają tylko włosy jednego rodzaju np. tylko puchowe

2)mieszana- obok siebie na skórze wyrastają włosy mieszane np. puchowe i rdzeniowe

RUNO- występuje gdy są zespoły włosowe słupków. Postrzyży nie rozpada się. Runo jest zamknięte lub półotwarte.

OKRYWA-występuje gdy są zespoły włosowe kosmykowo strzyży rozpada się na mniejsze lub większe elementy . Okrywa jest półotwarta i otwarta.

/WADY KARBIKOWANIA;

Marka: wysoki karbik

Nitka: wyskoki karbik i rozszerzenie na boki występuje najliczniej na brzuchu i łopatce.

Rendement wełny: wydajność wełny czystej Wełna potna zestrzyżona z owcy nie poddana żadnej obróbce.

OWCE-WYKŁADY

7

MERYNOS

POMORSKA

Tryk górski

CAKIEL

W POLSCE JEST:

6,5 MLN BYDŁA (2,5 MLN KRÓW DOJNYCH

MLN OWIEC

MLN TRZODY CHLEWNEJ

---