Nauka o komunikowaniu - wykłady

KOMUNIKOWANIE - PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE

1. ETYMOLOGIA SŁOWA KOMUNIKOWANIE

Słowo "komunikowanie" wywodzi się z łacińskiego czasownika communico, communicare (być w relacji, w związku z, uczestniczyć w, zrzeszać się z) i rzeczownika communio (wspólność, poczucie łączności). Termin komunikowanie jest kalką z ang. comunication.

2.KOMUNIKOWANIE, KOMUNIKOWANIE SIĘ, KOMUNIKACJA - zakresy terminów

Komunikowanie - być w relacji,

Komunikowanie się - podkreśla wzajemność,

Komunikacja - transport

Definicje komunikowania:

• Transmisja

• Rozumienie

• Oddziaływanie

• Łączenie

• Integracja

• Wymiana

• Składnik procesu społ.

3. DEFINICJA I CECHY KOMUNIKOWANIA

Komunikowanie jest rodzajem kontaktu (procesem, interakcją) nawiązanego za pomocą zmysłów lub specjalnie do tego przystosowanych narzędzi (środków komunikowania - mediów), między co najmniej dwiema osobami,

z których jedna (nadawca) przekazuje drugiej (odbiorcy)

za pomocą zrozumiałych dla nich znaków

pewne treści pojęciowe (symboliczne) lub emocje

z zamiarem wywołania u odbiorcy określonych reakcji.

Komunikowanie wg J.FISKE i 2 ujęcia interakcji społecznej,

Komunikowanie to proces interakcji społecznej przez przekazywanie wiadomości

- szkoła procesu komunikacyjnego - interakcja społeczna to proces, w którym jedna osoba zwraca się do innych i wpływa na ich zachowania i emocje.

- szkoła semiologiczna - (semiologia - nauka o znakach i znaczeniu) - społeczna interakcja to zjawisko, które konstytuuje daną osobę jako członka danej kultury i społeczeństwa

Komunikowanie wg WALERY PISAREK

Komunikowanie to przekazywanie treści psychicznych od osoby A do osoby B przy pomocy znaków

Komunikowanie wg MACIEJ MROZOWSKI

Komunikowanie jest rodzajem kontaktu nawiązanego przy pomocy zmysłów, bądź też specjalnie przystosowanych do tego narzędzi (środków komunikowania) między co najmniej dwiema osobami z których jedna (nadawca) przekazuje drugiej (odbiorcy) pewne treści pojęciowe lub emocje z zamiarem wywoływania u odbiorcy określonych reakcji.

Komunikowanie wg BOGUSŁAWA DOBEK - OSTROWSKA

Komunikowanie jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji, jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacją i ideami. Proces odbywa się na roznych poziomach, przy użyciu zróżnicowanych środków i wywołuje określone skutki.

Komunikowanie wg M. KUNCZIK, A. ZIPFELD

Komunikowanie to proces interakcji dokonującej się za pomocą symboli, wzajemne przekazywanie sobie znaczeń przez partnerów komunikowania.

Cechy komunikowania:

• Jest specyficznym procesem społecznym - odnosi się do przynajmniej dwóch jednostek i zawsze przebiega w środowisku społecznym.

• Zachodzi w określonym kontekście społecznym, determinowanym przez liczbę i charakter uczestników procesu.

• Jest to proces kreatywny, polegający na budowaniu nowych pojęć i przyswajaniu wiedzy o otaczającym świecie.

• Ma charakter dynamiczny, bo polega na przyjmowaniu, rozumieniu i interpretowaniu informacji.

• Ciągły proces, bo trwa od chwili narodzenia człowieka aż do jego śmierci.

• Jest procesem symbolicznym, bo posługuje się symbolami i znakami. Niezbędna jest także wspólnota semiotyczna, aby mogło dojść do porozumienia się uczestników.

• Proces interakcyjny - między jego uczestnikami wytwarzają się określone stosunki, które mogą mieć charakter partnerski lub opierać się na stosunku dominacji i podporządkowania.

• Jest celowe i świadome, bo działaniem każdego uczestnika procesu kierują określone motywy.

• Jest nieuchronne - ludzie zawsze i wszędzie będą się ze sobą komunikować bez względu na ich uświadamiane lub nie uświadamiane zamiary.

• Jest procesem złożonym, może mieć charakter dwustronny lub jednostronny, werbalny lub niewerbalny, bezpośredni, medialny lub pośredni.

Znaki i podział:

- wg Ferdinand de Saussure

konwencjonalny związek dwóch elementów obiektywnych, fizycznych formie znaków

- wg Charlesa S. Dierce'a

Znak jest czymś, co komuś coś zastępuje pod względem jakichś cech.

Znak to związek trójczłonowej definicji obejmującej:

- środek przekazu (materialny nośnik znaczenia np. słowo)

- przedmiot - obiekt istniejący realnie lub w wyobraźni

- interpretant - znaczenie wiążące środek przekazu z przedmiotem

Znaki dzieli się na:

• Ikoniczne zwane też naturalnymi - które przypominają to, co oznaczają, należą do nich np. piktogramy. Znaki ikoniczne nie muszą być obrazami, mogą też mieć formę dźwiękową, np. słowa dźwiękonaśladowcze.

• Arbitralne zwane też konwencjonalnymi - które w niczym nie przypominają tego, co oznaczają, np. większość słów w języku polskim, symbole liczb w matematyce, itp. Aby wiedzieć co one znaczą trzeba znać konwencję, czyli sposób w jaki przypisuje się im znaczenie.

Ze względu na kanał informacyjny przekazu od nadawcy do odbiorcy, znaki dzielą się na:

• Znaki wzrokowe - nuty, znaki drogowe

• Znaki słuchowe - hymn, hejnał

• Znaki dotykowe - pocałunek, uścisk dłoni

• Znaki powonieniowe - różne zapachy

• Znaki smakowe - smaki potraw, win

4.PODSTAWOWY MODEL KOMUNIKOWANIA

Ogólny model komunikowania

kompetencja komunikacyjna nadawcy kompetencja komunikacyjna nadawcy

zamiar akcja bodziec reakcja efekt

kodowanie dekodowanie

kanał, kod, język, (medium)

obszar skutecznego

komunikowania

- kontakt: sytuacja komunikacyjna, chęć porozumienia się, uświadomiona styczność fizyczna: pośrednia lub bezpośrednia
- nadawca i odbiorca: uczestnicy interakcji, obaj decydują o przebiegu i efekcie komunikowania. Zawsze działanie nadawcy (akcja) musi być sprzężone z działaniem odbiorcy (reakcja)
- przekaz - komunikat: treść zbudowana ze znaków (wszystko co ma znaczenie)
- środki przekazu masowego/społecznego: media, pośrednik, kanał,
- reakcja: efekt, zamierzony lub nie

- kanał komunikowania: nośnik komunikatu (medium) droga, którą dociera on do odbiorcy, musi on być doskonalony rodzaju komunikacji, możliwości precepujących odbiorcy, rodzaju komunikowania

5. ŚRODKI KOMUNIKOWANIA

- wyrażania - wszelkie postaci ludzkiego zachowania odbierane przez innych ludzi przy pomocy zmysłów

- rejestracji - narzędzia i urządzenia utrwalające symboliczne zachowania, dzięki nim przekaz zostaje zakonserwowany - można go odtworzyc w dowolnym czasie i miejscu

- transmisji - urządzenia, które powielają, zwielokrotniają przekaz i przekazują go na znacznej odległości

6. SPRZĘŻENIE ZROTNE - FEEDBACK

Informuje o tym, w jakim stopniu odbiorca odebrał i właściwie zinterpretował przesłaną wiadomość.

Reakcja zwrotna polega na zamianie ról, proces transakcyjny aktywizuje odbiorcę bo dostrzega, że nadawca reaguje na jego opinie, reakcje.

Może być bezpośrednie (rozmowa) lub pośrednie.

Może być natychmiastowe lub opóźnione.

Reguła !!!! Im silniejsze sprzężenie zwrotne, tym skuteczniejsza komunikacja.

7. KONTEKST, w jakim odbywa się komunikowanie:

• Fizyczny, wyznaczony przez otoczenie, miejsce, czas

• Historyczny, odwołuje się do zaistniałych wcześniej wydarzeń, sytuacji, faktów

• Psychologiczny, wzajemne postrzeganie się uczestników - sympatia, wrogość, życzliwość mają wpływ na kierowanie znaczeń

• Kulturowy, wiedza, wartości religijne, wierzenia podzielone przez pewną zbiorowość

8. SZUM KOMUNIKACYJNY

Każde zakłócenie uniemożliwiające lub utrudniające porozumiewanie się.

Może mieć charakter:

- wewnętrzny - stan fizyczny, emocjonalny, psychiczny użytkowników

- zewnętrzny - zakłócenia techniczne, usterki urządzeń, hałas

9. KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA I JEJ SKŁDNIKI

Kompetencja komunikacyjna

• umiejętności komunikacyjne człowieka (indywidualne)

zdolność do komunikowania się, która obejmuje ogół wiedzy, umiejętności i sprawności określających możliwości porozumiewania się człowieka z jego otoczeniem (z pozycji nadawcy i odbiorcy przekazów werbalnych i niewerbalnych)

• składniki kompetencji komunikacyjnej:

znajomość: języka, kodów komunikacyjnych, konwencji narracyjnych, norm społecznych, wzorów zachowania, sytuacji

biegłość w posługiwaniu się środkami przekazu,

stopień zaangażowania, nawyki

• można ją kształtować i doskonalić. Zmienia się w miarę zdobywania wiedzy i doświadczeń: socjalizacja, edukacja,

Jest bezpośrednio związana z wykształceniem

Kompetencja komunikacyjna ograniczona

• ubogie słownictwo i mała sprawność językowa, wspomaganie się mimiką, gestami dla oddania intencji

• niewielka znajomość zjawisk i procesów

• postrzeganie świata zmysłami, materialność - fizyczność zjawisk,

• wyrażanie myśli - odwoływanie się do konkretnych, znanych przykładów

• odwoływanie się do emocji

Kompetencja komunikacyjna rozbudowana

• bogatszy zasób słownictwa i pojęć (zwłaszcza abstrakcyjnych), budowanie złożonych konstrukcji, aby oddać istotę myśli, gesty i mimika jedynie wspomagają przekaz

• postrzegania świata jako systemu zależności i procesów, którymi rządzą pewne reguły i prawa

• abstrakcyjne myślenie,

• odwoływanie się do rozumu

Sytuacja komunikacyjna - wynalazki opisu ?

