Opracowanie pytań do Ignacego

1.Pojęcie paradygmatu komunikologicznego

Paradygmat: przedwiedza, prawiedza, która organizuje proces badawczy

To wszystkie powszechnie uznawane w danym okresie przekonania teoretyczne zarówno przyrodnicze jak i filozoficzne oraz metody eksperymentowania stosowane przez specjalistów w ich pracy badawczej. (od grec. paradeigma - przykład, wzorzec)

-określa kierunki rozwoju teorii i sposób gromadzenia faktów.

-uczy jak postrzegać fakty, które są istotne

Komunikologia - jest najmłodsza nauką społeczną D.C.Barnlund określił ją jako obszar studiów zajmujących się naturą, procesem i systemem znaków wszystkich form komunikowania, które obejmują czas, przestrzeń, osobowość i okoliczności.

2.Paradygmat dominujący (nazywany też paradygmatem wpływu mediów)

Jest to model ograniczonego wpływu działania mediów, powstały w oparciu o badania prowadzone przez Lazarsfelda i jego współpracowników. Studia te podważyły wcześniejsze teorie efektu bezpośredniego opierającego się na behaworyźmie zakładające, że społeczeństwo jest wyizolowane i słabe a media silnie wpływowe. Badania Katza , Lazarsfelda i Berelsona oraz innych uczonych wykazały znacznie mniejszy wpływ środków masowej komunikacji , który jest ograniczony przez takie czynniki jak selektywność uwagi , postrzegania i reagowania, które zależą od zmiennych sytuacyjnych i indywidualnych np. wiek , sytuacja rodzinna. Uważali że wpływ na podejmowane decyzje ma przede wszystkim grupa pierwotna , będąca dla niej siecią informacyjna i źródłem nacisku społecznego .Podkreślają wagę kontaktów interpersonalnalnych w procesie komunikowania, mediom masowym zaś przypisywali słabość i pośredni wpływ.

3.Paradygmat alternatywny=5.Paradygmat krytyczny

Jest to reakcja na panujący już paradygmat dominujący. Przeciwstawił mu się ostro i zdecydowanie. Powstał w latach sześćdziesiątych w Europie oraz w Ameryce Północnej. Był formą buntu przeciwko niepodzielnie panującemu paradygmatowi ograniczonego oddziaływania. W kontekście komunikowania masowego paradygmat krytyczny (alternatywny) wskazuje, że media mówią nam, czego nie myśleć lub o czym nie myśleć, oddziaływają skrycie na podświadomość, są narzędziem manipulacji, trzeba się przed nimi bronić,

Wg McQuaila cechy charakterystyczne to:

- krytyczny pogląd na społeczeństwo i odrzucenie neutralności analizy mediów

- odrzucenie transmisyjnego modelu komunikowania

- niedeterministyczny pogląd na technologię mediów i przekazów

- metodologia jakościowa i kulturoznawcza

- preferowanie teorii kulturowych i polityczno - ekonomicznych

- koncentracja na nierównościach i źródłach opozycji w społeczeństwie

Nie stanowi prostego zaprzeczenia wszystkich elementów paradygmatu dominującego, a raczej jego uzupełnienie - proponuje nowe kierunki badań, podsuwa nowe tematy. Główne problemy to krytyczna analiza politycznego i ekonomicznego działania mediów, rozumienie języka mediów oraz formy społecznego wykorzystania mediów.

4.Paradygmat instytucjonalny (nazywany jest również paradygmatem politycznym lub poznawczym)

Wywodzi się on przede wszystkim z uczelni i instytutów kształcących dziennikarzy. Paradygmat ten kładzie nacisk na proces przekazywania informacji przez środki masowego przekazu w ramach systemu politycznego. Zwolennicy tego paradygmatu krytykują paradygmat dominujący m.in. za to, że: traktują media masowe jako narzędzie perswazji, a nie jako źródło informacji w sferze publicznej; czy sprowadzają rolę mediów do wpływu na wyniki wyborów; albo nie doceniają siły oddziaływania środków masowego przekazu na politykę; Zwolennicy paradygmatu instytucjonalnego postrzegają politykę nie jako zespół zachowań zbiorowych, ale jako instytucję, jako zespół norm, ról, form organizacyjnych i koncentrują swoją uwagę na interakcjach między elementami tej instytucji. Reprezentanci tego paradygmatu, to twórcy teorii porządku dziennego (agenda- setting) - M. McCombs i D. Show. Oni reprezentują pogląd, że media sugerują odbiorcom, o czym mają myśleć.

6.Paradygmat techniczny

Zwolennicy tego paradygmatu koncentrują się na podstawowych cechach dominującego środka masowego przekazu i wskazują, jak wpływa on na ład społeczny. Media masowe mogą sugerować społ., jak myśleć i jak porządkować. McLuhan- determinizm technologiczny, nowa forma epistemologii poznania świata, określa ład społeczny. Media masowe mówią jak myśleć, jak nadawać charakter istniejącej zbiorowości, ułatwiają dyfuzję, powodują równoczesność przepływu informacji, dają efekty kulturalne, religijne. Nacisk na technikę jako czynnik sprawczy przeobrażeń społ., politycznych, ekonomicznych

Jest to wyjaśnienie istnienia mocarstw takich jak USA, Chiny, ZSRR- media dają szansę panowania nad ogromną przestrzenią; założenie istnienia społeczeństwa globalnego- każdy jest odbiorcą.

Rola mediów w paradygmatach badań nad komunikacja społeczną:

Paradygmat	Media masowe
dominujący	Co myśleć? Co robić?
instytucjonalny	O czym myśleć- akty polityczne, takie, jakich chce władza?
krytyczny	Czego nie myśleć, jak uchronić się przed manipulacją?
techniczny	Jak myśleć albo gdzie należeć?

7.Paradygmat cybernetyczny

Przedmiotem analizy są mechanizmy komunikowania występujące zarówno w maszynach, jak i u ludzi. Wywodzi się z teorii systemów w naukach przyrodniczych, jest stosowany w inżynierii, oraz w cybernetyce. Badacze zajmują się problemami kierowania i kontroli systemów, kanałami przepływu informacji, sieciami informacyjnymi, wydajnością tych sieci oraz satysfakcją w grupie. Paradygmat ten koncentruje uwagę badaczy na elementach kanału komunikacyjnego, które są wzajemnie od siebie zależne. Punktem wyjścia informacji jest miejsce, w którym dokonuje się kontroli systemów.

8.Paradygmat behawioralny

Paradygmat ten ma swoje źródła w modelu psychologicznym bodziec - reakcja, popularnym szczególnie na początku XX w., dla którego punktem wyjścia była koncepcja Iwana Pawłowa o odruchach warunkowych, która zakłada, że każdemu bodźcowi odpowiada określona reakcja, którą można przewidzieć, przyjmując, że reakcje są mechaniczne. Na podstawie tego modelu powstało wiele teorii, np. teoria zastrzyku podskórnego, (hipodermic model), zwana też modelem pocisku.

W obszarze komunikowania masowego oznacza to, że media wysyłają swoje komunikaty i wpływają bezpośrednio na publiczność środków masowego przekazu - przekaz, czyli bodziec dociera do wszystkich jednostek w społeczeństwie i każdy odbiera ten komunikat tak samo, a to wywołuje mniej więcej taką samą reakcję. Zakłada, że media są silne i wywierają bezpośredni wpływ na publiczność, która jest zatomizowana i nieodporna na ich działanie- gdy przekaz nie dotrze do odbiorcy lub nie będzie skuteczny, wzmacnia się ilość przekazów, aż do momentu wywołania odpowiedniej reakcji. Podejście szeroko stosowali badacze propagandy i perswazji - m.in. H. Laswell, W. Bidell i S. Tchakhotine w latach 20. i 30. podczas analizy radia, prasy i kina, jest także wykorzystywany przy badaniu wpływu mediów na życie. Przyjmuje, że mass media są wszechwładne.

Współcześnie paradygmat behawioralny poddaje się krytyce i raczej nie stosuje.

9.Pojęcie tradycji badawczej.

Przyjęte powszechnie wzory współczesnej praktyki naukowej, takie jak prawa, teorie, zastosowania, instrumenty techniczne, tworzą pewien model, który pozwala na wykształcenie się tradycji badawczej. Współuczestnictwo we wspólnocie i jednomyślność jej członków są niezbędnymi warunkami do kontynuowania określonej tradycji badawczej.

10.Szkoła komunikacyjna i jej wersje

Pojęcie „szkoła” ma dwa znaczenia: węższe- grupa współpracujących z sobą uczonych; szersze- nurt, kierunek, orientacja w nauce. Szkoła w nauce to związek badaczy, teoretyków, myślicieli, którzy wyrażają te same lub zbieżne poglądy.

Zdaniem Attallah'a musza być spełnione 4 warunki:

- wspólne definiowanie zjawiska, czyli ten sam przedmiot badań,

- wspólne określanie problemów do rozwiązania, czyli zainteresowanie tą sama problematyką

- wspólne techniki, metody i strategie badań naukowych

- wspólna instytucja, w ramach której prowadzone są prace

Rodzaje szkół:

- szkoła empiryczna, oparta na paradygmacie dominującym i instytucjonalnym. Teorie w ramach tej szkoły to:

- funkcjonalizm amerykański i podejście użytkowania i korzyści, hipoteza agenda setting

- koncepcja dramaturgiczna życia społecznego

- szkoła Palo Alto: teorie kinezjetyki i proksemiki

- europejska szkoła empiryczna- hipoteza spirali milczenia

- szkoła krytyczna- paradygmat krytyczny

- szkoła frankfurcka: teoria dzialania komunikacyjnego,

- ekonomia polityczna komunikowania

- Cultural Studies (szkoła Birmingham)- teoria przeciwstawnego dekodowania

- strukturalizm i semiologia: obszar badań, interesujący językoznawców i komunikologów

Do żadnej z tych szkół nie należy teoria determinizmu technologicznego (opiera się na paradygmacie technicznym).

