1. Skorupa ziemi zewn powłoka kuli Z otoczona atmosferą i hydrosferą, w głębi granicząca z płaszczem ziemi czyli litosfery. Grubość skorupy waha się od 5 do ok. 80km. Wyróżnia się skorupę kontynentalną, oceaniczną i suboceaniczną

.2. Płaszcz ziemi warstwa kuli ziemskiej leżąca między skorupą Z i jądrem Z czyli między mezosferą, astenosferą i najniższą warstwą litosfery. Płaszcz Z dzieli się na płaszcz dolny i płaszcz górny.

3. Jądro ziemi centralna część kuli Z poniżej głębokości ok. 2900m czyli poniżej nieciągłości Gutenberga. Jądro zewnętrzne znajd się w stanie ciekłym jądro wewnętrzne jest w stanie stałym. 4. Moho nieciągłość występ między skorupą Z a płaszczem Z na głębokości 5-12km pod dnem oceanów, średnio 35km pod platformami kontynentalnymi i do ok. 80km pod młodymi górami. 5. Litosfera zewn warstwa kuli Z leżąca powyżej astenosfery i w stosunku do niej sztywna i krucha, złożona z typowych skal (nie różniących się od znanych z powierzchni). 6. Astenosfera warstwa górnego płaszcza Z odznaczająca się znacznie większą plastycznością niż nadległa litosfera i leżąca niżej mezosfera.

7. krzywa hipsograficzna ukazująca udział poszczególnych stref wysokościowych w ogólnej pow Z. krzywa ukazująca udział poszczególnych stref wysokościowych w ogólnej pow zlewni, umożliwia określenie stadium rozwojowego cyklu fluwialnego danej zlewni oraz wstępne porównanie różnych zlewni. 8. Aktualizm geologiczny teoria zgodnie z którą w przeszłości geologicznej działały na pow Z podobne czynniki i zachodziły podobne procesy geologiczne jak współcześnie. Metoda odtwarzania dawnych zdarzeń geologicznych na podstawie obserwowania procesów współczesnych.

9. Wiek izotopowy (radiometryczny) wiek bezwzględny określony metodami datowania promieniotwórczego.

10. Wiek względny wiek zdarzeń geologicznych i ich efektów (skał, struktur tektonicznych) wyrażony przez porównanie z innymi zdarzeniami i ich efektami. Określeniem wieku względnego zajmuje się sratygrafia, a ogół stosowanych do tego celu metod można określić jako geochronologię.

11. Stopień geotermiczny wlk określająca przyrost głębokości wewnątrz Z, jakiemu towarzyszy jednostkowy przyrost temp, wyznaczony dla określonego przedziału głębokości i określonego obszaru. Jednostką miary jest metr na 1*C (kelwina) przyrostu temp średni stopień geotermiczny dla skorupy Z. wyn 33m/1*C. Gradient geotermiczny wyn dla skorupy Z. 30*C/1km.

12. Dyferencjacja magmy różnicowanie się magmy podział magmy pierwotnej na mniej lub bardziej odmienne magmy pochodne, dokonujący się in situ w zbiorniku magmowym.

13. Lawa-magma która wydobyła się na pow Z. Magma ruchliwa gorąca materia występ lokalnie w górnym płaszczu Z, w skorupie Z i na jej powierz (wylewana z wulkanów jako lawa) której podst składnikiem jest stop krzemionkowy z rozpuszczonymi w nim gazami i przegrzanymi roztworami wodnymi.

14. Sendymentosfera (warstwa osadowa) górna warstwa skorupy Z, na kontynentach leżąca na warstwie granitowej i osiągająca miąższość do kilkunastu km na oceanach na warstwie bazaltowej i mierząca średnio kilkaset m. Warstwa osadowa skł się głównie ze skał osadowych i osadów w toku litogenezy.

15. Warstwa granitowa środkowa warstwa skorupy Z wykształcona dobrze tylko jedynie na kontynentach, leżąca między warstwą osadową a warstwą bazaltową czyli w przedziale głębokości średnio od kilku do ok. 20km w postaci niekompletnej występ w obrębie skorupy suboceanicznej. Warstwa granitowa składa się głównie z granitów i skał metamorficznych.

16. Warstwa bazaltowa dolna warstwa skorupy Z, na kontynentach leżąca między nieciągłością Conrada a nieciągłością Mohorovicica, czyli między warstwą granitową a warstwą perydotytową, na oceanach między warstwą osadową a warstwą perydotytową. Warstwa bazaltowa zajmuje średnio od paru km do kilkunastu km pod dnem oceanów i od ok. 20-35km pod pow kontynentów. Warstwa bazaltowa w obrębie skorupy oceanicznej składa się głównie z bazaltów, gabra i serpentynitu, w obrębie skorupy kontynentalnej z bazaltu gabra lub skał typu granulitu.