• czynniki obiektywne (materialne) - miejsce kontaktu (prywatne, publiczne),

rodzaj kontaktu (pośredni, bezpośredni), liczba uczestników (indywidualna, zbiorowa)

• czynniki subiektywne - status i charakter uczestników, w tym ich kompetencje komunikacyjne (rodzaje kodów, którymi się posługują - proste, rozbudowane)

10. PROCES KODOWANIA I DEKODOWANIA

Kodowanie informacji - zespół czynności intelektualnych i rzeczowych, polegających na takim doborze środków werbalnych i zachowań niewerbalnych, które zdaniem nadawcy są wspólne jemu i odbiorcy i które wyrażają jego myśli, idee, emocje

Dekodowanie informacji - proces odwrotny do kodowania

Rodzaje dekodowania:

• wyodrębnienie przekazu

• identyfikacja uzytych znakow

• odczytywanie zawartości przekazu

• interpretacja

• BIERNY ODBIÓR - nie oznacza braku odbioru, tylko brak refleksji, interpretacji

11. TYPY I RODZAJE KOMUNIKOWANIA

W celu wyróżnienia form komunikowania stosowane są często dwa kryteria: sposób przekazywania wiadomości oraz charakter relacji łączącej nadawcę i odbiorcę.

Pierwsze kryterium pozwala na wyodrębnienie następujących form komunikowania:

werbalne i niewerbalne,

ustne i pisemne,

bezpośrednie i pośrednie.

Według drugiego kryterium wyszczególnia się komunikowanie:

jednokierunkowe i dwukierunkowe,

symetryczne i niesymetryczne

formalne i nieformalne,

obronne i podtrzymujące.

Werbalne komunikowanie polega na wymianie informacji w trakcie takich czynności, jak: mówienie, pisanie, czytanie oraz słuchanie.

Sprawność komunikowania za pomocą mówienia uzależniona jest od spełnienia wymagań dotyczących dostosowania się nadawcy do:

rodzaju odbiorcy - poziomu jego wiedzy, zasobu doświadczeń, wieku, płci, poziomu wykształcenia, inteligencji, statusu organizacyjnego itd., oraz

rodzaju przekazywanego komunikatu - informowanie, przekonywanie, perswadowanie, szkolenie, przekazywanie zadań, ocenianie itd.

Niewerbalne komunikowanie może wzmacniać, osłabiać lub zaprzeczać przekazom werbalnym. O ile komunikaty słowne zawierają zazwyczaj odniesienia do konkretnego problemu lub tematu, o tyle przekazy niewerbalne prze de wszystkim odnoszą się do stosunku między nadawcą i odbiorcą.

Z. Nęcki wyróżnia dziesięć rodzajów niewerbalnych aktów komunikowania.

Są to:

gestykulacja,

mimika,

dotyk i kontakt fizyczny odgrywa ogromną rolę w budowaniu wrażenia bliskości lub dystansu psychicznego.

spojrzenia wzajemne i spoglądanie jednostronne, których psychologiczna funkcja jest mniej więcej podobna do funkcji dotyku na odległość

dystans fizyczny

pozycja ciała

wygląd zewnętrzny,

dźwięki paralingwistyczne (parajęzykowe)

jakość wypowiedzi związana z intonacją i natężeniem głosu

elementy środowiska fizycznego, w którym zachodzą procesy komunikowania

Ustne komunikowanie jest spersonalizowane i zapewnia większą kontrolę na tym, czy komunikat dociera do odbiorcy, umożliwiając jednocześnie natychmiastowe sprzężenie zwrotne. Jest najbardziej efektywną formą przekazywania wiadomości względnie prostych i nieskomplikowanych, gdy nadawca bezpośrednio kontaktuje się z odbiorcą i jest zarazem zainteresowany emocjonalnym odbiorem informacji. Mimo zalet ten typ komunikowania ma charakter raczej ulotny.

Pisemne komunikowanie ma bardziej sformalizowany charakter. Ograniczona jest tutaj kontrola nad tym, czy, kiedy i w jaki sposób wiadomość będzie odebrana. Sprzężenie zwrotne może być utrudnione lub w ogóle nie występować. Natomiast jego zaletą jest to, że wiadomości są utrwalone fizycznie (np. na papierze, karcie magnetycznej).

Bezpośrednie komunikowanie polega na osobistej styczności nadawcy i odbiorcy, w postaci np. rozmowy, dyskusji, narady, wywiadu itd.

Pośrednie komunikowanie polega na wymianie informacji za pośrednictwem różnorakich nośników informacji, np. telefonu, komputera, telewizji, taśmy magnetofonowej, papieru.

Stosując drugie kryterium charakteru relacji łączącej nadawcę i odbiorcę, wyróżniono wcześniej cztery pary form komunikowania:

W jednokierunkowym komunikowaniu nadawca, przekazując komunikat, nie oczekuje sprzężenia zwrotnego lub nie dąży do jego podtrzymania.

Komunikowanie dwukierunkowe występuje wtedy, gdy nadawcy zależy na wytworzeniu i utrzymywaniu sprzężenia zwrotnego.

Symetryczne komunikowanie występuje wówczas, gdy zarówno nadawca, jak i odbiorca mają zbliżony czy wręcz identyczny status.

Niesymetryczne komunikowanie ma miejsce, gdy w rolach nadawców i odbiorców kontaktują się między sobą osoby o nierównoważnym statusie. Komunikowanie niesymetryczne ma przeważnie charakter bardziej sformalizowany, wymuszony, oficjalny, regularny, często pośredni; zwraca się tutaj większą uwagę na formę i precyzję przekazywanych informacji.

Formalne komunikowanie odbywa się na podstawie różnego rodzaju uregulowań normatywno-prawnych. Uregulowania te określają, kto, gdzie, kiedy, w jakiej sprawie, w jaki sposób i z kim powinien się kontaktować, w celu wymiany informacji, a także w jakim charakterze bierze udział w procesie komunikowania (nadawca, odbiorca, pośrednik).

W ramach struktur formalnych zachowania członków są dokładnie sprecyzowane i rygorystycznie egzekwowane.

Nieformalne komunikowanie obejmuje wszelkie spontaniczne akty porozumiewania się ludzi.

Kinezyka - nauka zajmująca się komunikacją niewerbalną. Bada w jaki sposób człowiek za pomocą gestów przekazuje informacje. Szacuje się, że ludzie za pomocą mowy ciała przekazują 60%-70% informacji.

Proksemika jest to nauka zajmująca się badaniem wzajemnego wpływu relacji przestrzennych między osobami oraz między osobami a otoczeniem materialnym na relacje psychologiczne, sposób komunikacji, itp. Zajmuje się też wpływem odwrotnym, a także badaniem różnic pomiędzy tymi relacjami w różnych kulturach (wpływ sposobu budowania miast, mieszkań, osiedli, parków, oświetlenia ulic itp. na zachowania). Uznawana jest za naukę leżącą na pograniczu psychologii i antropologii.

12. KOMUNIKOWANIE MASOWE

Komunikowanie masowe - realizowane za pośrednictwem mediów

Nadawca: „instytucja nadawcza”- wprowadza przekazy do publicznego obieguPrzekaz : publiczny charakter, szybkość, periodyczność, schematyczność, krótkotrwałość

Pośrednictwo środków technicznych - mediów masowych (prasa)

Odbiorca : liczna, zróżnicowana społecznie i anonimowa publiczność -audytorium (obywatele i konsumenci). Różni ich wiek, płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania, sytuacja rodzinna, finansowa, zwyczaje, nawyki, itp.

Komunikowanie masowe obejmuje instytucje i techniki, za pomocą których wyspecjalizowane grupy posługują się urządzeniami technicznymi (prasą, radiem, telewizją, etc.) w celu szerzenia treści wśród dużych, heterogenicznych i znacznie rozproszonych audytoriów.

13. MODEL PIRAMIDY D.

Komunikowanie masowe

Komunikowanie instytucjonalne

Komunikowanie grupowe

Komunikowanie interpersonalne

komunikowanie intraporsonalne

MODELE KOMUNIKOWANIA

Definicja modelu

• W metodologii nauk społecznych jest utożsamiany z pewnym wzorcem bądź ideałem jakiegoś stanu

• Model - słowne lub graficzne przedstawienie procesu komunikowania w sposób uproszczony i zwykle mało sformalizowany.

• Modele są teoretyczną, hipotetyczną konstrukcją myślową, w której uwzględnione są zmienne (cechy, relacje) istotne z punktu widzenia celu lub etapu prowadzonych badań

Rodzaje modeli komunikowania (kryterium: budowa modelu)

• Linearne - statyczne,proces komunikowania ukazany jest w linii ciągłej, przebiega w tym samym kierunku, służy opisowi elementów i relacji między nimi

• Koncentryczne - dynamiczne, obrazują przebieg komunikowania, ukazują go w kategoriach negocjacji lub transakcji między nadawcą i odbiorcą (zmiana ról, ważne sprzężenie zwrotne)

Rodzaje modeli komunikowania
(kryterium: użyteczność modelu)

• Opisowe (strukturalne, deskryptywne) - wskazują elementy procesu komunikowania

• Funkcjonalne - określają relacje pomiędzy elementami, odkrywają różne zależności

• Dynamiczne - ilustrują przebieg komunikowania

• Operacyjne - pozwalają na prognozowanie przebiegu komunikowania

Rodzaje modeli komunikowania
(typologia D.McQuaila)

• Transmisji - oparty na schemacie N-P-O, koncentruje się na instrumentalnych celach komunikowania (informowanie, perswazja, propaganda, zaplanowane efekty)

• Rytualny - podkreśla unifikującą rolę komunikowania

• Przyciągania uwagi - analizuje procesy komunikowania w kategoriach zdobywania rozgłosu, przyciągania uwagi, utrzymywania audytorium

• Recepcji - skupia się na badaniu przyczyn i uwarunkowań transformacji znaczeniowej przez jaką przechodzi przekaz

Inne podziały

• Modele socjologiczne, politologiczne, psychologiczne, kulturowe, matematyczne - w zależności od tego, z perspektywy jakiej nauki badany jest proces komunikowania. W takim ujęciu decydujące znaczenie dla przebiegu tego procesu będą mieć zmienne (pojęcia, obiekty, działania, konstrukcje, procesy) właściwe, podstawowe dla tych dyscyplin.