Wspólnota instytucjonalna zapewnia legitymizację badań, zwiększa ich wiarygodność, wpływa na efektywność prac, zapewnia wsparcie finansowe, pozwala na wymianę poglądów członków i doskonalenie warsztatu badawczego.

11. Amerykański funkcjonalizm komunikologiczny

Przedstawiciele: R.Merton, T.Parsons, P.Lasarsfeld, Lasswell, Wright.

Korzenie funkcjonalizmu amerykańskiego sięgają antropologii i socjologii. Od Durkheima- metody i konstrukcje teoretyczne, Radcliffe- Brown: zwrócenie uwagi na pojęcie funkcji, Malinowski: zdefiniował pojecie funkcji, wszystkie zjawiska społeczne najlepiej wyjaśnia się z pomocą funkcji; Funkcja- rola społeczna, jaką odgrywa się w systemie kultury. Istotne jest wskazanie funkcji i sieci powiązań między nimi, które determinują charakter tych powiązań.

Funkcja pojmowana jako:

- funkcje twórcze-zebrania i uroczystości (tworzenie ceremoniału)

- profesja- rozwijanie systemu jako całości. Częsta zmiana profilu zawodowego

-wyraz aktywności- wymaga dobrego zarządzania

-ma charakter matematyczny, to odwzorowanie- możliwość prognozowania i diagnozowania sytuacji (przewidywanie przyszłości)

Funkcja może być podporządkowana : celowi, konsekwencji działań, użyteczności.

Paul Lazarsfeld wykazał, że badania nad masowym komunikowaniem rozwinęły się w odpowiedzi na wymagania rynkowe i potrzebę obiektywnego pomiaru wielkości, składu i reakcji publiczności. Mobilizującym czynnikiem tych badań było zainteresowanie reklamy oraz wojska propagandą.

12.Model funkcjonalny R. Merona

Robert Merton - określił zasady funkcjonalizmu przyjmując, że funkcja to to samo, co użytek, użyteczność, intencja, cel, konsekwencja. Wprowadza podział na funkcje jawne (jako obiektywne skutki dla określonej jednostki tzn. podgrupy, osoby, systemu kulturalnego, które przyczyniają się do jej akceptacji i zostały w tym celu pomyślane, oraz ukryte gdzie cele są niezamierzone i niedostrzegane.

Funkcja pojmowana jako:

-zebrania i uroczystości

-wiąże się z pojęcie zasady, profesji, zawodu

-wyraz aktywności- wiąże się ze stanowiskiem społecznym

-ma charakter matematyczny, to odwzorowanie-pokazuje związek zależności

-funkcja jest rozumiana jako funkcja biologiczna-wyraża procesy życiowe organizmu

Funkcjonalizm tego pojęcia używa się jako zmiennika użytek, intencja, konsekwencja, cel.

13. Model interakcyjny T. Parsonsa

System społeczny to dla Parsonsa zespół aktorów powiązanych siecią interakcji. Według Parsonsa w systemie dowolnego typu interakcji społecznych można wyróżnić przynajmniej cztery aspekty:

1)mnogość oddziałujących na siebie jednostek

2) mnogość reguł i kodów kulturowych organizujących interakcję.

3) system czy proces społeczny jako taki

4) środowisko, w którym ów system działa i z którym dokonuje się regularna wzajemna wymiana.

Parsons wymienia pięć par uniwersalnych dylematów, które musi rozstrzygnąć każdy aktor orientujący się na innych we wszystkich systemach społecznych, zanim zacznie się interakcja aktorzy powinni rozwiązać te dylematy, które określają ich wzajemne relacje. Aktor powinien wybrać między:

-zaangażowaniem emocjonalnym a emocjonalna obojętnością.

-oparciem stosunków na jakimś specjalnym przedmiocie zainteresowań lub na nieokreślonej wielości spraw wspólnych ludziom.

-traktowaniem innych w sytuacji działania.

-osiąganiem lub przypisaniem bądź też jakością w przeciwieństwie do reprezentacji.

-orientacja na siebie lub zbiorowość ze względu na interes wpleciony w działanie.

14. model H. Lasswella i G . Berelsona

Lasswell ujmuje proces komunikowania jako akt złożony z pięciu zasadniczych składników, które wylicza w swej słynnej formule: "Kto mówi, co, jakim środkiem, do kogo i z jakim skutkiem?" (1948). Model Lasswella najlepiej stosuje się do tych form komunikowania, które mają wyraźnie instrumentalny charakter, czyli takich, gdzie nadawca stawia sobie jasno określony cel: zmian postaw lub zachowań odbiorców. W tym sensie jest on dogodny dla badań ukierunkowanych na poznanie efektów komunikowania, zawiera niejako ukryte pytanie: "co środki komunikowania robią z ludźmi?" Dla modelu Lasswella modelem przedmiotowym może być gra w kręgle: gracz odpowiada pojęciu nadawcy, kula - przekazowi (treściom), tor - kanałowi, odbiorcy - kręglom, a ilość przewróconych lub zachwianych kręgli - efektowi komunikowania. Istota procesu komunikowania, tak jak gra w kręgle, polega na maksymalnej realizacji zamierzonych przez nadawcę celów. Główną cechą modelu, a zarazem podstawową wadą, jest linearność analizy, odpowiadająca założonej jednokierunkowości oddziaływania. W tym też sensie zawsze był uznawany za model procesu komunikowania masowego, jak prasa, radio czy telewizja, a nie wszelkich procesów komunikowania, jak telefon czy Internet. Podstawową zaletą modelu Lasswella jest zwięzłość. Krótko ujmuje zasadnicze składniki każdego procesu komunikowania, w tym też sensie jest on nadal pożyteczny i trudno sobie wyobrazić, aby wiedza o komunikowaniu mogła się kiedykolwiek bez niego obyć. Ale zwięzłość jest zarazem jego wadą, gdyż formuła jest w oczywisty sposób niekompletna. Stąd tak wielu badaczy próbowało ją w różnoraki sposób uzupełnić. Np. Forsdale (1955) wprowadził pytanie: "W jakiej sytuacji?", Kafel (1966) dodał "dlaczego?".

15. model H. Hovlanda

Hovland - jeden z pionierów badań na efektami komunikacyjnymi. Model kom.: kto? -źródlo komunikwania (fachowość, wiarygodność); co? treść komunikatu (odwołania do lęków, kolejnośc argumentów); komu?- charakterystyczne cechy adresatów (osobowośc, wrazliwośc na wpływy). U Hovlanda efektem, podlegajęcym pomiarowi jest zmiana postaw przed komunikatem i po komunikacie.

Wnioski: komunikat z wiarygodnego źrodła bardziej wplywa na zmiane opinii niz ze źródła mniej wiarygodnego (bardziej miarodajna jest opinia lekarza niż reportera).

2 typy wiarygodności:

- 1) wynika z fachowości nadawcy (gdy nadawca sprawia wrazenie, ze wie co mówi)

- 2) wynika z rzetelności komunikatu (czy wypowiedx jest postrzegana jako szczera)

Fachowość ma większy wpływ niż rzetelność

16. Funkcje mediów według D. McQuaila.

1.Informacja:

-poszukiwanie rady w sprawach bieżących.

-zaspokojenie ciekawości i ogólnych zainteresowań.

-uczenie się.

2.Identyfikacja personalna:

-wzory zachowań.

-wzmocnienie osobistych wartości.

-identyfikacja z wartościami innych.

3.Integracja- komunikowanie społeczne:

-podstawa konwersacji społecznych.

-substytut faktycznych kontaktów towarzyskich.

-pomoc w wykonywaniu ról społecznych.

4.Rozrywka:

-emocjonalne odprężenie.

-przyjemność.

-pobudzenie seksualne.

17. „Efekt bumerangowy”, „efekt narkotyczny” w ujęciu funkcjonalistycznym.

Efekt bumerangowy - w rezultacie błędnej oceny psychologicznej stanu umysłu odbiorców efekt propagandowy jest odwrotny od zamierzonego. Przekazy propagandowe spotykają się z zadziwiająca reakcją ze strony odbiorców (filmy o Hitlerze, zamiast odstraszać, stanowiły o skuteczności; badania radiologiczne)By go uniknąć należy należy, zatem:

*Zdobyć informacje o najpowszechniejszych postawach i uczuciach oraz potrzebach ludzi,

*Uwzględnić różny poziom umysłowy odbiorców,

*Unikać „błędu niewłaściwej egzemplifikacji”, czyli rozbieżności między faktem a propagandą.

Metody: analiza treści i odbioru: liczenie symboli, (na które O zwraca uwagę), jednowymiarowa klasyfikacja symboli (brak efektywności czarne-białe), analiza elementów, (co rzuca się w oczy, co można przemycić).

Efekt narkotyczny- ludzie przyzwyczajają się do nieustannej obecności mediów i niewrażliwie odbierają bodźce(otępienie zmysłów). Po przekroczeniu dawki wytrzymałości mogą pojawić się dewiacje. Budując funkcję mediów, należy pomyśleć także o dysfunkcji; funkcja informacyjna

Media wytwarzają stan społecznej apatii, umacniając jednocześnie w przekonaniu, że stopień poinformowania wystarczy do świadomego i aktywnego uczestnictwa w życiu społeczny; W zamian media promują nieoficjalne, zastępcze przezywanie rzeczywistości, które nie prowadzi do partycypacji, lecz do pasywnej obserwacji. Media kładą nacisk na efekt ludyczny, wprawiają ludzi w amok, ludzie buntują się przeciw systemowi.

Każdej funkcji towarzyszy dysfunkcja- budując funkcje mediów należy pamiętać o ich dysfunkcyjnym działaniu.

18.Główne tezy użytkowania i korzyści

Główni przedstawiciele: Katz, Gurevitch, Rosengren, Blumler, Winner, Windall,

Blumler i Katz: badaczom chodziło o odpowiedź na pytania, jak i czym kieruje się publiczność w kontakcie z mediami.

