sciagi - owce, TYPY UŻYTKOWE OWIEC


  1. TYPY UŻYTKOWE OWIEC

Na pierwszym miejscu jest użytkowanie mięsne, później mleczne (lecz jako sery), nawozowe- tzw. koszarowanie, ochrona środowiska - wykonanie rowów melioracyjnych za pomocą owiec, boisk sportowych. Owce są lekkie i nie zniszczą trawników, działają jak kosiarki, także pomocne w ochronie szkółek leśnych.

1) typ wełnisty

Skóra jest doskonałym podłożem do torebek włosowych. Zaczęto powiększać powierzchnię skóry przez fałdowanie. Owce te późno dojrzewają, dużo chodzą. Około 1,5-2 roku kończą dojrzałość. Występuje rogatość. Głównym przedstawicielem jest merynos wełnisty.

Im bardziej owca w typie wełnistym, tym bardziej przykry zapach i smak mięsa, gdyż produkują one dużo wełny- dużo keratyny- dużo aminokwasów - siarka. W czasie obróbki termicznej siarka ta daje nieprzyjemny zapach.

2) Typ mięsny

Skóry jest jak gdyby za mało na zwierzęciu. Organizm jest zakodowany w kierunku produkcji mięsa. Są to owce bardzo wcześnie dojrzewające (do 1 roku). Mają krótkie nogi, wałeczkowatą budowę ciała, są najczęściej bezrożne, mają kwadratowe głowy, krótkie szyje, wełna niezbyt gęsta, wysklepione kulki. Rasy : Suffolk, Texel, Ile de France, Berrichon du Cher, Charolaise. Owce te wytwarzają głównie Anglicy. Wydajność rzeźna do 50%. Zbyt większa świadczy o otłuszczeniu. Owce mięsne nie muszą kumulować dużo siarki, ponieważ mają mniejszą okrywę włosową.

W krajach Unii Europejskiej konsumpcja mięsa jagnięcego - ponad 4kg, w Polsce około 200g.

3) Typ mleczny

Organizm jest zakodowany na produkcję mleka. Kształt ciała typowo gruszkowaty ( wąski przód, szeroki tył ). Dosyć wcześnie dojrzewają, są wymagające jeśli chodzi o pasze. Typowym przedstawicielem jest owca fryzyjska, która hodowana jest m.in. w Polsce.

4) Smuszkowo - Kożuchowe

W przekroju bardzo podobna jest do mlecznej. Cechą charakterystyczną jest bardzo cienka skóra poniżej 1mm, przy tym bardzo wytrzymała. Bardzo słabo rozwinięta tkanka tłuszczowa, mięśniowa również, delikatny kościec. Wszystkie tkanki są słabo rozwinięte, mają bardzo małe wymagania co do pasz, są bardzo odporne, w zasadzie nie chorują, szybko dojrzewają.

Są to idealne owce do hodowli. Owce smuszkowe to karakuł, wrzosówka, natomiast typowo kożuchową jest owca romanowska (owce kożuchowe wytrzymują minusowe temperatury w zimie, dają doskonałej jakości mięso).Są to owce bardzo prymitywne.

Rasy w świecie mają teraz typ bardziej kombinowany.

Kraje, które przodują w produkcji doskonałej wełny to: Australia, Argentyna, Ameryka Pd.

Kolebką owiec mięsnych jest Anglia, Francja, owiec kożuchowo-smuszkowych - Grecja, Rosja.

Współzależność % pomiędzy tkankami i narządami u owiec w zależności od typu użytkowego

Wełnisty

Mięsny

Mleczny

Waga żywa

100

100

100

Tusza i tłuszcz

41

60

36

Mięso bez kości

20

44

25

Kość i głowa

15

8,7

12

Skóra surowa

13

6

7

Wszystkie wnętrzności

37

18,6

50,6

  1. OWCZARSTWO NA ŚWIECIE

W światowej produkcji mięsa baranina zajmuje około 11%,

- w Europie 7%, w Azji 47%, w Oceanii 47%

w samej Europie:

Bułgaria - 20%, Anglia - 15%, Rosja - 13%, Francja - 10%, Włochy, Niemcy - 8-9%

W światowej produkcji mleka, mleko owcze zajmuje około 3%, mleko bawole ok. 6%. Mleko owcze nie nadaje się bezpośrednio do konsumpcji, musi być najpierw przetworzone. Najbardziej mlecznie użytkuje się owce w basenie morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie, Ameryce Pd.

Udział mleka owczego w Grecji - 30%, Bliski Wschód - 40%.

Wełna - nie może jej zastąpić inny tego typu produkt. Nie podlega zasadom substytucji. Wełna w zaopatrzeniu światowym stanowi 12%. Najmniejsze zużycie wełny jest w USA.

Światowe pogłowie owiec w 2004 roku

Mln w szt.

Udział %

Europa

287,8

26,58

Ameryka Pn

14,8

1,36

Ameryka Pd

148,6

13,72

Azja

309,4

28,57

Afryka

115,3

10,74

Oceania

207,6

19,17

W Japonii nie hoduje się owiec, jednak zakupują oni bardzo dużo tych zwierząt i udział mięsa i wełny jest dosyć duży.

OWCA W ŚWIECIE 2004 (MLN)

Australia

154

Nowa Zelandia

51

Afryka Pd

25

Ameryka Pn

76

Francja

11

Wielka Brytania

32

Niemcy

3,0

Włochy

11

Polska 4,0 sztuk / 100ha użytków rolnych Nowa Zelandia - 363,0 sztuk / 100ha UR

USA - 2,2 sztuk / 100ha UR

Polska była w latach 80-tych potęgą owczarską. Wtedy dobrze funkcjonował przemysł wełniczy. Poza tym istniało Polskie Towarzystwo Zootechniczne, które bardzo wspierało polską hodowlę. Z biegiem lat zaczęto importować lepszą wełnę ( m.in. z Hiszpanii), polski hodowca nie mógł sprzedać swojej, nieco gorszej wełny. Zaczęło to rozkładać polskie owczarstwo. Polskie Towarzystwo Zootechniczne wydało wówczas decyzję, aby najpierw była użytkowana polska wełna, od polskich hodowców, następnie wełna importowana.

Po wojnie nastąpił spadek w pogłowiu. Owce były wtedy najbardziej opłacalne, gdyż wełna była bardzo droga i chętnie skupowana. W roku 1986 było prawie 5mln owiec. Zamierzenia były, żeby pułap owiec był na poziomie 5,5 mln. Zaczęły się więc przeobrażenia, wełna nie schodziła, zaczęto wybijać owce. Spowodowało to spadek pogłowia, opłacalność była bardzo mała. Jedyna rasą, która najmniej ucierpiała w tych przemianach jest polska owca górska.

W latach 90-tych skupowano wełnę z Australii, gdyż stwierdzono, że polskie maszyny nie są dostosowane do polskiej wełny. Hodowcy teraz nie opłaca się hodować owcy na wełnę.

Opłacalność hodowli w Polsce:

Struktura rasowa 2004

Rasy mateczne w tym:

74,66%

Merynos polski

26,55

Polska owca nizinna

26,62

Polska owca długowełnista

7,73

Polska owca górska

13,26

Wrzosówka (nie jest r, mateczną)

1,50

Rasy mięsne w tym:

14,80%

Ile de France

30,58

Czarnogłówka

27,73

Suffolk

10,62

Berrichone du Cher

25,38

Dorset Horn

0,23

Charolaise

3,13

Texel

2,33

Rasy plenne w tym:

O,53%

Fryzyjska

45,92

Fińska

5,44

Boroola

3,52

Olkuska

27,04

Romanowska

18,08

Linie syntetyczne w tym:

1,26%

Mięsne

88,02

Plenne

11,98

Inne w tym:

8,75%

Owce w krzyżowaniu wypierającym

90,48

Świniarka

4,66

Czarny merynos

4,90

Rasy mateczne stanowią trzon polskiej hodowli. Są w hodowli zarodowej, stadach reprodukcyjnych i w stadach towarowych

Wrzosówka - rasa hodowli zachowawczej, nie jest rasą mateczną

Rasy mięsne (ojcowskie) - mają doskonalić rasy mateczne, te, które mają słabe cechy mięsne. Są w stadach zarodowych, mają produkować tryki mięsne. Wykorzystywane są tylko tryki.

Rasy plenne - poprawiają plenność ras matecznych. W stadach tylko zarodowych. Dają dużą gwarancję, że będzie dobry materiał hodowlany

Najważniejsze dla polskiej hodowli są rasy mateczne i rasy ojcowskie.

MERYNOS

Rasa najbardziej skonsolidowana na świecie. Pochodzi od Arkara. Początek owiec merynosowych wywodzi się z Hiszpanii (XIII-XIVw). Owce te pokonywały ok. 15km dziennie.

Do Polski merynosy trafiły na początku XIX wieku. Były to merynosy mięsne - hiszpańskie, niemieckie, kaukaskie. W latach 70-tych - merynosy wełniste z Bułgarii.

Chciano wyprodukować dwie odmiany tej rasy:

Dominował wełniarz, gdyż było większe zapotrzebowanie na wełnę. Później zaczął dominować figurant.

