CZĘŚĆ IV - POSTĘPOWANIE POLICJANTA NA MIEJSCU PRZESTĘPSTWA KRYMINALNEGO

ROZDZIAŁ I - KRADZIEŻE

1. Pojęcie kradzieży i kradzieży z włamaniem.

Do najczęściej popełnianych przestępstw kryminalnych, tradycyjnie zwanych przestępstwami przeciwko mieniu, należą kradzieże.

KRADZIEŻ - jest to zabór cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia; art. 278 kk,
art. 119 kw.

KRADZIEŻ Z WŁAMANIEM - polega na zaborze cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia po uprzednim usunięciu zabezpieczenia pomieszczenia, w którym kradziona rzecz się znajduje; art. 279 kk.

Zabezpieczenie może stanowić konstrukcja pomieszczenia zamkniętego lub specjalne zamknięcie tego pomieszczenia (np. kraty, zamki).

Odpowiedzialność sprawcy za kradzież z włamaniem jest surowsza, bowiem w jego działaniu znajduje się większe nasilenie złej woli i więcej zuchwałości niż w zwykłej kradzieży, ponadto kradzież z włamaniem łączy się z dodatkowym uszkodzeniem jakiegoś mienia. To wszystko decyduje, że kradzież z włamaniem jest przestępstwem kwalifikowanym w stosunku do kradzieży zwykłej.

Podział kradzieży

W taktyce kryminalistycznej najpowszechniejszym kryterium podziału kradzieży jest kryterium miejsca, w którym dokonano zaboru mienia.

Innym kryterium podziału jest sposób działania sprawcy:

• zwykłe,

• z włamaniem,

• rozbójnicze.

2. Charakterystyka sprawców kradzieży, kradzieży z włamaniem.

Wśród sprawców kradzieży i kradzieży z włamaniem wyróżnić możemy dwie grupy:

1. sprawcy nieletni.

Każdy dorosły złodziej zaczynał kraść w młodym wieku. Zazwyczaj rozpoczynał od drobnych kradzieży w domu, po których następowały kradzieże w szkołach. Kolejnym etapem było łączenie się w grupy z kolegami, którzy mieli podobne skłonności. Specjalnością nieletnich sprawców jest między innymi wyrywanie kobietom torebek z rąk, okradanie nietrzeźwych i osób starszych. W ostatnim okresie coraz więcej jest nieletnich gangów złodziejskich, specjalizujących się np. w kradzieżach rowerów.

2. sprawcy dorośli:

• okolicznościowi, którzy popełnili przestępstwo, ulegając chwilowej pokusie; do grupy tej zaliczyć możemy np.: tzw. „złodziei domowych" (członkowie rodziny lub „przyjaciele domu"), kleptomani, czyli osoby, które mają chorobliwy pociąg do przywłaszczania sobie cudzych rzeczy;

• doświadczeni recydywiści czyli przestępcy dokonujący starannie zaplanowanych kradzieży mieszkaniowych, kieszonkowych i innych, z reguły działający w grupach kilkuosobowych, często mający kontakty z paserami, dysponujący szybkimi pojazdami i sprawnie pozbywający się łupu.

Sprawcy kradzieży to (wg statystyk):

• w 95% mężczyźni,

• większość z nich mieszka w pobliżu miejsca popełnienia przestępstwa ale też pewna część to przestępcy wędrowni,

• większość nie posiada kwalifikacji zawodowych,

• wielu sprawców to nieletni (ok. 80%) choć recydywiści też mają udział w tego rodzaju przestępstwach (ok. l8%),

• motywy: chęć zysku,

• w przypadku włamań upozorowanych sprawca jest najczęściej osobą odpowiedzialną materialnie („pokrzywdzony").

Co do sprawców kradzieży z włamaniem należy podkreślić, że technika działania sprawców w większości czynów jest nieskomplikowana, a stopień przygotowania do przestępstwa - zróżnicowany w zależności od wieku i doświadczenia sprawców. U starszych technika działania jest bardziej precyzyjna, dobór obiektów - bardziej przemyślany. Cechuje ich też staranniejsze przygotowanie, dobór narzędzi, kryjówek, przygotowanie alibi. Nieletni najczęściej popełniają przestępstwa bez przygotowania, przypadek decyduje o obiekcie i sposobie działania. Wybierają obiekty słabo zabezpieczone, a kradzież często połączona jest z dewastacją pomieszczeń.

Podsumowując, należy zaznaczyć, że sposoby działania sprawców kradzieży ulegają częstym zmianom. Głównie zależy to od okoliczności, w jakich przyjdzie im działać. Zaakcentowania wymaga również uniwersalność dzisiejszego złodzieja, tendencje do stosowania metod prostych, nawet prymitywnych, zanik specjalizacji, obniżenie się przeciętnej wieku, częste działanie pod wpływem alkoholu.

Znajomość charakterystyki sprawców poszczególnych rodzajów kradzieży to niezbędny warunek prawidłowego typowania podejrzanych w przypadku zaistnienia takiego przestępstwa na terenie własnej jednostki.

3. Sposoby dokonywania kradzieży, kradzieży z włamaniem.

1. KRADZIEŻE ZWYKŁE:

1. kradzieże mieszkaniowe:

1. okoliczności sprzyjające:

• brak właściwego zabezpieczenia mienia,

• nieobecność dorosłych domowników,

• nieuwaga i niefrasobliwość pokrzywdzonych,

• nadmierne zaufanie do przygodnie poznanych osób,

• brak wiedzy dotyczącej sposobów dokonywania przestępstw;

1. sposoby dokonywania kradzieży mieszkaniowych.

Do ważnych elementów działania złodzieja mieszkaniowego zaliczany jest sposób dostania się do mieszkania. Na tej podstawie można wyróżnić trzy sposoby działania:






• używając podstępu, posługując się legendą - są to sprawcy najgroźniejsi, gdyż planują dokonanie przestępstwa, przeprowadzają wywiad, żerują na naiwności dzieci, zaufaniu obywateli do państwa, różnych instytucji i organizacji; najczęściej używane legendy to:

• podawanie się za pomoc domową poszukującą zatrudnienia,

• dostanie się do mieszkania pod pozorem wynajęcia lokalu, pokoju,

• podawanie się za rzemieślnika wykonującego usługę, urzędnika, przedstawiciela organizacji świeckiej lub religijnej,

• proponowanie wróżby,

• podawanie się za krewnych lub współpracowników rodziców (tzw. kradzież na „wujka" stosowana wobec dzieci).

• wchodząc do mieszkań legalnie, np. przy okazji wykonywania określonych prac (pielęgniarki, inkasenci) lub mając zaproszenie właścicieli (prostytutki, przygodnie poznane osoby). Osoby takie podejmują zwykle decyzję o dokonaniu przestępstwa już na miejscu - skuszeni łatwością dokonania zaboru cudzej rzeczy ruchomej (członkowie rodzin, znajomi).

• korzystając ze sprzyjających okoliczności (otwarte drzwi i okna, roztargnienie, stan nietrzeźwości lub sen właściciela mienia). Nieletni dostają się do wnętrza przez piwnice, strychy, lufciki. Działają wtedy szybko, bez rozpoznania, zwykle jednoosobowo.

2. kradzieże sklepowe:

Tego rodzaju kradzieże zdarzają się najczęściej w sklepach samoobsługowych, supermarketach, na bazarach itp.

1. okoliczności sprzyjające:

• duża ilość sklepów samoobsługowych,

• brak technicznych środków obserwacji klientów,

• łatwy dostęp do towarów,

• nieuwaga i niedbalstwo personelu,

• standaryzowane opakowania,

• tłok i pośpiech towarzyszący zakupom;

1. sposoby dokonywania kradzieży sklepowych (dwie grupy sprawców):

• sprawcy niepracujący i nieuczący się, utrzymujący się z przestępstwa, stosują sprawdzone sposoby i chwyty, czasami działają w grupach (szczególnie nieletni, którzy udają nieznajomych i starają się odwrócić uwagę obsługi sklepu), sztucznie stwarzają tłok i atmosferę nerwowości, wymieniają towar gorszego gatunku na lepszy, stosują zasłony, specjalnie przystosowaną garderobę, torby, itp. Zdarzają się równie przypadki, że złodzieje ubierają się w skradziony towar, po czym opuszczają sklep;

• złodzieje przypadkowi, amatorzy, kleptomani działają najczęściej pojedynczo korzystając z tłoku, niedbalstwa i nieuwagi personelu, zabierają towary, często małej wartości.