• ZDECYDOWANA WIĘKSZOŚĆ MODELI MA CHARAKTER LINEARNY I OPISOWY

1. MODEL WSZECHMOCY PROPAGANDY

Model wszechmocnej propagandy Tchakhotine'a, 1939 r.,

Teoria „magicznego pocisku” lub „podskórnego ukłucia”

Popędy ludzkie

Motywy Postawy i zachowania

• Media są najważniejszym czynnikiem integrującym społeczeństwo

• Jednostka nie może im się oprzeć, gdyż bazują one na emocjach

i instynktach, czyli nieuświadomionych podstawach osobowości

• Bodźce płynące z mediów wywołują natychmiastową i bezpośrednią reakcję, niezależną od woli odbiorcy

• Odbiorcy są zatomizowanym tłumem (masą) skazaną na wszechpotężne media, które działają na zasadzie bodziec - reakcja kształtują ich poglądy, postawy i zachowania

Wnioski!!!!

1. Pasywny i nieracjonalny odbiorca oraz zatomizowana publiczność są łatwym obiektem perswazji i manipulacji.

2. Skuteczność propagandy gwarantowana jest przez nacisk, uporczywe powtarzanie komunikatów oraz umiejętne skojarzenie treści propagandowych z popędami i instynktami ludzkimi - dominującymi nastrojami społ.

Model wszechmocy propagandy - założenia teoretyczne

• Popularne w dwudziestoleciu międzywojennym teorie psychologiczne : teoria odruchów warunkowych, psychoanaliza, behawioryzm, teoria instynktów i socjologiczne - teoria społeczeństwa masowego

• Wyobrażenia o psychice ludzkiej: nieracjonalność natury ludzkiej. Działaniami człowieka kierują popędy (S. Freud, C. Jung), odruchy (I. Pawłow), instynkty (W. McDougall), mechaniczne działania na zasadzie: bodziec - reakcja (system kar i nagród)

Teoria społeczeństwa masowego

• Jest produktem rewolucji przemysłowej

• Słabną więzi pokrewieństwa, braterstwa, sąsiedztwa, maleje rola grup pierwotnych

• Wzrasta znaczenie kontaktów opartych na umowie, kontrakcie, wymianie, relacjach formalnych i transakcyjnych typowych dla grup wtórnych - depersonalizacja stosunków

• Maleje kontrola zbiorowości nad jednostką, coraz mniej liczy się zwyczaj i tradycja

• Jednostka zyskuje większą swobodę działania - indywidualizm, siła przebicia, akceptacja opinii publicznej

• Ale też: brak oparcia dla własnej osobowości i działań w zbiorowych systemach wartości - izolacja, alienacja

Model wszechmocy propagandy

• Charakterystyka odbiorcy: jednostka pasywna, kierująca się emocjami, popędami, instynktami, działająca w sposób irracjonalny

• Charakterystyka publiczności: zatomizowana zbiorowość niepołączona silnymi relacjami wewnętrznymi, ale powiązana z wszechpotężnymi mediami masowymi

Model wszechmocy propagandy - wnioski

• Pasywny i nieracjonalny odbiorca oraz zatomizowana publiczność są łatwym obiektem perswazji i manipulacji

• Skuteczność propagandy gwarantowana jest przez częste, uporczywe wręcz powtarzanie komunikatów oraz umiejętne skojarzenie treści propagandowych z popędami (instynktami) ludzkimi - dominującymi nastrojami społecznymi

2. MODEL PRZEKAZU SYGNAŁU/ TEORII INFORMACJI

Model transmisji sygnału Shannona, 1948

nadajnik kanał odbiornik

źródło sygnał sygnał adresat

informacji nadany odebrany odbioru

szum źródłem

zakłóceń

• nowość: pojęcie szumu - zakłóceń, także szumu semiotycznego i wewnętrznego

• odbiorca jest pasywny: „podłączony” do odbiornika

• skuteczność sprowadza się do kwestii technicznych: eliminacji szumu

• opracowany przez matematyka, początkowo służył do badań transmisji sygnału pomiędzy urządzeniami technicznych, potem przystosowany do badań komunikacji międzyludzkiej

• podstawowym celem było pytanie: od czego zależy wierność przekazu - wspólnota kodu - próba unikania zakłóceń semiotycznych

• inne czynniki determinujące wierność przekazu:

- przepustowość sygnału

- szum informacyjny, nadmiar informacji

- pojemność odbiorcy

- zmęczenie informacja

Model transmisji sygnału

• Opracowany przez matematyka C. Shannona, początkowo służył do badania transmisji sygnału pomiędzy urządzeniami technicznymi, potem przystosowany do badań komunikacji międzyludzkiej

• Podstawowy cel i główne pytanie badacze: od czego zależy wierność przekazu?

• Wprowadził do analizy procesu komunikowania pojęcie szumu (zakłóceń)

• Początkowo koncentrował się na badaniu zakłóceń technicznych, potem także szumu semantycznego i tzw. szumu wewnętrznego

• Bardzo ważna przy analizie wierności przekazu: WSPÓLNOTA KODU- to pozwala uniknąć zakłóceń semantycznych (właściwe odczytanie kodu)

• Model ten nazywany jest także modelem teorii informacji

• Teoria informacji to ogólna matematyczna teoria przekazywania wiadomości za pomocą sygnałów

• Teoria informacji nie interesuje się treścią ani sensem przekazywanych wiadomości - wiadomość to sygnał - zmaterializowana postać zakodowanej w nim wiadomości np. tekstu: to ciąg głosek, liter, impulsów elektrycznych, znaków alfabetu Morse'a

• Tak rozumiana wiadomość dociera ze źródła, poprzez nadajnik (kodowanie) za pomocą nośnika, czyli sygnału do odbiorcy - z wykorzystaniem odbiornika (dekoduje)

• Na etapie kodowania i przesyłania mogą się pojawić zniekształcenia (zakłócenia, szumy) - trudności w odtworzeniu wiadomości

• Aby temu zapobiec sygnał zawiera nadwyżkę informacji zwaną redundancją (w pisanych tekstach języka naturalnego zajmuje ona co najmniej połowę ich objętości). Inny mechanizm przeciwdziałający zakłóceniom to sprzężenie zwrotne

Redundancja (J. Fiske)

• Redundancja jest tym, co przewidywalne lub konwencjonalne w przekazie. Jest wynikiem dużego prawdopodobieństwa

• Przekaz o dużej przewidywalności jest redundantny i zawiera niewiele informacji

• Np. wyleje komuś kawę na spodnie i mówię: bardzo przepraszam - wysyłam komunikat redundantny

Redundancja - znaczenie kontekstu

• Konwencja (nasze doświadczenie, znajomość kodu, kontekstu, typu informacji) jest głównym źródłem redundancji i przez to upraszcza dekodowanie. Jeżeli powiemy: karnawał to czas...., to tworzymy kontekst, w którym słowo „zabawy” jest bardzo prawdopodobne. Ale jeżeli dopełnimy słowami „depresyjnej pogody” to będzie przykład mniej redundantnego użycia języka

• Pisarz, poeta, artysta, który łamie konwencję, nie chce być łatwo zrozumiany (i na odwrót)

• Przeciwieństwem redundancji jest entropia - jest wynikiem małego prawdopodobieństwa

• Przekaz z małą przewidywalnością jest entropiczny - zawiera wiele informacji (np. kultura wysoka, ambitne, nowatorskie dzieła sztuki, performance)

• Istotą informacji w tej teorii jest zaspokojenie przez wiadomość niepewności (niewiedzy) po stronie odbiorcy

• Im niepewność co do tego, co przyniesie wiadomość, czyli jej nieprzewidywalność dla odbiorcy jest większa, tym więcej informacji ona przynosi

Teoria informacji

• Wielkość tej nieprzewidywalności (zwanej entropią) uznaje się za miarę informacji, której jednostką jest BIT (zwany też szanonem)

• BIT - skrót od „cyfra binarna”, oznacza wybór tak lub nie. Takie binarne opozycje są podstawą języka komputerowego, na tej zasadzie działa także nasz mózg. Np. 5 bitów to pięć wyborów

3. MODEL PERSWAZJI

Model analizy aktu komunikowania
H. Lasswell, 1948

Model aktu perswazyjnego, Lasswella, 1948 r.,

• Proces komunikowania to akt złożony z pięciu elementów

• Dogodny do badania skutków: co media robią z ludźmi?