Główne tezy:

1) pytali o użytek z kontaktów z mediami dla odbiorców- ludzie kładą nacisk na zachowanie świadome i celowe, odbierają media selektywnie, zgodnie ze swymi celami, bardzo świadomie

2) ludzie wybierają z mediów to, co jest zgodne z ich systemem wartości, zainteresowaniami, realiami życia

Założenie: słabe oddziaływanie mediów, aktywna i zróżnicowana postawa odbiorcy

Żeby zbadać należy:

1) dokonać typologizacji potrzeb ludzkich,

2) dokonać typologizacji mediów, które mają te potrzeby zaspokajać

Te dwie typologie pozwolą na zbadanie działania tej teorii.

19.Cechy audytorium w kontekście teorii użytkowania i korzyści

1.Audytorium każdego medium jest aktywne i zorganizowane

2. Audytorium działa celowo

3.Zaspokajanie potrzeb jest wzmagane przez konkurencyjne oddziaływanie innych mediów, publiczność zwiększa swoje potrzeby

4.Wybór środka medialnego zależy od typu aktywności audytorium

5.Konsumpcja daje nie tylko korzyści medialne, ale i pozamedialne (społeczne, polityczne)

6.Typ korzyści nie zależy od zawartości przekazu, ale od charakteru technologicznego medium

7.Stopień zaspokojenia korzyści zależy od sytuacji społecznej lub formy kontaktu z mediami

Nie ma jednej teorii użytkowania i korzyści, jest ich wiele. Ogólny model podlega schematowi:

korzyść poszukiwana -- budzi motywacje działania --wybór sposobu korzystania i użytkowania mediów (daje satysfakcję)

20.Typy korzyści, którymi kieruje się publiczność

Korzyści poszukiwane i uzyskiwane

- osoby zainteresowane polityką czytają gazety, osoby wykształcone czytają książki, osoby, utrzymujące dobre stosunki z rodziną chodzą do kina i oglądają telewizję.

Typy korzyści zaspokajanych przez media:

1) rozrywka

2) rozbudowywanie siatki tzw. zwyczajów codziennych (w ramówce dnia jest czas na media)

3) wygoda i relaks (komfort dla ludzi)

4) wzmacniają tradycyjne interakcje- wspólne korzystanie z mediów

5) ucieczka od problemów życia codziennego- media zabijają także nudę

6) zapewnienie wiedzy praktycznej- porady, informacje o świecie, orientacja w świecie

Zaspokajanie tych potrzeb jest poszukiwaniem klucza do własnego życia. Media najpierw budzą potrzeby, potem mówią, że każda konsumpcja jest jeszcze lepszym sposobem ich zaspokajania.

Potrzeby = atmosfera głodu. Narzucana jest ilość, odejście od jakości

21. Model „konsefektu” S. Windala

1. ZAWARTOŚĆ MEDIÓW · UŻYCIE MEDIÓW EFEKTY

2. ZAWARTOŚĆ MEDIÓW UŻYCIE MEDIÓW KONSEKWENCJE

3. ZAWARTOŚĆ MEDIÓW UŻYCIE MEDIÓW KONSEFEKTY

1. Pierwszy model odzwierciedla podejście badaczy, którzy przypisują efekty głównie przekazywanym treściom, a sposób ich

użytkowania traktują jako czynnik pośredniczący.

2. Model drugi pokazuje typowe podejście badaczy użytkowania i korzyści, dla których wszelkie następstwa konsumpcji

mediów zależą bardziej od sposobu ich użytkowania niż od zawartych w nich treści.

3. Model trzeci pokazuje syntezę obydwu podejść, kiedy to następstwa komunikowania masowego nazywane tu konsefektami

traktowane są jako wypadkowa lub suma oddziaływania zawartości mediów oraz sposobów tzn, treści i mediów, ich

użytkowania

22.Teoria porządku dziennego (agenda-sitting)-przedstawiciele i główne tezy

• Teoria agenda-sitting - stworzona na przełomie `60/70 przez Maxwella McCombsa i Donalda Showa (w 1977 wydano książkę The Emergence of American Political Issues), przedstawicielami także: Walter Lippman, Robert Park, B. Cohen

• Sam termin został wprowadzony przez B. Cohen w 1963 (jego teza: być może mass media nie decydują o tym, co ludzie myślą, ale mają zasadniczy wpływ na to, o czym myślą), a idea jeszcze wcześniej, przez Waltera Lippmana (mówił, że prasa masowa pozwala ludziom utworzyć uproszczony obraz świata)

• Główna hipoteza: mass media wywierają wpływ na kierunki myślenia (czyli zakres i hierarchię spraw), odbiorcy nie są tylko informowani o problemach, ale nabywają przekonania o ich wartości; tzn. media mogą tworzyć hierarchiczną strukturę informacji przekazywanych odbiorcom

• wg wykładów media strukturalizują porządek wydarzeń który ustalają, jedną z ich funkcji jest porządkowanie świata (ale porządkują go wg standardów redakcyjnych)

• Etapy procesu: LEWA STRONA: 1- autentyczne wydarzenia i sprawy, 2 - selekcja, wybór newsów przez dziennikarzy, 3- rodzaj medium informacyjnego 4- typ historii (wpływa na charakter informacji, a sposób prezentacji rzutuje na jej wartość) 5- stopień emfazy PRAWA STRONA: 1- zainteresowania i wiedza odbiorców 2-potrzeba orientacji 3- dostęp do mass mediów lub do ludzi WSPÓLNIE (etap tworzenia hierarchii ważności wydarzeń)- wiedza społeczna i zachowanie społ

23.Pojęcie emfazy w modelu komunikowania porządku dziennego

• EMFAZA - to jeden z etapów procesu, który jest podstawą teorii agenda-sitting, stopień emfazy decyduje jak często dana informacja jest przekazywana odbiorcom

• Im częściej zagadnienie jest poruszane tym większą wagę przypisują jej odbiorcy

24.Pojęcie gate-keepera i jego funkcje w modelu porządku dziennego

• GATE-KEEPERZY - twórcy masowych przekazów informacyjnych, ustalają news agenda - kolejność newsów w wydaniach programów informacyjnych (a sposób prezentacji wpływa na wartość informacji),

• Goban-Klas: „nie tylko kontrolerzy ale i stymulatorzy oraz recenzenci informacji”

• dla zainteresowanych: sugestie o istnieniu gate-keeperów pierwszy wysunął K.Lewin, a teorię rozwinął D. White (wg niego to selekcjonerzy informacji)

• w procesie agenda-sitting decydują oni: jakie informacje przekazać, jakie przyjąć kryteria ich oceny, jaką dobrać narrację, czy dzielić wydarzenia na etapy i jak często je przekazywać (częstość przekazywania info- patrz pkt 23), najbardziej zainteresowani wydarzeniami są ludzie, którzy niewiele wiedzą na dany temat i są przekonani, że powinni wiedzieć więcej

• czyli gate-keeperzy „przygotowują agendę”

25.Interakcjonizm komunikologiczny Goffmana

• INTERAKCJONIZM KOMUNIKOLOGICZNY - umieszczany w sferze komunikowania interpersonalnego, chodzi głównie o komunikowanie face-to-face, odpowiedź na pytanie co się dzieje gdy jednostki przebywają w swojej obecności i chcą porozumieć się (dzieło Człowiek w teatrze życia codziennego), badania oparł na obserwacji bezpośredniej (gdyż ludzie za pomocą symboli na poziomie werbalnym i pozawerbalnym chcą rozwiązać każdą sytuację życiową)

• Wg Goffmana relacje międzyludzkie mają charakter interakcyjny (ludzie zachowują się tak jak chcieliby być dostrzeżeni ), sam umysł i jaźń człowieka to `społeczeństwo w miniaturze'

• ludzie w interakcjach rozbudowują swój świat społeczny, interakcje podtrzymują społeczeństwo

• interakcje oparte są na autoprezentacji, gdyż jednostka poprzez grę wyraża siebie (wtedy ciało staje się medium - to z wykładu, odniesienie do McLuhana, trochę dziwne bo media to `przedłużenia człowieka')

• media mogą być reżyserem, ponieważ dostarczają sceny do kultywowania relacji (wykład)

• Goffman wyróżnił 4 modele interakcji „twarzą w twarz”:

• Model dramaturgiczny - odnosi się do teatru życia codziennego (jesteś aktorem lub widzem)

• Model rytuału interakcyjnego - dotyczy wzorów interakcji

• Model interakcji strategicznej - do opisów podstępów interakcyjnych

• Model analizy ramowej - dotyczy roli schematów interpretacji działania w budowaniu porządku interakcyjnego - METAMODEL - obejmuje 3 poprzednie

• Jednostka aby osiągnąć cel, powinna wiedzieć, czy ludzie `kupią' to co im oferuje, dlatego powinna posiadać informację na temat innych (np. ich pozycji społeczno-ekonomicznej, czy są godni zaufania) istotna jest także dekoracja (sceneria i rekwizyty), fasada aktora (środki wyrazu najmocniej związane z wykonawcą - np. płeć, wiek, strój, mimika) oraz powierzchowność i sposób bycia.