Mięso merynosa ma charakterystyczny zapach, bo jest to owca typowo wełnista. Gdy zaczęto polepszać cechy mięsne, pogorszono wełnę. Dzisiaj merynos ma dawać jagnięta zdatne do tuczu i przy okazji wełnę. Jest to owca asezonalna - udało się sprowokować to, że od kwietnia do lutego wykazuje ruję, jednak w kwietniu nie jest ona jeszcze taka intensywna. Wada jest zbyt niska plenność. Merynos nie nadaje się na tereny górskie, gdyż w czasie deszczu wełna nasiąka niczym gąbka - następuje zapalenie płuc. Nadaje się na tereny nizinne, suche. Tak więc hoduje się ją na terenie całego kraju oprócz gór.

Wełna jest jednolita, biała, jest najcieńszą wełną w hodowli owiec w Polsce. Mimo tego jest bardzo mocna.

Wzorzec rasowy

  1. Użytkowość wełnista

    2. Wydajność roczna (kg)

    Wysadność roczna (cm)

    Grubość

    (μm)

    Rendament

    (%)

    Matki

    5,0 - 6,0

    7-8

    22-26

    45-49

    Przystepki

    6,0-7,0

    -

    -

    -

    1. Użytkowość mięsna

      2. Tryki

      100-120 kg

      Maciorki

      60-70 kg

      Przyrost dzienny w gramach za okres 152 dni

      • Tryczki 240; Maciorki 210

      1. Użytkowość rozpłodowa

        2. Plenność (%)

        Użytkowość rozpłodowa

        Terminy wykotów

        135

        115

        IX - II

        POLSKA OWCA NIZINNA

        Powstała na bazie merynosa. Nie jest to jednolita rasa, nie można powiedzieć od jakiej owce pochodzi. Do lat 70-tych była to linia syntetyczna. Teraz polska owca nizinna zaliczana jest do ras. Ma wydłużoną wełnę poprzez dolew ras angielskich. Jest to owca sezonalna w przeciwieństwie do merynosa ( jest znacznie gorsza, jeśli chodzi o rozród).Składa się ona z 5 odmian: Owcy Wielkopolskiej, Anglomerynosa, Owcy łowickiej, Żelaźnieńskiej , Uhruskiej

        Owce te chciano doskonalić, więc zaczęto je uszlachetniać merynosami.

        Rasy biorące udział w tworzeniu odmiany wielkopolskiej:

        Merynos polski, Świniarka, Owca leszczyńska, Kent

        Rasy biorące udział w tworzeniu anglomerynosa: Merynos, Lincoln

        Rasy biorące udział w tworzeniu owcy łowickiej: Merynos polski, Kent, prymitywne owce łowicza

        owca żelaźnieńska: merynos polski, leicester, owca łowicka, owca w typie corriedale

        owca uhruska: merynos, kent, leine - odpowiednik Kenta z Niemiec

        Najbardziej znaczącą odmianą jest owca wielkopolska i uhruska,

        Wzorzec rasowy

        1. Użytkowość wełnista

        Wydajność roczna (kg)

        Wysadność roczna (cm)

        Grubość

        (μm)

        Rendament

        (%)

        Matki

        5,5 - 6,5

        11-13

        26-32

        54-58

        Przystepki

        6,5-7,5

        -

        -

        -

        2. Użytkowość mięsna

        Tryki

        110-125 kg

        Maciorki

        65-75 kg

        Przyrost dzienny w gramach za okres 152 dni

        Tryczki 250, Maciorki 230

        3.Użytkowość rozpłodowa

        Plenność (%)

        Użytkowość rozpłodowa

        Terminy wykotów

        145

        125

        I - V

        Merynos ma bardzo dobra zamknięcie runa. U polskiej owcy nizinnej jest ono nieco luźniejsze.

        POLSKA OWCA DŁUGOWEŁNISTA

        Powstała w oparciu o owce krajowe, ale bez udziału merynosa.

        Odmiany: Owca pomorska, Owca kamieniecka, Owca olkuska, Owca pogórza ( stworzona dla Sudetów)

        Rasy biorące udział w tworzeniu odmian:

        Owca pomorska: Owce żuławskie (fagasy), Owce fryzyjskie (mlecznopędne), Owce holsztyńskie (mleczne), Texel

        Nadaje się ona do terenów wilgotnych. Ma lepszą mleczność.

        Owca kamieniecka: Owca pomorska (nieuszlachetniona), Leine, Texel

        Poprawiono mięsność

        Owca olkuska: Owca pomorska, Owca holsztyńska, Owca fryzyjska, Kent

        Posiada gen wysokiej plenności. Jest to niesłychanie cenna rasa, gdyż przekazywanie plenności przez gen odbywa się znacznie szybciej.

        Owce pogórza:Owca pogórza, Leicester, Kent, Cygaj, Texel

        Różni się pod wieloma cechami. Cel tworzenia tej rasy był podobny: doskonalenie ras lokalnych.

        Wełna owcy długowełnistej jest znacznie wydłużona w stosunku do merynosa.

        Wzorzec rasowy

        1. Użytkowość wełnista

        Wydajność roczna (kg)

        Wysadność roczna (cm)

        Grubość

        (μm)

        Rendament

        (%)

        Matki

        4,5 - 5,0

        13-15

        29-34

        57-64

        Przystepki

        5,0-5,5

        -

        -

        -

        2. Użytkowość mięsna

        Tryki

        90-110 kg

        Maciorki

        65-75 kg

        Przyrost dzienny w gramach za okres 152 dni

        Tryczki 250, Maciorki 230

        3.Użytkowość rozpłodowa

        Plenność (%)

        Użytkowość rozpłodowa

        Terminy wykotów

        140

        115

        I - III

        Jest również owcą sezonalną. Ma troszkę mniejsze pole obrostu wełną. Są to owce dostosowane głównie do terenów północnych (wilgotnych).

        (Cechą różniącą te trzy owce jest wełna)

        POLSKA OWCA GÓRSKA

        Jest to owca hodowana od XVw. w Karpatach. Była to prymitywna owca - cakiel. Miały one dobrą skórę, długą wełnę, jednak chciano je bardziej udoskonalić. Dokonano tego owcą fryzyjską i cakielem siedmiogrodzkim. Hoduje się ją na kożuchy, skóry, sery.

        Wzorzec rasowy

        1. Użytkowość wełnista

        Wydajność roczna (kg)

        Wysadność roczna (cm)

        Grubość

        (μm)

        Rendament

        (%)

        Matki

        3,5 - 4,0

        26-28

        28-35 puch.

        50-70 przew.

        64-70

        Przystepki

        4,2-4,5

        -

        -

        -

        2. Użytkowość mięsna

        Tryki

        60-70 kg

        Maciorki

        45-50 kg

        Przyrost dzienny w gramach za okres 152 dni

        Tryczki 100 Maciorki 90

        3.Użytkowość rozpłodowa

        Plenność (%)

        Użytkowość rozpłodowa

        Terminy wykotów

        120

        105

        II - III

        Wełna ma budowę kosmkową - wełna jest wisząca, podczas deszczu woda spływa z wełny. Owca ta jest łatwa w hodowli, nie choruje. Należy jedynie poprawić u niej nieco przyrosty i mleczność.

        We wrześniu robi się stanówkę. Od lutego zaczynają się wykoty. Owca ta daje mleko od maja do września.

        Jest to owca wszechstronnie użytkowana. Daje idealne skóry, dobrą wełnę na kilimy, swetry oraz produkty z mleka owczego ( bryndze, oscypki, serwatki, żętyce). Są to owce łagodne, wytwarza się hierarchia stada na pastwisku. Żywią się tylko trawą pastwiskową, zimą - głównie sianem i słomą.

        WRZOSÓWKA

        To owca surowych terenów północnych, występuje głównie na Białostocczyźnie. Jest bardzo malutka, zarazem odporna. Pochodzi od muflona. Ma czarne kończyny i głowę. Skóra lekko popielata. Jest to owca typowo kożuchowa. Daje bardzo cienką i wytrzymałą skórę. Ma fantastyczny kolor włosów - popiel w różnych odcieniach. Wełna jest produktem ekologicznym - nie trzeba jej farbować. Jest to owca asezonalna, ma wysoką plenność, małe wymagania paszowe.

        Czasami kolor skóry wpada w lekki wrzos - dlatego, że wypasana jest na pastwiskach porośniętych wrzosem. Wełna również kosmkowa. Daje doskonałej jakości mięso. Przypomina ono dziczyznę.

