HERBOLOGIA

WYKŁAD 1

Definicja chwastu:

• wg Blatchley'a - roślina na niewłaściwym miejscu

• wg Rademachera - roślina, która przynosi więcej szkody niż pożytku

• wg EWRS - każda roślina lub roślinność (za wyjątkiem grzybów) niepożądana z punktu widzenia człowieka

Zawartość składników pokarmowych w chwastach jest większa niż w roślinach uprawnych pobierają szybciej składniki pokarmowe, są niebezpieczne w pierwszej fazie rozwoju roślin i u roślin krótko występujących na polu.

Pozytywy chwastów:

• związki chemiczne herbicydy usuwające zachwaszczenie

Łatwiejsze usuwanie chwastów, stosowanie herbicydów niesie ze sobą negatywne skutki: całkowite niszczenie niektórych gatunków roślin. W Polsce nie wszystkie wyginęły.

Funkcje w agrosystemie:

• ochrona wierzchniej warstwy gleby przed działaniem niekorzystnych warunków klimatycznych, wysuszeniem, zaskorupieniem rośliny okrywowe

• ochrona gleby przed erozją: wodną i wietrzną

• zatrzymywanie składników pokarmowych w glebie chwasty zostają na polu z dużą zawartością składników pokarmowych, stanowią magazyn składników pokarmowych, które są uwalniane wolno, stopniowo

• korzystne warunki rozwoju mikroorganizmów różnorodność gatunkowa

• siedlisko dla organizmów pożytecznych

• współtworzenie mikroklimatu

• właściwości lecznicze

• walory estetyczne

walka z chwastami (przedwczoraj)

zwalczanie zachwaszczenia (wczoraj)

regulowanie zachwaszczenia (dziś)

Zwalczanie chwastów:

• szybko

• skutecznie

• tanio

Podstawy ograniczenia zachwaszczenia:

1. Biologiczne

• płodność chwastów ile nasion wydaje chwast

• zdolność osypywania owoców (nasion) czy zostają na roślinie czy osypią się do gleby

• wielkość i budowa owocu im większy owoc tym więcej składników pokarmowych

• trwałość owoców

• długość spoczynku owoców może być bardzo różna, można go zniszczyć gdy wzejdzie

• sposób rozmnażania

• sposób rozprzestrzeniania

Część generatywna jest najgroźniejsza (owoce, nasiona)

Kiełkowanie nasion

Czynniki zewnętrzne: wymiana gazowa, H2O, ciepło, światło

Czynniki wewnętrzne: zarodek wykszt. , łupina nasienna

Płodność

Drobne nasiona większa płodność

Duże nasiona mniejsza płodność np. gorczyca polna

Żywotność nasion w latach może być bardzo krótka i długa.

Długa żywotność - trudniejsze zwalczanie

Krótka żywotność - łatwiejsze niszczenie to dobra płodność

Okres spoczynku - jest b. różny w zależności kiedy się pojawi

2. Ekologiczne

• źródła zachwaszczenia

• zapas nasion chwastów w glebie

• niektóre nawozy organiczne - fermentować nawozy

• materiał siewny - oczyszczanie materiału

• niewłaściwy płodozmian - wykaszanie

• tereny sąsiadujące z polem uprawnym

Zapas nasion chwastów w glebie

Roślina kwitnąca

Produkcja nasion zapas nasion wschody chwastów

(żywotność nasion)

im mniej nasion w glebie, tym mniej się chwastów pojawi

• warunki glebowe i klimatyczne

• zabiegi agrotechniczne

• układ przestrzenny w łanie

• konkurencja wew. i międzygatunkowa

• dynamika rozwoju populacji chwastów

Kiełkowanie nasion:

wzrost chwastów zależy od temperatury

• Przetacznik bluszczykowy - wzrost w niskiej temp.

• Szarłat szorstki - gdy jest ciepło

• Wiechlina roczna - w niskich i wysokich temp.

WYKŁAD 2

Zabiegi agrotechniczne

Głębokość wykonywanych zabiegów wpływa na głębokie osiadanie nasion

Im głębiej nasiona tym większa żywotność nasion, mogą dłużej zalegać w glebie, nie tracąc żywotności, obecność tlenu jest ograniczona

Na pow. gleby żywotność jest znacznie krótsza - wpływ czynników klimatycznych, siedliskowych

W płytkiej warstwie istnieją również korzystniejsze warunki do skiełkowania nasion

Im lepsza gleba, tym ilość nasion jest mniejsza

W glebach żyznych są intensywniej rozkładane nasiona chwastów

Im częściej jest gleba uprawiana tym łatwiej zlikwidować nasiona lub je ograniczyć

Uprawa warzyw sprzyja zmniejszaniu zapasu chwastów w glebie

Gdy wykonujemy uprawę płużną: płytką, potem głęboką - odwracanie gleby sprawia, że rozmieszczenie nasion jest równomierne

Uprawa uproszczona - nie odwracamy gleby, ale ją mieszamy - nasiona lokują się w wierzchniej warstwie

Im głębiej sięgamy narzędziami tym więcej nasion jest w warstwie płytkiej

Dynamika rozwoju populacji - przewidywanie występowania chwastów w zależności od ich płodności i skuteczności ich zwalczania

Chwasty o małej płodności - mniej chwastów występuje, gdy nie zwalczamy pojawiają się masowo

Chwasty o dużej płodności - bez zwalczania jest ich bardzo dużo

Zaniechanie lub niedokładne zwalczanie niektórych gatunków kompensacja chwastów masowe pojawienie i rozwój

3. Ekonomiczne

• sposób przeprowadzenia zabiegu, żeby był tani

zachwaszczenie - ogół chwastów oraz roślin zachwaszczających występujących w łanie rośliny uprawnej

rośliny zachwaszczające - rośliny obce uprawne, np. siewki kapusty, rzepaku, nie zaliczone do chwastów polnych

zachwaszczenie pierwotne - pojawiające się w okresie od siewu do pierwszych mechanicznych zabiegów odchwaszczających lub do powschodowego stosowania herbicydów, jest bardziej szkodliwe - konkurencja z rośliną uprawną, która jest młoda.

zachwaszczenie wtórne - występuje w drugiej połowie okresu wegetacyjnego, po zakryciu międzyrzędzi przez roślinę uprawną tuż przed zbiorem lub po zaniku działania wcześniej zastosowanych herbicydów, nie ma większego znaczenia dla rośliny uprawnej, wysiewają nasiona, które wnikają do gleby i są zagrożeniem dla rośliny uprawnej.

Zasady ograniczenia zachwaszczenia

1. powszechność - regulowanie zachwaszczenia wszędzie, wykaszanie miedz, stosowanie przefermentowanego obornika

2. ciągłość - różne gatunki pojawiają się w różnym czasie, przez cały okres wegetacyjny, stosowanie regulacji

3. zastosowanie skutecznej metody - zastosowanie kilku metod jest skuteczne, wykorzystanie różnych, a później stosowanie herbicydów

Ekonomiczne podstawy regulowania zachwaszczenia

1. Ocena stanu zachwaszczenia (gatunki)

2. Ocena stopnia zachwaszczenia (liczebność)

3. Ocena ekonomicznej celowości stosowania zabiegu

Biologiczny próg szkodliwości - stopień zachwaszczenia (liczba chwastów) wywołujący istotną obniżkę plonu rośliny uprawnej (>5%)

Ekonomiczny próg szkodliwości (Pe) - stopień zachwaszczenia, przy którym wartość obniżonego plonu jest równa kosztom zastosowanej metody odchwaszczania.