• interakcje mogą być zogniskowane (istnieje pewna grupa aktorów, a całość ma sens i cel) oraz niezogniskowane (np. ruch na ulicy)

26.Wyjaśnić koncepcję życia i aktora jako dramatu w modelu Goffmana

• metafora teatru - obrazującego codzienne życie społeczne ludzi, będące dramatem w „wielkim teatrze życia zbiorowego” - wszystko jest tu w ruchu, sami go swoimi działaniami współtworzymy

• główne dzieło Goffmana: „Człowiek w teatrze życia codziennego”, miał powiedzieć że „człowiek żyje albo na scenie albo na widowni”, obecność innych ludzi przekształca każde ludzkie zachowanie w występ jednostka działa by umyślnie albo mimowolnie wyrazić siebie a inni odbierają pewne wrażenie, dlatego człowiek jest skazany na bycie albo aktorem albo widzem

• działania jednostki wpływają na tworzoną przez innych definicję sytuacji

• dramaturgiczny model interakcji (1 z 4) odnosi się do teatru życia codziennego

• oczywiście słownictwo:

• interakcja - wzajemny wpływ jednostek współobecnych i wpływających wzajemnie na swoje zachowanie

• scena - miejsce gdzie toczy się przedstawienie,

• kulisy - czyli zaplecze - miejsce gdzie fabrykuje się przedstawienie, tam aktorzy pokazują swe prawdziwe oblicza,

• widownia - przyczynia się do występów innych, tworzy część tła o charakterze społecznym

• występ - wszystko co robi aktor na scenie

• punkt programu - ustalony wcześniej wzór działania, ujawnia się podczas występu

27.Specyfika działalności odbiorcy komunikacji pojmowanego jako aktor

• odbiorca jako aktor (trochę dziwne jest to stwierdzenie)

• efekt jaki jednostka wywrze występ na widowni zależy od jej wiedzy o oczekiwaniach publiczności, dlatego powinna zebrać informacje o innych (pozycja społeczno-ekonomiczna, postawa wobec niej, czy jest godna zaufania, osąd własnej osoby), które ułatwiają zdefiniowanie sytuacji oraz pozwalają dobrać odpowiednie środki i model zachowania, żeby skutecznie wywrzeć wpływ - wg tego aktor jest zbieraczem (i odbiorcą informacji)

• publiczność - tłum jednostek (poszczególni mogą wyjść na scenę i stać się aktorami o ile tylko będą w stanie zapanować nad widownią)

• może chodzi o interakcję między widownią a aktorem - reakcje publiczności determinują zachowanie aktora - w tym sensie byłby odbiorcą, bo musiałby modyfikować swój przekaz stosownie do odbiorców

• poza tym człowiek nigdy nie jest wyłącznie aktorem albo widzem - raz gra raz ogląda, zawsze są aktorzy a z 2. strony publiczność - występuje dwoistość sytuacji

28.Efekty i momenty koncepcji dramaturgicznej Goffmana (nie wiem co to są „momenty koncepcji”)

• EFEKTY - celem występu aktora jest wpłynięcie na zachowanie drugiego człowieka, ogólnie - powołanie widowni, publiczności, tworzącej tło gry aktora, odbiorcy mogą „kupić” to, co zaproponuje im jednostka

• `celem ogólnym' występu ma być powołanie widowni

• MOMENTY - momentem może być występ, na wykładzie mówił, że są akty i antrakty (te ostatnie najbardziej efektywne), ale tu chyba chodzi raczej o terminologię (kulisy, scena, suflerzy)

Fasada- część występu jednostki, która funkcjonuj niezmiennie przez cały czas trwania występu;

dekoracja: meble, sprzęty, musi być na scenie, zanim zacznie się gra

fasada osobista: strój, wiek, płeć, mimika, gesty; powierzchowność i styl bycia

Występy mają swój scenariusz, ważny jest tez zespól- człowiek nie gra sam.

29.Co to był Invisible College kiedy i kto go stworzył?

• szkoła miała powstać w 1942 pod wpływem impulsu Gregory'ego Batesona (wg Mattellart, dobek s.96), przyczyniły się do tego m.in. wykłady Norberta Wienera pt. Cybernetyka-1949

• Dobek-Ostrowska „mówimy o niewidzialnym uniwersytecie, bo jego członkowie są oddaleni w przestrzeni i poniekąd w czasie”, spotykają się na odczytach, wymieniają korespondencję, ale nieprzypadkowo np. Bateson ożenił się z M.Mead.........no comments

• Bateson stworzył grupę badawczą z J.Haleyem, J. Freyem i J. Weaklandem, potem poznał Norberta Wienera, zaliczamy do nich jeszcze Dona Jacksona, Paula Watzlawika, Alberta Schlefena, punktem spotkań stał się Instytut Badań nad Umysłem w Palo Alto (założony przez Dona Jacksona w 1958),

• interesuje ich kontekst i skutki komunikowania (pragmatyka, oprócz składni i semiotyki), stąd szkoła pragmatyczna

30.Koncepcja relacji w modelu szkoły z Palo Alto

• RELACJA - wg szkoły Palo Alto przekazanie informacji nie jest ważniejsze niż tzw. aspekt integracyjny procesu komunikowania, czyli używając tego samego języka porozumiewamy się co do wzajemnej relacji (jest to drugi aksjomat matakomunikacyjny - szkoły pragmatycznej)

• Określenie relacji występuje razem z informacją akcji, np. list przekazuje 2 komunikaty: treść i związek (interesujesz mnie), w rozmowie telefonicznej uwzględniamy ton i ekspresję rozmówcy

• mówimy o poziomie treści i poziomie konotatywnym, „na obu poziomach może panować zgodność albo niezgodność relacji” - to wg dobek a wykładzie chyba poziomy treści (informacja) i relacji (emocje, wartości przekazu)

	Zgodni / niezgodni
		Treść	Relacja
chodź na obiad ok.	+	+
chodź na obiad nie będę z tobą jeść ani się spotykać -spadaj	--	--
chodź na obiad zjem ale bez ciebie	-- (bardziej pasowałby +)	--
chodź na obiad lepiej chodźmy się pouczyć	--	+

31.Wyjaśnić tezę „wszystko jest komunikowaniem”

• teza wysunięta przez Batesona

• komunikowanie nie ogranicza się do uporządkowanej wymiany komunikatów (słownych i referencyjnych)

• w komunikowaniu międzyludzkim kanał jest zwielokrotniony i obejmuje także przekazy niewerbalne, dlatego je też powinniśmy brać pod uwagę w nauce, komunikowanie i zachowanie to wg nich synonimy (pierwszy aksjomat)

• ważny jest tu ukryty wymiar komunikowania i jego skutki

• Wg Schleffena u ludzi, podobnie jak u zwierząt gest decyduje o grupowej spójności i regulacji

• dlatego podaje on podział zachowań komunikacyjnych - 33

• poniżej zapisałam hipotezę o podwójnych związkach komunikacyjnych - Jackson, Frey, Wickland

• istnieją 2 poziomy relacji: niezgodność lub zgodność

• 2 warstwy: 1- poziom treści (przekaz informacji) 2- poziom relacji (przekazywanie emocji i wartości przekazu). Między poziomami musza zachodzić sprzężenia zwrotne, które regulują system (jak w modelu cybernetycznym), jeśli sprzężenie prowadzi do zmiany, jest pozytywne, jeśli podtrzymuje dany stan - negatywne.

- pewne zachowania są redundantne, powtarzalne - niepotrzebne do odczytania komunikatu, bez nich komunikat nadal byłby pełny

32.co to jest „model orkiestry” i jak wyjaśnia komunikowanie społeczne i masowe

Model orkiestry

• wg modelu orkiestry (czasem `drużyna baseballowa' albo `partytura') komunikujący się grają razem - w przeciwieństwie do modelu ping-pongowego (raz 1 raz2) W. Schramma - muzycy grają jednocześnie, a działanie jest wspólne (jest to możliwe m.in. dlatego, że kanał jest zwielokrotniony i obejmuje przekazy niewerbalne - mamy na myśli nie tylko samo „mówienie”)

• obowiązują pewne reguły gry - tu społeczne prawa, szablony, programy i wzory określają praktykę komunikacyjną

• tło kulturowe jest partyturą symfonii komunikacji społecznej

33. Podział zachowań komunikacyjnych przez Schleffena

Podział zachowań komunikacyjnych - Schleffen:

1. zachowanie głosowe: językowe i parajęzykowe

2. zachowanie kinezjetyczne:

• ruchy ciała, też ekspresja twarzy

• elementy związane z systemem neurowegetatywnym (kolor skóry, źrenice)

• postawy

• odgłosy ciała

3. zachowanie dotykowe

4. zachowanie proksemiczne

5. inne, np. zapachy

6. zachowania związane z ubraniem, ozdobami, `kosmetyką'

34. Na czym polega paradygmat polifoniczny komunikowania społecznego i medialnego

Paradygmat polifoniczny - treści komunikatu werbalnego oraz pozawerbalnego są przekazywane jednocześnie, dlatego ich oddzielanie jest sztuczne - „nie ma sensu mówienie o komunikowaniu werbalnym ani niewerbalnym”, komunikowanie obejmuje oba poziomy, wg dobek najlepiej przedstawiał sens polifonii Birdwhistell - bo urządzał inscenizacje

• ruchy ciała członków jednej wspólnoty są funkcją systemu społecznego grupy

• czynności ciała wpływają na zachowanie innych członków grupy (zachowanie 1 osoby wpływa na zachowanie innych)

• Watzlawick, Beawin i Jackson - badali polifoniczne interakcje międzyludzkie i podzielili je na 3 części

• synktatyczną - problemy przekazywania sygnalów,

• semantyczną - zakres znaczeń języka,

• pragmatyczna - możliwość porozumienia, efekt komunikowania.