        Wzorzec rasowy

        1. Użytkowość wełnista

        Wydajność roczna (kg)

        Wysadność roczna (cm)

        Grubość

        (μm)

        Rendament

        (%)

        Matki

        0,4 - 1,0

        9 - 12

        29-34 puchowe

        45-60 przewodnie

        62-67

        Przystepki

        0,4-1,1

        -

        -

        -

        2. Użytkowość mięsna

        Tryki

        45-55 kg

        Maciorki

        38-42 kg

        Przyrost dzienny w gramach za okres 152 dni

        Tryczki 126 Maciorki 100

        3.Użytkowość rozpłodowa

        Plenność (%)

        Użytkowość rozpłodowa

        Terminy wykotów

        190

        160

        Cały rok

        1. Użytkowość futrzarska

          2. Wiek uboju w miesiącach

          7-8

          Pow. skóry surowej (dm2)

          52-54

          Masa skóry (dag)

          115-220

          Masa 1 dm2/dag

          21-23

          Przydatność do konfekcji welurowej (%)

          95-100

          Produkcyjność ras mięsnych (2004)

          Rasa

          Płodność (%)

          Plenność (%)

          Przyrost dobowy (g) tryczki

          Przyrost dobowy (g) maciorki

          Ile de France

          96,5

          141,5

          290

          268

          Czarnogłówka

          98,3

          131,3

          246

          232

          Suffolk

          97,0

          140,6

          259

          248

          Berrichone

          97,1

          138,2

          270

          263

          Dorset Horn

          90,3

          150,0

          198

          183

          Charolaise

          95,3

          186,0

          286

          284

          Texel

          94,8

          138,6

          253

          240

          Berrichone - dobre umięśnienie, cecha charakterystyczna - wygięte rogi. Dają dobrą wełnę. W Polsce występuje dość duża populacja.

          Texel - rasa holenderska. Charakterystyczna cecha - owełnienie kończy się na szyi.

          Suffolk - jedna z najpiękniejszych owiec. Dzienny przyrost 500g. Mają czarne głowy i kończyny. Jest to owca bardzo plenna. Daje dobre mięso. Jej twórcą są Anglicy.

          Rasy plenne:

          Owca fryzyjska, Owca fińska, Boroola, Olkuska, Romanowska

          Owca fryzyjska - jest bardzo delikatna, bardzo łatwo zapada na choroby górnych dróg oddechowych. Czuje się dobrze w małych stadach. Jest trudna w hodowli. Daje 500kg mleka (polska owca górska 50-60 kg)

          Owca fińska - pochodzi z Finlandii. Ma bardzo dobrą plenność, nawet 360.

          Boroola - merynos australijski. Owca wełnista, sprowadzona przez transplantacje zarodków. Posiada gen wysokiej plenności - duża gwarancja szybkiej poprawy tej cechy. Jest to bardzo cenna owca.

          Olkuska - jedna z odmian polskiej owcy długowełnistej. Najprawdopodobniej posiada gen wysokiej plenności.

          Romanowska - najlepsza owca kożuchowa na świecie. Jej cechą charakterystyczną jest duża żywotność - już 3-miesięczne tryczki chcą kryć matkę. Jest odporna, rzadko zdarzają się upadki. Daje fantastyczne mięso.

          Wyniki oceny rozrodu owiec ras plennych w Polsce 2004r

          rasa

          Płodność

          Plenność

          Odchów jagniąt

          Użytkowość rozpłodowa

          Fryzyjska

          97,0

          197,3

          90,9

          170,2

          Fińska

          98,1

          270,8

          58,3

          156,8

          Boroola

          94,7

          260,0

          92,3

          216,7

          Olkuska

          96,8

          226,3

          86,3

          180,0

          Romanowska

          97,4

          260,7

          82,3

          199,9

          Razem rasy plenne

          96,8

          203,6

          86,3

          180,3

          Rasy zagrożone wymarciem -olkuska, świniarka

          Hodowla owiec na Dolnym Śląsku

          W 1986 roku na Dolnym Śląsku było 0,5 mln owiec, na dzień dzisiejszy jest ich około 6tys.

          Cena za jedną sztukę na dzień dzisiejszy - 163 zł

          Cena żywca - 6-7 zł, górale uzyskują nawet 10 zł, gdyż mięso przypomina dziczyznę.

          Rozmieszczenie stad hodowlanych: Oleśnica, Dolina Kłodzka, Okolice Złotoryi

          Rozmieszczenie stad towarowych (jest ich znacznie więcej): Pogórza i góry

          Rasy, które występują na Dolnym Śląsku

          Polska owca długowelnista, Kent, Berrichon du Cher (jedyna owca mięsna), Merynos polski, Owca fryzyjska, Kent/berrichon (krzyżówki), Kent/Suffolk (krzyżówki), Polska owca górska, Linie syntetyczne, Białogłowa, Czarnogłowa

          Istniej wystarczająca ilość ras, dlatego nie ma potrzeby tworzenia nowych.

          Program plenności polega na tym, aby przekształcić genotyp ras matecznych w genotyp z 24% genów owcy plennej.

          Stada składają się z trzech poziomów

          Poziom pierwszy - stada zarodowe, wybiera się stada o największej plenności. Maciorki w tych stadach kryje się trykami ras plennych. Urodzone tryki z udziałem genów 50% rasy matecznej i 50% rasy plennej przechodzą do poziomu trzeciego.

          Poziom drugi - plenność jest nieco gorsza niż w poziomie pierwszym. Są to stada reprodukcyjne. Urodzone tryki i maciorki mają po 25% genów owcy plennej. Jest to materiał docelowy, przeznaczony do poziomu trzeciego.

          Poziom trzeci - stada o najniższej wydajności rozrodczej. Są to stada towarowe. Kryje się maciorki o najniższej wydajności z trykami z poziomu pierwszego oraz maciorki i tryki z poziomu II.

          Z tego wariantu wszystkie owce idą na tucz i na rzeź.

          Linia wyspecjalizowana w obrębie rasy - doskonali się stado w zakresie max dwóch cech. Są to obiekty stad zarodowych, gdzie prowadzi się ostrą selekcję.

          Heterozja produkcji - kojarzenia dwóch ras np. plennej i mięsnej. W stadach towarowych produkcja jagniąt na tucz i na rzeź.

          Pro zdrowotne właściwości produktów owczych

          Skład mleka owczego i krowiego

          %

          Mleko owcze

          Mleko krowie

          Woda

          82,2

          87,8

          Sucha masa

          17,8

          12,2

          Tłuszcz

          6,5

          3,4

          Białko

          5,5

          3,1

          Laktoza

          4,5

          4,8

          Popiół

          0,9

          0,9

          Wartość energetyczna

          506

          289

          Składniki mineralne w 1 litrze mleka (mg)

          Ca

          200

          125

          P

          156

          96

          Na

          48

          50

          K

          124

          150

          Mg

          18

          12

          Mleko owcze ma mniej cholesterolu niż mleko krowie. Zawiera również więcej witamin.

          Mleko owcze do krowiego (mleko krowie 1)

          Tłuszcz - 2,16| Cholesterol - 0,85| Białko - 1,59| Wapń - 2,16| Fosfor - 1,66| Żelazo - 1,43| Cynk - 1,44| Wit. A - 4,8| Wit. B6 - 8,17| Wit. B12 - 2,57| Wit. C - 2,9| Biotyna - 2,6

          Mięso młodych zwierząt różnych gatunków w zakresie tych podstawowych składników jest bardzo zbliżone. Może różnić się trochę zawartością tłuszczu. Młode zwierzęta mają bardzo uwodnione mięso, z wiekiem przybywa tłuszczu. Białka u młodych zwierząt jest praktycznie tyle samo.

          Mięso jagniąt ma bardzo delikatne włókienka.

          Sprzężone dieny kwasu linolowego ( CLA ) lub (SKL)

          C18:2 - kwas linolowy - dużo jest go w tłuszczach roślinnych. U przeżuwaczy dzięki bakteriom żwaczowym kwas ten ulega przekształceniu w izomer kwasu linolowego - bardzo cenny. Bakterie te produkują enzym izomerazę linolową, która rozbija wiązania. Kwas ten wykazuje ogromne pro zdrowotne znaczenie dla ludzi. SKL występuje głównie w tłuszczu mlecznym i tkankowym zwierząt przeżuwających jako półprodukt enzymatycznego biouwodornienia w ich żwaczu nienasyconych kwasów tłuszczowych wobec izomerazy linolowej produkowanej przez bakterie symbiotyczne Butyvibrio fibrisolvens.

          Zawartość w mleku izomeru C9+11 (mg/g tłuszczu):

          Krowie 8,71 | Koźle 6,67 | Owcze 12,4 |

          U owiec izomeraza działa skuteczniej. Ponadto występuje więcej tego enzymu, dlatego większe są możliwości tworzenia SKL. Jest to wyróżnik gatunkowy. Zielonka pobudza do aktywniejszego działania bakterii żwaczowych.

          System żywienie - wpływ na wzrost zaw. CLA

          Treściwa Treściwa + siemię lniane Zielonka

          CLA 100% 230,75% 176,9 %

          Zostały przeprowadzone testy in vivo na myszach. Preparat z tłuszczu mleka owczego wykonano wobec komórek nowotworowych raka sutka 16/C i białaczki P388. okazało się, że komórki nowotworowe zanikały. Spowodowane było to przypuszczalnie właściwościami antyoksydacyjnymi SKL lub ich zdolnością do oksydacji w komórkach nowotworowych do rodników o silnych właściwościach cytotoksycznych.

          L - karnityna

          L - karnityna powoduje lepszą pracę mięśni, spala tłuszcz. Zaliczana jest do amin 4 - rzędowych. Występuje w postaci biologicznie czynnej L - karnityny ( forma lewoskrętna ) oraz biologicznie nieczynnej - formy prawoskrętnej. Związek ten występuje wyłącznie w tkankach zwierzęcych, brak go natomiast w tkankach roślinnych. U ssaków syntetyzowana jest ona głównie w wątrobie z lizyny i metioniny. W organiźmie człowieka ok. 98% znajduje się w mięśniach szkieletowych i w mięśniu sercowym, 2% w wątrobie, nerkach, mózgu.