Ekonomiczna celowość odchwaszczania - wartość różnicy strat plonu i kosztów odchwaszczania (dodatnia)

Pe =
- (h + z +sm)

Pe - ekonomiczny próg szkodliwości

p - przewidywany plon, gdyby uprawa była wolna od chwastów (t/ha)

s - strata plonu (%)

c - cena jakości plonu (t/ha)

h - cena herbicydu (zł)

z - koszt wykonania zabiegu (zł/ha)

sm - straty plonu na skutek uszkodzeń mechanicznych przez koła ciągnika (5% oczekiwanego plonu - zł/ha)

Próg szkodliwości zakłada dopuszczenie pewnych roślin w łanie : zbożowe (pszenica ozima) : 15 gwiazdnica pospolita, ok. 50-60 sztuk chwastów dopuszcza się

Próg szkodliwości u roślin konkurencyjnych tworzących zwarty łan

U roślin rzadziej rosnących

Krytyczny okres konkurencji chwastów - okres między progiem wczesnym a późnym, okres wolny od chwastów

Np. ogórek 10-24 dni po wchodach

kapusta z rozsady - od wschodów do ½ okresu wegetacyjnego (trudno określić)

sałata z siewu - 2-3tyg. po wschodach do zbioru

cebula z siewu - od wschodów do 2-3 liści właściwych (10-12tyg. po wschodach)

marchew - od wschodów do 1/3 - ½ okresu wegetacyjnego

odchwaszczanie ułatwia zbiór chwastów

Metody ograniczające zachwaszczenie w ogrodnictwie

1. Zapobieganie

2. Metody pośrednie (agrotechniczne)

3. Metody bezpośrednie

• metody mechaniczne

• na polach nie zajętych

• na polach zajętych (w zasiewach)

• metody fizyczne

• metody biologiczne i biotechniczne

• metody chemiczne (najbardziej skuteczne)

4. Metoda integrowana

Zapobieganie kierunki działań

1. Źródła zachwaszczenia - zapas nasion w glebie

2. Metody agrotechniczne - wzmacnianie konkurencyjności rośliny uprawnej, met. pośrednie

• płodozmian - zmiana roślin uprawnych na polu

• uprawa międzyplonów (na przyoranie jesienią), międzyplony jako nawóz, biomasa stanowi początek substancji organicznych, która rozkłada się i pojawia się życie biologiczne, które rozkłada nasiona chwastów

• uprawa odmian zrejonizowanych (dobranie gatunku w zależności od rejonu kraju)

• odpowiedni termin siewu

• ilość wysiewu - im bardziej zagęszczony łan, tym większa konkurencyjność rośliny uprawnej

• jakość materiału siewnego

• nawożenie organiczne - dobrze przefermentowany materiał stanowi pożywkę

• nawożenie zgodne z wymaganiami pokarmowymi roślin

• ochrona przed chorobami i szkodnikami

Metody mechaniczne (kiełkowanie nasion + niszczenie siewek) - bezpośrednie

1. Zespół uprawek pożniwnych 50-60% zachwaszczenia

• podorywna + bronowanie

• kultywatorowanie + bromowanie (po korzeniowych, cebuli)

1. Zespół uprawek przedzimowych

• ziębla (połowa - koniec X)

2. Zespół uprawek przedsiewnych, wiosennych

• włókowanie, bromowanie

• kultywatorowanie + bromowanie + wałowanie

• orka wiosenna + bromowanie + wałowanie

3. Pielęgnacja zasiewów

• bromowanie (tylko do takich roślin, które to wytrzymają)

• wałowanie posiewne (powoduje podsiąk wody i intensywne wschody chwastów)

• mechaniczne odchwaszczanie międzyrzędzi (opielacz - głębokość 2-3cm, termin pierwszej uprawki - po wyrzędowaniu, liczba zabiegów - jak najmniej, wybór narzędzi, pielenie - ręczne, maszynowe)

4. Ściółkowanie

• czarną folią lub włókniną (górek, pomidor, papryka)

• przeźroczystą folią, tzw. solaryzacja (w ciepłym klimacie)

• materiałami organicznymi (kora, słoma)

• żywa ściółka (trawy, motylkowe z trawami), potem mulczem

WYKŁAD 3

Metody fizyczne - podstawą jest wykorzystanie odpowiedniego spektrum promieniowania elektromagnetycznego i promieniowania cieplnego:

metody termiczne: płomieniowe (propan, butan), podczerwień, parowanie (60-95^oC przez 20min) - para wodna, forma odkażania gleb, zwalczanie chorób i szkodników

metoda termiczna

z użyciem podczerwieni

z użyciem płomienia

z użyciem gorącej wody

• nieselektywna (zwalczy wszystko, całopowierzzchniowo, gdy nie ma roślin uprawnych, nie ma wschodów)

• selektywna (oszczędzanie rośliny uprawnej i niszczenie chwastów np. w cebuli, kukurydzy)

atut: nie używanie chemii, droga, w gospodarstwach ekologicznych

• desykacja (przed zbiorem) - zasuszanie roślin uprawnych przed zbiorem

• dezynfekcja (po zbiorze) - gdy zostają resztki roślin po zbiorze na polu

uprawa gleby w ciemności (większość chwastów wschodzi, gdy jest światło) metoda odkładające w czasie wschody chwastów

• metody elektryczne

Metody biologiczne

• wykorzystanie naturalnych wrogów

Metody biotechnologiczne

• mykoherbicydy - herbicydy grzybowe, które zamiast substancji chemicznych zawierają substancje chorobotwórcze dla chwastów

• wykorzystanie allelopatii - oddziaływanie na siebie organizmów na drodze biochemicznej przez pewne wydzieliny np. rośliny krzyżowe (gorczyca)

• hodowla roślin transgenicznych, odpornych na herbicydy (przyszłość) roślina uprawna odporna na dany herbicyd, np. burak, soja kukurydza

Metody chemiczne

• użycie środków chemicznych

Herbicyd - związek chemiczny służący do zwalczania zbędnej roślinności lub hamowanie jej rozwoju

Herbicyd

balast substancja biologicznie czynna adiuwant

(ułatwia (aktywna) (ułatwia działanie rozprzestrzenianie herbicydu) herbicydu)

nie ma wpływu na roślinę

Substancja biologicznie czynna - biologicznie czynny składnik formy użytkowej środka ochrony roślin, określanej nazwą zwyczajową

Nomenklatura herbicydów

Nazwa chemiczna - charakteryzuje budowę cząsteczki danego związku np.

1-/3,4 - dichlorofenylo /-1- metoksy -1 - metylomocznik

Nazwa zwyczajowa uproszczona nazwa chemiczna np. linuron

Nazwa handlowa - nazwa preparatu np. Afalan Dyspresyjny 450 SC, Linurex 50 WP (cyfra np. 450 oddaje zawartość substancji biologicznie czynnej mg/kg - roztworu; literki WP, SC oddają formulację herbicydu; 2 cyfy np. 50 oddają % substancji biologicznie czynnej)

Skuteczność herbicydów: (działanie chwastobójcze)

• stopień zniszczenia chwastów

Fitotokstyczność herbicydów: stopień uszkodzenia rośliny uprawnej (ewentualnie chwastów)

• ostra - objawy szybko (po kilkunastu godzinach) np. herbicydy kontaktowe

• chroniczna - objawy później (po kilku dniach, tygodniach) np. herbicydy systemiczne

Objawy działania herbicydu: (zależą od miejsca działania herbicydu!)