1. kradzieże hotelowe:

1. okoliczności sprzyjające:

• anonimowość,

• ciągły przepływ dużych grup ludzi,

• lekkomyślność i niedbalstwo gości hotelowych,

• niedbalstwo i nieuwaga personelu;

1. typowe sposoby działania złodziei hotelowych (2 grupy sprawców):

• złodzieje doświadczeni, utrzymujący się z przestępstwa, wędrowni, tzw. „szczury hotelowe", posługują się sfałszowanymi dokumentami tożsamości, po kradzieży oddalają się z miejsca przestępstwa;

• sprawcy okazjonalni, rekrutują się nie tylko spośród gości hotelowych, ale także z personelu, niekiedy są to osoby postronne (szczególnie kobiety) zapraszane przez gości hotelowych. Sprawcy okazjonalni kradną nie tylko mienie gości hotelowych, ale też często mienie będące wyposażeniem hotelu.

1. kradzieże kieszonkowe:

Przy tego rodzaju kradzieżach wymagana jest od sprawców duża zręczność w działaniu oraz umiejętność oddziaływania na psychikę ofiary.

1. okoliczności sprzyjające:

• tłok, pośpiech, stan nietrzeźwości pokrzywdzonych, zainteresowanie pokrzywdzonych jakimś zdarzeniem,

• znaczna anonimowość środowiska miejskiego,

• lekkomyślność pokrzywdzonych;

1. sposoby dokonywania kradzieży kieszonkowych (2 grupy sprawców):

• zawodowcy („doliniarze”) - działają najczęściej w grupach z podziałem na role, charakteryzuje ich dobra znajomość psychiki ludzkiej, stosują „sztuczny tłok", zasłony, popychają, lekko uderzają. Po dokonaniu kradzieży starają się szybko opuścić miejsce lub przekazać łup pomocnikowi. Potrafią stosować charakteryzację, dysponują fałszywymi dokumentami i nobliwym, budzącym zaufanie wyglądem.
  W skład grupy kieszonkowców najczęściej wchodzą:

• robotnik dokonujący kradzieży,

• tycer, który wskazuje osobę (ofiarę), bada jej reakcję na dotyk,

• świeca, osoba, która absorbuje czymkolwiek uwagę osoby okradanej, ewentualnie ubezpieczająca kradzież,

• konik, osoba, która odbiera od robotnika łup i oddala w bezpieczne miejsce,

• „papracze" - nieletni, początkujący przestępcy, często kobiety, a nawet dzieci, okradają osoby nietrzeźwe, starsze, kalekie. Częściej niż „zawodowcy" operują ostrymi narzędziami, obcinając przedmioty wiszące na ramieniu pokrzywdzonego, wycinają dziury w torbach i odzieży, działają najczęściej w środkach komunikacji i w miejscach gromadzenia się znacznej liczby ludzi.













Do najczęstszych technik dokonania samej kradzieży kieszonkowej należy zaliczyć:

• kradzież gołą ręką, tzw. „chwytem nożycowym",

• kradzież przy wykorzystaniu zasłon z trzymanych przedmiotów, np. teczki, gazety, w celu uniemożliwienia osobie okradanej i otoczeniu zauważenia „operującej" ręki (sposób ten określa się mianem „parawan", „parkan", „ściana"),

• przecięcie kieszeni ofiary (ostrym narzędziem) w kształcie litery L (w miejscu znajdowania się portfela),

• kradzież przy wykorzystaniu specjalnej „łapki” - narzędzia służącego na co dzień do wyciągania przedmiotów z wąskich, trudno dostępnych miejsc.

1. kradzieże pojazdów i z pojazdów:

1. okoliczności sprzyjające:

• znaczny popyt na części samochodowe i samochody,

• źle zabezpieczone garaże,

• mała liczba strzeżonych parkingów,

• brak technicznego zabezpieczenia pojazdów,

• lekkomyślność i niedbalstwo właścicieli.

1. sposoby dokonywania kradzieży pojazdów i z pojazdów

Sprawcy najczęściej dokonują kradzieży pojazdów z zamiarem ich sprzedaży. Czasami otwierają pojazd i uruchamiają w celu krótkotrwałego użycia. W obu tych przypadkach technika uruchamiania pojazdu jest bardzo podobna lub taka sama, inny jest tylko sposób postępowania z pojazdem w dalszym etapie. Najczęściej dostają się do pojazdu wykorzystując fakt niedokładnego zamknięcia drzwi lub bagażnika.

Czasami obiektem zainteresowania złodziei jest nie cały samochód, ale jego części. Z wyposażenia samochodu sprawcy kradną praktycznie wszystko, co daje się w krótkim czasie wymontować, np.: radioodtwarzacze, koła, akumulatory, rzeczy pozostawione przez właścicieli. Zorganizowane grupy złodziei samochodów podejmują szereg czynności przygotowawczych przed dokonaniem przestępstwa (przygotowanie tablic i dokumentów, załatwienie meliny, tzw. „dziupli”).



Właściciel pojazdu jest często obserwowany od momentu opuszczenia auta do chwili kradzieży. Sprawcy kradną auta łatwe do uruchomienia oraz pojazdy drogich marek. Działania najczęściej mają charakter grupowy. Uruchomienie pojazdu i odjechanie jest tylko elementem modus operandi, bowiem w przypadku przeznaczenia skradzionego auta do użytku własnego lub zbycia, sprawcy wykonują szereg dalszych czynności kamuflażowych :








Należy jednak zaznaczyć, że konieczność zaangażowania do tych czynności dodatkowych wspólników i pośredników zwiększa szansę Policji na operacyjne dotarcie do środowiska złodziei samochodów.

3.2 KRADZIEŻE Z WŁAMANIEM.

1. w taktyce działania włamywaczy można wyróżnić następujące elementy:

• czynności poprzedzające włamanie,

• czas i obiekt włamania,

• narzędzia włamania,

• sposób dokonywania włamań,

• czynności po włamaniach.

Czynności poprzedzające kradzież z włamaniem.

Wywiad złodziejski ma na celu zebranie wiadomości o obiekcie włamania, zwyczajach dysponenta obiektu, przedmiotach znajdujących się w obiekcie, najczęściej sprawcy poprzedzają wywiad poprzez osobiste lub rodzinne kontakty oraz wywiady z osobami postronnymi. Uzyskują informacje od innych przestępców i poprzez prowadzenie obserwacji obiektów. Niektórzy włamywacze, np.: dokonujący tzw. kradzieży na zamówienie, traktują wywiad złodziejski jako najważniejszy element przestępczego procederu.

• ustalenie pory włamania - to także ważny element poprzedzający włamanie, szczególnie pod kątem obiektów, do których planowane jest włamanie, złodziei musi ustalić godziny nieobecności właściciela lokalu,

• przygotowanie alibi - wielu doświadczonych złodziei - włamywaczy na czas włamania przygotowuje sobie alibi, które później stanowi ich linię obrony,

• przygotowanie miejsca oraz sposobu upłynnienia łupu - postępowanie takie często wkalkulowane jest w planie przestępczym i podyktowane jest zarówno osiągnięciem korzyści materialnej, jak i obawą, że łup może stanowić istotny dowód winy. Zdarzają się również włamania „na zamówienie".

Czas i obiekt włamania.

Z danych statystycznych wynika, że najczęściej atakowane są mieszkania, hurtownie, sklepy, samochody, kioski. Najwięcej włamań jest w miesiącach wiosenno-letnich. Do mieszkań najczęściej włamywano się w godz. 10-16, w centrum miasta, w budynkach wielorodzinnych, natomiast hurtownie, sklepy okradano w godzinach wieczorowo-nocnych.

Narzędzia włamania.

Wybór narzędzi włamania przez sprawcę uzależniony jest od wielu czynników, takich jak doświadczenie, wiek, sprawność fizyczna, sposób zabezpieczenia obiektu. Narzędzia, którymi posługują się najczęściej sprawcy kradzieży z włamaniem, to: łom, piła do metalu, siekiera, podnośniki hydrauliczne, nożyce do cięcia metali, dopasowane klucze, wytrychy (zestaw tzw. „grzebyków”, łamaki itp.).

Na dobór sposobu działania włamywaczy wpływają:

• miejsce położenia obiektu,

• konstrukcja urządzeń zabezpieczających,

• kwalifikacje sprawcy i posiadane narzędzia,

• czas działania i okoliczności.

Sposoby dokonywania kradzieży z włamaniem.