          U przeżuwaczy występuje tylko forma endogenna karnityny, u trzody i drobiu - forma endo- i egzogenna. Około 60% dziennego zapotrzebowania na L-karnitynę pochodzi z mięsa oraz mleka - jego przetworów. Pozostała część powstaje na drodze endogennej biosyntezy z metioniny i lizyny.

          Przeciętna dieta dostarcza organizmowi ludzkiemu 50-100 mg karnityny. Osobom pracującym fizycznie oraz ze schorzeniami układu krążenia 400-1000 mg.

          Rola karnityny w oksydacji kwasów tłuszczowych (biochemia)

          Karnityna łącząc się z CoA wprowadza kwas tłuszczowy do mitochondrium jako acylokarnityna - powstaje energia, następnie opuszcza mitochondrium i czeka na następną cząsteczkę tłuszczu.

          Niedobór karnityny szczególnie niekorzystnie wpływa na pracę mięśni szkieletowych i serca. Zespołowi niedoboru karnityny towarzyszy m.in. osłabienie pracy mięśni, dolegliwości wieńcowe.

          Najczęstsze przyczyny niedoboru karnityny:

          - Zmniejszona synteza (u noworodków)

          - Zmniejszone wchłanianie z przewodu pokarmowego (dieta wegetariańska, zaburzenia wchłaniania)

          - Zwiększone potrzeby metaboliczne (np. cukrzyca)

          Zastosowanie karnityny:

          choroby układu sercowo - naczyniowego| choroby mięśni| cukrzyca| stłuszczenie wątroby| zwiększony wysiłek fizyczny np. sportowcy

          Z wiekiem L-karnityny u zwierząt przybywa.

          W mleku L-karnityny:

          - krowie 161,667

          - owcze 209,250

          - koźle 69,500

          Produkt pochodzący od owcy będzie miał więcej karnityny i CLA

          (Mleko odtłuszczone nie zawiera CLA)

          Kwasy orotowe

          Zaobserwowano, że u owiec bardzo rzadko występują zachorowania na nowotwory złośliwe. Według lekarzy czynnikiem tym mogą być kwasy orotowe. Występują one u owiec w wątrobie.

          350-450 w mg/l u owiec (krowa 100)

          Jest to również wyróżnik gatunkowy, jeżeli chodzi o owce. Kwasy orotowe w chemioterapii są jednym ze składników. Wykorzystywane są one również do produkcji preparatów antyrakowych.

          Siara owcza

          W instytucie PAN we Wrocławiu prowadzone są badania nad możliwością wykorzystania siary owczej w leczeniu choroby Alzhaimera. Badania wykazały, że siara owcza zbierana we wczesnym stadium laktacji ( do 6 godzin ) posiada wysoką zawartość kompleksy polipeptydowego

          Z peptydu izolowanego z siary owczej wyprodukowano Colostryninę, która wg badaczy może być obiecującym lekiem w chorobie Alzhaimera.

          Wpływ Colostryniny na polepszenie funkcji pamięciowych potwierdzony został również w badaniach na zwierzętach. Oprócz poprawienia pamięci podniósł się również popęd płciowy. Wykazano, że preparat podawany starym szczurom powoduje przyspieszenie procesu zapamiętywania, polepszenie pamięci przestrzennej i incydentalnej. Stare szczury pod względem zachowania się i zapamiętywania przypominały młode zwierzęta.

          Wełna

          - doskonała izolacyjność cieplna. W zakresie tego parametru tkaniny z włókien naturalnych uzyskują ocenę 2-3, wełna 5.

          - Optymalna wentylacja

          - Dobra przepuszczalność pary wodnej przy idealnej higroskopijności

          - Doskonała odporność na zgniatanie

          - Duża odporność na brudzenie

          - Wysoka ogniotrwałość wełny

          - Wysoka zdolność pochłaniania wody (potu)

          Zdolność pochłaniania wody (potu) w % : Wełna - 44, Bawełna - 40

          Żywienie owiec

          Żywienie opiera się prawie w 100% na paszach pochodzenia roślinnego, w niewielkich % mączki kostne, rybne.

          Całość żywienia możemy podzielić na 2 okresy- okres żywienia letniego (180 dni) i zimowego (180 dni).

          Owce muszą otrzymać paszę bytową, do której dodaje się pasze służące na cele produkcyjne ( mleko, wełna, płód ).

          Białko nie może być magazynowane w organizmie. Jest duże zapotrzebowanie na białko. Wełna jest wytworem białkowym, mięso, mleko, nasienie tryków - tu również białko odgrywa dużą rolę.

          Składniki mineralne Ca i P, sól - bardzo potrzebna dla zachowania równowagi kwasowo-zasadowej podawana w formie lizawek.

          Witaminy - szczególnie A i D, pozostałe są syntetyzowane przez organizm

          Woda - na każdy 1 kg suchej masy potrzeba od 2-3 kg wody. Dziennie dorosła owca wypija 5-7 litrów wody, musi to być woda czysta, nie może pochodzić z nieznanych źródeł (mogą się zarazić m.in. motylicą wątrobową).

          Woda zadawana powinna być w owczarni lub ze specjalnych wodopojów na pastwisku.

          Złe żywienie wpływa na nieodpowiednią produkcję, zmniejsza się wydajność strzyżna owiec i jakość wełny - występują przewężenia (taką wełnę możemy wyrzucić lub przeznaczyć na filc), spadek kondycji, wychudzenie, zmniejsza się także wysadność wełny. Są to zmiany nieodwracalne.

          Niedożywienie maciorek w czasie stanówki obniża płodność i plenność. Niedożywienie maciorek kotnych obniża użytkowość wełnistą jagniąt, pogarsza stan zdrowotny młodych zmniejsza mleczność.

          Niedożywienie tryków wpływa na ilość i jakość nasienia.

          Nadmiar składników pokarmowych jest również niekorzystny. Powoduje odkładanie tłuszczu, maciorki wykazują brak chęci rui, obniża się płodność i plenność.

          Pasze stosowane w żywieniu owiec

          1. Żywienie letnie

          Wykorzystuje się pastwiska, jeśli ich brak wykorzystuje się pola pod uprawy taśmy zielonej - jest to tzw. chów alkierzowy owiec z okólnikami. Jest to najtańszy, po pastwisku sposób żywienia.

          Po raz pierwszy wyjście na pastwisko - na wiosnę, pora dnia - około południa. Zwierzęta powinny przebywać ok. 1-2h, gdyż trzeba je stopniowo przyzwyczajać.

          zielonki - zawierają do 4% białka. Najwartościowsze są młode zielonki. Wartość pokarmowa 1 kg zielonki - 0,3 jednostki owsianej. Ubogie są w suchą masę, dlatego też musimy podawać balast (słoma, siano)

          1. Żywienie zimowe

          Podstawowa pasza na zimę to siano dobrej jakości. Dawka dla dorosłej owcy nie może być mniejsza od 1kg. Najlepsze jest siano z roślin motylkowych, dlatego, że zawierają dużo białka i składników mineralnych. Zawierają również dużo karotenów i witaminy D. Szczególnie ważne są w żywieniu matek i jagniąt.

          Jeśli mamy nadmiar pasz pochodzenia roślinnego możemy kupować susz - rozdrobnione, suszone rośliny motylkowe - są drogie, ale bardzo dobrej jakości.

          - kiszonki - źle wykonane kiszonki mogą się odbić na zdrowiu owiec - powodują zaburzenia przewodu pokarmowego. Owce muszą się przyzwyczajać do kiszonki. Maksymalna dawka do 3 kg/dzień/sztukę. Istnieją kraje, gdzie owca może zjeść nawet do 6kg.

          Kiszonki zawierają więcej białka, oszczędzamy w ten sposób drogie pasze treściwe, mogą być przechowywane bardzo długo.

          Zakisza się liście buraczane, kukurydzę, mieszanki roślin ozimych, jarych, trawy.

          - słoma- zwiększa zawartość suchej masy, powoduje prawidłowe działanie przewodu pokarmowego, szczególnie w okresie zimowym, gdy podaje się dużo pasz soczystych w okresie przejścia z żywienia zimowego na letni.

          Słomy z roślin zbożowych mają mało białka, skrobi, witamin, a dużo trudno strawnego włókna. Najlepsza słoma to owsianka i słoma pszenna bezostna, z roślin strączkowych (groch, łubin, peluszka)

          Dawka dla owiec 0,5-1,5 kg/dzień/sztukę

          - plewy, strączyny, łuszczyny - są bardziej wartościowe od słomy (plewy owsiane i pszenne zawierają dużo łatwo strawnego białka, słoma rzepakowa zawiera duże ilości siarki, jest to cenna pasza szczególnie dla owiec wełnistych)

          w przypadku plew z roślin motylkowych drobnoziarnistych - ilość białka przewyższa ilość białka w ziarnach zbóż.

          Plewy, strączyny, łuszczyny skarmia się z paszami soczystymi od 0,2-0,5 kg/dzień/sztukę.