• Wada: linearność i jednokierunkowość

• Nie uwzględnia: motywów nadawcy i okoliczności

• Nazywany też modelem perswazyjnym, formułą pięciu pytań, formułą Lasswella

• Modelem klasycznym - zdominował naukę o komunikowaniu, stając się podstawą wielu badań

• Charakter linearny, transmisyjny, przekaz jednokierunkowy

• Bierny odbiorca

• Koncentruje się na efekcie komunikowania

Model Lasswella

• Komunikowanie traktuje jako proces perswazyjny

• Nadawca ma tu precyzyjnie określony cel: wywołanie zaplanowanego, wyznaczonego skutku w postaci zmiany, utrwalenia, lub też ukształtowania nowej postawy odbiorcy

• Zmiany w zachowaniach odbiorczych są nie tylko zauważalne, ale i możliwe do pomiaru

• Efekty komunikowania wywołane są przez określone, łatwe do identyfikacji elementy modelu -zmiana jednego z nich powoduje zmiany w efektach komunikowania

4. MODEL TOPOLOGICZNY

Model komunikowania jako przepływu informacji
/ K. Lewin, 1947 /

• Komunikowanie to przepływ informacji - jest niecałkowity, niepełny, nierównomierny

• Jest regulowany przez szereg barier (gates - bramy), które są kontrolowane przez jednostki lub instytucje pełniące rolę selekcjonerów (gatekeeperzy - odźwierni)

• Ich funkcje polegają na: zatrzymywaniu jednych i przepuszczaniu innych informacji (selekcja), kontrolowaniu dostępu do informacji, nadawaniu im rangi, stymulacja (zbierają informacje i przekazują innym)

• W komunikowaniu masowym gatekeeperm może być np.: właściciel gazety, redaktor naczelny, redaktor odpowiedzialny, dziennikarz (reporter, korespondent), agencja informacyjna, producent, itp..

• Podstawowe pytanie badawcze: jak działają selekcjonerzy?

Model K. Lewina

• Początkowo skupiano się na tzw. negatywnej selekcji - przyczyny nieprzepuszczania pewnych materiałów - będącej subiektywną decyzją gatekeepera (np. uprzedzenia)

• Oraz selektywności nadawczej - założenie, że koniecznym warunkiem przekazania przez media wiadomości o wydarzeniu jest posiadanie przez to wydarzenie pewnych cech - później nazwano je kryteriami „wartości informacyjnej wydarzenia”

• Selekcja pozytywna - np. przyjemność, użyteczność

Gatekeeping

• Umowne określenie filtrowania materiałów i relacji docierających do mediów, które mają szansę stać się wiadomością (selektywność, wybiórczość). W szerszym znaczeniu odnosi się także do rzeczywistości okołomedialnej (agencje reklamowe, PR, marketingowe) pozamedialnej (różne organizacje społeczne, polityczne, firmy)

Model topologiczny Lewina, 1947

• badał „przepływ wiadomości”

• nowe pojęcia: „gates” i „gatekeepers”: redaktorzy, naczelni, właściciele

• kluczowa kwestia: „bramkarze”: zasady, zwyczaje, interesy

5. MODEL SOCJOLOGICZNY

Model socjologiczny Rileyów, 1959

• odkrycie wpływu małych grup na poglądy i zachowania

• grupy pierwotne i grupy odniesienia

• grupy te są „filtrami” dla oddziaływania mediów

• Rozpatruje wpływ zmiennych socjologicznych na proces oddziaływania mediów masowych

• Do najważniejszych należą: zjawisko konformizmu społecznego, grupy pierwotne, grupy wtórne (szersze struktury społeczne)

Konformizm społeczny

• Według E. Aronsona występuje on wtedy, gdy rozbieżność między poglądami jednostki a poglądami innych ludzi jest rozwiązywana poprzez przyjęcie poglądów większości (eksperyment Asha - porównywanie długości odcinków).

• Do mechanizmów konformizmu wg Aronsona należy:

• uleganie - podporządkowujemy się dopóty, dopóki mamy z tego korzyści (władza, nagroda)

• identyfikacja - jest związana z chęcią upodobnienia się do osoby, którą podziwiamy (atrakcyjność)

• internalizacja - jednostka przyjmuje normy, bo uważa je za słuszne (uwewnętrznienie norm, oparte na wiarygodności)

Konformizm społeczny - od czego zależy stopień uległości

• Jednoznaczność sytuacji podlegająca ocenie

• Wielkość grupy

• Jednomyślność grupy

• Osobowość (samoocena)

• Ocena własnych kompetencji

• Skład grupy (autorytety, specjaliści, osoby znaczące, podobne do mnie)

• Pozycja w grupie

Grupa pierwotna

• Grupa pierwotna jako grupa społeczna posiada następujące cechy:

• Względna długotrwałość istnienia

• Niewielka liczebność

• Wielofunkcyjność (brak specjalizacji)

• Więzi oparte na bezpośrednich stosunkach o charakterze osobistym, intymnym

• Do grup pierwotnych zaliczamy: rodzinę, kręgi sąsiedzkie, koleżeńskie, itp.

Grupa wtórna

• typ grupy społecznej przeciwstawny wobec grupy pierwotnej

• Charakteryzuje się względnie małą trwałością i wielością członków

• tworzone są dla osiągnięcia określonego celu, charakteryzują się formalnym i rzeczowym typem więzi, przy czym komunikacja między członkami grupy ma charakter nieosobowy (np. partie polityczne).

• Często grupy wtórne rozwiązywane są po zrealizowaniu określonego celu, do którego zostały powołane. Grupy tego typu przeważają w społeczeństwie przemysłowym i poprzemysłowym.

6. MODEL WSPÓLNOTY DOŚWIADCZEŃ

Model recepcji Halla, 1980

• kluczowa kwestia: kodowanie i dekodowanie przekazu

• kodowanie jest zależne od celów nadawcy

• dekodowanie zależne od odbiorcy, który nie jest bierny i może się opierać intencjom nadawcy

Sposoby odbioru (wg Stuarta Halla):

• dekodowanie preferowane - interpretacja zgodna z oczekiwaniami nadawcy

• dekodowanie negocjowane - interpretacja jedynie częściowo zgodna z oczekiwaniami nadawcy

• dekodowanie opozycyjne - interpretacja sprzeczna z oczekiwaniami nadawcy

7. MODEL DWU- I WIELOSTOPNIOWEGO PRZEPŁYWU INFORMACJI

Model dwustopniowego przepływu informacji Katza i Lazarsfelda` 1955

• nie tylko selekcjonerzy są ważni, ale i „przywódcy opinii”, którzy wpływają na poglądy, postawy i zachowania

• dyfuzja informacji i innowacji

• kluczowa kwestia: badanie „przywódców opinii”

Dwustopniowy przepływ informacji

• Zakłada, że w procesie komunikowania masowego informacje rozpowszechniane przez media docierają najpierw do bardziej aktywnych odbiorców (przywódców opinii), a następnie przekazywane są do mniej zaangażowanych członków publiczności (odbiorców opinii)

• Przywódcy opinii (opinion leaders) - to odbiorcy, którzy w obrębie danej dziedzin zainteresowań korzystają z mediów w znacznie wyższym stopniu niż inne jednostki

Przywódcy opinii - cechy

• Wyróżnia ich:

• lepsze przygotowanie do odbioru przekazów,

• umiejętność selekcji informacji

• aktywność w ich poszukiwaniu

• umiejętność nawiązywania kontaktów społecznych

• są postrzegani jako lepiej poinformowani, kompetentni, autorytety w danej dziedzinie

Przywódcy opinii - funkcje

• Przekazywanie informacji i idei

• Filtrowanie

• Interpretowanie

• Komentowanie

• Radzenie jak skorzystać z informacji

Przywódcy opinii - funkcje wobec mediów masowych

• Filtrując przekazy masowe, przetwarzają je zgodnie ze stanem swojej wiedzy, swoim systemem wartości, poglądami

• Decydują o nastawieniu odbiorców do treści przekazu, mają wpływ na skuteczność oddziaływania mediów

• Mogą działać na rzecz ich wzmocnienia lub osłabienia

Przywódcy opinii - kiedy są potrzebni?

• Brak lub ograniczenia w dostępie do mediów

• W sytuacjach nadmiaru informacji

• W sytuacjach niepewności

• Gdy pojawia się coś nowego, nieznanego

• Czasem zastępują kontakt z mediami

Dwustopniowy przepływ informacji !!!

• Publiczność w tym modelu nie jest jednorodną, zatomizowaną masą

• Jest zróżnicowana - bardziej i mniej aktywni odbiorcy

• Dostrzega się także więzi, relacje pomiędzy odbiorcami

• Jest to zatem model wskazujący na zależności pomiędzy komunikowaniem interpersonalnym i masowym

Model wielostopniowego przepływu informacji
/ M. Robinson /

Wielostopniowy przepływ informacji

• Model powstał na gruncie krytyki koncepcji dwustopniowego przepływu

• Zarzut podstawowy - uproszczenia w wyjaśnianiu relacji pomiędzy N-O

• Wskazywano na złożoność relacji społecznych i bardziej akcentowano wagę komunikacji interpersonalnej

• Po pierwsze: na drodze informacji może pojawić się dwóch a nawet więcej przywódców opinii => przywódcy opinii mają swoich przywódców, mogą podlegać wpływom innych, którzy są lepiej poinformowani i bardziej kompetentni

• Po drugie: wskazywano na sytuacje odbioru informacji bez pośrednictwa przywódców opinii

• Po trzecie: pomiędzy odbiorcami opinii nawiązywane są interakcje komunikacyjne i dokonuje się partnerska wymiana informacji (dyfuzja)

Dyfuzja informacji
(z łac. Diffusio - rozlanie)

• Samorzutne, spontaniczne rozprzestrzenianie się informacji wśród członków danej zbiorowości

• Dynamika dyfuzji zależy od wagi i znaczenia informacji dla odbiorców

• Dyfuzja informacji w komunikowaniu masowym => tylko część odbiorców w danym momencie korzysta z mediów, jeżeli uznają informację za ważną przekazują ją, drogą kontaktów interpersonalnych, pozostałym, którzy się z nią nie zetknęli

• Najszybciej rozchodzą się informacje niespodziewane, zaskakujące, sensacyjne, dramatyczne

• Tego typu wiadomości są zwykle powtarzane przez wszystkie media, szybko docierają także do tych, którzy z mediów nie korzystają

• Dyfuzja informacji sprzyja nawiązywaniu kontaktów społecznych, wzmacnia spójność i poczucie wspólnoty w grupie

8. MODEL TRÓKĄTNY NEWCOMBA 1953

A,B - uczestnicy komunikowania

X- otoczenie społeczne

A,B,X - system

Model Newcomba:

• Model oparty na schemacie trójkąta

• Podkreśla rolę komunikowania w życiu społ., i kontaktach międzyludzkich

• Rola ta polega na podtrzymaniu równowagi w systemie społ.