Do najczęściej stosowanych w praktyce metod należy zaliczyć:

• otwarcie zamka wytrychem lub dopasowanym kluczem (tzw. „pasówka"),

• zerwanie plomb,

• łamanie wkładek zamków podklamkowych specjalnym przyrządem,

• wybicie lub wycięcie szyby,

• ukręcanie lub przepiłowanie kłódek,

• wyważenie lub wyłamanie drzwi z zawiasów,

• wyważenie lub wyłamanie okna (głównie z ramą z tworzywa sztucznego),

• wyważenie otworu w ścianie lub stropie pomieszczenia za pomocą podnośnika (lewarka) hydraulicznego (tzw. włamanie „na metro”),

• rozgięcie, wyrwanie lub przepiłowanie krat okiennych,

• inne, np.: stosowanie do pokonania przeszkód zabezpieczających aparatów tlenowych, materiałów wybuchowych.

Należy stwierdzić, że większość włamywaczy posługuje się najczęściej metodami prymitywnymi, które jak się okazuje, są najskuteczniejsze.

Czynności sprawcy po kradzieży z włamaniem /ukrycie przestępstwa/.

Jest to końcowa faza przestępstwa, która polega na zatarciu śladów i szybkim oddaleniu się z miejsca przestępstwa. Z praktyki wynika jednak, że tylko nieliczni sprawcy decydują się na zacieranie śladów. W większości przypadków szybko oddalają się z miejsca przestępstwa, posługując się pojazdami. Większość sprawców upłynnia łup z włamania, a tylko nieliczni pozostawiają go na własny użytek.

Problematyka kradzieży z włamaniem upozorowanych

Z praktyki jednostek policji wynika, że część przestępstw kryminalnych ma charakter zdarzeń upozorowanych. Do najczęstszych przyczyn pozorowania włamań należą:

• chęć ukrycia innego przestępstwa,

• chęć uzyskania nienależnego odszkodowania,

• chęć ukrycia kompromitującego faktu,

• pobudki osobiste, np. zemsta.

Sprawca, pozorując włamanie, celowo pozostawia szereg śladów, ale i popełnia przy tym błędy. Jeżeli w trakcie oględzin ujawnimy te fakty (okoliczności negatywne), możemy wnioskować o fakcie upozorowania.














Należy podkreślić, że dobrze i skrupulatnie przeprowadzone oględziny pozwolą na wyłapanie tych błędów i postawienie wersji o upozorowaniu włamania.

4. Zadania policjanta służby prewencji po otrzymaniu informacji o kradzieży lub kradzieży z włamaniem.

Postępowanie policjanta po uzyskaniu informacji o kradzieży mieszkaniowej.

1. Wysłuchaj uważnie wypowiedzi zawiadamiającego i zadaj mu tzw. „7 złotych pytań kryminalistyki".

2. Oceń, czy istnieje realna szansa pościgu za sprawcą:

1. jeżeli tak, to powiadom niezwłocznie o tym fakcie dyżurnego i udaj się w pościg,

2. jeżeli nie, to:

• udaj się niezwłocznie na miejsce kradzieży w celu dokonania penetracji terenu i zabezpieczenia miejsca zdarzenia do czasu oględzin,

• dokonaj wstępnego rozpytania pokrzywdzonego na okoliczność kradzieży, w miarę możliwości ustal innych świadków.

1. W trakcie rozmowy z pokrzywdzonym staraj się ustalić:

1. czas ujawnienia przestępstwa i czas zaistnienia czynu,

2. przedmioty utracone na skutek kradzieży,

3. wartość strat,

4. zmiany dokonane na miejscu przestępstwa,

5. ewentualne podejrzenia pokrzywdzonego co do sprawcy.

1. Przedstaw swoje ustalenia i spostrzeżenia grupie operacyjno-procesowej, która przybędzie na miejsce zdarzenia.

2. Sporządź notatkę urzędową z wykonanych czynności.

Postępowanie policjanta po uzyskaniu informacji o kradzieży kieszonkowej.

1. Bezpośrednio po uzyskaniu takiej informacji:

1. wysłuchaj spokojnie relacji osoby pokrzywdzonej,

2. oceń, czy istnieje szansa pościgu za sprawcą, jeżeli tak, to podejmij próbę penetracji terenu i pościgu, w miarę możliwości wspólnie z pokrzywdzonym, w celu rozpoznania sprawcy,

3. powiadom dyżurnego lub przełożonego o zdarzeniu,

4. najważniejsze informacje zapisz w notatniku,

5. spowoduj, aby pokrzywdzony złożył zawiadomienie o przestępstwie.

1. Postępowanie w przypadku zatrzymania kieszonkowca:

1. ustal tożsamość osoby podejrzanej,

2. dokładnie przeszukaj zatrzymanego i jego bagaż,

3. zabezpiecz przedmioty skradzione w taki sposób, aby nie zatrzeć śladów linii papilarnych na gładkich powierzchniach,

4. ustal dane osobowe pokrzywdzonego i świadków (zanotuj je w notatniku),

5. doprowadź zatrzymanego do jednostki i przekaż dyżurnemu lub właściwym służbom,

6. udokumentuj wykonane czynności.

Postępowanie policjanta po uzyskaniu informacji o kradzieży pojazdu.

1. Uważnie wysłuchaj wypowiedzi zawiadamiającego.

2. Ustal w rozmowie z nim podstawowe informacje o kradzieży (kiedy, skąd, jaki pojazd, numery, wartość, na czyją szkodę, kolor pojazdu).

3. Powiadom niezwłocznie dyżurnego i przełożonego o otrzymanym zgłoszeniu (wykonaj jego polecenia).

4. Udaj się na miejsce przestępstwa, dokonaj penetracji terenu, przeprowadzenie rozmów z osobami co do ewentualnego kierunku, w jakim odjechał pojazd oraz jeżeli jest taka potrzeba, zabezpiecz miejsce do czasu oględzin.

5. Postaraj się ustalić świadków kradzieży.

6. Złóż meldunek kierownikowi grupy operacyjno-procesowej i pozostań do jego dyspozycji.

Postępowanie policjanta po uzyskaniu informacji o zatrzymaniu sprawcy kradzieży sklepowej przez obsługę sklepu.

1. Zorientuj się w zastanej sytuacji na miejscu zdarzenia.

2. Poproś o chwilowe przerwanie sprzedaży lub udaj się na zaplecze sklepu.

3. Wylegitymuj osobę zatrzymaną.

4. Dokonaj przeszukania podejrzanego i jego bagażu (jeżeli jest to kobieta należy, ją przewieźć do jednostki w celu dokonania przeszukania przez osobę tej samej płci).

5. Ustal rodzaj, ilość i cenę skradzionego towaru, gdyż to warunkuje tok dalszych twoich czynności (wykroczenie lub przestępstwo).

6. Ustal bezpośrednich świadków kradzieży i wykonywanych czynności oraz zanotuj ich dane personalne.

7. Pozostaw w sklepie skradziony towar za pokwitowaniem.

8. Doprowadź zatrzymanego sprawcę do jednostki.

9. Udokumentuj wykonane czynności.

Postępowanie po uzyskaniu informacji o kradzieży z włamaniem

Ponieważ każde przestępstwo kradzieży z włamaniem ma swoją specyfikę dotyczącą okoliczności z tym faktem związanych, problematyka ta będzie przedstawiona w formie algorytmu czynności, które powinien wykonać policjant, pamiętając jednocześnie, że nie w każdym przypadku kradzieży z włamaniem taki wykaz czynności będzie konieczny do realizowania. Mimo to pewne rutynowe czynności należy zawsze wykonać, mając na uwadze dobro postępowania przygotowawczego.

W praktyce policjant najczęściej spotyka się z dwoma rodzajami sytuacji. Pierwsza, kiedy musi przyjąć informację o kradzieży z włamaniem i podjąć niezbędne czynności, a druga kiedy musi właściwie zachować się na miejscu kradzieży z włamaniem.

1. Czynności policjanta związane z przyjęciem informacji o kradzieży z włamaniem:

1. Wysłuchaj uważnie wypowiedzi pokrzywdzonego, zadaj mu „7 złotych pytań kryminalistyki".

2. Zanotuj dokładnie: czas zgłoszenia, dane personalne zawiadamiającego i miejsce dokonania włamania.

3. Poinformuj dyżurnego lub przełożonego o zaistniałym zdarzeniu.

4. Dokonaj analizy otrzymanej informacji, biorąc pod uwagę możliwości rozpoczęcia działań pościgowych lub użycie psa tropiącego.

