zabawy pomagające w kształtowaniu poprawnej wymowy

Prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy dziecka stanowi podstawę kształtowania się i rozwoju jego osobowości. Dzięki rozumieniu mowy poznaje ono otaczający go świat, dzięki umiejętności mówienia jest w stanie wyrazić swoje uczucia i spostrzeżenia.
Czasy współczesne wypracowały nowy model wychowania dziecka: obok rodziców znaczącą rolę w procesie wychowania odgrywają nauczyciele.
Do rodziców kieruję wskazówki dotyczące postępowania ortofonicznego z dziećmi, gdyż właśnie ortofonia zajmuje się normami poprawnej wymowy w tekstach językowych słownych.
O tym, jak wielkie znaczenie dla rozwoju dziecka ma prawidłowy rozwój jego mowy, nie trzeba nikogo przekonywać. Jeśli proces rozwoju mowy dziecka przebiega prawidłowo, prawidłowy jest też proces myślenia, gdyż oba te zjawiska łączą się ze sobą bardzo ściśle. Kształtowanie się i rozwój mowy ma ścisły związek z rozwojem społecznym. Często kontakty werbalne dziecka z otoczeniem przyspieszają ten rozwój, doskonaląc mowę, bogacąc słownictwo, ucząc prawidłowego stosowania zasad gramatycznych, właściwego posługiwania się melodią, akcentem i rytmem mowy. Jednocześnie stwierdza się, że przypadku zaniedbań środowiskowych ( brak opieki nad mową dziecka), braku wzorów do naśladowania (np. rodzice głuchoniemi) lub istnienia wzoru nieprawidłowego (np. rodzice z wadami wymowy, jąkający się, mający wymowę gwarową) u dziecka następuje opóźnienie rozwoju mowy lub pojawiają się zaburzenia mowy.
Poprawne myślenie, rozwój społeczny i prawidłowy rozwój mowy świadczą o dojrzałości dziecka do podjęcia nauki szkolnej (szczególnie nauki czytania i pisania). Wiek przedszkolny jest najważniejszym okresem rozwoju i kształtowania się mowy dziecka. Świadomość tego faktu muszą mieć rodzice i nauczyciele ...”Przedszkole jest ostatnią i niepowtarzalną szansą na oczyszczenie przedpola”... czyli takiego wyćwiczenia, skorygowania aparatu mowy, aby stał się on fundamentem, na którym bez obawy oprzeć można nadbudowę, jaką stanowi kultura żywego słowa... szansą, której nie wolno przepuścić...” (L. Kaczmarek)
Nie są to zadania łatwe. Ich wykonanie wymaga wiedzy o podstawach teoretycznych tych działań oraz umiejętności praktycznych rozwiązań.
Podczas ćwiczeń ortofonicznych należy stosować wszystkie podstawowe elementy (oddychanie, fonację, logorytmikę, kształcenie słuchu fonematycznego, gimnastykę narządów mowy i artykulację, ze szczególnym zwróceniem uwagi na trudności dzieci. Dzieci przedszkolne znajdują się w okresie swoistej mowy dziecięcej. Trzylatek powinien porozumiewać się z otoczeniem za pomocą zdań, a jego zasób głoskowy powinien obejmować:
-wszystkie samogłoski: a, e, o, u, i, y, ę, ą
-następujące spółgłoski: p, b, m, f, u (ł), v (w), t, d, n, l, ś, ź, ć, ń, j, k, g, x (h), dź.

Może się zdarzyć, że trzylatek posługuje się tym zasobem głoskowym częściowo, a nawet w całości. Są to jednak przypadki bardzo rzadkie. Podczas pobytu w przedszkolu dziecko uczy się wymawiać pozostałe głoski:
- w wieku 3-4 lat s, z, c, z (dz)
- w wieku 4-5 lat sz, ż, cz, dź, r.

Obecnie główny nacisk kładzie się na pracę z dziećmi przedszkolnymi w wieku 3-6 lat, gdyż kształtowanie się i utrwalanie wymowy poszczególnych głosek powinno zakończyć się w wieku 5 lat. Należy więc pomóc dzieciom w pokonaniu ewentualnych lub rzeczywistych trudności w przyswajaniu nowego dla nich systemu fonetycznego. Znaczenie zagadnienia podkreśla fakt, że dzieci sześcioletnie uczą się już czytać i pisać, a wadliwa wymowa utrudnia im tę naukę.
W artykule przedstawia zabawy pomagające w kształtowaniu poprawnej wymowy. Utrwalanie wymowy głosek należy przeprowadzać w formie zabawy, z zastosowaniem wyrazów dźwiękonaśladowczych. W tym celu można posłużyć się następującą treścią zabaw:

GĄSKI NA SPACERZE: gąski bardzo lubią spacery, dlatego chętnie wyruszają na wędrówki. Pewnego razu 3 gąski z Marcinkowego podwórka wybrały się w świat. Szły sobie gęsiego jedna za drugą, rozglądały się wokoło i wesoło gęgały gęgu, gęgu, gęgu...