35.Co to jest bełkot behawioralny w komunikowaniu

• Bateson interesował się też chorobami umysłowymi, wg niego komunikowanie psychicznie chorych zawodzi, bo występuje bełkot

• bełkot behawioralny występuje (wykład) gdy ktoś myli poziom treści i relacji, bo przekaz niewerbalny decyduje o spójności każdego komunikatu, więc komunikaty słowne nie idą w parze z niewerbalnymi to mamy sprzeczność

36.Co to jest bełkot werbalny w komunikowaniu

- bełkot werbalny - dotyczący słów, nie załapałam tego dokładnie, ale albo chodzi o zachowania głosowe (językowe oraz parajęzykowe) albo niespójność treści komunikatu (zwykły „bełkot”) - to by się zgadzało ze słowami

37.Co to są symetryczne i komplementarne interakcje komunikacyjne

• koncepcja występuje w piątym aksjomacie - szkoła pragmatyczna

• relacje symetryczne zachodzą, gdy osoby cechuje równość i minimalna różnica,

• gdy mamy do czynienia z różnymi pozycjami mówimy o relacji komplementarnej - tu są 2 pozycje: wyższa-pierwotna oraz niższa-wtórna (może je tworzyć kontekst społeczno-kulturowy)

• te dwa typy relacji nie zachodzą na siebie

• relacje te opisał Bateson, dodał też pojęcie genezy rozłamu (chodzi o specyficzne interakcje), rozróżniając: komplementarną genezę rozłamu (zachowanie jednostki jest tu uzupełnieniem innego: władza-poddaństwo) oraz symetryczną genezę rozłamu (zachowanie jednostki odbiciem lustrzanym drugiego: agrasja-agresja)

*** 5 aksjomatów metakomunikacyjnych:

1. nie można się nie zachowywać - cisza i bezczynność też mają wartość komunikowania, stąd nie można nie komunikować się

2. porozumiewamy się co do treści oraz co do relacji

3. istnieją wzory wymiany - podział kolejności uczestników komunikacji

4. istnieją przekazy analogowe i cyfrowe (w analogowym - istnieje podobieństwo między tym, co jest przedstawiane, a tym, co jest używane do procesu komunikowania)

5. interakcje mogą być symertyczne i komplementarne

38.Wyjaśnić metafory medialne za McQuailem

Metafory „mediów” tu jako metafory mediacji - McQuail (bo „pojęcie mediacji jest .... odwołaniem się do jakiegoś medialnego pośrednika - medium)

• okno - media rozszerzają widzenie świata i doznania, poznanie zdarzeń bez interferencji innych osób

• zwierciadło - odzwierciedlają wydarzenia, kąt i kierunek odbicia jest określany przez dyspondentów mediów, jesteśmy ograniczeni w tym co widzimy

• film / gate-keeper - działa selektywnie, niektóre rzeczy naświetla, inne w cieniu

• drogowskaz / interpretator - nadają wydarzeniom sens, bez nich zdarzenia zdumiewające lub wycinkowe

• forum / scena - prezentacji idei, daje możliwość debaty

• ekran / bariera - wskazuje, że oddzielają nas od rzeczywistości barierą, przekazując także fałszywy obraz świata

- mediacja może oznaczać neutralne informowanie lub manipulacje informacją

* komunikacja poprzez sieć: ma charakter międzymediatyzacyjny i intermedialny (mediacja, wchodzenie między inne mediatyzacje, proces multimediatyzacji)- człowiek jest tu dualny, odbiorcą lub kreatorem treści (chyba wykład)

39.Co to jest siła mediów i czym się wyraża?

• potencjalna siła mediów - to możliwość przyciągania i kierowania uwagi społecznej na dane wydarzenia, możliwość wpływu na zachowania i zmiany opinii przez przekonywanie, media masowe są powszechnie uznawane za instrument sprawowania władzy

• wyraża się poprzez:

• przyciąganie i kierowanie uwagą społeczną

• zmianę opinii i poglądów przez przekonywanie

• wpływanie na zachowania ludzi

• strukturalizację definicji rzeczywistości

• możliwość przypisywania statusu i legitymizacji władzy

• możliwość szybkiego i powszechnego informowania

40.Typy siły mediów i ich specyfika

• dwa skrajne typy modeli siły mediów to dominacja i pluralizm

• MODEL DOMINACJI: (chętnie przyjmują go pesymiści co do „wzrostu roli mas” i krytycy społeczeństwa kapitalistycznego) traktuje media jako podległe innym instytucjom, wzajemnie powiązanych i kontrolowanych przez kilka silnych grup interesu, monopol własności

• media są podobne ze względu na typ i cel, standaryzowana produkcja

• propagują ograniczony, jednolity światopogląd, kształtowany przez perspektywę rządzącej elity

• publiczność jest zależna i pasywna, wdrażana do bezkrytycznego przyjmowania istniejącej ideologii

• efekt: silny wpływ, wzmacnianie dotychczasowego porządku, kierowanie zmianą społeczną przez selekcję głosów alternatywnych

• MODEL PLURALISTYCZNY: (idealizowana wersja liberalizmu) przeciwieństwo poprzedniego, nie ma dominującej elity, za to mamy do czynienia z różnorodnym i nieprzewidywalnym życiem społecznym, zmiana władzy i kontrola demokratyczna są możliwe

• produkcja jest wolna i oryginalna

• są forum dyskusji, przekazywane różne światopoglądy, często konfliktowe

• publiczność jest aktywna, rozproszona i selektywna

• efekt: mnóstwo różnych, brak jednolitego wzorca, często nawet brak wpływu

41.Modele i formy organizacji pracy dziennikarzy w mediach

1. model pracowni- niesformalizowana grupa ludzi, nie ma podziału pracy ani specjalizacji, działalność jest żywiołowa, każdy robi wszystko, w ten sposób działają gazety lokalne, regionalne -działalność nieregularna, niektóre odbiorcy mogą dostać za darmo), w ten sposób możemy skrócić obieg systemu medialnego, obejść podatek vat, zdobyć niszę - gdzie zwykłe media nie docierają, ale muszą walczyć o kampanie reklamowe

2. model manufaktury - popularny zaraz po wojnie, kryzysach, czasem zajmują pół pomieszczenia, informacje zbierają od agencji, liczą się indywidualne umiejętności, cały czas pracują, zawsze składają się z dwóch działów:

1. produkcji - tam planowanie, zbiór informacji, redagowanie oraz produkcja

2. marketingu - zajmuje się dystrybucją i finansami

* w 2 powyższych obowiązuje solidarność

3. model fabryki - publiczne oraz prywatne, charakterystyczna duża ilość zatrudnionych, rozbudowany system dystrybucji i marketingu, komórki wyspecjalizowane, organizacja, rywalizacja dziennikarzy, lojalność wobec koncernu, eksploatowanie dziennikarzy przez firmę, produkują towar, poddany regułom popytu i podaży.

Działania podzielone na 6 etapów: (tego nie miałam ale brzmi sensownie)

• planowanie (producent, redaktor prowadzący),

• podział zadań (producent, redaktor wydania),

• zbieranie informacji i selekcja (reporter, operator, ekipa),

• redagowanie (montażysta, redaktor i producent wydania, realizator),

• prezentacja (prezenter, realizator produkcji, producent),

• dystrybucja i marketing (PR zewnętrzne i wewnętrzne / marketing)

42.Marksowska koncepcja komunikowania - EKONOMIA RZĄDZI

MARKSOWSKA KONCEPCJA KOMUNIKOWANIA - (Marks nie poznał bezpośrednio ekspansji i masowego upowszechniania mediów, ale McQuail twierdzi że można użyć jego poglądów)

• środki komunikowania masowego można opisać jak zwykły przemysł: występuje kapitalistyczna organizacja oraz czynniki produkcji (surowce, technologia, praca) i relacje produkcji; są one własnością klasy kapitalistycznej, organizującej system komunikowania, mający służyć jej interesom ekonomicznym, potrzebom społecznym i politycznym (media instrumentem klas panujących)

• istnieje bezpośredni związek między własnością i rozpowszechnianiem przekazów, które uprawomocniają społeczeństwo klasowe (idee klasy panującej są ideami panującymi)

• w dziedzinie komunikowania następuje wyzysk pracowników (uzyskanie dodatkowej wartości pracy) i konsumentów (od nich wyciąga się korzyści)

• argumenty: koncentracja kapitałowa, powstanie wielkich ponadnarodowych oligopoli medialnych, konserwatywne nastawienie mediów masowych

• nowsze warianty tej koncepcji koncentrują się raczej na ideach - wg nich media reprodukują stosunki eksploatacji i ideologicznie legitymizują kapitalizm

43) Modele marksistowskie komunikowania - TO CHYBA NIE JEST TO, ALE MOZE MOŻNA JAKOŚ OD TEGO WYJŚĆ: Marks opisuje środki komunikowania masowego, jak każdy przemysł: mają one kapitalistyczną organizację, w której istnieją środki produkcji (surowce, technologie i praca) i relacje produkcji. Ponadto są własnością klasy kapitalistycznej, która na poziomie narodowym i międzynarodowym organizuje system komunikowania, mający służyć jej interesom ekon, społ i polit.(media działają w imieniu klasy panującej, promują fałszywą świadomość robotników i są niedostępne dla opozycji)

44) Teoria marksistowsko-leninowska komunikowania

• Komintern kładzie nacisk na funkcjonowanie prasy (jako środka walki klasowej)

• koncepcja pasa transmisyjnego- media mają transmitować idee i koncepcje do społeczeństwa

• media mają eksponować pewne wartości np wyższość własności społecznej nad własnością prywatną

• media mają charakter masowy i na masową skalę produkują informacje

• Cele:

-doprowadzenie do zmiany rewolucyjnej, ale tak by nie powstała III siła

-cały czas powodować sytuację rewolucyjną- rew. permanentna

-zmienienie świadomości by była adekwatna do stanu produkcji

• rola kolektywnego propagandysty i agitatora oraz kolektywnego organizatora życia społecznego i gospodarczego

• informacja musi być związana z oceną, poddana wartościowaniu -> info ma zawsze charakter klasowy

• dziennikarstwo musi mieć charakter partyjny

• dziennikarz i media jako trzon aktywu partyjnego

• dziennikarstwo ma charakter ideowy i partyjny.