• System społeczny to A,B,X - jego części są względem siebie zależne w taki sposób, że jeżeli zajdzie zmiana w A, zajdą też zmiany w B i X, jeżeli A zmieni swój stosunek do X, to B będzie musiało zareagować i zmienić swój stosunek do A lub X

Wnioski!!!

• ludzie potrzebują informacji

• bez dostępu do informacji nie możemy czuć się w pełni członkami społeczeństwa

• musimy mieć adekwatne informacje o swoim środowisku społecznym, by wiedzieć jak reagować w określonych sytuacjach i czy inni reagują podobnie

9. MODEL SELEKCJI

• jest rozwinięciem modelu Newcomba i przystosowania go do specyfiki komunikowania masowego

• wprowadzony zostaje czwarty element C - pośrednik

Elementy modelu:

- źródło A - osoby lub instytucje społeczeństwa - modyfikują postawy i zachowania

- elementy rzeczywistości - fakty wydarzenia - obiekty X1, X2, X…

- ich percepcje - x', x” itd. - przedstawienie w formie przekazów

- przekazy są wybierane przez A, potem zwykle przeformowane przez C, który przekazuje je do odbiorców B

- B świadomie lub nie dostarcza zwrotne informacje do C

Chanel role - C

• działa zarówno w interesie źródła jak i publiczności

• jego zadaniem jest zbliżenie A i B, bez tego nie mogli by się porozumieć

• instytucja medialna jest też pośrednikiem pomiędzy społeczeństwem (wsłuchują się w „głosy” w społeczeństwie, śledzą wydarzenia) a publicznością

• nie są zazwyczaj źródłem, ale selekcjonerem sprawozdawcą wydarzeń - kryterium selekcji zainteresowania i potrzeby audytorium

Specyfika komunikowania masowego w modelu selekcji:

• jest samo regulującym się procesem, którego cele wyznaczają źródła (instytucje społ., społeczeństwo) oraz odbiorcy

• szczególnie wazne są tu interesy i oczekiwania audytorium - satysfakcja odbiorców jest główną miarą efektywności komunikowania

• pośrednika C możemy nazwać gate-keeperem - też selekcjonuje wiadomości, ale kieruje się wyobrażeniami, co interesuje odbiorców

10. MODEL ANALITYCZNY WG MALETZKIEGO

• jest podsumowaniem ówczesnej wiedzy na temat uwarunkowania procesu komunikowania masowego

• obok zmiennych socjologicznych uwzględnia czynniki psychologiczne: osobowe N i O, ich samoocenę (obraz własny) wzajemne postrzeganie się, przynależność

FUNKCJE KOMUNIKOWANIA MEDIÓW MASOWYCH

1. POJĘCIE FUNKCJI I ZAŁOŻENIA ANALIZY FUNKCJONALNEJ

Funkcja: działanie danego elementu w systemie, do którego ten element należy

Analiza funkcjonalna: jaki jest wpływ mediów na życie społeczne?

jaka jest rola mediów, jak działają na otoczenie, jakie pełnią funkcje?

Funkcje:

• zamierzone i niezamierzone (faktycznie pełnione)

• jawne i ukryte

• eufunkcje - element działa na rzecz modyfikacji i adaptacji całego układu, którego jest częścią - wzmacnia układ

• dysfunkcje - element osłabia zdolność do modyfikacji i adaptacji układu - oslabia układ

Ujęcie funkcji wg Mortona:

1. zawód

2. aktywność jednostki zw., ze statusem społecznym

3. pojęcie stosowane w matematyce

4. procesy życiowe

5. publiczne zebrania, okazje prowadzone w sposób ceremonialny

Zadania - funkcje mediów:

• Informowanie o zdarzeniach, działaniach władz, reakcjach na nie

• Edukowanie - pozwalające na: zrozumienie znaczenia zdarzeń, rozumienie współczesnego świata, znajomość praw, instytucji i mechanizmów

• Tworzenie platformy debaty o ważnych sprawach, przez co formuje się pluralistyczna opinia publiczna, w której jest miejsce na różne poglądy, również mniejszości

• Nadawanie rozgłosu działaniom władz i innym podmiotom życia społecznego, zwłaszcza tym niezgodnym z deklaracjami lub łamiącym prawo

• Umożliwienie prowadzenia perswazji przez podmioty życia społ., szczególnie w celu uzyskania poparcia, kanał dla marketingu politycznego, reklamy politycznej i społecznej

Problemy z realizacją tych zadań

Media nie są neutralnym pośrednikiem - mają własne interesy, działają „po swojemu” - mają własną naturę i język

• Komercjalizacja: uciekanie od tematów „nudnych” i trudnych w sensację, kreowanie „spektakli politycznych”, „gwiazd medialnych”, personalizacja polityki, fragmentacja wypowiedzi,

• Przekształcanie demokracji w mediokrację - budowanie fałszywego obrazu demokracji

• Mieszanie roli recenzenta i aktora sceny politycznej

Efekt: wypaczanie obrazu polityki, kreowanie fałszywych wyobrażeń, polityczny cynizm, apatia polityczna

Funkcje w ujęciu F. Dance'a

• tworzenie więzi społecznych

• funkcja regulacyjna

• samodoskonalenie się człowieka

Funkcje wg R. Aldag'a i T. Stearnsa

• informacyjna

• motywacyjna

• kontrolna

• emotywna

Funkcje wg H. Lasswella /1948/

• Obserwacja otoczenia

• Korelacja reakcji na otoczenie

• Transmisja dziedzictwa (przekaz międzypokoleniowy)

Funkcje i dysfunkcje komunikowania wg P. Lazarsfelda i R. Mortona /1948/

• Funkcja nadawania statusu

• Funkcja wzmacniania norm społecznych

• Narkotyzująca dysfunkcja - następuje uzależnienie od mediów

Dysfunkcja narkotyzująca

• Jest to jeden z negatywnych skutków długofalowego oddziaływania mediów

• Oznacza postępujące uzależnienie odbiorców od środków massmediów

• Ludzie poświęcają mediom coraz więcej czasu i uwagi, poszukując aktualnych informacji w przekonaniu, że w ten sposób pełniej i bardziej uczestniczą w życiu społ.

• To przekonanie jest wzmocnione przez same media

Funkcje wg Ch. Wrighta /1959/

• Funkcja informacyjna

• Funkcja interpretacyjna

• Funkcja socjalizacyjna

• Funkcja rozrywkowa

Typologia funkcji wg I. Tetelowskiej

• Funkcje zamierzone - zgodne z zamiarami nadawcy

• Funkcje nadane - związane z przekazem

• Funkcje pełnione - związane z odbiorcą

Typologia funkcji wg raportu komisji UNESCO

• Informacyjna

• Socjalizacyjna

• Motywacyjna

• Wymiany poglądów

• Edukacyjna

• Kulturalna

• Rozrywkowa

• Integracyjna

Funkcje mediów i komunikowania masowego wg D. McQuaila /1994/

Informacja

• Dostarczanie informacji o zdarzeniach w kraju i na świecie

• Ukazywanie spraw związanych ze sprawowaniem władzy

• Ułatwianie innowacji, adaptacji i postępu

Korelacja

• Wyjaśnianie, interpretowanie i komentowanie znaczenia zdarzeń i informacji;

• Dostarczanie wsparcia uznawanym autorytetom i normom;

• Socjalizowanie;

• Koordynowanie oddzielnych działań;

• Budowanie konsensu;

• Ustalanie priorytetów w społeczeństwie i sygnalizowanie ich statusu

Ciągłość

• Wyrażanie dominującej kultury oraz rozpoznawanie subkultur i nowych tendencji rozwojowych w kulturze;

• Współtworzenie i podtrzymywanie wspólnoty wartości

Rozrywka

• Dostarczanie przyjemności, możliwości odprężenia i oderwania się od rzeczywistości;

• Redukowanie napięć społecznych

Mobilizacja

• Prowadzenie kampanii na rzecz celów społecznych w sferze polityki, wojny, rozwoju ekonomicznego, pracy, a niekiedy także religii.

SKUTKI KOMUNIKOWANIA I ODDZIAŁYWANIA MEDIÓW MASOWYCH

1. ODDZIAŁYWANIE MEDIÓW

Oddziaływanie i efekty mediów

Co media robią z ludźmi? Jaki „ślad” odciskają na psychice? Co media mogą?

Współczesny obywatel nowoczesnego społeczeństwa:

• spędza przed telewizorem ok. 3,5 godziny dziennie

• odbiór mediów jest trzecią pozycją w dobowym rozkładzie zajęć

• 95% wiadomości otrzymuje z mediów

Spory o siłę oddziaływania mediów

I. Wszechmocne media

Początki zainteresowania mediami:

• propaganda nazistowska i stalinowska, w USA kult gwiazd kina, reklama

• w nauce: behawioryzm, freudyzm, psychologia tłumów, społeczeństwo masowe (industrialne)

• poglądy te opierały się bardziej na spekulacjach niż badaniach

Media są:

• wszechpotężne, dają ogromną władzę właścicielom i tym, którzy umieją się nimi posługiwać

• są mityczną potęgą, której nie można się oprzeć.

• kształtują poglądy, wpływają na zachowania, podtrzymują stereotypy, przyczyniają się do wzrostu przestępczości, wzmagają agresję (młodzież)

II. Zanegowanie (demitologizacja) wpływu mediów

Rozwój badań (l.40. i 50.) pokazał, że media nie są decydującym czynnikiem wpływającym na opinie i zachowania odbiorców.