• brak lub zamieranie wschodów (Teflan, Venzar, Stomp)

• zahamowanie wzrostu, chloroza, zasychanie (Afalon, Azogard, Command)

• deformacje pędów, liści, zahamowanie wzrostu (Lautrel)

• oparzenia liści i łodyg (Basagran, Basta, Goal)

• nekroza stref merystematycznych u chwastów 1-liściennych (Agil, Targa Super, Fusilade Super)

WYKŁAD 4

Klasyfikacja herbicydów:

według selektywności:

• nieselektywne (totalne)

• selektywne

Selektywność - zdolność herbicydów do niszczenia pewnych gatunków roślin, a nie niszczenia innych (chwast - roślina uprawna, chwast - chwast)

Odporność - brak reakcji rośliny na herbicyd zastosowany w zalecanej dawce

Rodzaje selektywności:

1. Oparta na mechanizmach obronnych rośliny:

• fizjologiczna - różnice w zdolności roślin do pobierania i szybkości przemieszczania się herbicydu (między roślinami uprawnymi a chwastami, między różnymi odmianami rośliny uprawnej)

• morfologiczna - pionowe liście (cebula)

• anatomiczna - warstwa wosku (groch, kapusta), krzemionki (skrzyp), owłosienie (pokrzywa żegawka)

• Oparta na unikaniu toksycznego działania herbicydu:

• pozycyjna - różnice w głębokości rozmieszczenia korzeni w glebie (kapusta, pomidor z rozsady, mlecz polny)

• długości okresu wschodów - herbicydy nieselektywne np. Reglone 200 SL przed długotrwałymi wschodami (cebula, por, marchew)

• fazy rozwojowej - groch w fazie pierwszych wąsów czepnych (wys. ok. 10 cm), miotła zbożowa do fazy 4 liści

• techniki zabiegu - osłanianie, mazacze, sadzenie rozsady po herbicydzie doglebowym

• sposobu uprawy - np. trifluralina w uprawie cebuli z dymki nie z siewu

Czynniki warunkujące selektywne działanie herbicydów:

1. Rodzaj substancji aktywnej (dobór do odchwaszczanej rośliny)

2. Sposób i warunki stosowania:

• dawka substancji aktywnej

• termin i faza rozwojowa rośliny uprawnej

• warunki atmosferyczne

• zdrowotność i stan łanu

według sposobu działania:

• kontaktowe (parzące) np. Goal 240 EC działają wyłącznie w miejscu kontaktu z rośliną mała grupa

wgłębne - słabo przemieszczające się w roślinie i działające głównie w obrębie tkanek z którymi się zetkną np. Basagran

• systemiczne (układowe) działają systemowo, rozprowadzane układem wiązek przewodzących duża grupa

• kontaktowe i systemiczne

Herbicydy kontaktowe są do zwalczania roślin jednorocznych, a nie wieloletnich.

Systemiczne nadają się do zwalczania roślin wieloletnich - uszkodzona zostaje część podziemna i nadziemna.

Przemieszczają się w wiązkach przewodzących

Łyko w dół

Drewno od gleby do góry

Herbicydy nalistne rozprowadzane są łykiem do części podziemnych.

Herbicydy doglebowe - drewnem do górnej części rośliny.

według sposobu wnikania w roślinę:

- doglebowe - wnikające do kiełków, korzeni lub części podliścieniowej przebijającej się przez powierzchnię gleby

• dolistne (nalistne) - wnikające do liści

• dolistne i doglebowe - wnikające do roślin obydwoma drogami

według terminu stosowania:

• biorąc pod uwagę roślinę uprawną

przedsiewne - stosowane wyłącznie przed siewem czy sadzeniem

posiewne - stosowane jednocześnie z siewem lub wkrótce po nim

powschodowe - stosowane wyłącznie po wzejściu roślin

posiewne i powschodowe

według formy użytkowej i ich oznaczenia

• płynne

• stałe

Czynniki wpływające na skuteczność działania herbicydów:

1. zachwaszczenie

• skład gatunkowy chwastów

• faza rozwojowa chwastów

• faza rozwojowa rośliny uprawnej

1. warunki siedliskowe

• temperatura powietrza - optimum 10 -20 st. C; niżej - wolniej działają, wyżej - uszkodzenie rośliny uprawnej

• wilgotność powietrza - przy dużej wilgotności okrywa liściowa jest cieńsza i preparaty łatwiej wnikają (herbicydy nalistne)

• wilgotność gleby (herbicydy doglebowe); gleba wilgotna - cząsteczki glebowe wykazują większą aktywność, woda konkuruje z herbicydem o powierzchnię cząsteczek gleby, herbicyd musi przechodzić do roztworu glebowego, może się ulatniać lub być wymywany; gleba sucha - herbicyd związany z glebą, nie przechodzi do roztworu, słabo dostępny dla chwastów

• zdolność sorpcyjna gleby

• stopień doprawienia roli (herbicydy doglebowe o selektywności pozycyjnej)

• zasobność w składniki pokarmowe

• światło (aktywizuje niektóre herbicydy - należy je stosować wieczorem)

WYKŁAD 5

Techniki oprysku

- rodzaj opryskiwacza

• równomierność oprysku

• dawka herbicydu zależy od:

• fazy rozwojowej chwastu

• rodzaju gleby

• ilości substancji biologicznie czynnej naniesionej na powierzchnię gleby

• ilości wody

• rodzaju dyszy opyskiwacza

• P = (G x C) : Q

P - dawka preparatu dodanego do wody w kg lub l/ha

G - zalecana dawka w kg lub l/ha

C - ilość sporządzonej cieczy

Q - wydatkowanie cieczy w l/ha

Podział herbicydów wg miejsca działania:

(etapy przemiany materii w roślinie) i budowy chemicznej

• przydatnych w ogrodnictwie i pielęgnacji terenów zadarnionych

1. Regulatory wzrostu - podobne do naturalnych auksyn, pobierane przez liście (ew. korzenie), przemieszczane we floemie i ksylemie, powodują zakłócenie w równowadze hormonalnej, syntezie białek, w oddychaniu komórkowym.

• fenoksykwasy - zwalczają chwasty dwuliścienne w zbożowych (2,4D nie stosuje się w owsie), trwałych użytkach zielonych, trawnikach, boiskach itp.

2,4D - herbicyd: Aminopielik 720SL

MCPA (2metylo-4-chloro fenoksyoctowy)

Herbicydy: Chwastox extra, Dicoherb 750

• pochodne pirydyny

Chlopyralid - herbicyd: Lautrel 300SL

Fluroksypyr - herbicyd: Staraue 250EC

Bofix 260EC ( + chlopyralid )

Trichlopyr - herbicyd: Garlau 480EC

2. Inhibitory wzrostu siewek (i podziałów merystemów) - głównie doglebowe, przed- lub posiewne (wymagania: wilgotna gleba lub wymieszanie z glebą ze względu na szybki rozkład), działają w momencie kiełkowania lub zaraz po (rośliny giną tuż po wschodach), przemieszczają się tylko w ksylenie kiełkujących nasion, mała rozpuszczalność w wodzie i krótki okres zalegania.

Jednoliścienne chwasty bardziej wrażliwe niż dwuliścienne.

2 grupy:

• inhibitory wzrostu części nadliścieniowej lub podliścieniowej i koleoptyla

• inhibitory wzrostu korzonka zarodkowego i korzeni

amidy

napropamid - herbicyd: Devrinol 450SC

naptalam - Alanap 23,7SL

propyzamid - Kerb 500SC

chloroacetoanilidy

metazachlar - Butisan 400SC

metalachlor, s-metalachlor - Diral 720EC

propachlor - Ramrod Flo 480SC

dimetachlor

alachlor

tebutam - Comodor

dinitroaniliny (nie działają na krzyżowe)

pendimetalina - Stomp

trifluralina - Treflam, Triflurotox

trifluralina + linuron

pochodne kwasu tiokalbaminowego

trialat Avadex BW 38

cykloat - Buramit, Ro-Neet

butylat

3. Inhibitory syntezy aminokwasów - blokują aktywność określonego enzymu, uniemożliwiając biosyntezę białek (zahamowanie wzrostu i rozwoju), objawy działania ujawniają się powoli.