5. Udaj się niezwłocznie na miejsce przestępstwa razem z pokrzywdzonym lub świadkiem.

1. Czynności policjanta na miejscu kradzieży z włamaniem:

1. Zorientuj się w zastanej sytuacji na miejscu przestępstwa.

2. Oceń, czy istnieje szansa skutecznego pościgu.

• jeżeli tak, to:

• poproś osobę godną zaufania (najlepiej pokrzywdzonego, żołnierza lub inne osoby, np. lekarza), aby zabezpieczyła miejsce zdarzenia do czasu przybycia innych funkcjonariuszy;

• ustal w rozmowie ze świadkami kierunek ucieczki z miejsca kradzieży, czas tej ucieczki, rodzaj środka lokomocji, dane dotyczące ilości sprawców, ich wyglądu zewnętrznego itd.;

• udaj się niezwłocznie w pościg za włamywaczem i prowadź go aż do ujęcia lub wyczerpania możliwości zatrzymania;

• staraj się utrzymać stałą łączność z dyżurnym jednostki;

• jeżeli nie ma możliwości skutecznego pościgu, to wykonaj następujące czynności:

• dokonaj penetracji miejsca kradzieży z włamaniem i najbliższej okolicy w poszukiwaniu śladów (np.: narzędzi włamania),

• oddal z miejsca zdarzenia osoby postronne,

• ustal bezpośrednich lub pośrednich świadków zdarzenia,

• zanotuj ich nazwiska i adresy w notatniku służbowym (w miarę potrzeby również ich wypowiedzi),

• zabezpiecz resztę mienia przed zniszczeniem lub kradzieżą,

• dokonaj kryminalistycznego zabezpieczenia całego miejsca zdarzenia do czasu oględzin (ślady, położenie przedmiotów),

• złóż meldunek przybyłemu kierownikowi grupy operacyjno-procesowej o dokonanych ustaleniach i własnych spostrzeżeniach,

• wykonaj wszystkie zlecone ci czynności przez kierownika grupy,

• udokumentuj wykonane czynności.

ROZDZIAŁ II - PRZESTĘPSTWA ROZBÓJNICZE

Przestępstwa rozbójnicze (obok kradzieży) są drugą kategorią najczęściej popełnianych przestępstw przeciwko mieniu.

1. Charakterystyka przestępstw rozbójniczych.














ROZBÓJ - polega na zaborze w celu przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej przy użyciu przemocy lub groźby natychmiastowego jej użycia albo doprowadzeniu człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności - art. 280 kk.

KRADZIEŻ ROZBÓJNICZA - polega na zastosowaniu przemocy wobec osoby, groźby natychmiastowego jej użycia albo doprowadzeniu do stanu nieprzytomności lub bezbronności w celu utrzymania w posiadaniu zabranej uprzednio rzeczy - art. 281 kk. Dla bytu przestępstwa wymaga się, aby przemoc lub inny określony w przepisie sposób zachowania się sprawcy nastąpił bezpośrednio po dokonaniu kradzieży lub przynajmniej w czasie podjętego natychmiast i nieprzerwanego pościgu za sprawcą.

WYMUSZENIE ROZBÓJNICZE - zachowanie się sprawcy działającego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem lub zaprzestania działalności gospodarczej poprzez użycie przemocy, groźby zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie - art. 282 kk.

2. Charakterystyka sprawców przestępstw rozbójniczych.

1. Sprawcy kradzieży rozbójniczych i rozbojów.

Problematyka ta wiąże się ściśle z zagadnieniem demoralizacji pewnej grupy młodzieży, z której większość była już karana lub notowana przez organa Policji. Sprawcy ww. przestępstw charakteryzują się określonymi cechami osobowościowymi. Najczęściej są to osoby w wieku 17-30 lat, posiadają wykształcenie podstawowe lub zawodowe, nie pracują zarobkowo, są sprawni fizycznie, działają z niskich pobudek i kierują się chęcią łatwego zarobku, często działają pod wpływem alkoholu, brutalnie i z użyciem siły.

2. Sprawcy wymuszeń rozbójniczych.

Wymuszenia rozbójnicze, podobnie jak kradzieże rozbójnicze i rozboje, są, jak dotychczas, raczej domeną ludzi młodych obojga płci, najczęściej posiadających wykształcenie podstawowe lub zawodowe. Coraz częściej mamy jednak do czynienia z wymuszeniami organizowanymi przez sprawców z dużym doświadczeniem przestępczym, którzy precyzyjnie planują przestępstwo odpowiednio dobierając:

• ofiarę (sytuacja finansowa, ilość i wiek członków rodziny),

• czas, miejsce i sposób przekazania informacji z żądaniem okupu.

Wzrost aktywności drugiej kategorii sprawców wymuszeń rozbójniczych wiązać należy niewątpliwie z systematycznym rozwojem ilościowym klasy średniej w polskim społeczeństwie.

3. Sposoby dokonywania przestępstw rozbójniczych.

Sposoby działania sprawców rozbojów /i kradzieży rozbójniczych/.

Dla potrzeb tego opracowania przyjęto ustawowy podział rabunków na dwie podstawowe grupy, a mianowicie:

• rozboje zwykłe, określone w art. 280 § 1 kk - gdy sprawca kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności;

• rozboje kwalifikowane, określone w art. 280 § 2 kk - gdy sprawca rozboju posługuje się bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym albo działa w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu lub wspólnie z inną osobą, która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem.

Rozboje zwykłe - dominują zdecydowanie. Analiza metod działania sprawców w obrębie tej grupy, pozwala na stwierdzenie, że posługują się oni przeważnie jedną - podstawową: biją pokrzywdzonego i odbierają mu mienie. Sprawca rozboju często używa siły fizycznej /bez operowania niebezpiecznymi narzędziami/, zabiera przedmioty i ucieka z miejsca przestępstwa. Wybór sposobów działania w konkretnej sytuacji zależny jest od obiektu rozboju, założeń akcji przestępczej i warunków jej przebiegu. Sprawca działający indywidualnie często atakuje przez zaskoczenie i w ten sposób zapewnia sobie przewagę nad ofiarą. Unieszkodliwienie ofiary jest więc dla samotnego bandyty kwestią o podstawowym znaczeniu. W przestępczej akcji często również występuje dwóch i więcej sprawców. Sama świadomość liczebnej przewagi, poparta agresywnym zachowaniem, powoduje uległość osoby napadniętej. Tym bardziej że do ataku są wybierane miejsca mało uczęszczane i słabo oświetlone.

Praktyka przestępcza wykształciła kilka specyficznych sposobów działania, które noszą swoiste określenie w żargonie bandyckim. Dla przykładu można tu wymienić: „rozbój na trupka lub na wagonik" - który wiąże się z zaatakowaniem osoby nietrzeźwej; „rozbój na podchód” lub „na wabika" - w tym przypadku rolę „wabika" pełni kobieta, która prowadzi naiwnego mężczyznę na miejsce umówione z bandytami.

Rozboje kwalifikowane to grupa przestępstw szczególnie niebezpieczna ze względu na posługiwanie się przez bandytów bronią palną lub innymi niebezpiecznymi narzędziami. Z reguły napady z bronią są szczegółowo zaplanowane i wykonywane bezwzględnie. Niejednokrotnie ich sprawcy decydują się na zabójstwo osób chroniących mienie.

Niejednokrotnie sprawcy posługują się w czasie napadu innymi niebezpiecznymi narzędziami, np. nożem, sztachetą, kamieniem itp. Podobnie jak przy rozbojach zwykłych - kwalifikowane ich postacie noszą przestępcze, swoiste nazewnictwo. Najstarsze z nich to napad „na cegłę". Sprawca „proponował" napadniętemu kupno cegły, w przypadku odmowy - uderzał go tą cegłą w głowę, po czym rabował mu mienie.

Kolejnym sposobem praktykowanym do dziś jest napad „na bombę”. Stanowi on plagę większych miast. Sprawca typuje do ataku zamożne ofiary, a następnie z zaskoczenia, od tyłu uderza je silnie twardym przedmiotem w głowę. Uderzenie obliczone jest na pozbawienie ofiary ataku przytomności. Używanymi narzędziami są często rury metalowe, łomy, klucze, młotki, noże i inne.

Warto dodać, że prawie 92% wszystkich rozbojów jest dokonywane w terenie otwartym, na ulicach miast, w parkach, okolicach lokali rozrywkowych, dworców, w bramach itp. Przedmiotem zamachu są rzeczy posiadające jakąś wartość dla sprawcy, tj. zegarki, pieniądze, biżuteria, radia, teczki i inne mienie będące w dyspozycji zaatakowanego.

Sposoby działania sprawców wymuszeń rozbójniczych.

Istotą wymuszenia rozbójniczego jest stosowanie przez sprawców presji psychicznej wobec ofiar. Środkiem przymusu są tu różnego rodzaju groźby dokonania gwałtownego zamachu na życie i zdrowie albo mienie osoby szantażowanej bądź osób najbliższych.