• dziennikarz ma:

-kreować spójny politycznie światopogląd odbiorcy

-ma działać selektywnie i penetrować rzeczywistość pod kątem właściwych problemów z pkt widzenia polityki

• Mao Tse Tung: "Dziennikarze to oczy, uszy i usta partii"

• 1. zasada upaństwowienia mediów: zniesienie prywatnej własności środków produkcji materialnej i duchowej, nacjonalizacja przemysłu oraz instytucji kultury, w tym mediów

2. zasada klasowości i partyjności mediów: klasa robotnicza pod przewodnictwem partii sprawuje monopolistyczną kontrolę nad państwem i mediami (np. cenzura)

3. zasada instrumentalnego traktowania mediów: media maja aktywnie budować nowy porządek, służyć partii (jako kolektywny organizator, agitator i propagandysta), umacniać jej kierowniczą rolę

45) Model komunikowania szkoły frankfurckiej- "szkoła frankfurcka" to termin na określenie paramarksistowskiego ruchu niem., skupionego wokół Instytutu Badań Społecznych, założonego we Frankfurcie nad Menem w 1923r. -> 3 okresy: okr europejski (Horkheimer publikuje artykuł o teorii krytycznej), amerykański (wszyscy działacze wyjechali do USA), zachodnioeuropejski.

W ujęciu teorii krytycznej, podobnie jak w ujęciu marksistowskim, badania nad mass mediami koncentrują się na analizie źródeł władzy -> trzy typy analizy, z których każdy wskazuje na inny czynnik zapewniający dominację społeczną i określający ideologię klasy rządzącej.

• Pierwszy typ analizy koncentruje się na aspektach ekonomicznych i bada funkcjonowanie instytucji mass mediów w celu ustalenia stopnia kontroli sprawowanej nad mediami przez elity gospodarcze -> dążenie do rozpoznania charakteru i efektów uzależnień między mediami i elitami władzy w sferze gospodarki-> wynikające stąd prawidłowości:Jeżeli media są znacząco uzależnione od czynników rynkowych i finansowego poparcia elit gospodarczych, dochodzi do:

• koncentracji własności mediów w rękach potężnych korporacji,

• osłabienia niezależności dziennikarzy

• ograniczenia reprezentacji w mediach tych segmentów społeczeństwa, które są pozbawione wpływów ekonomicznych.

Ekonomiczne uzależnienie mass mediów od elit gospodarczych prowadzi do urynkowienia samych mediów, które w takiej sytuacji nastawiają się na maksymalne zyski.

• Analiza drugiego typu skupia się na treści przekazów medialnych, a zwłaszcza na sposobie reprezentowania interesów grup dominujących poprzez upowszechnianie symboliki związanej z ideologią wpływowych grup. -> utrwalony przez media w świadomości społecznej wizerunek grup dominujących kształtuje sposób postrzegania rzeczywistości, co w konsekwencji prowadzi do utrwalenia istniejącego stanu rzeczy.

• Trzeci typ analizy ogniskuje się na wpływie mediów na kulturę ->skutki tej zależności

• massmedia reprezentując interesy i ideologię grup dominujących tworzą jednowymiarową kulturę masową, która nie odzwierciedla zróżnicowania kultury społeczeństwa. W istocie więc kreują dominującą ideologię społeczną. Wyznawcy teorii krytycznej skłaniają się ku poglądowi, że massmedia przedstawiają wynaturzony wizerunek (nie)rzeczywistości, a tym samym wynaturzają postrzeganie rzeczywistości przez odbiorców w celu utrwalenia korzystnego dla mediów układu sił w społeczeństwie. By osiągnąć zamierzony skutek, przedstawiają społeczeństwu niepełny, jednostronny obraz rzeczywistości, co sprawia, że ich przekazy zatracają walor poznawczy -> rzeczywistość w nich przedstawiona jest nieadekwatna względem rzeczywistości przedstawianej.

46) Pojęcie "rozumu instrumentalnego" w komunikowaniu- w latach 40 zmienia się przedmiot zainteresowań, celów i metod analizy krytycznej teorii (bodźcem był faszyzm)-> największym wrogiem człowieka nie jest już "system kapitalistyczny", ale cywilizacja techniczna, krytyka rozumu instrumentalnego zajmuje miejsce krytyki ekonomii politycznej.

Horkheimer: Rozum powinien regulować stosunki między ludźmi, uzasadniać wszelkie osiągnięcia, których żąda się od jednostek, inaczej bowiem byłaby to praca niewolnicza.

Z pojęciem rozumu wiążą się takie pojęcia jak: wolność, sprawiedliwość i prawda -> zwycięstwo faszyzmu w Niemczech i jego praktyki były zaprzeczeniem realizacji rozumu we współczesnym świecie, jego upadkiem, który pociągnął za sobą upadek jednostki.

Po II W.Ś. nowe niebezpieczeństwa w postępie naukowo-technicznym-> wzrost produkcji, poziomu życia zostaje okupiony całkowitym podporządkowaniem jednostek, grup, klas-> powstaje cały system ucisku jednostki, rozbudowywane metody jej integracji z systemem-> charakter uniwersalny, bo nadeszły czasy "międzynarodowego technicznego upodobnienia"

Horkheimer wyróżnia 2 rodzaje rozumu

Rozum subiektywny - ma do czynienia ze środkami i celami oraz z odpowiednimi sposobami osiągania celu -nie dąży do rozumienia celu, do jego określenia, nadania mu jakiejś wartości -> jest zdolny jedynie do dostrzegania subiektywnych zysków i korzyści

Rozum obiektywny -zajmuje się ideą najwyższego dobra, problemami określenia istoty ludzkiej, sposobami jakimi można te najwyższe cele urzeczywistnić -dążenie do odkrycia uniwer. struktury bytu, z której będzie można wyprowadzić def człowieka -nauka = uprawianie refleksji

nie są względem siebie przeciwstawne

przewaga rozumu subiektywnego uwidoczniła się dopiero w długim procesie historycznym (przede wszystkim przez pragmatyzm i pozytywizm), a obecnie ostatecznie zatriumfowała-> konsekwencja: myślenie subiektywne nie jest w stanie określić, czy jakikolwiek cel jest sam w sobie pożądany, a przyjmowane ideały, kryteria działania, zasady etyki, polit, uzależnione są od innych czynników a nie rozumu.

Kiedyś podporządkowanie jednostki było wymuszane przemocą, teraz poprzez metody wychowania, kulturę masową a szczególnie reklama i inne formy doradztwa-> zacieranie różnic indywidualność, niszczenie niezależności-> REGRESJA WOLNOŚCI ->zastępowanie jednostki przez kolektyw

Świadomość społeczna to rozum instrumentalny (składa się z dwóch komponentów- pracy i interakcji)

-praca: na przestrzeni dziejów społecznie zorganizowana praca została przez człowieka wykształcona w sposób maksymalnie racjonalny

-interakcja: spełnia się przy podziale dóbr. Ta forma może się urzeczywistnić w postaci wolnej od zakłóceń komunikacji tylko wtedy, gdy odpowiedni stopień rozwoju osiągną prawo i moralność

Rozum instrumentalny pozbawiony jest indywidualności, niezależności, spontaniczności myślenia, dlatego ulega wpływom głównie mediów masowych-> jest podatny na manipulację

47) Pojęcie przemysłu kulturowego w komunikowaniu- termin "przemysł kulturowy" wyrasta z krytyki kultury masowej i został stworzony przez Adorno i Horkheima w 1947r. (w "Dialektyce Oświecenia"). Odnosi się do przemysłowego charakteru procesów komunikowania i procesów kulturowych występujących w społeczeństwie kapitalistycznym.

• przemysłowa produkcja dóbr kultury tworzy towar: produkty kulturowe i komunikacyjne (filmy, programy radiowe i czasopisma itd.), maja taką samą racjonalność techniczną, ten sam schemat organizacji i planowania jak każdy inny przemysł-> przemysł kulturowy oznacza upadek kultury i przekształcenie jej w towar. Nadanie aktu kulturowemu wartości ekonomicznej niszczy jego zdolność krytyczną i ślady prawdziwego przeżycia: produkcja przemysłowa znosi funkcję filozoficzną i egzystencjalną kultury i wiąże ją z rentownością ekonomiczną i kontrolą społeczną

• pojęcie odnosi się do standaryzacji samej rzeczy oraz do racjonalizacji technik upowszechniania, a nie ściśle do procesu produkcji

• przemysł ten spekuluje na stanie świadomości i nieświadomości milionów do których dociera, przy czym masy są dla niego czymś drugorzędnym.

• klient jest obiektem, a nie władcą przemysłu kulturowego-> masz działać tak jak wszyscy-> dostosowanie się zajmuje miejsce świadomości

• całościowy cel przem. kulturowego: oszukiwanie mas, krępowanie świadomości-> hamowanie kształtowania się autonomicznych, samodzielnych, świadomie oceniających i podejmujących decyzje jednostek.

48) Media jako źródło patologii społecznej i kulturowej- wydaje mi się, że Fiut mógł mieć na myśli to, że media przyczyniają się do powstania człowieka i społeczeństwa jednowymiarowego (zanik krytycyzmu, indywidualności.. - na końcu odp na następne pytanie) i doprowadzają do zaniku więzi interpersonalnych w społeczeństwie. Co do patologii kultury, to "analizy i badania rynku komunikowania społecznego wykazują, że ekonomiczne kryteria rentowności i zysku stają się silniejsze niż próby rozwoju polityki demokratyzacji kulturowej, poglądy polityczne, broniące systemu komunikowania opartego na rentowności społecznej i kulturowej, a także koncepcji informacji i kultury, służącej dobru publicznemu i interesowi ogółu'

49) Manipulacyjny charakter mediów w procesie komunikowania- problem ten rozważał H. Marcuse (no przynajmniej przy nim znalazłam taki wątek...)- swoją krytyczną teorię społeczeństwa oparł na rozważaniach dlaczego i pod jakimi względami współczesna cywilizacja nie jest w stanie dać ludziom szczęścia-> stwierdza, że istnieje wieczny konflikt między wartościami cywilizacji a wymaganiami instynktów ludzkich-> cała kultura rozwinęła się dzięki represyjnej sile stosowanej przez społeczeństwo w stosunku do pragnień instynktownych każdego człowieka (instynkt życia -Eros, instynkt śmierci -Tanatos)-> instynkty te zostały tak przeobrażone, aby ich energia w postaci walki z naturą i agresji, dała się użyć do podboju natury i zwiększenia wydajności pracy. W ten sposób kultura przybrała charakter represyjny oraz wciągnęła ludzkość w błędne koło, gdyż suma represji wzrasta wraz z postępem cywilizacji-> dla Marcusego represja była niezbędna w warunkach niedostatku dóbr elementarnych.