Media nie są więc tak wszechpotężne, a ich wpływ nie jest tak wielki, jak się powszechnie sądzi. Joseph Klapper, The Effects of Mass Communication,1960,

Teoria efektów minimalnych:

• na poglądy i zachowania ludzi ma wpływ szereg czynników, media są jedynie jednym z nich,

• ich wpływ nie jest bezpośredni, najczęściej co najwyżej wspomagający

• oddziaływanie mediów jest filtrowane przez układ więzi społecznych

• efekty: utrwalanie status quo, a nie stymulowanie zmian

III. Ponowne odkrycie potęgi mediów (lata 70.)

Zarzuty do Klappera: jego wnioski dotyczą efektów krótkofalowych i bezpośrednich (np. wybory), a co z długofalowymi i pośrednimi?

Zaczęto badać wpływ mediów nie tylko na jednostki, ale na:

• wiedzę społeczną,

• sposób myślenia,

• działalność instytucji,

• opinię publiczną,

• zmiany wzorców kultury, postęp cywilizacyjny (Mc.Luhan)

Powrócono do teorii potężnych mediów (zwłaszcza w odniesieniu do efektów długofalowych)

IV. Negocjowany wpływ mediów

Ponownie zainteresowanie się odbiorcą:

• media nie mają nieograniczonej władzy nad odbiorcami, choć mogą mieć duży wpływ (media nie są wszechpotężne, choć są ważne i istotne)

• wpływają na odbiorców tylko w takim stopniu i zakresie, w jakim odbiorcy poddają się (lub nie poddają) tym wpływom

• są silne media, ale i silni, aktywni odbiorcy

• między mediami (przekazami) a odbiorcami toczą się negocjacje: przekazy usiłują coś narzucić (wizję, poglądy, ideologie), a odbiorcy dostosowują to do siebie (swoich potrzeb, możliwości, sytuacji życiowej): „wystawiają się” na przekazy, albo „zamykają się” przed nimi

Co media mogą i czym są:

• są głównym (czasem jedynym) źródłem wiedzy o świecie i rozrywki

• nie mogą: dowolnie wpływać na świadomość, czy powodować zmianę poglądów, ale mogą kształtować potrzeby, oswajać z inną wizją świata

• muszą dawać ludziom to, co ci lubią i potrzebują, ale jednocześnie mogą przemycać inne wartości i treści (np. w interesie mocodawców)

• mogą pozyskiwać sympatię odbiorców uzyskując tym samym duży wpływ na ich życie (duchowe i społeczne)

• efekty działalności mediów są: krótkotrwałe i długotrwałe, bezpośrednie i pośrednie.

Typologia wg prof. Mrozowskiego oddziaływania massmediów:

1. płaszczyzna poznawcza

• uważa, że media definiują i konstruują znaczenie, media są pierwszym źródłem informacji

• teoria luki informacyjnej - stopień poinformowania, ludzie z lepszym wykształceniem łatwiej przyswajają informacje, ludzie o wyższym statusie ekonomiczno - społecznym mają łatwiejszy dostęp do informacji, posiadają umiejętność trafnej selekcji informacji.

W miarę zwiększania się zalewu informacji, zwiększa się między warstwami społeczeństwa dysproporcja zasobów wiedzy ważnej dla funkcjonowania.

Ci o wyższym statusie społecznym szybciej i efektywniej przyswajają tę wiedzę więc ta luka stale się powiększa.

• Teoria agenda-setting - ustalanie porządku spraw

Media nie mają wpływu na to, jak ludzie myślą (na ich poglądy), ale mają wpływ na to o czym myślą. Mogą skupiać uwagę lub ją odwracać i tym samym ustalać hierarchię ważności spraw i wydarzeń.

• Teoria agenda-building - media są ważnym, ale jednym z wielu źródeł dostarczających tematy zainteresowania np. kontakty interpersonalne, instytucje

1. płaszczyzna emocjonalna

• desensytyzacja- znieczulenie albo odwrażliwienie na przemoc i agresję. Im więcej przykładamy uwagi do wydarzeń tym bardziej się znieczulamy

• wywoływanie stanów lękowych- syndrom złych wiadomości

• poczucie wyobcowania

- wyobcowanie jest spowodowane przez napływ informacji nieuporządkowanej, niezorganizowanej mozaiki świata. Prowadzi to do niezrozumienia świata, przez co się izolujemy, poczucie bezsilności, brak wpływu na bieg wydarzeń, określenie „nowego ładu”

Zależy od naszego kontaktu z mediami. Emocje nie powstają szybko, skutki są związane z kwestią intensywności i czasem.

1. płaszczyzna behawioralna - wpływ mediów polegający na aktywizacji, czyli podjeciu przez media pewnych działalności, aktywności i dezaktywności czyli ich zaniechania np. reklama

2. PERSWAZJA I JEJ RODZAJE

Perswazja (łac. persuasio) - sztuka przekonywania kogoś do własnych racji. Różni się od manipulacji tym, że przekonanie danej osoby do czegoś nie zaszkodzi jej w późniejszym czasie.

W działaniu perswazyjnym wykorzystuje się trzy techniki oddziaływania na odbiorcę: apelowanie o zajęcie określonego stanowiska i podjęcie określonego działania; sugerowanie pożądanych interpretacji i ocen; racjonalne uzasadnianie słuszności prezentowanych poglądów.

Perswazja to także jedna z metod negocjacji, pozwalająca dojść do konsensusu, czyli porozumienia. Poprzez wspólne przeanalizowanie zaistniałego konfliktu, czy to w relacjach partnerskich, czy już na wyższych szczeblach, jest szansą na rozwikłanie konfliktu na korzyść obu stron. Jest niezbędnym czynnikiem łagodzącym spory i nie powinna wywoływać negatywnych skojarzeń, w przeciwieństwie do manipulacji. Kiedy jednak może zaszkodzić jednej ze stron wtedy właściwym określeniem będzie manipulacja.

Celem jest zmiana postaw:

• konwersja postawy - zmiana postawy

• wzmocnienie lub osłabienie postawy

• wykształcenie nowej postawy

Rodzaje:

• perswazja przekonywująca

• perswazja nakłaniająca

• perswazja pobudzająca - najmniej etyczna, cel to narzucenie odbiorcy postaw i zachowań, stosuje się nieuczciwe sposoby przekonywania np. stosowanie statystyk potwierdzających naszą tezę, podawanie informacji nieprawdziwych

3. TEORIE WYJAŚNIAJĄCE EFEKTY ODDZIAŁYWANIA MEDIÓW

teorie psychologiczne

W obrębie tych teorii wygłoszono różne opinie:

• środki masowego przekazu w sposób automatyczny wywołują z góry
  zamierzone reakcje odbiorców. Jest to tzw. teoria uwarunkowania, która
  odnosi się głównie do oddziaływań propagandowych, w których lansowane
  treści zostają skojarzone z określonymi stanami uczuciowymi jednostki (nie­
  nawiść, lęk, sympatia), nabierając w ten sposób wzbogaconej efektywności.

• odbiorca unika informacji sprzecznych z jego wiedzą i oczekiwaniami
  (teoria dysonansu poznawczego).

Dysonans poznawczy- poczucie silnego dyskomfortu lub dysonansu psychicznego, owodowane informacją, która jest sprzeczna z wyznawanymi poglądami

• istnieje koherencja postaw odbiorcy względem nadawcy treści prze­
  kazu (teoria przystosowania).

• istnieje zbieżność poglądów osoby z tym, co myślą o danym problemie
  inni.

teorie socjologiczne

Opierają się one na założeniu, że sposób reagowania na przekazy oraz efekty reagowania (w sferze ludzkich postaw, zachowań i ocen) uwarunko­wane są czynnikami społecznymi i demograficznymi. Ludzie o podobnej cha­rakterystyce społecznej reagują w zbliżony sposób na przekazy; zmiana czyn­ników społecznych i demograficznych wywołuje zmianę sposobu korzystania z przekazów. Silny wpływ na interpretację treści przekazywanych przez mass media mają grupy pierwotne (rodzina, grupy rówieśnicze), a w szerszych układach społecznych — przywódcy opinii. Ponieważ człowiek należy do wielu grup, każda z nich wywiera pewien wpływ na recepcję przekazów. W społeczeństwie pluralistycznym szczególnego znaczenia nabiera zdolność jednostki do samodzielnego, krytycznego i odpowiedzialnego dokonywania wyborów.

teorie agresji - media a agresja

Media wzmacniają lub wywołują agresję: społeczne uczenie się agresji, Częste oglądanie scen przemocy w telewizji:

- uczy agresywnych zachowań

• osłabia hamulce powstrzymujące agresję, bo ona pomaga w życiu

- zmienia kwalifikacje moralną

• znieczula i przyzwyczaja do przemocy,

Media przyzwyczajają odbiorców do agresji i znieczulają ich na ból i cierpienie ofiar, co zwiększa obojętność wobec przemocy i ułatwia jej stosowanie : desensytyzacja - uczenie agresji.

Teoria katharsis (oczyszczenia) - redukcja agresji, rozładowanie

teoria kultywacji

Kultywowanie głównego nurtu kultury (mainstreaming)

Teoria kultywacji George'a Gerbnera.

Oglądanie telewizji sprzyja umacnianiu (kultywowaniu) przekonania, że świat rzeczywisty jest taki, jak w telewizji (stereotypowy i zniekształcony).

Świat przedstawiony staje się bardziej realny, niż ten rzeczywisty.

Oglądanie telewizji stało się rytuałem; odbiorcy są mało krytyczni.

DOKTRYNY KOMUNIKOWANIA

Doktryny komunikowania - zbiór poglądów określających status instytucji nadawczych, a także wyznaczających cele i zadania dla tych celów.