Sprawcy wymuszeń przesyłają najczęściej swe groźby w formie anonimowych listów. Korzystają przy tym z pośrednictwa poczty, wrzucają listy osobiście do skrytek adresatów lub do mieszkań przez otwarte okna. Niekiedy wykorzystują w tym celu nieświadomych niczego posłańców /przeważnie dzieci/.

Coraz częściej zdarza się, że żądania okupu i groźby przekazywane są adresatom telefonicznie, w formie nagrania na kasecie magnetofonowej lub wideo.

Często wypowiedź sprawcy zawiera ostrzeżenie przed kontaktowaniem się z Policją.


Wszystkie te formy wypowiedzi sprawców obliczone są na wywołanie w psychice pokrzywdzonego silnego uczucia strachu i bezradności. Pod wpływem przerażenia szantażowany ma zadysponować niekorzystnie swoim mieniem. W praktyce tylko około 3% sprawców wymuszeń decyduje się na realizację groźby. Jest to znikomy procent przypadków, ale zawsze należy brać pod uwagę, że szantażysta zrealizuje groźbę.

Dlatego nie wolno lekceważyć żadnej informacji o wymuszeniu rozbójniczym.

Problematyka rozbojów upozorowanych.

Doświadczenie uczy, że dość często zawiadamiający o rozbo­ju /lub innym przestępstwie rozbójniczym/ celowo zamierza wpro­wadzić w błąd organy ścigania. Dlatego należy podkreślić potrzebę wnikliwej oceny każdego zgłoszenia o rozboju. Ludzie z różnych powodów składają fałszywe zawiado­mienia o rzekomych rozbojach. Zadaniem policjanta prewencji jest zorientowanie się od samego początku, czy ma do czynienia z rozbojem rzeczywistym, czy tylko upozorowanym. Oto niektóre motywy fałszywych zgłoszeń o rozbojach:

• Chęć ukrycia faktycznych wydatków przed rodziną.

• Zamiar spowodowania zatrzymania przez Policję osobistego wroga.

• Ukrycie własnego przestępstwa.

• Zatuszowanie utraty dokumentów służbowych.

• Ukrycie faktu usiłowania samobójstwa.

• Fantazja nieletnich w celu zaimponowania otoczeniu.

• Posłużenie się pozoracją napadu jako środkiem do zagarnięcia powierzonego osobie mienia.

Niektóre metody demaskowania fałszywych rozbojów zamieszczone zostały w tabeli.

DEMASKOWANIE INSCENIZOWANYCH NAPADÓW

Symptomy fałszywych wypowiedzi	Sposób zdemaskowania
Spokojny, beznamiętny ton relacji. Zbyt szczegółowy (jakby wyuczony) opis wyglądu sprawcy. Powtarzanie szczegółów w różnych wersjach. Nielogiczność lub małe prawdopodobieństwo przebiegu zdarzenia. Sztuczność wypowiedzi.	Uprzedzenie o możliwości odpowiadania za fałszywe zeznania. Dokładne dokumentowanie przebiegu zeznań. Pytanie o szczegóły. Wykazywanie sprzeczności. Sprawdzenie zeznań, czy mają pokrycie w rzeczywistości (eksperyment, oględziny ciała, odzieży, miejsca zdarzenia).

4. Zadania policjanta prewencji po otrzymaniu informacji o przestępstwie rozbójniczym.

W sprawach o wszystkie przestępstwa rozbójnicze, postępowania przygotowawcze prowadzą funkcjonariusze służby kryminalnej. Zadaniem policjantów prewencji w tego typu sprawach jest wykonywanie czynności w ramach pierwszego etapu działań wykrywczych, a w szczególności:






















Niektóre z tych działań przedstawimy w formie algorytmów typowych czynności. Pamiętać przy tym należy, że nie jest możliwe podanie uniwersalnego schematu działania, ponieważ każda sytuacja w życiu jest inna, uwarunkowana wieloma czynnikami. Wymaga to od funkcjonariuszy elastyczności w myśleniu i działaniu oraz zdolności do właściwej oceny konkretnej sytuacji. Algorytmy te dotyczą tylko przykładowych sytuacji, w jakich może się znaleźć policjant prewencji.

Zadania policjanta po otrzymaniu informacji o rozboju w warunkach dających szansę na pościg.

1. Udziel pomocy przedlekarskiej pokrzywdzonemu /w razie potrzeby zorganizuj pomoc lekarską/.

2. Wysłuchaj spokojnie wypowiedzi pokrzywdzonego.

3. Przeprowadź z nim niezwłocznie krótką rozmowę ograniczając się do ustalenia:

• jego nazwiska i adresu,

• czasu dokonania rozboju,

• miejsca popełnienia czynu,

• rodzaju zrabowanego mienia /wartości strat/,

• wyglądu sprawców i kierunku ich ucieczki.

4. Powiadom dyżurnego jednostki o otrzymanej informacji.

5. Udaj się niezwłocznie w pościg za sprawcą rozboju /jeżeli stan zdrowia pokrzywdzonego na to pozwala, włącz go także do akcji pościgowej/.

6. Utrzymuj stałą łączność z dyżurnym.

7. Prowadź pościg aż do ujęcia sprawcy lub wyczerpania wszystkich dostępnych ci możliwości jego ujęcia.

8. Sporządź szczegółową notatkę urzędową z wykonanych czynności po zakończeniu akcji pościgowej.

Czynności policjanta po zatrzymaniu sprawcy rozboju na miejscu przestępstwa lub w trakcie pościgu.

1. Przygotuj broń służbową do ewentualnego użycia.

2. Ostrzeż zatrzymanego przed podejmowaniem prób ataku lub dalszej ucieczki.

3. Ostrożnie zbliż się do podejrzanego osobnika i wydaj mu polecenie uniesienia rąk do góry.

4. Nałóż kajdanki zatrzymanemu.

5. Dokonaj przeszukania jego odzieży i ewentualnego bagażu.

6. Zabezpiecz niebezpieczne narzędzia i inne znalezione dowody rzeczowe.

7. Ustal dane personalne zatrzymanego.

8. Powiadom dyżurnego jednostki o zatrzymaniu sprawcy rozboju.

9. Dowieź zatrzymanego do najbliższej jednostki Policji.

10. Sporządź dokumentację procesową związaną z wykonanymi czynnościami.

11. Napisz szczegółową notatkę urzędową dot. wykonanych czynności.

UWAGA

• Pamiętaj, że odpowiadasz za bezpieczeństwo zatrzymanej i konwojowanej osoby, dlatego cały czas czuwaj, aby nie podejmowała ona prób, samookaleczenia, itp.

• Należy zwracać uwagę, aby w czasie zatrzymywania lub konwoju sprawca przestępstwa nie odrzucił od siebie dowodów rzeczowych.

• Przy odbieraniu dowodów rzeczowych staraj się nie niszczyć śladów linii papilarnych lub innych śladów.

Czynności policjanta po otrzymaniu wiadomości o rozboju w warunkach wykluczających pościg.

1. Udziel pokrzywdzonemu pomocy przedlekarskiej lub zapewnij pomoc lekarską /w razie potrzeby/.

2. Wysłuchaj uważnie wypowiedzi zgłaszającego o rozboju.

3. Ustal podstawowe informacje o zdarzeniu, tj.:

• nazwisko i imię, adres pokrzywdzonego,

• dokładną datę i godzinę zgłoszenia o rozboju,

• miejsce przestępstwa,

• dokładną datę i godzinę popełnienia czynu,

• wygląd, rodzaj i szacunkową wartość utraconych przedmiotów,

• liczbę sprawców przestępstwa i sposób ich działania,

• opis cech zewnętrznych sprawców,

• powód późnego zgłoszenia o przestępstwie.

• Zanotuj ustalone dane w notatniku.

• Zamelduj niezwłocznie dyżurnemu lub przełożonemu o otrzy­manej wiadomości.

• Udaj się niezwłocznie na miejsce zdarzenia /jeżeli stan zdrowia pokrzywdzonego na to pozwala, to razem z nim/.

• Zbadaj, czy na wskazanym miejscu są jakieś ślady, jeżeli tak - to zabezpiecz je przed zniszczeniem.

• Pozostań na miejscu zdarzenia do czasu przybycia zespołu oględzinowego - zabezpiecz to miejsce.

• Zamelduj kierownikowi zespołu oględzinowego o poczynionych ustaleniach.

• Napisz notatkę urzędową z wykonanych czynności.

Czynności policjanta w związku z informacją o rozboju otrzymaną po kilku dniach.