4. Inhibitory syntezy acetomleczanowej (ALS) - pobieranie przez liście i korzenie, przemieszczane we floemie i ksylemie do stref wzrostu, objawy po kilkunastu dniach.

sulfonylomocznikowe - pobierane przez liście i korzenie, wysoka aktywność stosowania w małych dawkach (10-60kg), szerokie spektrum zwalczanych chwastów, wysoka selektywność w stosunku do okresu rozkładu (za wyjątkiem chlorosulfuranu)

mikrogranulaty

chlorosulfuron - Glean 75 DF

tribenuron metylowy - Graustar

tifensulfuron metylowy

tifensulfuron metylowy + chlorosulfuron - Chisel 75 DF

imidazolinowy

imazetapyr - Piwot 100 SL

5. Inhobitory syntezy kwasu S-enolopirogrono-3-fosfoszikimowego:

Glfosat - nieselektywny, systemiczny, szybko przemieszczający się w ksylemie i floemie - selektywność tylko u roślin transgenicznych

Herbicyd Roundup 360SL, Avans 330SL

Inhibitory syntezy glutaminowej:

Glufosynat amonowy - nieselektywny, działanie wgłębne, prawie nie przemieszcza się w roślinie - Basta 200SL

6. Inhibitory syntezy lipidów - głównie do zwalczania chwastów jednoliściennych (graminicydy), pobieranie przez liście (nalistne) i szybko rozprowadzane do stref wzrostu tzw. destruktory merystemów traw, hamują aktywność karboksylazy acetylo CoA, co uniemożliwia tworzenie nowych komórek oraz depolaryzują błony komórkowe

• pochodne cykloheksadionów:

chletodym - Select 120EC

cykloksydym - Forus Ultra 100EC

setoksydym - Nabu 45

• pochodne kwasu arylofenoksypropionowego

dichloroprop

dichlofop-p-metylowy - Illixan

chizalofop-p-etylu - Targa Super

fenoksaprop-p-etylu - Puma Super, Furore Super

fluazyfop-pbutylowy - Fusilade Super

ualoksyfor-p - Gallant Plus, Perenal

propachizafop - Agil, Suffix

7. Inhibitory fotosyntezy - działają przez glebę, wnikają przez liście i korzenie, przemieszczają się w ksylemie, niektóre zaliczane do kontaktowych, blokują przepływ elektronów w fotosystemie II (energia światlna nie jest przekształcana w energię chemiczną)

• herbicydy systemiczne - pobierane przez korzenie (doglebowe), przemieszczają się w ksylemie, natomiast stosowane nalistnie przemieszczają się tylko w ograniczonym stopniu.

triazyny - selektywność fizjologiczna

cyjanazyna - Bladex

prometryna - Azogard, Gesagand

symazyna - Azotop

metamitlon - Buramet, Gotlix

metrybuzyna - Seucor

atrazyna

pochodne fenylomocznikowe - selektywność pozycyjna

linuron - Afalon, Kumirol

diuron - Herbiton Super (+trichlopyr)

izopraturon

pochodne uracylu

leuacyl - Venzar 80 WP, Buracyl 80 WP

pochodne kwasu karbaminowego

feumedifam - Betanol 160EC, Kemifam 160EC

desmedifam - Betanol AM M (+feumedifam)

eumedifam + desmedifam - Betanol 160 AM

pochodne diazyny

chlorydazy - Pyramin 65 WG

herbicydy kontaktowe

bentazon - Besagran 600 SL

pirydat - Leutagran 45 WP

8. Inhibitory syntezy pigmentów - głównie chlorofilu i karotenoidów - blokują syntezę karotenoidów, które chronią chlorofil przed rozkładem na świetle (bielenie roślin); pobierane przez korzenie i kiełki, pzenoszone w ksylemie do liści

Chlemazon - Command 360 CS

Flurochloridon - Racer 250 CS

9. Destruktory błon komórkowych - kontaktowe, światło uaktywnia ich biologiczne działanie, skuteczne po dobrym pokryciu roślin, uszkodzenie błon komórkowych prowadzi do szybkiej desykacji traktowanych roślin.

pochodne dwu pirydyli

dikwat - Reglone 200 SL

parakwat - Tavol 200 SL

dwufenyloetery

oksyfluorfen - Goal 240 EC

Warunki poprawnego oprysku:

• suchy liść

• temperatura 10-20^oC, pełny turgor rośliny uprawnej

• prędkość wiatru < 3m/s

• sprawny opryskiwacz (z atestem)

• dokładne zapoznanie się z etykietą

• przestrzeganie przepisów BHP

Technika stosowania herbicydów:

• ustalenie ilości H₂O (200-600 l/ha), która zależy od typu i wydajności opryskiwacza

• prędkości jazdy

• ciśnienia

• szerokości opryskiwacza

• rodzaju dyszy w opryskiwaczy

• przygotowania cieczy roboczej

• położenia butelki polowej (35-60cm nad rośliną, glebą)

• mieszanie herbicydu z glebą

• mycie opryskiwacza

• ewidencja stosowanych środków ochrony roślin

• stosowanie substancji wspomagających działanie herbicydów

!! Dawki herbicydów stosowane w uprawach polowych mają mniejszą wartość niż w uprawie drzew i krzewów owocowych

rozpylacze pneumatyczne, ciśnieniowe

Opryskiwacze:

• do upraw polowych

• do upraw sadowniczych

• ciągnikowe

• ręczne mazacze do herbicydu

• do miejscowego niszczenia pojedynczych chwastów

• do niszczenia chwastów w szerszych międzyrzędziach

• pasmowy

• recyrkulacyjne

• tunelowe

odległość między knotem mazacza a rośliną uprawną 5 cm

• wózkowy

• spalinowe

• sensorowe - wyszukiwanie agrofagów

• nawigacje satelitarne agrofagów

WYKŁAD 6

Zasady uregulowania zachwaszczenia w uprawach sadowniczych

Specyfika stosowania herbicydów w polowej produkcji warzyw

Podstawowe sposoby agrotechniczne stosowania herbicydów:

• mała konkurencyjność roślin uprawnych

• długotrwałe zabezpieczanie przed chwastami

• zróżnicowany okres wegetacji roślin uprawnych

• są produktami do bezpośredniego spożycia

• dążenie do wysokiej jakości zdrowotnej produktów

• mała toksyczność

• herbicydy krótkodziałające, ograniczony udział długo zalegających w środowisku (herbicydy persystentne)

• powtarzanie zabiegów lub uzupełnianie pieleniem

• ograniczanie zużycia herbicydów

• właściwa technika zabiegu

• cała powierzchnia

• opryski pasowe

• opryski punktowe

• opryski dzielone

Rośliny wrażliwe na chwasty

• cebula z siewu

• pomidor z rozsady

• najmniej kapusta głowiasta z rozsady

Opóźnienie odchwaszczenia na różny wpływ na różne rośliny

Najbardziej wrażliwe

• cebula z siewu

• por z siewu

• marchew

• pietruszka

• koper

• pomidor z siewu

Dopuszczalna zawartość NO₃ w warzywach

200-4500 mg kg^-1 świeżej masy

dla dzieci max 200 mg kg^-1

Tam gdzie pielono pobieranie NO₃ jest niższe niż gdzie nie plewiono

Większość herbicydów jest mało toksyczna (szkodliwa) 2000 (2g) LD50 mg/kg masy ciała

Szczegółowe zasady stosowania herbicydów w warzywnictwie

1. w celu zapewnienia wysokiej jakości produktów

• bezwzględne przestrzeganie okresów karencji

• nie stosowanie herbicydów w uprawie warzyw na zbiór wczesny jeżeli etykieta tego nie zezwala

• ograniczone następstwo roślin po herbicydach długo zalegających w glebie

• ryzyko pojawienia się odbarwień ns roślinach uprawnych (przemijające)