          - okopowe- marchew pastewna działa dietetycznie, szczególnie powinna być podawana jagniętom. Odmiany żółte są bardziej wartościowe od odmian białych ( zawierają więcej karotenu ). Dorosłe owce - buraki cukrowe, półcukrowe, pastewne, brukiew. Zawierają one bardzo dużo wody, mało tłuszczu, włókna i związków azotowych. (dawka 2-3 kg /dzień/sztukę). Są kopcowane, przechowywane na okres zimy. Musi być niska temperatura, żeby nie gniły. Powinny być umyte i pokrojone na kawałki.

          Ziemniaki- do 1,5 kg/sztukę/dzień. Do ziemniaków trzeba zwierzęta stopniowo przyzwyczajać, podawać w mniejszej ilości. Kotnym maciorkom nie podaje się ziemniaków.

          - pasze treściwe- ziarna zbóż, nasiona roślin strączkowych, otręby, makuchy, śruty poekstrakcyjne, przemysłowe mieszanki treściwe szczególnie dla jagniąt. Zawierają one dużo białka i fosforu, z reguły są bardzo drogie.

          Bardzo chętnie zjadany przez owce jest owies. Jest korzystny dla jagniąt powyżej 20-30 dnia życia. Ma także bardzo dużą wartość w żywieniu rozpłodników

          W Australii na miesiąc przed stanówką zwierzęta są przygotowywane - tworzy się szok białkowy, podaję się duże ilości ziarna łubinu. W przewidywanym terminie u ok. 80% maciorek występowała ruja. U nas robi się tak samo, ale z lucerną.

          Makuchy są cenną paszą, pozostałością z przemysłu olejarskiego. Zawierają 40-50% białka. Najcenniejszy- lniany - stosowany w żywieniu tryków i jagniąt.

          Śruty poekstrakcyjne - głównie w żywieniu owiec stosowane są śruty rzepakowe.

          Dla jagniąt szczególnie - mieszanki przemysłowe

          - OWY - od 3 tygodnia życia do 0,5 roku

          - OWD - dla owiec dorosłych jako uzupełnienie pasz treściwych

          Mleko - odtłuszczone dla jagniąt i tryków. W okresie stanówki trykom można podawać mączkę rybną.

          Pasze mineralne - kreda pastewna, głównie przy skarmianiu kiszonek ok. 5-10g/sztukę, fosfor 5-10g/sztukę, sól 10-15g dziennie (lizawki)

          Pasze uzupełniające - liście, gałązki drzew, igliwia - stanowią pewne źródła białka, walory smakowe

          Pastwiska trwałe - używa się je przez okres 10-15 lat, ale trzeba włożyć duży wkład.

          Pastwiska nietrwałe - co kilki lat są zaorywane, idzie pod płodozmian.

          Na wypasy nadają się ścierniska po zbożach m.in. po rzepaku, po kartofliskach, po burakach. Wypasać można również w sadach, przy rowach, ale należy pilnować owce.

          Obsada pastwisk

          1 ha pastwiska bardzo dobrego - od 25-30 owiec, dobrego ok. 20 owiec, średniego 10-12 owiec.

          POMIESZCZENIA DLA OWIEC

          W zależności od klimatu wymagane są pomieszczenia trwałe bądź nietrwałe lub tez ich brak. System bez pomieszczeń jest tańszy. W Azji na świeży powietrzu owce przebywają cały rok.

          Właściwości pomieszczeń dla owiec:

          1. temperatura - owce są na nią wrażliwe gdy je strzyżemy optimum dla owiec strzyżonych 12-15 °C, optimum - wykoty - 10-12 °C. Szczególnie wrażliwe na zmiany temperatur są owce wełniste, owce długowełniste są wrażliwe na wahania temperatur. W naszym klimacie temperatura nie powinna być poniżej 5°C.

          2. Skład powietrza

          • powinno być suche ( 80% max wilgotność)

          • przypominać powinno powietrze atmosferyczne; NH3 i H2S źle wpływaja na samopoczucie zwierząt

          • na jedną dorosłą owce -2,5m3 powietrza = KUBATURA, w ciągu 1h/2 wymiany powietrza

          1. Światło

          • okna 5% powierzchni podłogi owczarni

          • owce wymagają dużo słońca zwłaszcza młodzież na wiosnę

          1. Obsada

          • w chowie grupowym tryk potrzebuje 2m3 a w pojedynczym około 3m3

          • matka z jagnięciem w chowie grupowym 1,3m3 w pojedynczym około 2,5m3

          • jarka w chowie grupowym 0,8m3 w pojedynczym1m2

          • tryczki na opas w chowie grupowy 0,6m3 w pojedynczym 0,8m3

          Wpływ pomieszczeń na produkty owczarskie:

            • gazy ze ściółki i powietrze maja znaczny wpływ NH3 - żółknięcie wełny (trwałe), „spalenie” wełny max osłabienie wytrzymałości wełny

            • pomieszczenia powinny być wyposażone w magazyn karmy ( w stropodachach - musi być szczelny)

            • pomieszczenie musi stanowić swobodny warsztat pracy dla ludzi:

            1. możliwość wjazdu wózka lub ciągnika

            2. obecność maszyn do przygotowania pasz

            3. powinien tu być wodopój

            4. powinny być odpowiednie przenośne zagrody

          • owczarnie powinny być w najbardziej suchym i najwyższym miejscu. Najniższy poziom wód gruntowych 1,5m

        OWCZARNIE STROPOWE

        • z poddasze - na kształt prostokąta długość ścian 1:2 lub 1:4

        • bez poddasza

        • ściany powinny być z cegły lub kamienia, najzdrowsze są owczarnie drewniane

        • wysokość 3,5m , okna na wysokość 2,5m od podłoża. Wrota na wyższych ścianach, utrudnione otwieranie na zewnątrz. Górne drzwi - otwarte - wentylacja. Dach musi być zimą ocieplony

        • paśniki = koryto + grabinka na siano, na jedną owce dorosłą 10 cm paśnika. Paśniki mogą być okrągłe( dla tryków)

        SZOPY - drewniane ze słomianą struchą

        WIATY - boki otwarte, chronią przed opadami

        Przy owczarni powinien być tzw. Okólnik ( nawierzchnia piaskowa ) 2 x większy od owczarni.

        W owczarni powinna być tzw. Lizawka

        PASTWISKO - powinno być przynajmniej 8-10 kwater na każdej kwaterze zwierzęta przebywają 3 dni. Owce pozostawiają na pastwiskach dużo obornika, można go rozgniatać aby był on równomiernie rozłożony.

        ZABIEGI PIELĘGNACYJNE

        Owczarnie hodowlane

        Owczarnie towarowe

        Znakowanie:

          • tatuaż

          • kolczykowanie ( metalowe, plastikowe)

        Znakowanie:

          • farbowanie

          • farby wodne

        Obcinanie ogonków :

        - ochrona przed zabrudzeniem kałem i moczem

        Kastracja ( trzebienie):

          • niekrwawa

          • krwawa

          • hormonalna

        Wycinanie skóry w okolicy odbytu - aby w tym miejscu nie rosła skóra, miejsce to musi być czyste gdy stosujemy inseminacje

        Obcinanie ogonków 2-3 kręgi

        Rozród owiec

        U owiec jest specyfika w rozrodzie, charakteryzuje się niską plennością. Liczba jagniąt odsadzonych zależ od :

        • liczby uwolnionych komórek jajowych, na to wpływa: genotyp, pora roku, żywienie, system utrzymania, wiek przy pierwszym wykocie i inne

        • liczba zapłodnionych komórek jajowych - na to wpływa moment pokrycia lub unasiennienia, jakość nasienia

        • liczba zarodków - resorbcja zarodków

        • liczba urodzonych jagniąt ( poronienia)

        • liczba żywych urodzonych jagniąt ( martwo urodzone jagnięta)

        • upadki jagniąt podczas odchowu, na to wpływa:

        1. ilość i jakość mleka

        2. żywotność jagniąt

        3. choroba jagniąt

        4. brak opieki ze strony matki

        5. niekorzystny wpływ środowiska

        Na wszystko ma największy wpływ hodowca!!!

        Stado owiec A

        Maciorki pokryte C maciorki niegrzejące się B

        Matki kotne E maciorki niezapłodnione D

        Wykocone G poroniły F

        Jagnięta urodzone H martwe I

        Żywe J padłe przed odsadzeniem K

        Jagnięta odsadzone L

        C/A x 100% = wskaźnik rui

        D/A x 100% = wskaźnik jałowości

        G/A x 100% = wskaźnik płodności

        H/G x 100% = wskaźnik plenności

        L/H x 100% = odchów jagniąt

        L/A x 100% = użytkowość rozpłodowa

        Maciorki są zdolne do rozpłodu znacznie wcześniej niż się je do tego wykorzystuje. Aby maciorka mogła być użyta do rozpłodu musi osiągnąć 45% masy ciała matki. Wolno dojrzewające są rasy wełniste. Przed upływem 1 roku maciorka powinna być pokryta aby zwiększyć opłacalność chowu owiec ( między 8 a 10 miesiącem życia).