1. Wysłuchaj uważnie wypowiedzi osoby zgłaszającej o rozboju.

2. Ustal okoliczności przestępstwa, zadając klasyczne „7 złotych pytań”.

3. Przyjmij zgłoszenie o przestępstwie i sporządź odpowiednią dokumentację, uwzględniając w niej:

• dane personalne pokrzywdzonego,

• datę i godzinę popełnienia przestępstwa,

• miejsce zaistnienia czynu,

• rodzaj i wartość zrabowanego mienia,

• okoliczności dokonania rozboju,

• liczbę sprawców, ich wygląd zewnętrzny i sposób działania,

• nazwiska świadków przestępstwa,

• podejrzenia pokrzywdzonego co do sprawcy czynu,

• powód późnego zgłoszenia o przestępstwie.

4. Zamelduj przełożonemu lub dyżurnemu jednostki o otrzymanym zgłoszeniu.

5. Zajmij się typowaniem sprawców rozboju z własnego terenu.

6. Zintensyfikuj czynności operacyjne (OZI) w związku z zaistniałym rozbojem w swoim rejonie służbowym.

7. Przekazuj niezwłocznie każdą informację o tym rozboju policjantowi służby kryminalnej, który prowadzi postępowanie przygotowawcze.

Czynności policjanta po otrzymaniu informacji o wymuszeniu rozbójniczym.

1. Wysłuchaj uważnie wypowiedzi zgłaszającego o wymuszeniu.

2. Ustal:

• okoliczności, w których doszło do otrzymania groźby /czas, miejsce/,

• określenie osób, które znają groźbę,

• szczegółowy opis treści groźby i żądań,

• przypuszczenia co do sprawcy.

1. Udziel pouczenia pokrzywdzonemu, aby:

• zachował pełną dyskrecję,

• na własną rękę nie wykonywał żadnych czynności,

• udzielał niezwłocznie i dyskretnie informacji o dalszych groźbach /np. dostarczał listy bez otwierania i dotykania gołymi dłońmi/,

• zdecydował się na współpracę z Policją w celu wykrycia szantażysty /przekonaj go podczas rozmowiy/.

4. Powiadom niezwłocznie swego przełożonego lub dyżurnego jednostki o otrzymanym zgłoszeniu i wykonuj ich polecenia.

5. Z wykonanych czynności sporządź odpowiednią dokumentację.

ROZDZIAŁ III - PRZESTĘPSTWA SEKSUALNE

1. Charakterystyka przestępczości seksualnej.

PRZESTĘPSTWAMI SEKSUALNYMI są takie typy zachowań ludzkich (wraz z ich skutkami) powiązane z życiem seksualnym człowieka, jakie są zakazane przez obowiązujące ustawodawstwo karne.

Przestępstwa te ujęte zostały w rozdziale XXV kk obejmującym łącznie przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności.

Termin „obcowanie płciowe" obejmuje zarówno stosunki heteroseksualne, jak i homoseksualne, a także różne ich surogaty, np. stosunki oralne, analne. Nie obejmuje natomiast zachowań polegających na samym tylko dotykaniu narządów płciowych ofiary przez sprawcę, bowiem są one określone w pojęciu „inne czynności seksualne".

Do „innych czynności seksualnych” zaliczyć należy zwłaszcza dotykanie przez sprawcę narządów płciowych ofiary lub zmuszanie jej do dotykania narządów płciowych sprawcy. Inne czynności seksualne mogą również polegać na zachowaniach niestanowiących kontaktu cielesnego, np. gdy sprawca zmusza ofiarę do obnażania się, wykonywania aktów samogwałtu itp., choć sam ofiary nie dotyka i ofiara nie dotyka jego ciała.

















2. Charakterystyka sprawców przestępstw seksualnych.

Badania wskazują, że nie może być mowy o jakiejś jednolitej osobowości lub jednolitym typie sprawcy przestępstwa seksualnego, tak samo jak nie może być mowy o jednolitym nasileniu, sposobie i rodzaju dokonywanych przestępstw seksualnych. Ta różnorodność odnosząca się tak do sprawcy, jak i do samej istoty przestępstwa seksualnego, uzależniona jest od szeregu czynników, w tym czynników geograficznych, klimatycznych, środowiskowych oraz struktury i dyspozycji sprawców i ich ofiar.

Do najczęstszych i zarazem najgroźniejszych rodzajów przestępstw seksualnych należy niewątpliwie zgwałcenie, dlatego też temu zjawisku poświęcimy w głównej mierze naszą uwagę.

Płeć sprawców zgwałceń.

Sprawcami zgwałceń są przede wszystkim mężczyźni. Skazania kobiet za zgwałcenia zdarzają się sporadycznie, a i w tych przypadkach chodzi o działanie w charakterze pomocnika lub podżegacza, względnie współsprawcy.

Wiek sprawców zgwałceń.

W okresie dojrzewania dochodzi do nasilenia popędu seksualnego. Ważną rolę odgrywa tu ogólna prężność organizmu, kumulacja sił witalnych, a także ciekawość płciowa. Wszystko to w pewnej mierze tłumaczy zjawisko dokonywania zgwałceń przez osobników w coraz młodszym wieku. Analizując wiek sprawców zgwałceń, można wysunąć wniosek, że średnia wieku sprawców jest bardzo niska, ponadto można zauważyć tendencje do obniżania się tej średniej. Wielu sprawców w chwili popełnienia przestępstwa nie ma ukończonych 17 lat. Szczególnie wśród sprawców zgwałceń zbiorowych odnotowuje się coraz niższą granicę wieku. Zjawisko to zauważono również w innych krajach europejskich.

Stan cywilny sprawców zgwałceń.

Analiza struktury przestępczości zgwałceń wskazuje, iż w większości przypadków popełniają je kawalerowie. Tradycyjnie już fakt ten tłumaczy się brakiem możliwości regularnego zaspokajania potrzeby seksualnej ze stałą partnerką u kawalerów, w przeciwieństwie do mężczyzn żonatych. Należy przyjąć, że prawidłowo funkcjonujące małżeństwo jest faktycznie związkiem, w którym rozładowuje się popęd płciowy. Zjawisko to można również wytłumaczyć w ten sposób, iż mężczyzna żonaty i obarczony rodziną rzadziej popełnia przestępstwa seksualne nie dlatego, iż w małżeństwie rozładowuje swój popęd płciowy, lecz dlatego, iż powiązany jest silniejszymi od kawalera więzami zarówno z rodziną, jak i ze środowiskiem.

Motywy dokonywania zgwałceń.

Doświadczenie uczy, że motywy dokonywania zgwałceń mogą mieć dwa odmienne warianty: seksualny i nieseksualny. Pierwszy z nich jest oczywisty. Sprawca pragnie rozładować swe napięcie seksualne w sposób naturalny lub zboczony, i to popycha go do popełnienia przestępstwa. Fakt niezaspokojenia swej żądzy płciowej - w sposób prawnie obojętny - mógł być spowodowany trudnościami w znalezieniu sobie partnera seksualnego na skutek np. wyjątkowej brzydoty sprawcy, deformacji fizycznej, podeszłego wieku, niepomyślnego pożycia małżeńskiego, długiego przebywania w odosobnieniu, zboczenia (dewiacji), nieśmiałości, a nawet impotencji.

Ostatnio podnosi się w literaturze medycznej, że łatwość utrzymywania kontaktów seksualnych, brak oporu, nie daje niektórym mężczyznom satysfakcji z pożycia i może wyzwalać u nich pragnienie walki, zdobywania kobiety, przełamywania oporu siłą, co często prowadzi do zgwałcenia.

Druga grupa motywów obejmuje sytuacje, w których - patrząc obiektywnie - sprawca swym działaniem naruszył bezpośrednio sferę wolności życia płciowego, lecz subiektywnie dominującym i pierwszoplanowym impulsem działania nie była chęć zaspokojenia swej żądzy płciowej. Przykładem takiego motywu może być zemsta za różne porachunki, zgwałcenie „chuligańskie" (w którym motyw erotyczny często schodzi na dalszy plan), a nawet zmuszenie do małżeństwa.

Przyczyny zgwałceń.

Podczas badań przyczyn i źródeł przestępczego zachowania się człowieka zauważono, że występują pewne wspólne elementy przedmiotowe, a związane z nimi teorie, dotyczące przyczyn przestępczego zachowania się człowieka, można sprowadzić do dwóch grup.

• Pierwsza grupa obejmuje wszystkie czynniki związane z osobą sprawcy, są to czynniki natury biologicznej, psychologicznej, medycznej itp. Tkwią one niejako w sprawcy i dlatego nazywane są czynnikami endogennymi.

• Druga grupa uwzględnia czynniki, które znajdują się „na zewnątrz sprawcy", wywierają na niego odpowiedni wpływ. Zalicza się do nich: środowisko, wychowanie, osobiste doświadczenie i inne. Stąd też nazywane są czynnikami egzogennymi.