Z chwilą jednak gdy technika osiągnęła taki poziom, że zaspokojenie potrzeb jest możliwe bez represji, cywilizacja nie powinna już krępować tych instynktów -> tak jednak się nie dzieje, gdyż podstawą istnienia współczesnego zaawansowania społeczeństwa jest stały niedostatek, przy czym jest to niedostatek sztucznie wytworzony, aby nie dopuścić do ustanowionej hierarchii i status quo. Społeczeństwo obfitości dostarcza coraz większej ilości dóbr i usług, ale narzucony jednostkom system wartości nakazuje równocześnie pragnąć jeszcze więcej wciąż nowych dóbr.

Irracjonalna represyjność zniewala człowieka poprzez:

• medium fałszywe potrzeby-wchłanianie nadmiaru dóbr przez społeczeństwo stało się możliwe dzięki systematycznemu narzucaniu jednostkom fałszywych potrzeb-> nie wynikają one z autentycznego poczucia braku, lecz tworzone są przez reklamę oraz presję uznanego, konsumpcyjnego systemu wartości (trzeba mieć to co ma sąsiad)

• medium represywna tolerancja-dawniej wszelkie dewiacje likwidowano siłą, teraz posługujemy się nieterrorystycznymi metodami niszczenia dążenia do radykalnej zmiany systemu- akceptuje się wiele różnych poglądów w imię demokracji i równości -> Marcuse uważa, że byłoby to uzasadnione gdyby ludzie mieli dostęp do wiarygodnej informacji i umiał autonomicznie ją oceniać, ale tak nie jest-> środki masowego przekazu, jako bezpośrednie instrument ekon i polit. władzy kształtują mentalność o z góry ustalonych kryteriach i skali wartościowania zjawisk

• medium społecznie użyteczna agresywność-cały system społeczny, niezgodny z ludzkimi poglądami powoduje u ludzi podświadomą agresywność-> trzeba znaleźć jej gdzieś ujście w sposób do przyjęcia i w miarę korzystny dla systemu.-> utrzymuje się społeczeństwo w ciągłej mobilizacji i agresję kieruje przeciw: przyrodzie, "odmieńcom" we własnym społecz. i wobec innych narodów-> rola środku masowego przekazu: treści przenika taka brutalizacja, że ludzie są coraz bardziej obojętni i coraz trudniej im rozróżnić między prawdą a fałszem.

• medium zniewolenia świadomości- Między wszystkimi wymienionymi medium zachodzi istnieje sprężenie zwrotne, prowadzące do wzmacniania i upowszechniania tych zjawisk.. Jednak główną rolę Marcusy przypisuje fałszywej świadomości. Sprawia ona, że ludzie są ślepi i głusi na wszelkie argumenty dot zmiany organizacji ich bytu-> kiedyś myśl ludzka oscylowała między "to, co jest" i "to, co powinno być" - myślenie miało charakter dwuwymiarowy-> siedliskiem negacji i krytyki był rozum. Cywilizacja techniczna przyczyniła się do zniwelowania przeciwieństw-> myśl i rzeczywistość identyfikują się ze sobą-> ludzie wierzą, że żyją w sposób najlepszy z możliwych i opanowania przez fałszywą świadomość nie wiedzą, że się mylą

W ten sposób powstaje jednowymiarowy człowiek i jednowymiarowe społeczeństwo

-ów utracony drugi wymiar to zasada negacji i krytyki-> jednowymiarowość polega na bezpośredniej, automatycznej identyfikacji jednostki z warunkami jej egzystencji

-współczesne społeczeństwo jednowymiarowe charakteryzuje: irracjonalizm, niewolniczość i nieludzkość

50) Formy represywności mediów komunikowania - wydaje mi się, że to są te cztery media, które wypisałam powyżej, a więc mogą przybrać formy tworzenia fałszywych potrzeb, represywnej tolerancji, społecznie użytej agresywności i zniewolenia świadomości.

51)Tezy teorii działań komunikacyjnych J.Habermasa- Haberamas reprezentuje drugie pokolenie szkoły frankfurckiej, teoria działania komunikacyjnego wyrosła na gruncie rozważań, które nazwał "próbą rekonstrukcji materializmu historycznego"- rozważał to w kategoriach ogólnej teorii ewolucji społeczeństw. Materializm historyczny dostrzegał kierunkowość tej ewolucji na dwóch płaszczyznach:

• rozwoju sił wytwórczych-> Habermas określa to jako proces racjonalizacji w wymiarze poznawczo-technicznym, określony przez stopień nagromadzenia i zastosowania wiedzy technicznie użtecznej

• stopień dojrzałości stosunków produkcji-> wymiarze moralno praktycznym, czyli podlega ocenie pod kątem intersubiektywności porozumienia, zdobytego bez przymusów w wolnej od zakłóceń komunikacji.

Habermas wyróżnia dwa zasadnicze modele działania:

Działania celowe (praca) -aktor zorientowany na osiągnięcie partykularnego interesu wybiera odpowiednie- na gruncie posiadanej wiedzy- środki, przewidujące jednocześnie skutki uboczne ich zastosowania. -sukces działania =wystąpienie pożądanych stanów rzeczy jeśli ten stan dot środowiska fiz-> są to wówczas działania instrumentalne jeśli dot środowiska społecznego-> są to działania strategiczne 52) -koordynacja działań poprzez mechanizm wywierania wpływu jedno- lub dwustronnego -niekonieczne jest tworzenie wspólnych dobrych racji, tworzących podstawę, do której możemy się odwołać przy interakcji -każdy środek wpływu na decyzje partnera jest odpowiedni

Działania komunikacyjne (interakcje) -zachodzą wtedy, gdy plany działania aktorów biorących w nim udział są koordynowane nie przez egocentryczne kalkulacje, ale przez akty porozumienia -2 aspekty działania: *teleologiczny- realizacja działania *komunikacyjny-interpretacja syt+ osiąganie porozumienia -dz.kom pełni 3 funkcje a)odnawianie i przekazywanie wiedzy kulturowej (aspekt porozumiewania) b)społecznej integracji (aspekt koordynacji działań) c)wykszt. tożsamości i kompetencji osobowych 52)-aktorzy realizują swe indywidualne cele pod warunkiem, że mogą uzgodnić ze sobą plany działania na podstawie def. sytuacji -aktor czyni w swych wypowiedziach odniesienia do wyróżnionych w komunikowaniu "światów", a ponieważ odniesienie to może zostać poddane obiektywnej ocenie na podst. wspólnej platformy, możliwe jest racjonalne motywowanie partnera komunikowania do przyjęcia stanowiska tak/nie wobec wypowiedzi -tylko język może być tym medium, dzięki któremu procesy komunikacji mogą być racjonalnie finalizowane, to medium społecznej koordynacji działań -teoria dz.kom stawia sobie za cel ukazanie roli jaką odgrywa kontekst sytuacyjny, kontekst świata, porównanie sytuacyjnych aktów mowy do znaczenia słów -Jedynie działania komunikacyjne, zorientowane na osiąganie porozumienia, pozwalają społeczności na prawidłowe przekazywanie treści kulturowych, integrowanie grupy i socjalizację dorastających osobników.

53)Środki wpływu negocjacyjnego w działaniach komunikacyjnych- wszystko co na ten temat znalazłam, to tyle, że działania komunikacyjne mają dwojaki charakter:

• negocjowania i prezentowania swoich celów

• strategicznego przewidywania, dochodzenie do kompromisu

A poza tym, że negocjacje w działaniach komunikacyjnych nie muszą być uzgadniane w obrębie języka -> partnerem można rządzić poprzez słowo perswazyjne (także negatywne, groźbę), przez pieniądze lub przymus.

54) Koncepcja "Lebensweltu" w teorii działań komunikacyjnych- autorem jest J.Habermas.

• istnienie wspólnego świata życia jest koniecznym warunkiem efektywnego komunikowania -> zrozumienie danego aktu mowy, jego sens muszą być dopełnione pewnymi milcząco przyjętymi założeniami sytuacyjnymi nie jako kontekst wypowiedzi

• z pkt widzenia Habermasa Lebenswelt oznacza pewną kulturową wiedzę mającą charakter intersubiektywny. Wiedza ta jest powszechnie wykorzystywana, lecz nie uświadomiona, ujawnia się jedynie fragmentami w toku realizowania działania komunikacyjnego-> jako "sytuacja" danego działania

• podstawową cechą jest skrytość (świat obiektywny można opisać, świat życia jest zawsze niejawny)

• kształtuje sieć presupozycji-> przesądzają czy wypowiedź jest sensowna czy nie

• każde działanie można rozumieć jako dążenie do opanowania pewnej sytuacji-> działanie komunikacyjne ma 2 aspekty teleologiczny i komunikacyjny

• warunkiem sukcesu komunikowania jest wspólna definicja sytuacji-> definiowana w sieci trzech różnych światów komunikowania

świat obiektywny istniejących stanów rzeczy

świat społeczny norm i wartości społecznie obowiązujących

świat subiektywny będący jedynie wyrazem sub. intencji, przekonań i uczuć

• językowo zorganizowany zasób fundamentalnych założeń-> reprodukuje się w formie tradycji kulturowej. Kultura jest zawsze tłem sytuacji nigdy jej częścią

• świat życia ma inny status niż świat komunikowania-> bo partnerzy komunikowania nie mogą odnieść się do elementów tego świata-> to struktury świata życia wyznaczają formy intersubiektywności możliwego porozumiewania się

• tło komunikowania:

• milcząco przyjęte założenia kulturowe(kulturowe przedrozumienia)

• zdolności nabyte w okresie socjalizacji(składniki kompetencji podmiotowych)