• ograniczenia stosowania herbicydów w roślinach uprawnych przeznaczonych do sprzedaży w pęczkach (cebula, buraki)

• nie stosowanie herbicydów w uprawie kapusty pekińskiej, szczawiu, rzodkwi, rzodkiewki, szczypiorku i innych gatunkach nie wymienionych w oficjalnych zaleceniach

2. w celu zapewnienia skuteczności działania preparatu

• większa wrażliwość na zachwaszczenie upraw warzyw z siewu niż z rozsady przeznaczonych na zbiór wczesny

• gdy mieszanina herbicydów doglebowych z glebą dostosowana jest do ich możliwości przemieszczania w głąb gleby

• głębokość siewu musi być dostosowana do selektywności pozycyjnej

• stosowanie herbicydów nalistnych w fazie najmniejszej wrażliwości na roślinę uprawną

• rezygnacja ze środków powschodowych jeśli roślina jest w gorszej kondycji

• uzupełnianie zabiegów powschodowych opryskiem późniejszym

• ponowny oprysk herbicydami w bezpośredniej odległości czasowej od silniej działającego preparatu

• stosowanie herbicydów na zakończenie mechanicznych uprawek pielęgnacyjnych

• zwalczanie chwastów wieloletnich w okresie poprzedzającym uprawę warzyw

• zakaz stosowania mieszanin z innymi środkami niż zawarte w etykiecie

• stosując mieszaniny postępowanie dostosować do herbicydu najbardziej agresywnego

• kontrola zasobności stosowanych adiuwantów określonymi herbicydami

• różnicowanie dawki herbicydu w zależności od rodzaju gleby

• w warunkach ograniczających działanie herbicydu (np. susze) nie redukować dawki

3. w celu zapewnienia ochrony środowiska

• nie opryskiwać kwitnących chwastów

• różnicować dawki w zależności od rodzaju gleby

• w warunkach nie sprzyjających działaniu herbicydu (np. susza) zaniechać oprysku

Rola chwastów w sadownictwie

1. Negatywna

• konkurencja o składniki pokarmowe i wodę

• konkurencja o światło z sadzonkami truskawek

• allelopatia

• tworzenie naturalnej osłony dla gryzoni i ślimaków

• zwiększenie zagrożenia kwitnących drzew owocowych przymrozkami

• źródło pokarmowe dla owadów przenoszących choroby fitoplazmatyczne i wirusowe

• utrudnianie zbioru kombajnowego na plantacjach krzewów owocowych

2. Pozytywna

• zapobieganie erozji gleb

• zapobieganie wymywania składników pokarmowych

• ściółkowanie gleby i ograniczenie parowania

• tworzenie bioróżnorodności

• środowisko życia ptaków i owadów pożytecznych

Postępowanie

• ustalenie granic ekonomicznej szkodliwości chwastów

• zwalczanie chwastów metodami nieuciążliwymi dla środowiska

Występowanie ważniejszych gatunków chwastów w sadach, plantacjach krzewów jagodowych i truskawek

sady jednoroczne

plantacje wieloletnie

Spektrum gatunków zależy od:

• warunków siedliskowych

• wilgotne (pokrzywa, rdest)

• suche (krwawnik, iglica)

• poziom składników pokarmowych (zwłaszcza N)

• ubogie w N, głęboko korzeniące się (mniszek)

• bogate w N (wiechlina, pokrzywa żegawka)

• zacienianie (podagrycznik, bluszczyk kurdybanek)

• sposobu pielęgnacji (gatunki, które uodporniły się na herbicydy triazynowe (wierzbownica, sałata kompasowa - zależy od roślin uprawnych - inne w sadach i inne w jagodowych)

• na murawie (często koszona) jest spory udział chwastów o płożącym pokroju (gwiazdnica, rdest ptasi)

WYKŁAD 7

Zwalczanie chwastów w sadownictwie

Metody zwalczania

1. Niechemiczne

• plewienie ręczne (do truskawek) - ekologiczne uprawy

• uprawa gleby

• ściółkowanie (kora, trociny, obornik, słoma)

• folie

• rośliny okrywowe (specjalnie wysiane w celu ograniczenie występowania chwastów)

• prowadzenie murawy w międzyrzędziach (trawy, chwasty)

2. Chemiczne

Zasady stosowania herbicydów w sadownictwie

• wykorzystanie niechemicznych metod ograniczenia zachwaszczenia

• zwalczanie chwastów przed wydaniem nasion

• zróżnicowana wrażliwość drzew (rosnąco: jabłoń, grusza, wiśnia, śliwa, brzoskwinia, morela)

• zróżnicowanie wrażliwości krzewów (rosnąco: porzeczka czarna, agrest, aronia, porzeczka czerwona, porzeczka biała, malina)

• szczególnie dokładnie zwalczać chwasty w młodych nasadzeniach (sady, jagodniki)

• stosować zmianowanie herbicydów lub mieszanki herbicydowe

• zalecane dawki odnoszą się do powierzchni opryskiwanej (tzn. pasów herbicydowych o szerokości 0,5-2m)

• dawka herbicydu zależy od rodzaju gleby, wieku i kondycji nasadzeń

• unikać nakładania się cieczy roboczej na uwrociach i stykach pasów

• przestrzegać okresów karencji (truskawki do kwitnienia, sady do 2-3 tyg przed zbiorem)

• stosować herbicydy w celu likwidacji plantacji (maliny)

Technika stosowania herbicydów w sadownictwie:

- oprysk w optymalnych warunkach siedliskowych

• oprysk średniokroplisty

• niskie ciśnienie robocze (2-3 atmosfery, przy nieselektywnych 1 atmosfera)

• podstawowe ilości cieczy 200-300l/ha (herbicydy kontaktowe 400-600l/ha)

• elementy dozujące

• belki herbicydowe (+ belka przyciskajaca na wysokie chwasty), belki uginające

• belki z osłonami

• lance z osłonami

• mazacze (sznurkowe, szczotkowe)

• rozsiewacze granulatów

Zwalczanie chwastów w sadach:

• łatwiejsze zwalczanie w sadach niż w pozostałych uprawach sadowniczych

• zwalczanie tylko w tzw. pasach herbicydowych

• ograniczenie stosowania atrazyny

• wiodącą rolę odgrywają herbicydy dolistne z grup aminofosforanów

• glifosat

• glufosynat amonowy

Zwalczanie chwastów na plantacjach krzewów jagodowych:

• zbiorowiska chwastów podobne do występujących w sadach

• zwalczanie w pasach herbicydowych

• wiodącą rolę pełnią herbicydy doglebowe (przy nalistnych większe ryzyko uszkodzenia krzewu)

Zwalczanie chwastów na plantacjach truskawki:

• wiodącą rolę pełnią herbicydy doglebowe

• stosowanie herbicydów doglebowych w 10-30 dni po sadzeniu

• uzupełniające plewienie ręczne

• uzupełniające ściółkowanie (zwłaszcza w stresowej produkcji truskawki)

• usuwanie rozłogów (herbicydami kontaktowymi)

Ochrona trawników przed chwastami:

1. Zapobieganie zachwaszczeniu

a) przygotowanie gleby pod trawniki

• powtarzalna uprawa roli

• stosowanie herbicydów nie działających przez glebę (dikwat, glifosat)

Gatunki chwastów zagrażjące trawnikom:

• chwasty jednoliścienne trudne do zwalczania w trawach

• chwasty dwuliścienne

• mchy

b) siew traw

• wybór gatunków traw (najlepiej kostrzewa czerwona, wiechlina łąkowa - szybkie i terminowe wschody)

• termin siewu - najlepiej 2-3 dekada sierpnia

• spulchnienie powierzchni gleby przed siewem na głębokość 2cm

c) zabiegi pielęgnacyjne podczas użytkowania

• areacja (napowietrzanie)