Typologia doktryn wg Siebersa, Schramma i Petersona

1. autorytarna

2. liberalna

3. społecznej odpowiedzialności

4. komunistyczna

5. ??? totalitarna - totalitaryzm ingeruje w życie społeczne, prywatne człowieka, szersza kontrola niż w autorytalizmie - niektórzy uważają, że powinna być dodana

Typologia doktryn wg Mrozowskiego

Dwa kryteria: - zakres kontroli nad mediami

- własności

• Rozwój prasy - powstanie cenzury administracyjnej - kontrola publikacji prasy, przed drukiem i rozpowszechnieniem

• Cenzura polityczna

• Formy kontroli ekonomicznej nad prasą (wszelkie podatki, stemple itd.); system kaucji przed rozpoczęciem wydawania gazety

• Kontrola sądowa

doktryna autorytarna

Systemy feudalne i totalitarne: faszystowskie i komunistyczne

Założenia:

• przekonanie o słabości i ułomności natury ludzkiej. Jednostka musi funkcjonować w zbiorowości zorganizowanej i kontrolowanej przez państwo;

• prymat państwa nad jednostką;

• siłą państwa jest mądrość i siła władcy/przywódcy, który ma prawo do sprawowania władzy z powodu: łaski Boga, więzów krwi, charyzmatycznej osobowości, szczególnych przymiotów;

• władca rządzi niepodzielnie przy pomocy grupy zaufanych wybranych osób i rozbudowanego aparatu państwowego

Rola mediów:

• Media mają działać na rzecz umacniania władzy przywódcy i państwa

• Kontrola państwa nad mediami przez:

• koncesjonowanie nadawców

• cenzurę prewencyjną

• represje prawne - ustawodawstwo, system kar

doktryna liberalna

Myśl oświeceniowa: John Milton, Thomas Jefferson, J.S.Mill, John Locke

• prymat jednostki nad państwem;

• racjonalność natury ludzkiej, zdolność do racjonalnych wyborów;

• obowiązkiem państwa jest ochrona interesów jednostki: swobód politycznych i ekonomicznych; nie ingerować w życie prywatne, społeczne i ekonomiczne (laissez faire);

• do racjonalnych działań niezbędny jest wolny rynek idei

Rola mediów:

• tworzenie wolnego rynku idei

• kontrola władzy i nagłaśnianie patologii - „watchdog demokracji”

• media są „czwartą władzą”, w imieniu obywateli kontrolują system

• muszą być wolne (szczególnie od nacisków państwa), jedyne ograniczenia to ochrona prywatności, reputacji, porządku publicznego i bezpieczeństwa państwa;

1791 USA Pierwsza Poprawka, konstytucyjna gwarancja wolności prasy

doktryna społecznej odpowiedzialności

Rozczarowanie doktryną liberalną: co prawda zapobiega złu (zniewoleniu obywateli przez system), ale nie czyni dobra. Pojawiły się problemy:

• media stały się lukratywnym biznesem i jednocześnie potężnym narzędziem wpływ na społeczeństwo (propaganda)

• media źle wykorzystują pozycję jaką zdobyły: kierują się swoimi interesami (właścicieli i reklamodawców), komercjalizują się, skupiają się na skandalach i rozrywce, a nie na ważnych sprawach społecznych

• doświadczenia historyczne (II wojna) i nauka podważyły tezą o racjonalności ludzi: są oni podatni na propagandę i manipulacje

Raport Komisji do Spraw Wolności Prasy - Komisji Hatchinsa - 1947 rok

• każdemu prawu musi odpowiadać obowiązek: wolność prasy musi być związana z odpowiedzialnością wobec społeczeństwa

• media muszą być wolne i niezależne, ale uznać się powinny za instytucje zaufania publicznego o określonych obowiązkach wobec społeczeństwa

• wypełnianie tych obowiązków powinno być uznane za powinność moralną, a także zabezpieczone prawnie;

Zadania mediów:

• rzetelne informowanie o wydarzeniach w kontekście nadającym znaczenie,

• forum do wymiany poglądów, komentarzy i krytyki;

• ukazywanie reprezentatywnego obrazu społeczeństwa;

• troska o prezentowanie i wyjaśnianie celów i wartości społecznych;

Rola mediów w demokratycznym systemie społecznym:

• Troska o to, aby odbiorcy otrzymali informacje i wiedzę niezbędną do kierowania państwem i własnym życiem

• Ożywianie sfery publicznej i działanie na rzecz budowy społeczeństwa obywatelskiego.

• Pełnienie roli niezależnego pośrednika między władzą a społeczeństwem, który ma poczucie społecznej odpowiedzialności

Niezależność i wolność oznacza, że to nadawcy muszą wziąć na siebie odpowiedzialność za działania mediów i wypełnianie obowiązków, czyli:

• Chronić swoją niezależność od nacisków świata polityki i biznesu

• Poddać się samoregulacji: kodeksy etyczne i organizacje zawodowe

doktryna komunikowania uczestniczącego

- kolejna odmiana liberalnej

- również JEDNOSTKA

- krytyka, nie tylko mediów prywatnych, ale także publicznych (biurokratyzacja, centralizacja)

- postulowano demokratyzację komunikowania:

• Komunikowanie pionowe (władza - społeczeństwo), zastąpione poziomym ( w obrębie społeczeństwa)

• Tworzenie regionalnych agencji informacyjnych

• Zaangażowane dziennikarstwo, realizujące założenia państwa

doktryna leninowskiej teorii prasy

Leninowska koncepcja prasy

• prymat państwa nad jednostką;

• „państwo sprawiedliwości społecznej”

• siłą państwa jest mądrość i siła partii - jej kierownictwa

Rola mediów:

• media są narzędziem władzy - instrumentalizm. Ich zadaniem jest oddziaływać na społeczeństwo, umacniać system i budować poparcie dla władz, kształtować świadomość i postawy zgodne z ideologią

„kolektywny propagandysta, agitator, organizator”

• zasada państwowości mediów, centralne planowanie zamiast gry rynkowej. Zamiast rywalizacji - współdziałanie

• kontrola państwa/partii nad mediami

doktryna mediów na rzecz rozwoju ?

WSPÓŁCZESNE ORIENTACJE I KIERUNKI BADAŃ NAD KOMUNIKOWANIEM

1. BADANIA NAD KOMUNIKOWANIEM - RYS HISTORYCZNY

Pierwsze prace i instytucje

• 1695 Kaspar von Stieler - pierwsza refleksja prasoznawcza

• 1884 Karl Bucher - cykl wykładów na Uniwersytecie w Bazylei na temat prawa, historii, socjologii prasy

• 1912 - pierwsza szkoła dziennikarska na Uniwersytecie w Missouri - J. Pulitzer- zwolennik i fundator szkolnictwa

• 1916 - instytut wiedzy o prasie w Lipsku

Prekursorzy badań nad prasą w socjologii - początek XX w.

• Zainteresowanie prasą było związane z badaniami społeczeństwa masowego

• Gabriel Tarde - rozróżnienie pomiędzy publicznością (jest wytworem społeczeństwa masowego), a tłumem „OPINIA I TŁUM”, podobna problematyka - Gustaw Le Bon „PSYCHOLOGIA TŁUMU”

• Max Weber - program nowej dyscypliny - socjologii czasopiśmiennictwa

• Charlesa H. Cooley - analiza społecznych procesów komunikacyjnych , ich roli w kształtowaniu świadomości, wprowadził termin komunikowanie

Okres międzywojenny - USA centrum badań

• Studia nad propagandą - H. Lasswell - metody i techniki propagandowe

• Instytucjonalizacja badań nad propagandą - 1937 Institute for Propaganda Analisis

• P. Lazarsfelda - Biuro Badań radiowych (potem Biuro Społecznych Badań Stosowanych - badania audytorium

• 1936 - powstaje Instytut Gallusa - badania opinii publicznej

• C. Holland - „Grupa z Yale” psychologiczne mechanizmy wpływu mediów na postawy

Lata 30. i 40. XX w. - dominacja USA

• Interdyscyplinarny charakter nauki o komunikowaniu

• Dominują podejścia:

- politologiczne - H. Lasswell (Communication of Ideas)

- małych grup - K. Lewin (koncepcja gate-keepera)

- sondażowe - P. Lazarsfeld ( People's Choice, Personal Influence)

- eksperymentalne - C. Hovland (Communication and Persuasion)

Po II wojnie światowej - kierunki badań określiła formuła Lasswella

Kto mówi - analiza komunikatora

Co mówi - analiza zawartości przekazu ( B. Berelson Kontent Analisis in Communication Research)

Za pomocą jakiego środka - analiza kanału komunikowania poszczególnych kanałów

Do kogo - badania odbiorców

Z jakim skutkiem - badanie efektów

Współczesne badania nad komunikowaniem

• Różnorodność podejść i orientacji badawczych

• W latach 60. ukształtowały się ostatecznie dwa podejścia: szkoła empiryczna (funkcjonalizm) i szkoła krytyczna ( determinizm polityczno - ekonomiczny)

• Inne ważne teorie: determinizm technologiczny, hipoteza spirali milczenia

Funkcjonalizm

• Narodził się w USA, gdzie przez wiele lat utrzymywał dominującą pozycje

• Założenia opracował R. Morton

• Koncentruje się na wyjaśnianiu zależności między komunikowaniem masowym a otoczeniem społecznym

• Społeczeństwo jest określane jako spójna i sprawnie działająca struktura, składająca się z wielu podsystemów - jeden z największych to podsystem mediów masowych

• Proces komunikowania masowego - transmisja przekazów do wielu rozproszonych, zróżnicowanych i anonimowych odbiorców

• Funkcjonalizm interesuje się:

- charakterystyką wspólnych powiązań, działań, uwarunkowań

- poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie o wspólne relacje między mediami a społeczeństwem

- zakresem, intensywnością i siłą oddziaływania mediów, ich funkcjami wobec jednostki i społeczeństwa

• Techniki empiryczne: badania opinii publicznej, sondaże, ankiety, wywiady, badania statystyczne

• Funkcjonalizm to głównie badania z zakresu socjologii i psychologii komunikowania - większość teorii i hipotez dotyczących skuteczności oddziaływania mediów:

Teoria użytkowania i korzyści, dysfunkcja narkotyzująca, hipoteza spirali milczenia,

Teoria komunikowania jako interakcji tzw. Szkoła Palo Alto - studia nad komunikowaniem interpersonalnym, Teoria komunikowania niewerbalnego - „mowa ciała”, Proksemika w ramach orientacji antropologicznej - m. in. Edward Hall

• E. Goffman - The Presentation of Self in Everyday Life, (Człowiek w teatrze codziennego życia)

• Proces komunikowania = przedstawienie dramaturgiczne, uczestnicy komunikowania= aktorzy, którzy w obecności innych, w sposób świadomy lub nie, odgrywają rolę, chcąc osiągnąć „dramaturgiczny efekt”

• Człowiek poprzez wygląd (wiek, płeć, akcent, ubiór, wyraz twarzy itp.) informują świat zewnętrzny o atrybutach tj. pozycja społeczna, zawód, dochody, sposób spędzania wolnego czasu itp.)