UPRZYKSZONA MUCHA: do mieszkania wleciała mucha i zaczęła hałasować: bzzz, bzzz, bzzz...

ŚWIERSZCZ ZA KOMINEM: dawno, dawno temu kiedy jeszcze budowano drewniane domy, w kuchniach były piece chlebowe, nad płytą kuchenną wisiał okap a koło kuchni, zwanej kominem, na której gotowano posiłki (śniadania, obiad, kolacje) był otwór, a w nim siedziały świerszcze. Wieczorem cichutko grały na maleńkich skrzypeczkach i wzywały dzieci. Kiedy dzieci gromadziły się przy kominie opowiadały im bajki i grały na skrzypcach.:

Była sobie Baba Jaga,
Miała chatkę z masła,
A w tej chatce same dziwy...
Potem grały chwilę cyt, cyt, cyt...
Była sobie raz królewna,
Pokochała grajka,
Król wyprawił im wesele...
I znów grają cyt, cyt, cyt...

KRÓL WIATRÓW: na ogromnej górze mieszka Król Wiatrów. Na wiosnę zlatywał z góry i szumiał łagodnie: szszsz........, by nie potrącać płatków z kwitnących drzew.
ZAWODY SAMOLOTÓW: z lotniska startują samoloty, które muszą przelecieć bardzo długą trasę. Będą leciały ponad lasami, górami, morzami, ponad miastami i wsiami i słychać będzie warkot ich silników: rzrzrzrzrz....
Jako zabawę można zastosować znaną piosenkę

JEDZIE POCIĄG:
Jedzie pociąg z daleka
Cz, cz, cz, cz, cz, cz
Ani chwili nie czeka
Cz, cz, cz, cz, cz, cz
Konduktorze łaskawy
Cz, cz, cz, cz, cz, cz
Zawieź nas do Warszawy
Cz, cz, cz, cz, cz, cz

WESOŁE DZWONECZKI: mały Jacuś wrócił z przedszkola do domu smutny. „Dlaczego się martwisz?” zapytała mama. W przedszkolu będzie wielki bal i wszyscy przebierają się za królewiczów i rycerzy, tylko on nie wie, jak się przebrać. Razem z mamą zastanawiali się nad wyborem. Wspólnie z rodzicami zrobił strój, którego największą ozdobą były maleńkie dzwoneczki wesoło grające: dzyń, dzyń, dzyń...
Jeżeli dzieci potrafią wypowiadać spółgłoskę r, ćwiczeni tego dźwięku należy również przeprowadzać w formie zabawy:
- naśladowanie gry na trąbce: tratatata,
- naśladowanie ruszającego starego samochodu: trum, trum, dryn, dryn
- naśladowanie krakania wrony: kra, kra, kra
- naśladowanie chrumkania prosiaczka: chrum, chum, chrum
- naśladowanie ćwierkania wróbla: ćwir, ćwir, ćwir
- naśladowanie zatrzymania konika: prr, prr, prr
- okazywanie zimna: brr, brr, brr
- naśladowanie gruchania gołąbka: grruchu, grruchu,
- naśladowanie lotu ptaka: frr, frr
- naśladowanie warczenia złego psa: wrr, wrr.

Podane zabawy stanowią jedynie przykład jak można spożytkować je w czasie ćwiczeń z dziećmi, a jednocześnie powinny inspirować rodziców do stosowania innych ciekawszych zabaw. Należy przy tym tak dobierać teksty i formy zabaw, by zwiększając stopień trudności przyzwyczajać dzieci do poprawnego wypowiadania się na co dzień. Na mowę małego dziecka trzeba zwracać uwagę na każdym kroku, od małego uczyć prawidłowej wymowy przez dawanie właściwego wzoru. Każde dziecko jest w stanie nauczyć się prawidłowego wymawiania wszystkich głosek, jeśli dorośli pomogą mu je usłyszeć i pokażą jak się je wymawia.

Życzę miłej zabawy.

---