• wertykulacja 9pionowe cięcie darni), usunięcie tzw. filcu poprzez wykonywanie rowków pionowych wzdłuż trawników

• koszenie - skuteczność zależy od wysokości koszenia (życiowe to wyższe sprawia, że konkurencyjność roślin jest lepsza; częstotliwość 1-2 razy w tyg)

• nawożenie (żeby było zrównoważenie N w kilku dawkach)

• nawadnianie

• stosowanie retardantów (zmniejsza tempo wzrostu traw)

2. Zwalczanie chwastów

a) metoda mechaniczna

• usuwanie ręczne

• koszenie

b) metoda chemiczna - zasady

• w okresie wzrostu traw tylko herbicydy selektywne

• oprysk musi być dokonywany w odpowiedniej fazie rozwojowej traw (krzewienie)

• na nowo założonych trawnikach oprysk kilka dni po 4 koszeniu

• kolejne koszenie po upływie co najmniej 2 dni po zastosowaniu oprysku

• dawki najwyższe z zalecanych (bo zwarta darń utrudnia dostęp do chwastów)

• substancja biologicznie czynna: 2,4D,MPCA, dikanuba, makoprop, dichlorprop, chlopyralid, fluroksypyr i ich mieszanki

Zwalczanie chwastów wieloletnich w okresie poprzedzającym uprawę

1. Metody mechaniczne

• kilkakrotna orka

• wycinanie rozłogów kultywatorem

• poprzedzający uprawę siew gorczycy białej na przyoranie

Standardowa uprawa pożniwna to zwalczanie głównie chwastów jednorocznych

2. Metody chemiczne

• graminicydy

• herbicydy nieselektywne (glifosat)

• oprysk w fazie intensywnego wzrostu chwastów

• mieszanie glifosatu z regulatorami wzrostu lub ze starane 9na skrzyp, mniszek, powój)

• optymalna temperatura wykonania zabiegu (<10-15^oC)

• czas pobierania herbicydu - ok. 6 godzin

• transport w roślinie - 7-10 dni

• całkowite zniszczenie chwastu po 21-30 dniach (3-4 tyg)

Zwalczanie chwastów pod osłonami:

Zasady:

• większe zachwaszczenie (bo cieplej, folie z . . . . w okrytym gruncie i pod osłonami)

• staranne przygotowanie gleby

• uniemożliwienie usuwania chwastów na dużej powierzchni

• usunięcie chwastów wieloletnich przed uprawą roślin

• preferowana uprawa warzyw wczesnych bez herbicydów

• stosowanie herbicydów tylko w ostateczności

• stosowanie tylko herbicydów o krótkim okresie karencji

• termin stosowania herbicydów przed lub bezpośrednio po siewie

(nie stosować herbicydu po zdjęciu osłon)

• ograniczone następstwo roślin po stosowaniu niektórych herbicydów

Typy osłon:

folie perforowane

• wysoka skuteczność herbicydu

• zwiększone ryzyko uszkodzenia rośliny uprawnej

• nierównomierne przenikanie herbicydu w głąb gleby

• zalecane nawadnianie dawką 5-7mm przed nałożeniem folii

włóknina

• dopuszczalny oprysk na włókninie (np. w marchwi)

• możliwe nawadnianie po założeniu włókniny

Zwalczanie chwastów w podłożach do rozsady i ziemi kompostowej

• pod folią chwasty rozwijają się szybciej niż na otwartym gruncie

Zapobieganie:

- zwalczać chwasty w pobliżu pryzmy kompostowej

• unikać odpadów z nasionami chwastów i dodatu świeżego obornika

• systematycznie przebierać pryzmę

• przed wywiezieniem na pole przesiać przez rafę

Niszczenie chwastów herbicydami:

• Reglone 200 SL, Basta 150 SL, w dawce 3-6ml/10m²

• Roundup 360 SL i inne w dawce 4-12ml/10m²

Korzystanie z ziemi kompostowej po ok 3 tyg od oprysku

Po herbicydach deglebowych używać ziemi po terminie ich rozkładu (Stomp, Devrinol)

Nie wykorzystywać do odchwaszczania ziemi resztek herbicydowych

Odkażanie ziemi kompostowej i podłoży

Zwalczanie chwastów pod osłonami:

na nasiona chwastów - Basagard

choroby, szkodniki - Nemaziu

Można gazować (bromek metylu, Metabrom 98 GE) - tylko gleby nie słomą i ściółką org.)

Adjuwanty (wspomagacze) - substancje pomocnicze znajdujące się w preparatach handlowych obok substancji biologicznie czynnej lub dodawane do cieczy użytkowej, poprawiając jej aktywność biologiczną poprzez modyfikację właściwości fizycznych cieczy użytkowej, a w efekcie umożliwiają:

• poprawienie skuteczności bez zwiększenia dawki

• obniżenie zalecanej dawki bez pogorszenia skuteczności

Zadania adiuwantów:

• poprawa zwilżania liścia (surfaktanty - poprzez zmniejszenie napięcie powierzchniowego cieczy)

• zwiększenie przepuszczalności kutykuli (lepsze wnikanie)

• wzrost rozpuszczalności preparatów (zapobieganie krystalizacji)

• ograniczenie parowania i ulatniania się preparatów

• ograniczenie zmywania preparatów przez deszcz

• wydłużenie okresu wysychania kropel cieczy użytkowej (wydłużanie okresu pobierania) tzw. humektanty

• zmniejszenie zależności działania herbicydów od warunków pogodowych

• przełamywanie antagonistycznego działania soli zawartych w wodzie

• ograniczenie znoszenia cieczy użytkowej, tzw. obciążacze

• umożliwienie mieszania różnych prparatów

• zapobieganie korozji elementów metalowych opryskiwaczy

Korzyści wynikające ze stosowania adjuwantów:

• poprawa skuteczności bez zwiększenia dawki

• obniżenie zalecanej dawki bez pogorszenia skuteczności

• obniżenie kosztów ochrony roślin

• ograniczenie ujemnych następstw stosowania chemicznych środków ochrony roślin

Podział adjuwantów:

1. Według sposobu działania:

• aktywujące (powodują zwiększenie ilości substancji biologicznie czynnej w miejscu jej stosowania) - zemulgowane dają kwasy tłuszczowe, surfaktanty i siarczan amonu

• modyfikujące (zmiana właściwości fizycznych i chemicznych cieczy użytkowej) - stabilizatory, emulgatory, humektanty, umożliwiające mieszanie, obciążacze

2. Według budowy chemicznej:

• adjuwanty organiczne

• oleje mineralne (Atpolan, Super Oil, Olemix)

• oleje roślinne i ich pochodne estrowe (Adpros, Olbras, Olejan)

• amidy tłuszczowe (Adbios)

• inne - polisacharydy (Velvet), etoksylowane alkohole (Trenol), eter alkiloamylopoliglikolowy (Citowett)

• adjuwanty mineralne

• siarczan amonu

dodatek adjuwantu tylko do określonego herbicydu z preparatami kontaktowymi ma dokładnie przykryć powierzchnię

Możliwość ograniczenia zużycia herbicydów w ogrodnictwie:

• zapobieganie zachwaszczeniu (źródła zachwaszczenia)

• uprawa mechaniczne, terminowy siew

• ciągłe odchwaszczanie we wszystkich ogniwach zmianowania

• niechemiczne metody regulowania zachwaszczenia

• metoda chemiczna

a) ocena zachwaszczenia z wykorzystaniem krytycznego okresu konkurencji (ewentualnie progów szkodliwości)

b) wybór herbicydów z uwzględnieniem:

• selektywności

• skuteczności

• ilości substancji biologicznie czynnej

• trwałości w środowisku

• ceny

WYKŁAD 8

c) termin zabiegu uwzględniający:

• fazę rozwojową chwastów

• fazę rozwojową rośliny uprawnej

• warunki siedliskowe

• porę dnia

nalistne mniej obciążają środowisko od glebowych

• kondycję rośliny uprawnej (rośliny słabsze ograniczamy)

• warunki siedliskowe (gleba lekka mniej)

• dodatek adjuwantów

• jakość wody

• mieszanki herbicydów

• mieszanki z innymi agrotechnikaliami (środki ochrony roślin, nawozy)

• technika zabiegu

• rodzaj użytego sprzętu (pojemność, dysze, itd.)