17. Warstwa perydotytowa dolna warstwa litosfery podścielająca skorupę ziemską w głąb sięga ona do stropu atmosfery. Do jej hipotetycznych składników zalicza się perydotyt, eklogit.

18. Skorupa kontynentalna typ skor Z charakterystyczny dla bloków kontynentalnych na który składa się: (od góry): warstwa osadowa, granitowa baaltowa. Cała skorupa kontynentalna osiąga grubość ok. 80km. Skorupa oceaniczna typ skorupy Z charakter dla podłoża otwartych oceanów na który składa się (od góry): warstwa osadowa, pośrednia, bazaltowa. Cała skorupa oceaniczna osiąga grubość do ok. 12km średnio 7km jest więc wielokrotnie cieńsza niż skorupa kont.

19. Hipocentrum punkt w głębi Z stanowiący teoretyczne źródło fal sejsmicznych emitowanych podczas trzęsienia Z w rzeczywistości źródłem fal jest pewien obszar (ognisko trzęsień Z) epicentrum. Epicentrum punkt na pow Z leżący bezpośrednio nad hipocentrum trzęsienia Z. do epicentrum wstrząsy dochodzą najwcześniej i mają tam największe nasilenie. Ognisko trzęsienia Z.

20. Insolacja (nasłonecznienie) promieniowanie słoneczne otrzymywane przez dane ciało (np. ziemię okruch skalny) jest jednym z czynników wietrzenia fizycznego.

21. Denitegracja granularna rozpad ziarnisty rozkruszenie i rozdrobnienie skał o strukturze ziarnistej pod wpływem wahań temp skał różnej rozszerzalności cieplnej poszczególnych minerałów lub milerogeliwacji. Eksfoliacja łuszczenie się skał to rodz wietrzenia fizycznego polegający na skorupowym lub płytowym oddzielaniu się przypowierzchniowych części skały wzdłuż drobnych pęknięć równoległych do jej pow. Eksfoliaja może być spowodowana przez naprężenia wywołane wielokrotnym nagrzewaniem a następnie mocnym ochładzaniem pow skały.

22. Zamróz wietrzenie fizyczne przez rozsadzanie lub rozkruszania skały w wyniku ciś wytworzonego przez wodę wielokrotnie zamarzającą i rozmarzającą w szczelinach, porach, lub wzdłuż pow uławicenia.

23. 24. Wietrzenie laterytowe (wiet alitowe) rodz wietrzenia chemicz w klimacie gorącym okresowo suchym polega na tworzeniu na ogół czerwonej pokrywy laterytowej złożonej głównie z wodorotlenków i tlenków Al., Fe przy jednoczesnym całkowitym odprowadzeniu krzemionki.

25. Bielica ługowanie związków Fe, Al. Mn oraz części SiO2 z poziomu eluwialnego gleby pod wpływem wody zawierające związki humusowe. Bielicowanie gleb zachodzi w strefie klimatu umiarkowanego , wilgotnego w obszarach pokrytych zwartą roślinnością leśną. Wymywane związki są wytrącane w poziomie iluwialnym tworząc mniej lub bardziej scementowny utwór zwany orsztynem.

26. Eluwium rezyduum zwietrzelinowe resztkowe nagromadzenie fragmentow skalnych odporniejszych na wietrzenie (np. nie rozpuszczalnych w wodzie), w miejscu gdzie skała podlegała wietrzeniu fizycznemu lub chemiczn. Iluwium materiał wypłukany z jednego poziomu gleby i osadzony w innym zwykle niżej położonym. Iluwium zawiera na ogół cząstki ilaste, związki Al i Fe, węglany oraz związki organiczne.

27. Warstwa nagromadzenie osadu którego wymiary poziome są wielokrotne większe od jego grubości i która jest oddzielona od góry i od dołu mniej lub bardziej wyraźnymi granicami powstałymi w wyniku pr sendymentacyjnych. Granice między warstwą są ostre lub stopione i mogą być wyrażone w różny sposób i przez zmianę składników osadu, zmianę jego cech teksturalnych i strukturalnych. Lamina najcieńsza warstwa jaką można wyróżnić w skale lub luźnym osadzie makroskopowo nie wykazująca wewnętrznego warstwowania.