        WIEK I MASA CIAŁA PRZY PIERWSZEJ RUI

        RASA

        wiek, dni

        miesiące

        Masa ciała

        Merynos polski

        242

        8,06

        50,5

        P.O.N

        257

        9,16

        50,7

        Merynos australijski

        549,2

        18,3

        43,8

        Owca fryzyjska

        201

        6,7

        51,0

        Owca fińska

        200

        6,6

        36,2

        Owca romanowska

        210

        7,0

        30,0

        suffolk

        218

        7,3

        41,7

        Plenność u owiec uwarunkowana jest 10-cioma parami genów, h2 = 0,24 ( odziedziczalność) tej cechy, są dwie rasy : Booroola gdzie plenność jest uwarunkowana jedną para genów, druga rasa to olkuska ma gen wysokiej plenności. Plenność jest trudną cechą do poprawienia w krótkim czasie na drodze selekcji. Plenność zależ od liczby dojrzewających komórek jajowych.

        LICZBA OWULOWANYCH JAJ U RÓŻNYCH RAS

        Booroola

        3,25

        Hu yang

        3,65

        Fińska

        3,42

        P.O.G

        1,1

        Merynos

        1,3

        Czarnogłówka

        1,1

        romanowska

        3,11

        Liczba owulowanych jaj zależy od plenności i od poziomu hormonów gonadotropowych.

        POZIOM HORMONÓW GONADOTROPOWYCH

        RASA

        FSH

        LH

        Merynos polski

        60

        1,0

        Fińska

        92

        1,6

        Booroola

        85

        1,5

        Romanowska

        82

        1,5

        Olkuska

        84

        1,4

        Czarnogłówka

        50

        1,1

        P.O.G

        48

        0,9

        Podwzgórze

        Przysadka

        Gonadotropiny ujemne sprzężenie zwrotne

        Dodatnie sprzężenie zwrotne sterydy i inhibiny

        Jajniki

        Owce plenne są mniej wrażliwe na sprzężenie zwrotne.

        Na liczbę owulowanych komórek ma wpływ również masa ciała i kondycja owiec. Kondycję mierzy się w punktach:

        Kondycja ( pkt.)

        Masa ciała kg

        Liczba owulowanych jaj

        3

        49,5

        1,5

        3

        60,7

        2,21

        1,5

        37,9

        0,88

        1,5

        46,4

        1,31

        Większa masa ciała daje gwarancje, że będzie więcej rodziło się bliźniaków!!!!!!! Zapasienie, zbyt duże otłuszczenie owiec powoduje, że rodzi się mniej jagniąt bo nie dochodzi do wszczepienia zarodków w macicy.

        FOTOPERIODYZM - długość dnia świetlnego decyduje o rozrodzie owiec. Rozród jest sezonalny.

        Merynos, wrzosówka, romanowska - rasy asezonalne, u tych ras ruja występuje przez cały rok

        Z sezonalnością walczy się hormonalnie, stosuje się hormony dozwolone przy rozrodzie, pod wpływem tych hormonów ruja występuje przez cały rok.

        Przystępowanie do stanówki w miesiącach nietypowych dla owiec ( maj, czerwiec) uzyskujemy jagnięta, które pozostawia się (pierwsze urodzone) do rozrodu bo one prawdopodobnie będą asezonalne ( głównie maciorki) , cecha ta jest odziedziczalna 0,3 - 0,9.

        Owce kryjemy od sierpnia do lutego, P.O.G tylko od września do grudnia.

        Najważniejsze 3 P owiec:

        • płodność

        • plenność

        • poliestryczność ( asezonowość)

        STYMULACJA ROZRODEM:

        • selekcja na asezonalność: DLS - połączenie DORSET + LEICESTER + SUFFOLK, jest to linia syntetyczna; Dorset - najbardziej asezonalna z owiec; Suffolk owca o doskonałych cechach mięsnych

        • krzyżowanie z rasami plennymi

        ( maciorki ) rasy mateczne X plenne ( tryki)

        F1 50% matecznych, 50 % plennych

        F2 w tym pokoleniu jest wyrzut większej plenności

        • dobór par do rozpłodu - poprawia plenność przez selekcje na typ urodzenia, wybiera się maciorkę i tryka z ciąży bliźniaczej. Prowadzenie selekcji jest najlepszą metodą doskonalenia i utrwalania danej cechy.

        • Plenność należy selekcjonować już w u 30 dniowych jagnią

        • Na wystąpienie rui ma również wpływ temperatura, wysoka temp. Może prowadzić do nie wystąpienia rui. Na ruję wpływa się obniżając temp. , nawet przy dłuższych dniach otrzymamy , przy niskiej temp., pewny % zapłodnienia

        • Podawanie metioniny powoduje wydłużenie rozrodczości o 1 miesiąc i przyspiesza ruję

        • Tryk może wywołać szybszą ruję - izoluje się tryka od maciorek na około 1 miesiąc, a następnie wpuszcza się go do stada maciorek, maciorki reagują na zapach tryka, jego zachowanie, wydawanie dźwięków rują jest to tzw. = EFEKT TRYKA ( bodziec seksualny)

        • Fleshing - zwiększa plenność, 6 tygodni przed stanówką przez miesiąc obniża się żywienie o 20%, 2 tyg. Przed stanóką zwiększa się poziom żywienia o 20 % o d normy (100%) ; skok 40 % - efekt 20 % więcej urodzonych jagniąt

        • Program świetlny - skracanie się dnia wpływa na wystąpienie rui, dlatego zaciemnia się pomieszczenia, 6 tygodni przed stanówką jest 16 godzin światła, 2 tyg przed stanówka jest 10 godzin światła przy14 godzinach ciemności

        • Grupowanie maciorek - ocena kondycji w skali 1-5, przy czym 3 i 4 najlepsze do rozrodu, następnie tworzenie na tej podstawie grup żywieniowych

        OGRANICZENIA UŻYTKOWANIA ROZPŁODOWEGO MACIOREK

        Inwolucja macicy po porodzie - maciorkę można kryć po wykocie jednak dopiero po czasie niezbędnym na pełną inwolucję macicy (średnio 17 dni)

        Aktywność jajników po porodzie - gdy maciorka wykoci się poza sezonem rozrodczym, to jej jajniki pozostają nieczynne do następnego sezonu. U maciorek wykoconych w sezonie aktywność jajników wzrasta po 5 dniach.

        Laktacja - nie ma większego wpływu na owulację i występowanie rui po porodzie, hamuje występowanie objawów rui, ale nie owulację. Przy koceniu się poza naturalnym sezonem laktacja ma hamujące działania na aktywność jajników i długość poporodowego okresu bezrujowego.

        Poziom żywienia - maciorki w lepszej kondycji owulują w 20 dniu po porodzie, w gorszej kondycji w 40 dniu.

        Płodność poporodowa - występują duże różnice w długości okresu bezrujowego w obrębie ras. W przypadku systemu nasilonych wykotów należy prowadzić selekcję na długi sezon rozrodczy i krótki okres bezrujowy.

        Cykl rujowy i owulacja

        SYSTEMY NASILONYCH WYKOTÓW

        zalety:

        - równomierna produkcja żywca jagnięcego w ciągu roku

        - możliwość całorocznej (a nie okresowej) specjalizacji rzeźni do przerobu jagnięciny

        - lepsze wykorzystanie pomieszczeń w owczarni

        - rozłożenie terminów wykotów zmniejsza straty jagniąt w jednym czasie spowodowane złymi warunkami (żywienie, choroby, zła pogoda)

        - równomierna pracochłonność -> to może być też minusem

        • Dwa wykoty w ciągu roku

        System idealny, nawet u ras selekcjonowanych na asezonowość osiągnięcie 6 miesięcznego okresu międzywykotowego jest nierealne dla większej grupy. Jagnięta odsadzane w pierwszym miesiącu życia, dlatego należy dysponować metodą chowu w oparciu o preparaty mlekozastępcze.

        • Trzy wykoty w ciągu 2 lat

        Okres międzywykotowy minimum 8 miesięcy, stado podzielone na dwie grupy, tak by wykoty odbywały się co 8 miesięcy. Jeśli maciorka nie jest skutecznie pokryta w swojej grupie jest przenoszona do drugiej. Jagnięta odsadzane w wieku 60 dni, maciorka kryta w 3 miesiącu po porodzie

        • Cztery wykoty w ciągu 3 lat

        Okres międzywykotowy minimum 9 miesięcy, 4 terminy wykotów w ciągu roku. Każda matka ma kontakt z trykiem w czwartym miesiącu po wykocie i następnie w odstępach 3 miesięcznych. Jagnięta mogą przebywać z matkami do wieku 3 miesięcy.

        • MAGEE

        5 terminów wykotów w ciągu roku, okres międzywykotowy minimum 7,3 miesiąca. Podział roku na 5 jednostek czasowych (połowa trwania ciąży 146 dniowej).

        • CAMAL

        Każda maciorka ma możliwość wykotu co 8 miesięcy, jeśli tryki są dopuszczane do matek w czasie laktacji, to maciorka ma możliwość wykotu co 6, 8, 10 lub 12 miesięcy. Ponieważ maciorki mają częsty kontakt z trykami (co drugi miesiąc), niedopasownie terminu stanówki jest niezmożliwe.