FUNKCJONALIZM - TEORIA KULTYWACJI G. GERBNERA

• Koncentrował się na badaniu wpływu TV - wielość kanałów ale oferta homogeniczna

• Odbiór programów - bierny, powierzchowny, mało krytyczny i mało selektywny

• Dotyczy to zwłaszcza grupy odbiorców nazywanych heavy viewers

• Istota działania TV- kultywacja - tworzenie i upowszechnianie uproszczonej, schematycznej i stereotypowej wizji rzeczywistości - mainstreaming , dotyczy to wszystkich sfer życia

• Obraz świata w TV jest udramatyzowany, zgodnie z zasadą, że „dobra wiadomość nie jest wiadomością”

• W efekcie heavy viewers postrzegają świat zewnętrzny nie tylko stereotypowo i schematycznie, ale także jako pełen zła i przemocy - to może rodzić poczucie zagrożenia i prowadzić do izolacji społecznej

• Badania - rozbieżności jakie powstają między światem rzeczywistym, a światem TV

SZKOŁA KRYTYCZNA

• Początek dała jej tzw. Szkoła Frankfurcka - grupa uczonych niemieckich współpracujących od lat 20/30 w Instytucie Badań Socjologicznych we Frankfurcie nad Menem - M. Horkheimer, T. W Adorno, E. Fromm, H. Marcuse

• J. Habermas - przedstawiciel drugiego pokolenia Szkoły Frankfurckiej

• Teoria krytyczna jest mocno osadzona w tradycji heglowsko - marksistowskiej

TEORIA „PRZEMYSŁU KULTURALNEGO” - ADORNO I HORKHEIMER

• Przemysł kulturalny - produkty kultury tj. filmy, programy radiowe i magazyny, gazety stały się wytworem instytucji, posiadających taką samą strukturę organizacyjna i tak samo zarządzanych jak każda inna fabryka zajmująca się produkcją artykułów konsumpcyjnych

• Kultura masowa stała się zatem dziełem przemysłu kulturalnego, w którym mamy do czynienia z seryjną produkcją, standaryzacją i podziałem pracy =>degradacja roli kultury

DETERMINIZM POLITYCZNO - EKONOMICZNY

• Wywodzi się ze szkoły krytycznej, która definiuje i analizuje procesy społeczne przez pryzmat konfliktu społecznego, koncentruje się na przyczynach podziałów, źródłach opozycji i nierówności w społeczeństwie

• Zasadnicze znaczenie w analizie mediów mają czynniki ekonomiczne - struktura własności i działanie mediów

• Media są częścią systemu ekonomicznego, poprzez który są powiązane z polityką

• Teoria zwraca uwagę koncentracje środków komunikowania masowego w rękach kilku wielkich korporacji = koncentracja władzy w świecie mediów

• Negatywne konsekwencje: ograniczenie różnorodności treści, marginalizacja poglądów alternatywnych i opozycyjnych, podporządkowanie interesu publicznego w komunikowaniu masowym interesom prywatnym

• D, Smyth - teza o „utowarowieniu publiczności”, TV jest producentem publiczności kupującej reklamy

• H. Schiller - Teoria imperializmu kulturalnego - analiza nakładania się kompleksu militarno - przemysłowego i przemysłu komunikacyjnego; problem inwazji lub dominacji kultury Zachodu

• Cultural Studies - Uniwersytet w Birmingham - m.in. S. Hall: znaczenie i rola kultury masowej w doświadczeniu kulturalnym całego społeczeństwa

DETERMINIZM TECHNOLOGICZNY

• Technologia ma decydujący wpływ na organizacje społeczeństwa i sposób postrzegania rzeczywistości; charakter kultury zależy od dominującej technologii przekazywania informacji

• Poszukuje odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób media, a szczególnie forma (a nie treść) przekazu wpływa na rozwój cywilizacji

• Szkoła Toroncka - H. Innis, M. McLuhan, D. De Kerckhove

HAROLD INNIS

• Cechy każdej cywilizacji ludzkiej określone są przez dominującą technologię komunikowania

• Każdy ze sposobów komunikowania miał swoją specyfikę ( bias - inklinacja), zbudowaną z dwóch pojęć: władzy czasu i władzy przestrzeni

• Spośród dwóch analizowanych przez Innisa najważniejszych sposobów komunikowania się: mowy i pisma, pierwszy symbolizuje władzę czasu, drugi przestrzeni

• Każdy z nich determinuje odmienne formy organizacji społeczeństwa

• Kultura oralna - tworzy statyczne, zamknięte struktury, oparte na tradycyjnej formie władzy (gł. religijnej) i niezmiennym porządku rzeczy, cechuje ją dbałość o historię, pamięć i tradycję

• Kultura słowa pisanego - prowadzi do ekspansji i kontroli terytorium, podlega dynamicznym przemianom, zmierza do panowania nad światem materialnym

MARSHALL McLUHAN

• Media - podstawowe kryterium przy wyznaczaniu kolejnych etapów rozwoju cywilizacji ludzkiej

• Oralna - tworzona przez mowę

• Epoka piśmiennictwa - przez różne rodzaje pisma

• Era typografii - Galaktyka Gutenberga - przez druk

• Era elektroniczna - cywilizacja Marconiego - przez telegraf, radio, TV = środki komunikowania oparte na elektryczności

• Każdy z tych środków przekazu narzucał odmienny sposób myślenia i odczuwania rzeczywistości

• Alfabet i druk - „linearność” myślenia, logiczność i racjonalność, sprzyjał specjalizacji i fragmentacji życia

• Dzięki elektryczności, TV i automatyzacji - powrót do myslenia całościowego i wielowymiarowego postrzegania rzeczywistości (tj. w cywilizacji oralnej)

• Media = przedłużenie zmysłów i organów człowieka: druk - przedłużenie wzroku, radio - słuchu, elektryczność - całego systemu nerwowego, koło - nóg, makijaż, strój - skóry

• Teza: środek komunikowania sam jest komunikatem - „ The medium is The message” - nie ważne co, ale jak powiedziane, liczy się forma

• Podział mediów na gorące i zimne - kryterium, stopień zaangażowania zmysłów w odczytywanie znaczenia - niejasny, kontrowersyjny

• Media gorące - druk, radio - angażują jeden zmysł, ale w stopniu wysokim, tak by nie umknęła żadna informacja => ostra percepcja przekazu, nasycona wyrazistą i szczegółową informacją; niewymagająca od odbiorcy zaangażowania uczestnictwa

• Media zimne - TV - angażują więcej zmysłów, ale dostarczają informacji nieprecyzyjnych, niekompletnych, powierzchownych => wymagają zaangażowania odbiorcy, uzupełnienia treści, pobudzają wyobraźnię, zapewniają aktywne współuczestnictwo

• Globalna wioska - metaforyczne określenie naszej planety, świat od czasu pojawienia się telegrafu i elektryczności ulegał stopniowej kompresji, a wraz z upowszechnieniem się radia, a zwołasz TV został zredukowany do wymiarów wioski, gdzie czas i przestrzeń straciły na znaczeniu

• Świat staje się nową jakością, następuje powrót do kultury mówionej, a współczesna cywilizacja funkcjonuje na wzór wspólnoty plemiennej, „wioskowej”, demokratycznej i przyjaznej człowiekowi - wszyscy w tym samym czasie mają dostęp do tych samych lub podobnych informacji

• M. McLuhan:

- The Mechanical Bride

- The Gutenberg Galaxy

- Understending Media

- The Global Village

• Derrik de Kerckhove - badania nad komputeryzacją i cyfryzacją oraz nowymi możliwościami tworzonymi przez te technologie „ Powłoka kultury”

• N. Postmann - badacz amerykański „Technopol - triumf techniki nad kulturą”, „Zabawić się na śmierć”

HIPOTEZA „SPIRALI MILCZENIA” - ELISABETH NOELLE - NEUMANN

• Problem kształtowania opinii publicznej

• Założyła pierwszy niemiecki instytut badania opinii publicznej w Allensbach w 1947

• Większość ludzi odczuwając lęk przed izolacją, wyraża opinie zgodne z tymi, które uznają za opinie większości

• Jednostki uważające, że ich opinia jest opinią mniejszości, usiłują ukryć swoje rzeczywiste poglądy, lub zmieniają je na opinie uważane za opinię większości - taki stan powoduje nakręcanie spirali milczenia

• w procesie tym ważną role odgrywają media masowe - prezentują opinie większości i nagłaśniają ją, w ten sposób opinia uważana za dominującą staje się jeszcze bardziej widoczna powszechnie znana

• osoby, których poglądy odbiegają od dominujących opinii zamykają się jeszcze bardziej w swoim milczeniu i nie wyrażają swoich opinii na zewnątrz; jednostka dostrzega, że jej opinie nie są prezentowane w mediach => opuszcza sferę publiczną

• media nie wpływają wprost na opinie publiczną, robią to w ukryciu

KONIEC!!!!!!!!! :::

Huurrrrrrrrrraaaaaaaaaaaaa

Natalia K

ODBIORCA

PRZEKAZ

NADAWCA

Treści

masowej propagandy

Propagandysta

Odbiorcy

Z jakim skutkiem?

Analiza efektów

Do kogo?

Analiza

odbiorcy

Jakim

Medium?

Analiza

kanału

Co?

Analiza

treści

Kto?

Analiza

nadawcy

---