28. Hieroglify wyst na dolnej pow ławicy odlew drobnej formy erozyjnej lub śladu pozostawionego przez organizm, także wyst na jej pow wypukła forma będąca odzwierciedleniem struktury deformacyjnej osadu

29. Synklina fałd którego jądro jest zbudowane z utworów młodszych zaś skrzydła z utworów starszych. Antyklina przeciwieństwo synkliny.

30. Dapir 1. przebijające się przez skrzydła plastyczne jądro antykliny która powst czynnego ruchu tego jądra, czyli wskutek dapiryzmu. 2. Każde ciało skalne będące produktem dapiryzmu np. wysad.

31. Płaszczownia nasunięcie o charakterze pokryw regionalnych rozmiarów przemieszczonej mniej wiecej poziomo na odległość większą od jej miąższości. W wyniku duzego przemieszczenia (dok 200m) płaszczyzny zwykle zawierają skały innej facji niż skały podłoża.

32. Okno tektoniczne obszar gdzie skutek lokalnego rozcięcia erozyjnego płaszczowiny ukazuje się z pod niej wychodnia jej podłoża otoczona nie usuniętymi jeszcze masami płaszczowiny. Czapka tektoniczna płat tektoniczny izolowany erozyjnie fragment płaszczowiny otoczony wychodniami jej podłoża.

33. Rowy tektoniczne wydłużona struktura tektoniczna ograniczona przynajmniej wzdłuż dwu dłuższych krawędzi dyslokacjami i wzdłuż nich obniżona względem otoczenia. Przeciwieństwo zrębu.

34. Zręby tektoniczne struktura tektoniczna ograniczona przynajmniej z dwóch ograniczonych stron dyslokacjami i wzdłuż nich wypiętrzona wzgl otoczenia.

35. Glacitektonika deformacje podłoża lodowca i składanych osadów spowodowane naciskiem lodu i jego tarcie o podłoże.

36. Diaftoreza metamorfizm wsteczny regresywny przeobrażenie skał metamorficz wskutek znalezienia się ich w warunkach metamorfizmu regionalnego niższego stopnia niż ten przy którym powst przy współdziałaniu metamorfizmu dyslokacyjnego. Diaftoreza polega na rozstępowaniu min pierwotnych trwałych w wyższych temp i ciś niższych oraz na przebudowie wewn.

37. Wody artezyjskie wody napięte zdolne do samoczynnego wypływu na pow ze studni wskutek cis spowodowanego wyższym położ stref zasilania niż stref wypływu. Zwykle występują w niecce artezyjskiej. Zw wód podziemnych statyczne. 39. Koluwium material skalny przemieszczony w dół stoku podczas osuwania.

40. Deflacja wywiewanie drobnych ziarn luźnego osadu na obszarach pozbawionych roślinności.

41. Wydma paraboliczna wydma w kształcie półksiężyca, litery U lub V o zaokrąglonym wierzchołku, zwrócona wklęsłą stroną pod wiatr, w przekroju poprzecznym asymetryczna: stok dowietrzny jest dłuższy i ma mniejszy spadek niż stok zawietrzny. Kszałt wydmy parabolicznej jest zwiazany z utrwalaniem naroży najczęściej przez wilgoć gruntową i roślinność.

42. Barchan wydma sierpowa w kształcie półksiężyca o obniżonych narożach wysuniętych zgodnie z kierunkiem wiatru (w stronę zawietrzną).

43. Deluwium osady utworzone w wyniku wypłukiwania przez wody deszczowe najdrobniejszych cząstek mineralnych z gleb, glin, lessów i osadzania tych cząstek w niższych partiach i u podłoża stoku.

45. Przelomy rzeczne dolina przełomowa zwężony odcinek doliny rzecznej o stromych zboczach przecinający wzniesienie obszar wyżynny lub górski w przełomie rzeki rzeka zwiększa spadek, często występ w niej bystrza.

46. Glacjał zlodowacenie, okres poważnych zmian klimatycznych które doprowadziły do powst lodowców o zasięgu większym niż obecnie. Interglacjał okres międzylodowcowy. Podczas interglacjału lodowce występują wyłącznie na obszarach wysokogórskich i podbiegunowych, klimat jest ciepły i umiarkowany.

47. Platforma abrazyjna brzegowa, pow abrazyjna, równina abrazyjna, tras abrazyjny wyrównana i wygładzona pow łagodnie nachylona w kierunku morza i zalana w znacznej części wodą, powst w wyniku abrazji u podnóża niszczonego klifu, na ogół w skałach twardych.