Przyczyny zgwałceń można usystematyzować następująco:























1. Sposoby działania sprawców zgwałceń.

Biorąc pod uwagę takie kryteria, jak: szczególne cechy ofiary i sprawcy, specyficzne działanie sprawcy, szczególną reakcję sprawcy na ofiarę i ofiary na sprawcę, wszystkie zgwałcenia dzielimy na dwie podstawowe grupy:

• zgwałcenia typowe,

• zgwałcenia nietypowe.

1. Zgwałcenia typowe:

• zaskakiwanie - działanie sprawcy polega najczęściej na tym, że oczekuje on w ukryciu na ofiarę do czasu, gdy jest ona blisko - po czym atakuje ją,

• zagadywanie - dotyczy to sytuacji, w której słowna zaczepka („zagadywanie”) staje się środkiem do nawiązania pierwszego bezpośredniego kontaktu z ofiarą,

• podchodzenie - sprawca działający tą metodą stara się początkowo uchodzić za nieszkodliwego, niebudzącego żadnych podejrzeń przechodnia, dopiero w sprzyjających warunkach staje się agresywny i atakuje,

• uprowadzenie - sprawca przy użyciu przemocy bądź groźby natychmiastowego jej użycia uprowadza (porywa) ofiarę w ustronne miejsce, gdzie dochodzi do przestępstwa zgwałcenia,

• zamykanie w pomieszczeniu - polega na tym, że sprawca w podstępny sposób wabi ofiarę do jakiegoś pomieszczenia, a następnie po zamknięciu tego pomieszczenia dokonuje przestępstwa.

1. Zgwałcenia nietypowe

Zgwałcenia zbiorowe.

Zgwałcenie zbiorowe to czyn, w którym bierze udział co najmniej dwóch sprawców (współsprawców). Przepis nie wymaga dopuszczenia się obcowania płciowego przez każdego ze sprawców. Wystarczy ich współdziałanie. Dość często sposób działania sprawców sprowadza się do dwóch etapów (faz). W pierwszym etapie, z reguły najbardziej atrakcyjny fizycznie sprawca, pod pozorem np. przesłuchania płyt czy obejrzenia filmu wideo, zwabia do mieszkania znajomą lub nieznajomą dziewczynę. W mieszkaniu najczęściej oczekują już jego wspólnicy, którzy zamykają drzwi (często włączają głośną muzykę) i przystępują do realizacji drugiego etapu. Polega on na przełamaniu siłą oporu dziewczyny (biciem lub groźbą bicia), rozebraniu ofiary i odbywaniu z nią po kolei stosunków płciowych. Następnie bardzo często sprawcy grożą ofierze daleko idącymi konsekwencjami, w przypadku gdyby zdecydowała się na powiadomienie policji. Sprawców takich cechuje brutalna przemoc, sadystyczne wyżywanie się, skrajne poniżanie godności ludzkiej, cynizm i wyrachowane okrucieństwo. Tego rodzaju zgwałcenia pociągają za sobą niejednokrotnie tragiczne dla ofiar skutki, np. ciężkie urazy psychiczne, a nawet zejścia śmiertelne.

Zgwałcenia małoletnich.

W tej grupie zgwałceń wyróżnić można te przypadki, w których sprawcy dopuszczają się obcowania płciowego bądź innej czynności seksualnej najczęściej wobec dziewczynek. Chodzi tu o czyny pedofilów. Czyny takie mają postać pocałunków, dotykania i obnażania narządów płciowych, rzadziej podejmowane są próby spółkowania. Pedofile zwabiają dzieci podstępnie do piwnic lub w inne ustronne miejsce i tam dokonują przestępstwa. Rzadko uciekają się do przemocy lub groźby jej użycia.

Do drugiej grupy przestępstw zaliczyć można te, w których nieletnie dobrowolnie decydują się na odbycie stosunku płciowego. Czyny takie są groźne dla prawidłowego rozwoju dziecka. Warto zaznaczyć, że przestępstwo tego rodzaju jest bardzo trudne do wykrycia. Niezbędne jest w takim przypadku dobre rozpoznanie środowiska nieletnich, moralnie zagrożonych.

Zgwałcenia staruszek.

Przypadki zgwałcenia staruszek zdarzają się bardzo rzadko. Istnieją jednak osobnicy, którzy gwałcą tylko staruszki. Dewiacja tego rodzaju nazywa się gerontofilią. Częściej dochodzi do zgwałceń staruszek będących wynikiem długiej izolacji i przymusowego celibatu (zakład karny).

Zgwałcenia kazirodcze.

O czynach kazirodczych policja otrzymuje najczęściej informacje od rodziny sprawcy. W praktyce najczęściej chodzi o zgwałcenie córki przez ojca. Niejednokrotnie jest nim psychopata, dążący do zaspokojenia seksualnego przy każdej okazji.

Zgwałcenia wielokrotne.

W praktyce jednostek terenowych spotyka się przypadki zgwałceń wielokrotnych, dokonywanych przez tego samego sprawcę. Są to tak zwane zgwałcenia seryjne.

Zgwałcenia homoseksualne.

Stosunki homoseksualne mogą przybierać różne formy. Czyny takie polegają np. na wzajemnym dotykaniu i drażnieniu narządów płciowych, zastępowaniu spółkowania przez wprowadzanie członka do odbytu. Ofiarami zgwałceń homoseksualnych są zarówno chłopcy (najczęściej), jak i osoby dorosłe. Często do tego rodzaju zgwałceń dochodzi w miejscach prawnej izolacji (zakłady karne, zakłady poprawcze).

1. Problematyka zboczeń seksualnych.

Ważnym czynnikiem kryminogennym wywołującym przestępczość seksualną są różnego rodzaju zboczenia płciowe. Zadaniem policjanta jest prowadzenie pełnego rozpoznania ludzi dotkniętych zboczeniami (dewiacjami). W przypadku zaistnienia przestępstwa seksualnego, należy typować zboczeńców - jako osoby podejrzane o dokonanie danego przestępstwa, dlatego policjantowi potrzebna jest ogólna orientacja, co do istoty i podstawowych rodza­jów zboczeń płciowych.

4.1 Pojecie zboczenia płciowego.

To, co jest uważane za zboczenie płciowe w jednym społeczeństwie, części świata czy epoce, może być uważane za normalny przejaw życia seksualnego w innym społeczeństwie, czasie czy miejscu. Okazuje się, że nie ma ostrych granic między dewiacyjnością a tzw. normalnymi zachowaniami seksualnymi. Można pokusić się o stwierdzenie, że istnieje między nimi pewna ciągłość, dlatego trudno jest zdefiniować zboczenie płciowe. W literaturze można spotkać różne jego określenia. Profesor Z. L. Starowicz definiuje je następująco: „Zboczeniem płciowym jest zaspokojenie popędu płciowego w sposób nietypowy dla danej kultury pod względem przedmiotu popędu (np. kazirodztwo), formy jego realizowania (np. sadomasochizm) lub używania środków bądź niezbędnych warunków dodatkowych.”


4.2 Podstawowe rodzaje zboczeń płciowych.



W zależności od ukierunkowania popędu oraz sposobu jego realizacji zboczenia seksualne dzieli się na dwie podstawowe grupy.

Zboczenia polegające na odchyleniach od prawidłowego ukierunkowania popędu:

Pedofilia - to skłonność do podejmowania praktyk seksualnych z dziećmi. Występuje zazwyczaj u mężczyzn i przejawia się przymusowym i natrętnym pożądaniem kontaktów seksualnych z dziećmi.

Nekrofilia - to zboczenie polegające na nieodpartej skłonności do działań seksualnych ze zwłokami. Nekrofilia jest jednym z rzadziej spotykanych zboczeń.

Gerontofilia - to skłonność do starszych osób jako partnerów seksualnych. Chodzi o stosunki płciowe odbywane przez młodych ludzi z osobami w wieku starszym, a właściwie starczym, przy czym motywem ich podjęcia są pragnienia seksualne. Gerontofilia jest zboczeniem bardzo rzadkim.

Fetyszyzm - to dewiacja polegająca na tym, że do podniecenia i zaspokojenia nie jest potrzebny partner. Wystarczą np. takie części jego garderoby, jak stanik, majtki, chusteczka. Warto zaznaczyć, że granica między fetyszyzmem mieszczącym się w granicach normy psychicznej a fetyszyzmem będącym zboczeniem jest bardzo płynna.

Sodomia - to dewiacja, w przypadku której popęd seksualny ukierunkowany jest na zwierzęta. Obiekty zboczonych praktyk są bardzo zróżnicowane, a nieraz wręcz groteskowe, np. owca, kura czy pies. Dewiację tę nazywa się również zoofilią.