        ORGANIZACJA ROZRODU OWIEC

        1. Terminy krycia

        Stanówka dla różnych ras trwa:

        MP: IV - II; PON: VIII-II; POD: VIII-II; POG: IX-II

        Najlepsze wyniki dla stanówki przeprowadzanej w czasie skracającego się dnia świetlnego, przy długości dnia 8-12 godzin. W tym okresie bez dodatkowych zabiegów uzyskuje się dobre wyniki. Maciorki w tym czasie mają szczyt aktywności płciowej i najlepszą płodność i poziom owulacji.

        Przy systemach nasilonych wykotów tak dobieramy aby jeśli jedna stanówka przypada w okresie niezbyt korzystnym, to druga powinna przypada w optymalnym czasie. Przy doborze stanówki poza sezonem unika się miesięcy II, III, IV

        2. Czas trwania stanówki

        Ze względów organizacyjnych przeprowadza się w okresie krótszym niż sezon rozpłodowy. Najkrótszy czas potrzebny na stanówkę to 17 dni, każdego dnia w rui powinna być 1/17 maciorek. Teoretycznie daje się maciorce szansę zapłodnienia w ciągu 2-3 kolejnych rui - stanówka trwa 5-7 tygodni.

        3. Systemy krycia

        krycie dzikie - brak kontroli czasowej oraz pochodzenia; krycie wolne - na czas stanówki do stada maciorek kilka tryków, kontrolowany czas trwania brak kontroli kojarzeń; krycie haremowe - na czas stanówki jeden tryk/grupę maciorek, kontrolowany czas trwania stanówki i znane jest pochodzenie jagniąt; krycie z ręki - szukarek do znalezienia rui, później pokrycie indywidualne zgodnie z planem hodowcy, kojarzenie powtarzane co 12 godzin aż maciorka przestanie przyjmować tryka. System najbardziej pracochłonny ale jednocześnie najbardziej dokładny.

        4. Wpływ tryka na wynik płodności stada

        Na płodność tryka wpływają takie czynniki jak na płodność maciorek. Na liczbę maciorek skutecznie pokrytych mają wpływ: genotyp, kondycja fizyczna, zdrowotność, libido. Liczba maciorek na jednego tryka 15-30 sztuk dla młodego i 25-50 dla starszego. Ważny jest także behawior seksualny, gdy w rui jest wiele maciorek tryk może kryć wszystkie ale zdarza się, że będzie krył tylko jedną. W stadach towarowych bierzemy górną granicę tej liczby, lepsze tryki nadrobią za gorsze.

        5. Sztuczne unasiennianie

        Liczbę tryków ograniczamy do 25% stanu w kryciu naturalnym, daje to korzyści ekonomiczne oraz hodowlane (lepsze wykorzystanie najlepszych rozpłodników). Z jednego ejakulatu można uzyskać ok. 25 dawek nasienia, tryki poza dobrą wartością hodowlaną muszą mieć bardzo dobrą jakość nasienia, dobre libido, prawidłowe wzwód prącia i wytrysk nasienia, chęć oddawania nasienia do sztucznej pochwy. 40-50% tryków nie nadaje się do użytkowania w stacjach sztucznego unasieniania.

        KREWINACY OWIEC

        Cechy charakterystyczne owiec

        • gruczoły międzyraciczne

        • doły łzowe

        • gruczoły podoczodołowe

        • odkładanie tłuszczu w tylnej części ogona

        Tar - wyglądem zewnętrznym przypomina owcę. Jest zwierzęciem stadnym. Występuje głównie w Azji Pd, Himalajach, Pd Indiach. Tar posiada gruczoły międzyraciczne, okrywę włosową podobną do owiec dzikich, nie ma gruczołów podoczodołowych. Nie daje jednak płodnego potomstwa. Nie jest przodkiem owiec. Cechą behawioralną tara jest dobrze rozwinięty instynkt macierzyński

        Nahur - owca niebieska - przypomina owce, kryje je chętnie, ale krycie to jest nieskuteczne. Nie posiada gruczołów międzyracicznych, ani dołów łzowych i gruczołów podoczodołowych, ale odkłada tłuszcz w tylnych częściach ogona.

        Baran grzywiasty - nie posiada cech charakterystycznych dla owiec, kryje chętnie owce, ale nie daje potomstwa. Cechą charakterystyczną jest frędzel długich włosów na przedzie. Pochodzi z Afryki Pn.

        Kozioł dziki - ma pięknie rozbudowane rogi. nie posiada cech charakterystycznych dla owiec, mają inną budowę histologiczną skóry. Ma warstwę siateczkowatą gęstszą przez co jest bardziej wytrzymała niż u owiec. Kryją skutecznie owce, jednak wytwarzają się przeciwciała i zarodki giną lub rodzą się martwe. Są one najbliżej owiec, ponieważ kryją je skutecznie, ale nie dochodzi do rozwinięcia płodu.

        POCHODZENIE OWIEC

        Owce dzikie wywodzą się z kontynentu azjatyckiego.

        Najważniejsze gatunki owiec dzikich:

        Argal - ogromna, wysokonożna owca żyjąca w Himalajach, waga do 230kg, wysokość w kłębie 130cm, żyje w stadach do 20-50 sztuk. Ma krótki ogon, barwę okrywy sinobrunatną z ciemnym pasem po bokach. Cechą charakterystyczną jest również to, że ciąża trwa 7 miesięcy, podczas gdy u innych owiec 5 miesięcy. Ma potężne rogi, ważące do 20 kg, pozwalają one na utrzymanie równowagi w trudnych warunkach. Jest protoplastą owiec tłustopośladkowych i angielskich czarnogłowych.

        Arkar - stepowa owca azjatycka, znacznie mniejsza, waga 80 kg, wysokość 90 cm. Posiada charakterystyczny frędzel długich włosów. Stada liczą do 200 sztuk. Owce te mają dobrze rozwinięty instynkt stadny, ponadto są bardzo czujne. Jest protoplastą owiec długoogoniastych ( czyli takich, które maja w ogonie ponad 18 kręgów). Najbardziej znane to merynos, cakiel, cygaj oraz tłustoogoniastych - karakuł.

        Muflon - jedyna forma europejska. Pochodzi z Azji.W 1840 roku został przetransportowany do Europy (Sardynia, Korsyka). W Polsce występuje w górach Świętokrzyskich. Jest to najmniejsza z owiec, waży 65kg, wzrost 70-80cm, skóra ma zabarwienie rudawo-żółte. Dziki muflon jest protoplastą owiec krótkoogoniastych (12-18 kręgów w ogonie) - wrzosówka, owca fryzyjska, romanowska, fińska.

        Ovis canadiensis (Baran śnieżny) - owce terenów północnych ( Kamczatka, Alaska). Dają potomstwo płodne z owcą domową. Ma bardzo twarde racice, dzięki temu może przetrwać bardzo trudne okresy. Jest protoplastą owiec, jednak nie wiadomo jakie gatunki pochodzą od niej.

        Istnieje około 35 gatunków owiec dzikich.

        Cechy charakterystyczne owiec dzikich:

        Gruczoł międzyraciczny, Doły łzowe, Gruczoły podoczodołowe, Odkładanie się tłuszczu w ogonie, Krótkoogoniastość, Instynkt stadny (owce są gatunkiem najbardziej stadnym), Czujność, Agresja, Hierarchia w stadzie (dowodzi najlepiej zbudowany tryk, wśród maciorek ta, która urodziła najwięcej potomstwa, czyli najstarsza), Sezon aktywności rozpłodowej jest bardzo krótki. Występuje zjawisko fotoperiodyzmu - ruja występuje bliżej jesieni, Jagnięta są przy matkach bardzo długo - 6 miesięcy, Niska plenność (rodzi się 1 jagnię), Fantastyczna jakość mięsa (przypomina dziczyznę, zabarwienie bardziej czerwone), mięso muflona ma znacznie bardziej korzystny skład kwasów tłuszczowych, Dobra wydajność rzeźna (64%),

        Z biegiem lat zaczęto tworzyć stada, którymi człowiek zaczął kierować. Stada te zamykano, nie dopuszczano obcych osobników i zaczęły się wytwarzać rasy prymitywne. Obecnie jest około 400 ras. W wyniku udomowienia powstały cechy owiec domowych (cechy domestykacyjne owiec) :

        • Zwiększenie plenności u owiec (opłacalność hodowli jest wtedy, kiedy mamy na sprzedaż 1,5 jagnięcia)

        • Zwiększenie mleczności

        • Wydłużono sezon aktywności płciowej (najgorsze miesiące dla owiec to wiosenne, gdyż zanik światła działa na wzrok sygnał do przysadki wydzielanie hormonów gonadotropowych

        • Lepsze przyrosty

        • Skrócenie okresu obecności jagniąt przy matkach

        • Największe zmiany w okrywie włosowej - zaczęto wybierać owce, które miały większą okrywę, otrzymywano 300g wełny, teraz 15kg.

        Okrywa dzikich owiec była liniejąca. Teraz owca nie linieje. To również spowodował człowiek.