48. Bentos organizmy żyjące na dnie zbiorników wodnych jeziornych i morskich.

49. Nekton ogół aktywnie plywających organizmów wodnych.

50. Plankton ogół wodnych organizmów które są biernie unoszone w wodzie lub których ruchy własne są bardzo słabe w porównaniu z ruchem wody. Są to organizmy mikroskopijne.

51. Strefa litoralna obszar od krawędzi szelfu po linię max zasięgu przypływów i fal burzowych obejmujący strefę supralitoralną, eulitoralną, sublitoralną.

52. Strefa sublitoralna niżej pływowa, obszar dna morskiego znajd się na głębokościach odpowiadających strefie nerytycznej.

53. Strefa hemipelagiczna strefa den oceanicznych leżąca w bezpośrednim sąsiedztwie bloków kontynentalnych w której wpływ lądu na charakter gromadzących się osadów jest znaczny.

54. Strefa pelagiczna strefa den oceanicznych położonych w znacznej odległości od lądów w której bezpośredni wpływ lądu na charakter gromadzących się osadów jest znikomy.

55. Rafy kolarowe morska struktura biogeniczna utworzona głównie przez osiadłe organizmy kolonijne (korale glony wapienne, stułbiopławy, mszywioły) wznosząca się ponad otaczające dno i zdolna do przeciwstawienia się niszczącej działalności fal i prądów.

56. Stożki podmorskie nagromadz mater terygenicznego w kształcie stożka rozpościerającego się wachlarzowo u stóp skłonu kontynentalnego lub innej podmorskiej skorupy, lub w pobliżu ujścia rzeki dostarczającej materiał. Stożki podmorskie zbudow są głównie z osadów spływów grawitacyjnych podwodnych. Wyróżniamy stożki: wewn, środk, zewn.

57. Flisz znacznej miąższości zespół osadów terygenicznych lubrzadziej wapiennych utworzony w stosunkowo głębokim basenie morskim skład się głównie z osadów prądów zawiesinowych i spływów grawitacyjnych podwodnych. Do charakterystycznych cech osadów fliszowych należy na przemian ległość warstw osadów gruboziarnistych i drobnoziarnistych.

58. Ewaporaty minerał wytrącony z roztworu wskutek jego odparowania np. gips, halit.

59. Turbidyty osad prądu zawiesinowego. Prądy zawiesinowe typ wodnego prądu gęstościowego poruszającego się pod wpływem grawitacji i bezwładności. Prądy zawiesinowe powst w przypadku utworzenia się ponad zboczem zbiornika morskiego lub jeziornego masy wody obciążonej zawiesiną. Masa ta pod wpływem siły ciężkości spływa w dół stoku jako prąd zawiesinowy.

60. Konkrecja skupienie mineralne o kształcie kulistym soczewkowym lub innym w skale osadowej różniące się od niej składem mineralnym.

61. Morze epikontynentalne morze pokrywające szelf lub wnętrze kontynentu. Morza te są w sensie geologicznym krótkotrwałe i mają stosunkowo niewielkie głębokości.

63. Peneplena prawie równia, zrównanie końcowe- rozległa, lekko falista powierzchnia zrównania, utworzona w wyniku peneplenizacji. Ma łagodne wyniosłości wododziałowe opadające ku szerokim dolinom rzecznym wyścielonym aluwiami i os. Zboczowymi

64. Izostazja dążność mas w skorupie ziemskiej do równowagi grawitacyjnej wyrażająca się tym że poszczególne fragmenty skorupy stanowiące pewne wyodrębnione całości (bloki) mimo różnic swych wysokości i gęstości na ogół nie wykazują proporcjonalnych różnic siły ciężkości, nadmiar masy musi być skompensowany proporcjonalnym niedoborem pod górami, niedoborowi masy np. w oceanie musi odpowiadać nadmiar masy pod jego dnem. Gdy taka równowaga zwana izostatyczną nie jest osiągnięta często dochodzi do odpowiedniego przemieszczenia mas objawiającego się ruchami izostatycznymi.

65. Orogeneza ruchy górotwórcze- powst gór z przyczyn tektonicznych. 66. Platforma zbudowana ze skorupy kontynentalnej obejmujący co najmniej dwa pietra strukturalne: dolne utworzone w cyklu geosynklinalnym zwane fundamentem platformy i górne (lub kilka) utworzone na podłożu skratonizowanym tektonicznie słabo zaburzone zwane pokrywą platformową. W wyniku długotrwałej denudacji może występować tylko fundament.

---