Transwestytyzm - to dewiacja polegająca na tendencji do identyfikowania się z płcią przeciwną, przejawiająca się zwłaszcza w sposobie ubierania się i zachowania. Osoby dotknięte tą dewiacją nie stanowią zagrożenia dla społeczeństwa.

UWAGA:

Problem homoseksualizmu został celowo pominięty z uwagi na to, iż w dobie dzisiejszej nie ma jednoznacznego stanowiska rozstrzygającego, kiedy i w jakich warunkach homoseksualizm jest zboczeniem.

Zboczenia polegające na niewłaściwym sposobie realizacji popędu płciowego.

Prawidłowa realizacja popędu seksualnego polega na akcie spółkowania heteroseksualnego.

Rodzaje dewiacji, w których popęd płciowy przejawia się i jest realizowany w spo­sób odmienny od prawidłowego:

Sadyzm - to najdrastyczniejsza i najbardziej kryminogenna forma zboczenia płciowego. Polega na, tym że sprawianie cierpienia fizycznego lub psychicznego drugiemu człowie­kowi wywołuje rozkosz seksualną (gryzienie, bicie).

Masochizm - to zboczenie, w którym rozkosz seksualna osiągana jest na skutek doznawania cierpień fizycznych i psychicznych. Zboczenie to bardzo rzadko staje się przyczyną popełniania przestępstwa kryminalnego.

Ekshibicjonizm - popęd do obnażania się w celu osiągnięcia zadowolenia seksualnego. Polega na demonstracyjnym pokazywaniu obnażonych narządów płciowych osobnikom przeciwnej płci, najczęściej w miejscach publicznych.

Ocieractwo - polega na tym, że mężczyźni, wykorzystując tłok w zbiorowiskach ludzkich, przyciskają się do kobiet i dotykają ich ciał obnażonym członkiem. Dzięki takim zabiegom osiągają zadowolenie seksualne. W niektórych przypadkach można stwierdzić ślady nasienia na ubraniu pokrzywdzonej.

UWAGA:

Opisane zostały tylko te zboczenia polegające na niewłaściwym sposobie realizacji popędu płciowego, które niosą w sobie największy ładunek społecznego niebezpieczeństwa.

5. Zadania policjanta prewencji po otrzymaniu informacji o zgwałceniu.

Każdy przypadek zgwałcenia jest odmienny, jednakże postępowanie policjanta po otrzymaniu informacji o nim można ująć w postaci algorytmu - typowych czynności, jakie należy wykonać na miejscu zdarzenia.

1. Czynności policjanta po otrzymaniu zawiadomienia o zgwałceniu:

1. Ustal i zanotuj dane personalne zgłaszającego!

2. Zlokalizuj dokładnie miejsce, czas i okoliczności dokonania zgwałcenia!

3. Udziel pomocy przedlekarskiej, jeżeli zachodzi taka potrzeba, zorganizuj pomoc lekarską!

4. Przeanalizuj niezwłocznie otrzymaną informację!

5. Powiadom dyżurnego jednostki o zdarzeniu!

6. Przystąp niezwłocznie do wykonywania dalszych czynności niecierpiących zwłoki (np. udaj się w pościg, ustal rysopis sprawcy), w zależności od wyników analizy pierwszej informacji!

UWAGA:

• Osobę pokrzywdzoną lub jej przedstawiciela ustawowego należy pouczyć, iż jest to przestępstwo ścigane na wniosek osoby uprawnionej (patrz art. 12 kpk).

• Jeżeli osoba pokrzywdzona odmawia złożenia wniosku o ściganie sprawcy, to nie pozostaje nic innego, jak tylko procesowe utrwalenie tej okoliczności, a następnie, w zależności od wykonanych czynności (art. 307, 308 kpk), wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego lub o umorzeniu dochodzenia. Sprawcą zgwałcenia powinni zainteresować się pracownicy operacyjni Policji.

• Należy pamiętać o obowiązku zabezpieczenia odzieży osoby pokrzywdzonej, oraz o zakazanie mycia ciała przed badaniem lekarskim dotyczy także sprawcy sprawcy.

2. Czynności policjanta po zatrzymaniu osoby podejrzanej o dokonanie zgwałcenia:

1. Zachowaj szczególną ostrożność w momencie zbliżania się do podejrzanego!

2. Dokonaj zatrzymania, przeszukania i zabezpiecz niebezpieczne przedmioty!

3. Dopilnuj, aby podejrzany nie mył ciała i nie odrzucał od siebie jakichś części garderoby czy innych przedmiotów!

4. Postaraj się jak najszybciej doprowadzić zatrzymanego do najbliższej jednostki!

5. Powiadom dyżurnego o zatrzymaniu podejrzanego!

6. Sporządź szczegółową dokumentację dotyczącą wykonanych czynności.

43

Zabór

Cudzej rzeczy ruchomej

W celu przywłaszczenia

KRADZIEŻ

PODZIAŁ KRADZIEŻY WEDŁUG MIEJSCA, W KTÓRYM DOKONANO ZABORU MIENIA

RODZAJE PRZESTĘPSTW ROZBÓJNICZYCH

Rozbój

Kradzież rozbójnicza

Wymuszenie rozbójnicze

mieszkaniowe

sklepowe

hotelowe

kieszonkowe

pojazdów i z pojazdów

inne : leśne, kolejowe, polne.

UŻYCIE PODSTĘPU

LEGALNE WEJŚCIE DO MIESZKANIA

WYKORZYSTANIE SPRZYJAJĄCYCH OKOLICZNOŚCI

W taktyce działania kieszonkowców można wyróżnić następujące etapy:

dojście na miejsce kradzieży

ocena miejsca i osób się tam znajdujących

wybór i ocena ofiary

przemyślenie sposobu dokonania kradzieży

dokonanie kradzieży

zabezpieczenie odwrotu po kradzieży

pozbycie się łupu bądź przedmiotów świadczących o dokonanej kradzieży (np. portfel)




przemalowanie karoserii

wymiana tapicerki

przebicie numerów silnika i nadwozia

sfałszowanie dokumentów pojazdu

PRZYKŁADY OKOLICZNOŚCI NEGATYWNYCH

zbyt mały otwór, aby można było przez niego wejść lub dosięgnąć przedmioty

przy wybiciu szyby większość odłamków znajduje się na zewnątrz

brak opiłków na miejscu rzekomego piłowania kłódki

nienaturalna pozycja przy piłowaniu

brak śladów wgnieceń i zadrapań przy rozbitej kłódce

sztuczny bałagan w pomieszczeniach

TECHNIKI SPORZĄDZANIA ANONIMÓW

• pisane ręcznie,

• pisane na maszynie,

• sporządzane dziecinną drukarenką,

• sporządzane kalkomanią,

• sporządzane za pomącą sprzętu komputerowego,

• technika wycinania liter (słów, całych zdań) z czasopism i naklejania ich na czyste kartki papieru itp.

właściwe przyjęcie i udokumentowanie informacji o przestępstwie

udzielenie pomocy przedlekarskiej pokrzywdzonym

wszczęcie działań pościgowych za sprawcami przestępstw

powiadomienie dyżurnego jednostki lub przełożonego o otrzymanej informacji

kryminalistyczne zabezpieczenie miejsca zdarzenia

typowanie sprawców przestępstw ze swego rejonu

wykonywanie innych zleconych czynności /w ramach aktywnego współdziałania z prowadzącym postępowanie przygotowawcze/

Zgwałcenie, art. 197.

Wykorzystanie seksualne osoby niepoczytalnej oraz bezradnej, art. 198

Przestępstwa seksualne (rozdz. XXV kk):

Seksualne wykorzystanie zależności, art. 199.

Czynności seksualne z małoletnim poniżej 15-roku życia, art. 200.

Kazirodztwo, art. 201.

Rozpowszechnianie treści pornograficznych, art. 202.

Zmuszanie osoby do uprawiania prostytucji, art. 203.

Stręczycielstwo, sutenerstwo, kuplerstwo oraz zwabianie i uprowadzanie osób w celu uprawiania nierządu, art. 204.

Zboczenia polegające na odchyleniach od prawidłowego ukierunkowania popędu.

Zboczenia polegające na niewłaściwym sposobie realizacji popędu płciowego.

Przyczyny wewnętrzne (endogenne)

brak partnera (trwały, przejściowy)

nadpobudliwość płciowa

zboczenia seksualne

Przyczyny zewnętrzne (egzogenne)

socjalne (alkoholizm, narkomania)

prowokacja kobiety (ubiór, wiek)

---