        Okrywa owiec dzikich składała się z włosów kępowych o grubości 144 mikronów i włosów puchowych o grubości 12 mikronów. Włosy kępowe (liniejące, grube) zastępowano włosami rdzeniowymi ciągłego wzrostu. Włosy puchowe zostały. Owce dzikie miały barwę ochronną. Nastąpił zanik barwnika. Teraz większość owiec jest białych, w niewielkim procencie została barwna ochrona.

        Karakuł - jagnię rodzi się barwy ciemnej. Później następuje zanik barwnika, nie dochodzi do pigmentacji, karakuł siwieje. Barwę, jaką miało jagnię można można poznać po pysku, gdyż tylko tam barwa pozostaje. Jagnięta bije się na 3-4 dzień. Ubija się je na futra. W tym czasie skórki są najlepsze.

        UŻYTKOWANIE MLECZNE (z ćwiczeń)

        • funkcja wydalnicza- proces ciągłe; wraz ze wzrostem ilości mleka w wymieniu następuje wzrost ciśnienia- zwolnienie produkcji mleka; regulowane na drodze neurohormonalnej

        • sygnał do produkcji mleka- drażnienie receptorów strzykowych

        • oksytocyna- wydzielanie trwa 5-8 min; pełni 2 funkcje: powoduje Skórcz drobnych pęcherzyków części gruczołowej; powoduje rozluźnienie mięśnia zwieracza strzyka (mleko ma możliwość wypłynięcia na zewnątrz)

        • adrenalina- czasowe zahamowanie sekrecji mleka

        Czynniki wpływające na mleczność i skład mleka:

        1) RASA

        • owce mleczne (fryzyjska, assaf) -długa laktacja do 300 dni, wydajność mleczna 600 litrów za laktację, do konsumpcji 250-500 l mleka

        • owce użytkowane mlecznie (POG, serda, ..)- laktacja 150 dni, wydajność mleczna za laktację 200-300 l, konsumpcja 60-120 l mleka,

        • owce nie doskonalone w kierunku użytkowania mlecznego (wrzosówka)- laktacja zależy od długości utrzymywania młodych przy matkach (90-120 dni), wydajność mleczna 60-100l, na konsumpcję 30-60 l

        2) LICZBA JAGNIĄT W MIOCIE:

        • matka z 1 jagnięciem 100%

        • matka z 2 jagniętami 130%

        • matka z 3 jagniętami 140%

        • matka z 4 jagniętami 148%

        *przyrost mleczności ma miejsce do 8 tyg laktacji; od 9 tyg mleczność matek jest na zbliżonym poziomie (bez względu na liczbę jagniąt)

        3) WIEK

        • I laktacja najniższa mleczność

        • II laktacja wzrost mleczności

        • III, IV, laktacja szczyt mleczności

        • V, VI laktacja spadek mleczności

        4) STADIUM LAKTACJI

        • pierwsze 2 tyg laktacji- rozdajanie

        • 2-4 tydzień- szczyt wydajności mlecznej

        • od 4 tyg- spadek mleczności

        • ostatnie 2 tyg laktacji- zasuszenie

          • FAZA LAKTACJI

          SUCHA MASA

          TŁUSZCZ

          BIAŁKO

          LAKTOZA

          POPIÓŁ

          siara do 3 godz.

          39

          17,2

          19,5

          1,6

          0,82

          siara 6-12 godz.

          30,6

          14

          12,5

          3,5

          0,84

          mleko w pełni laktacji

          17,8

          6,5

          5,7

          4,5

          0,90

          mleko pod koniec laktacji

          23

          13,3

          5,8

          2,9

          0,98

          5) ŻYWIENIE

          pasze mlekopędne- otręby pszenne, zielonka pastwiskowa, siano łąkowe, nasiona roślin oleistych, okopowe, motylkowe

          6) KLIMAT

          • łagodny- sprzyja mlecznemu kierunkowi użytkowania owiec

          • ostry, zimny- niesprzyjający mlecznemu kierunkowi

          • deszczowa pogoda- spadek mleczności, spadek zawartości tłuszczu w mleku

          • upalne dni- spadek mleczności

          7) STRZYŻA

          kilkudniowy spadek wydajności mlecznej

          8) STAN ZDROWOTNYZWIERZĘCIA

          choroby powodujące spadek mleczności oraz zamiany w składzie mleka- zarobaczenie, choroby infekcyjne, zapalenie wymienia

          9) KSZTAŁT I KONSYSTENCJA WYMIENIA

          wymię symetryczne o miękkiej konsystencji i spionowanych strzykach- predyspozycje do wysokiej wydajności mlecznej i dużej łatwości oddawania mleka

          10) UKŁAD NERWOWY

          • zbyt wczesne odsadzenie jagniąt- zatrzymanie mleczności

          • brutalne obchodzenie się, straszenie- zatrzymanie mleczności

            • SKŁAD CHEMICZNY (%)

            MLEKO OWCZE

            MLEKO KROWIE

            woda

            82,2

            87,8

            sucha masa

            17,8

            12,2

            tłuszcz

            6,5

            3,4

            białko

            5,5

            3,1

            laktoza

            4,5

            4,8

            popiół

            0,9

            0,9

            wartość energetyczna

            506

            289

            *mleko owcze zawiera więcej- Ca, P, Mg, wit. A, B, C, H, F, PP,… niż mleko krowie

            *mleko owcze jest bardzo bakteriostatyczne (później namnażają się mikroorganizmy; można je pobierać w terenie, dłużej przechowywać); cząsteczki tłuszczowe są homogenie (jednakowej wielkości)

            *w mleku krowim cząsteczki tłuszczu są różnorodne, zbijają się w grona

            * w mleku owczym proces odsiadania śmietanki jest 3x wolniejszy

            Metody kontroli mleczności:

            • klasyczna- najdokładniejsza, najbardziej pracochłonna; wykonujemy 3 doje kontrolne w 14- dniowych odstępach (7, 21 ,35 dzień laktacji)

            • uproszczona- udój kontrolny raz w czasie laktacji po wcześniejszym 12 godzinnym odsadzeniu jagniąt; wynik mnożymy x 2 = wydajność dobowa

            • na podstawie przyrostów jagniąt- określamy mleczność max do 30 dnia laktacji; na 1 kg przyrostu jagnię spożywa 4,5- 5,5 l mleka

            • ważenie jagniąt przed i po ssaniu

            Zagospodarowanie mleka owczego: kefiry, sery (rokford, pekowino, feta), jogurty, masło, bundz (ser twarożkowy), bryndza, oscypek, żętyca (serwatka z mleka owczego)

            ZASTOSOWANIE HORMONÓW EGZOGENNYCH

            Hormony można użyć w celu: synchronizacji rui w sezonie rozpłodowym, zwiększenia poziomu owulacji, wywołania rui i owulacji poza sezonem rozpłodowym, przyspieszenie dojrzałości płciowej.

            Progestogeny - tutaj zalicza się progesteron (ciałko żołte) i hormony syntetyczne. Używa się ich w czasie sezonu do synchronizacji rui i owulacji w grupach maciorek i kontrolowania tych zjawisk. Przygotowują macice do ciąży i powodują lepszą reakcję na hormony powodujące wystąpienie rui i owulacji. Mogą być podawane w postaci zastrzyków (codziennie, co drugi dzień), nasączonych gąbek dopochwowych (jednorazowo), implantowane podskórnie. Maciorki muszą pozostać pod ich wpływem przez 12-15 dni, ruja i owulacja z reguły między 2, a 5 dniem od zakończenia podawania hormonów.

            Estrogeny - produkowane przez jajniki, także pewne rośliny zw. motylkowe (fitoestrogeny). Odpowiedzialne za wystąpienie rui, rozwój macicy, przygotowanie macicy do ciąży. Produkowane w największych ilościach przed i w czasie rui. Głównym ich źródłem są pęcherzyki Grafa dlatego ich poziom obniża się gwałtownie pod koniec rui. Mogą być stosowane w połączeniu z progestogenami w celu uzyskania lepszej reakcji maciorki na hormony wywołujące owulację.

            Gonadotropiny - wywołują owulację, produkowane przez przysadkę mózgową. Najczęściej stosowana gonadotropina to surowica źrebnej klaczy (SZK, PMSG) używana do zwiększenia poziomu owulacji (zwiększenie liczebności miotów). Stosuje się wraz z synchronizacją rui, poziom owulacji najwyższy w środku naturalnego sezonu rozpłodowego, więc w tym czasie nie ma sensu stosować SZK. Opłaca się stosować na początku i na końcu rui, wpływa na zwiększenie ilości jagniąt w czym czasie o 35-75%. Nie należy podawać więcej niż trzykrotnie z rzędu, gdyż powtórne podania wywołuję reakcję immunologiczną ustroju trwającą przez rok.

            Prostoglandyny - produkowane przez tkankę macicy, PGF-2-alfa powoduje kompletną regresję ciałka żółtego, a więc wpływa na wystąpienie rui u owiec. Jest szybko usuwana z krwi przez płuca, stosuje się syntetyczny analog - Cloprostenol, który nie jest tak szybko usuwany z krwiobiegu. Maciorki powinny być w środkowej lub późnej fazie cyklu płciowego, by zastosowanie tego hormonu wywołało luteolizę. Prostoglandyny stosuje się do synchronizacji rui.


            Wyszukiwarka