• opryski dzielone - zwiększają skuteczność i mniejsze zużycie środka

• opryski pasowe - mechaniczne odchwaszczanie

• opryski miejscowe (punktowe)

• mazacze

• zabiegi systemowe - mniejsze dawki środków z różnych grup biologicznych w odpowiednich odstępach czasu

• zabiegi dzielone - podział na 2-3 opryski

WYKŁAD 9

Integrowana ochrona roślin - racjonalne użycie kombinacji środków biologicznych, biotechnologicznych, chemicznych, agrotechnicznych lub hodowlanych przy czym użycie chemicznych środków ochrony roślin powinno być ograniczone do niezbędnego minimum i gwarantującego utrzymywanie populacji agrofaga poniżej poziomu ekonomicznej szkodliwości.

Założeniem systemu integrowanego jest produkcja zapewniająca długotrwałą równowagę ekonomiczna przy zachowaniu pełnej ochrony środowiska rolniczego i wysokiej jakości produktów, wolnych od pozostałości substancji uważanych za szkodliwe (w tym pozostałości środków ochrony roślin).

Wszystkie podejmowane i prowadzone działania w agrobiocenozie w tym systemie produkcji wykorzystują postęp biologiczny w nauce i aktualne zalecenia ochrony roślin.

Systemy wspierające procesy decyzyjne w celu chemicznego zwalczania chwastów:

Przykładowy schemat elementów składowych oraz przebiegu procesu decyzyjnego w systemach wspierania decyzji:

Czujniki Baza danych Historia pól:

agrotechniczne o herbicydach: przedplony,

- uprawa gleby zalecane środki, poprzednie

- stosowane wcześniej warunki bezpośredniego odmiany,

herbicydy ich stosowania, warunki używanie

nieselektywne optymalnej skuteczności herbicydów, typ

- planowana roślina środków, dawka, gleby,

i jej ochrona spektrum ewentualna


- roślina nastepcza odporność


chwastów




Baza danych Rozpoznanie Czynniki

o chwastach: zagrożenia: środowiskowe:

biologia, ustalone ograniczenie wpływ na

występowanie, dla strategii ochrony bioróżnorodność,

szkodliwość ograniczenie



środowiskowe




Aktualne informacje System wspierania Informacje



pogodowo - decyzji dodatkowe, np


agrotechniczne przewidywany przebieg pogody

Zalecenia dotyczące zwalczania chwastów

proponowany produkt lub program herbicydowy,

zalecana dawka i termin aplikacji, skuteczność

zalecanej dawki, koszt zabiegu

System ma zadanie odpowiadać na pytania:

1. Czy istnieje uzasadniona potrzeba zastosowania środków chwastobójczych?

2. Jakimi herbicydami przeciwdziałać powstałemu zagrożeniu ze strony chwastów?

3. Jakie zastosować dawki?

4. W jakim terminie zastosować zabieg?

Kryteria niezbędne dla prawidłowego i niezawodnego działania systemu wspierania decyzji:

1. gwarancja zachowania wysokiego poziomu plonowania

2. zapewnienie wysokije jakości uzyskiwanych produktów roślinnych

3. ograniczenie rozwoju i rozprzestrzeniania się chwastów

4. zapobieganie problemom działania następczego

5. optymalizowanie dawek środków, kosztów wykonania zabiegu

Komputerowe programy wspierania decyzji wymagają dla prawidłowego działania:

1. nieustannego dopływu informacji

2. ciągłego uaktualniania baz danych oraz permanentnej pracy nad ich rozwojem

Najważniejsze zasady dobrej praktyki rolniczej w ochronie roślin:

• nie wolno stosować środków chemicznych w dawkach wyższych od zalecanych, zwłaszcza w integrowanej uprawi należy starać się ograniczyć liczbę zabiegów i stosować dawki możliwie jak najniższe, lecz zapewnić wystarczającą skuteczność

• przy stosowaniu herbicydów należy starać się wykorzystać ich biologiczną skuteczność zwracając uwagę na cały kompleks czynników środowiskowych wpływających na działanie herbicydu (wilgotność gleby i powietrza, opady deszczu, nawadnianie, temperatura, fizyczne właściwości gleby - głównie zawartość próchnicy i pojemność kompleksu sorpcyjnego)

• zabiegi trzeba prowadzić tylko w zalecanych fazach rozwojowych chwastów i rośliny uprawnej, np. większość graminicydów zwalcza skutecznie chwastnicę jednostronną od fazy liścienie do 2 pierwszych liści właściwych do początku krzewienia. Późniejsze stosowanie wymaga podniesienia dawki, działającej skutecznie, a proces zamierania chwastów wydłuża się

• woda do rozcieńczania środków ochrony roślin nie powinna zawierać żadnych zanieczyszczeń

• osoby przeszkolone przez specjalne jednostki organizacyjne mogą prowadzić taki zabieg

• przemienne stosowanie substancji chemicznej

Do opryskiwania można używać opryskiwaczy, których sprawność techniczna potwierdzona jest badaniami.

Ciecz użytkową należy przygotować w ilości nie większej niż konieczna do zniszczenia danego chwastu na określonym obszarze i określoną aparaturą

Ilość wody wykorzystywanej do zabiegu, wybór rozpylaczy, technika wykonania zabiegu, sposób postępowania z opakowaniami, wymagane środki ostrożności zawarte są w etykietach

Stosowanie zasad integrowanej produkcji warzyw wymusza dostosowanie się do tych wymogów i ścisłe ich przestrzeganie.

Zabiegi systemowe:

Wyróżniamy 3 podstawowe grupy zabiegów:

1. opryskiwanie w okresiewegetacji danej rośliny uprawnej różnymi herbicydami w zależności od zachwaszczenia (doglebowe zastosowanie herbicydu zwalcza głównie chwasty dwuliścienne przed wschodami rośliny uprawnej i powschodowe zastosowanie graminicydów)

2. zahamowanie wschodów chwastów i częściowe ich zniszczenie mała dawką herbicydów doglebowych, użycie herbicydów nalistnych w obniżonych dawkach po wschodzie rośliny uprawnej i chwwastów

3. przemienne stosowanie herbicydów różniących się zakresem chwastobóczego działania (np. użycie pendimetoliny Stomp 33 EC w kilka dni po siewie marchwii, a dalej po jej wschodach Afalon Dyspresyjny dawki dzielone)

Prowadzenie zabiegów tym sposobem pozwala na:

• dokładne dostosowanie terminów oprysku do określenia, w których chwastach stanowią największe zagrożenie dla rośliny uprawnej

• lepiej wykorzystać potencjalne właściwości herbicydów i poszerzyć zakres niszczonych gatunków chwastów

• przedłużyć chwastobójcze działanie oraz zmniejszenie zachwaszczenia wtórnego występującego w 2 połowie okresu wegetacji i w czasie zbiorów

• lepsze dostosowanie terminów zabiegu do dynamiki pojawiania się poszczególnych chwastów

• zmniejszyć fitotoksyczne działanie herbicydów w stosunku do rośliny uprawnej

• obniżenie kosztów zabiegu, uzyskiwanie wyższych plonów

Uodpornienie się chwastów na herbicydy:

mylone z kompensacją chwastów - zwiększone namnażanie się chwastów pod wpływem częstego stosowania jednego herbicydu

dotyczy gatunków

a zjawisko uodpornienia - dotyczy pojedynczych chwastów, efekt zmian genetycznych w chwastach, które doprowadzają do tego, że nie reagują na zastosowanie herbicydu

kompensacja - wynik nieumiejętnego stosowania herbicydu

Przyczyny uodpornienia się chwastów na herbicydy:

• uprawa roślin w monokulturze i uprawy trwałe

• zwalczanie chwastów wyłącznie metodą chemiczną - herbicydy długo zalegają w glebie i długo oddziałują na chwasty

• stosowanie tych samych herbicydów przez kilka lat

Do przyspieszania selekcji biotypów odpornych dochodzi, gdy:

• rolnik prowadzi jednostronną chemiczną walkę z chwastami i jednocześnie stosuje ograniczenie w uprawie roli oraz uproszczenie zmianowań

• stosowany herbicyd:

• posiada jeden specyficzny mechanizm działania

• jest stosowany wielokrotnie

• wykazuje wysoką skuteczność chwastobójczą i długotrwałe działanie

• gatunek zwalczanego chwastu

• ma wysoki współczynnik rozmnażania - potomstwo chwastu jest odporne

• daje kilka pokoleń w ciągu roku

• łatwo rozprzestrzenia się poprzez nasiona

• jest obcopylny i wykazuje dużą zmienność genetyczną (wiele biotypów)

Nie możemy przewidzieć, w którym momencie dojdzie do uodpornienia.

Najczęstsze uodpornienie na:

herbicydy triazynowe - grupa z wcześniejszych jakie zastosowano do zwalczania chwastów

Chwasty odporne w Polsce:

1. chwastnica jednostronna

2. komosa biała

3. łoboda rozłożysta

4. palusznik krwawy

5. psianka czarna

6. rdest ptasi

7. tasznik pospolity

8. włośnica sina

9. wierzbownica gruczołowata

10. przymiotno kanadyjskie

Prawdopodobnie też:

1. fiołek polny

2. rdest plamisty

3. rumianek bezpromieniowy

4. starzec zwyczajny

5. szarłat szorstki

Formy odporne są nieco mocniejsze.

Zmiany w morfologii i biologii form odpornych w stosunku do form wrażliwych:

• mniejsza biomasa

• gorzej wykształcony system korzeniowy

• opóźnione kwitnienie

• mniejsza płodność

• mniejsze nasiona

• mniejsze wymagania termiczne

• krótszy okres kiełkowania

• słabsza zdolność kiełkowania nasion

• gwałtowniejsza reakcja na zmiany czynników siedliskowych (pH gleby, nawożenie)

• zróżnicowana reakcja na herbicydy

Mechanizm odporności:

• odporność enzymatyczna - detoksykacja herbicydów przy udziale enzymu, który:

• jest bardziej aktywny

• jest wytwarzany w większej ilości

• odporność chloroplastowa - mutacyjna zmiana białka w miejscu działania herbicydu

w wyniku zmiany genetycznej następuje zmiana białka

• łatwiejsza do przezwyciężenia jest odporność enzymatyczna

• na niektóre substancje chwasty są różnie wrażliwe - bardziej lub mniej

• odporność krzyżowa dodatnia lub ujemna (nadwrażliwość na patogeny)

Rodzaje odporności:

1. odporność prosta (pojedyncza) - na jedną substancję

2. odporność krzyżowa

• negatywna - na herbicydy, których musimy użyć mniej

• pozytywna

3. odporność wielokrotna - na różne substancje biologicznie czynne i o różnym mechanizmie działania

1. rozpoznanie formy odpornej

2. zwalczanie

Zapobieganie zjawisku odporności:

• racjonalne zmianowanie roślin

• stosowanie niechemicznych metod ochrony roślin

• używanie herbicydów o różnym mechanizmie działania

• preferowanie herbicydów nalistnych, a nie doglebowych

• wykorzystanie mieszanek herbicydowych

Zwalczanie form odpornych:

• mechaniczne sposoby niszczenia chwastów

• stosowanie herbicydów wywołujących negatywną odporność krzyżową

Wykorzystanie zjawiska odporności w rolnictwie:

• tworzenie odmian roślin uprawnych odpornych na herbicydy

• metodą tradycyjnej hodowli - krzyżówki chwastów odpornych z rośliną uprawną

• metodą inżynierii genetycznej - rośliny transgeniczne (soja, ziemniak, tytoń, kukurydza)

Zagrożenie związane z postępowaniem ze środkami ochrony rośłin:





kontrola: prace badawcze - laboratorium

badania rejestracyjne i wdrożenie

produkcja i transport producent

formulacja lub przepakowywanie

magazynowanie

dystrybucja

rolnik zastosowanie na plantacjach

zagospodarowanie resztek cieczy i pustych opakowań

ryzyko

Klasy toksyczności:

1. bardzo toksyczne < 25

2. toksyczne 25-200

3. szkodliwe 200-2000

4. mało szkodliwe > 2000 (2g)

Długość utrzymywania herbicydu w glebie:

bardzo trwałe > 18 miesięcy

trwałe do 18 miesięcy

nietrwałe do 6 miesięcy

szybko zanikające do 3 miesięcy

Negatywne skutki stosowania herbicydów

a) agrotechniczne

• pozostawienie gatunków niezwalczonych

• niedostosowanie preparatu do spektrum gatunków chwastów

• wzrost zagrożenia potencjalnego

• kompensacja chwastów

• ograniczone następstwo roślin uprawnych

b) uszkodzenia roślin uprawnych

• przekroczenie dawki

• słaba kondycja rośliny uprawnej

• niewłaściwe warunki pogodowe (wysoka temperatura, wiatr)

• niewłaściwa technika oprysku (grubość kropli, nakładanie przejazdów)c) siedliskowe

• ograniczanie bioróżnorodności

• zmiany populacji chwastów

• uodpornienie się na herbicydy

• pozostałości herbicydów w środowisku i produktach rolnych

• herbicydy bardzo nieznacznie modyfikują jakość produktów rolnych

Rozwój badań w zakresie herbicydów a środowiska

1. skuteczność

2. pozostałości w plonie

3. potem w jaki sposób ochronić środowisko

Zachowanie się herbicydów w glebie (obniżanie pozostałości)

• adsorpcja przez minerały ilaste i próchnicę

• wymywanie (deszcz, erozja)

• ulatnianie się w postaci gazu

• fotodegradacja (UV) - rozkład fotochemiczny za pomocą energii świetlnej na części proste

• rozkład chemiczny i mikrobiologiczny

• pobieranie przez roślinę

Rozkład herbicydów w glebie zależy od:

• właściwości substancji biologicznie czynnej

• przebiegu pogody (opady, temperatura)

• właściwości gleby

• dawki herbicydu

• liczby zabiegów

• techniki oprysku - nalistne lub doglebowe

• stopnia zachwaszczenia

• gdzie chwastów jest więcej tam mniej pozostałości herbicydu w glebie

• gdy substancji organicznej jest za dużo - szybszy rozkład herbicydu

• gdy temperatura jest wysoka - rozkład szybszy

• gdy jest dużo makroporów w glebie to stężenie substancji biologicznie czynnej jest duże; gdy mało - małe stężenie herbicydu

• na wiosnę jest największe stężenie herbicydów w wodach gruntowych, bo jest większe stosowanie herbicydów wiosną

Preparaty groźne: triazyny

mniej Fenoksykwasy





Fenylomocznikowe

Karbaminiany

Sulfonylomocznikowe

Indeks bezpieczeństwa - wskaźnik wpływu hebicydu na środowisko, na pracownika, konsumenta, wody gruntowe i cieki rzeczne, organizmy żyjące na lądzie.

22

---