• społecznie uregulowane zespoły norm i wartości składające się na instytucje

działanie komunikacyjne nie jest jedynie sposobem koordynacji działania przez porozumienie, lecz służy zarazem procesom wykształcania, potwierdzania i odnawiania tożsamości grup społecznych i tożsamości jednostkowych

55) Funkcje i skuteczność działań komunikacyjnych

Funkcje:

• odnawianie i przekazywanie wiedzy kulturowej (aspekt porozumiewania)

• społecznej integracji (aspekt koordynacji działań)

• wykształcenie tożsamości i kompetencji osobowych (aspekt racjonalizacji)

Skuteczność (?) : Działania komunikatywne będą skuteczne, gdy uczestnikom udaje się osiągnąć porozumienie -> dojdzie do zgody, ale zgoda nie może być narzucona ani instrumentalnie, ani strategicznie-> opiera się na wspólnym przekonaniu-> druga strona akceptuje to działanie, opowiadając się za Tak/ Nie co do treści wypowiadanych przez aktora

56) Tezy brytyjskiej teorii ekonomii politycznej komunikowania i jej przedstawiciele:

Przedstawiciele i ich tezy:

• Nicholas Garnham, związany z Westminister School of Comumunication w Londynie-jeden z głw autorów teoretycznych podstaw ekonomii politycznej komunikowania, uważał że teorie marksistowskie nie są już adekwatne, gdyż prowadzą do uproszczonego determinizmu ekonomicznego i hipotez o autonomii ideologii, a nie badają, ważniejszych , relacji między zjawiskami ekonomicznymi i ideologicznymi

• Peter Golding i Graham Murdoch- zachowują krytyczną postawę wobec optymistycznych wizji modernizacji i nowych technologii komunikowania(rozbudowana teza jest pod koniec następnego pytania)

• Jeremmy Tunstalla- badał zależność strukturalną masowych mediów od procesu amerykanizacji

Podstawowe tezy teorii ekonomii komunikowania:

-wychodzi z założeń marksizmu

- zajmuje się analizą systemów komunikowania z perspektywy ekonomicznej, łącznie z implikacjami politycznymi i kulturowymi, związanymi z handlowym charakterem komunikowania i kultury

- ekonomiczna kontrola i logika rynku są decydujące

- media dążą do koncentracji

- rozwija się globalna integracja mediów.

- zawartość i publiczność ulegają utowarowieniu

- zmniejsza się różnorodność

- opozycyjne i alternatywne głosy są marginalizowane

- interes publiczny w komunikowaniu zostaje podporządkowany prywatnym interesom

57) Wyjaśnić pojęcie i formy biznesu komunikacyjnego

• badania zawiaska i ekspansji przemysłu rozrywki -koncepcja mająca na celu analizę dynamiki ekonomicznej i zastosowanie w przemyśle nowych technologii komunikowania w ramach społeczeństwa informacyjnego

• uważali, że należy opracować ekonomię polit. komunikowania masowego ze względu na przekształcenia jakie dokonują się w strukturze współczesnego kapitalizmu i wynikających z nich problemów politycznych

• teorie marksistowskie przestają być adekwatne

• podstawowym celem ekonomii politycznej komunikowania jest określenie cech strukturalnych i procesów ekonom., kryjących się za produkcją i dystrybucją treści ideologicznych przez przemysł kulturowy.

• należy badać tendencję monopolistyczną systemu komunikowania, procesów koncentracji i integracji w przemyśle komunikacyjnym oraz słabość sektora publicznego wobec realizacji i możliwości przejmowania i liberalizacji środków komunikowania-> czyli: logika i kontrola ekonomiczna są determinantami w ukł systemu komunikowania, który dąży do koncentracji własności i integracji rynków. Ekonom. polit. kom. powinna analizować skutki tego problemu:

• merkantylizację treści i instrumentalizację widowni

• zmniejszenie różnorodności kulturowej przez marginalizację odmiennych głosów

• podporządkowanie interesu publicznego interesom własności prywatnej środków komunikowania

• konsekwencje wynikające z tych zjawisk:

• znaczny spadek niezależności mediów

• koncentracja przemysłu komunikacyjnego na wielkich rynkach

• brak inwestycji w działalność nierentowną (stopniowe zanikanie dziennikarstwa śledczego)

• brak zainteresowani mniejszościowymi sektorami ludności lubo mniejszej sile nabywczej

• nierównowaga polityczna informacji dziennikarskiej

• Golidng, Murdoch- konieczność poszerzenia pola zainteresowań dla politycznej ekon. kom.: należy zmierzyć siłę form własności i strategii handlowych (publicznych i prywatnych)w produkcji kultury i oddzielić ekonomię od konsumpcji kultury (konsumpcja kult zaczyna być ograniczana przez przeszkody materialne-koszt ekonom, i trudności intelektualne- tendencja do specjalizacji)

Z notatek na temat biznesu komunikacyjnego:

• informacja, którą się sprzedaje (handluje) jest wysoko wyspecjalizowana i większość jej nie rozumie

• to tania rozrywka o charakterze interaktywnym

• sprzedaje: ideologie (często przeciwne by istniało ścieranie się poglądów) i legitymizację władzy

• zanika działalność misyjna mediów jako nierentowna

• system medialny jest głw źródłem kapitalizmu globalnego, pogłębia przepaść między bogatymi i biednymi (nawiązanie do Goldinga i Murdocha o kosztach ekonomicznych)

NIE MA FORM BIZNESU KOMUNIKACYJNEGO-

58) Co to jest urynkowienie informacji medialnej- oznacza to, że informacja stała się towarem na rynku, jest wynikiem procesu produkcji, jak inne towary i jest poddana ocenie rentowności

59) Na czym polega imperializm w komunikacji medialnej- Pojęcie stworzone przez Herberta I.Schillera, jeden z nielicznych głosów krytycznych w USA w dziedzinie badań masowego komunikowania (badania systemu komunikowania w celu wykazania, że mechanizmy ekonomiczne wywołują sytuacje dominowania i zależności kulturowej)-> imperializm kulturowy:

• to nierównowaga przepływu informacji oraz produkcji kultury w krajach rozwiniętych i rozwijających się.

• wymiary imperializmu:

• nierówność wymiany między krajami rozwiniętymi i krajami Trzeciego Świata,

• dominacja międzynarodowych korporacji

• nierównowaga w wymianie informacji i systemach komunikowania Pn/Pd-> skutek różnych poziomów rozwoju społeczno- ekonomicznego.

• system kom. jest zorganizowany według logiki rozwoju gospodarczego, kraje najbardziej uprzemysłowione dysponują większą liczbą środków technologicznych do produkcji i rozpowszechniania informacji na rynkach międzynarodowych.

• krążenie informacji w jednym kierunku-> wykorzystanie międzynarodowych agencji prasowych, jako instrumentów dominacji ekonomicznej i kulturowej (neokolonializm)

• 3 świat: domaga się niezależności kulturowej, USA- ogłasza wolność przepływu informacji- oskarżenia o imperializm kulturowy krajów rozwiniętych.

60) Rewolucja komunikacyjna a rewolucja polityczna w komunikacji międzyludzkiej

• myśl krytyczna zakłada, że za rewolucją komunikowania, pojęciem utworzonym w USA, kryje się odrzucenie rewolucji politycznej

• Rewolucja komunikacyjna spowodowała podporządkowanie rywalizacji politycznej regułom rynku informacji. Reguły te z jednej strony redukują publiczną wrażliwość do wybranych zagadnień mających posmak sensacyjny, z drugiej wymuszają gwałtowny wzrost zapotrzebowania na pieniądz wśród politycznego konkurowania. Kulturze politycznej odmawiają one prawa do korzystania z uznanych przez większość wartości, czy z sumienia.

• W XX wieku, a zwłaszcza w drugiej jego połowie, dokonuje się ogromna rewolucja elektroniczna, ogromna rewolucja komunikacyjna-> Dzięki tej rewolucji elektronicznej zostają zburzone (zniknęły) dwa filary, na których opierała się nasza wyobraźnia. Jednym filarem była bariera czasu, a drugim - bariera przestrzeni. -> Nasza wyobraźnia nie potrafi funkcjonować w takim świecie. Wobec tego umysł ludzki stosuje dwie strategie:

• strategia podjęcia próby działania w tym świecie-> istnieje grupa ludzi próbująca "myśleć globalnie"

• Druga taktyka umysłu ludzkiego to próba wyłączenia się -> ucieczka do małych wspólnot. (np. rodzina)

61) komunikacja a teza o „końcu ideologii”

• Zmierzch ideologii ma być rezultatem zgodnego działania sceptycznych intelektualistów i rosnącego dobrobytu. Światowa walka ideologiczna - skłaniająca do odwagi, dzielności i fantazji - oraz idealizm zostaną zastąpione kalkulacjami gospodarczymi, nie kończącym się rozwiązywaniem problemów technicznych i ekologicznych, oraz zaspokajaniem coraz bardziej wymyślnych marzeń konsumpcyjnych.

• Wydaje się, że dotychczas stworzona globalna infrastruktura cybernetyczna (teleinformatyczna), stale rozwijająca się (w sensie organizacyjnym, informacyjnym, technicznym, programowym), będzie niewątpliwie terenem dalszych przemian obyczajowych i kulturowych. Powstała swoista "kultura cybernetyczna" (cyberculture), w której ramach mają miejsce wielce interesujące eksperymenty z pogranicza sztuki i technologii. "Realną" rzeczywistość przenika "rzeczywistość wirtualna".

• Kazimierz Krzysztofek zwraca uwagę na to, że "Około półtora miliarda ludzi, o mniejszym lub większym, ale jednak ograniczonym w przeszłości dostępie do kultury medialnej, przeżywa swoisty "cud audiowizualny". Wskutek pauperyzacji społeczeństw i niedostatku funduszy publicznych nastąpił regres w wielu dziedzinach życia kulturalnego i infrastrukturze kultury, ale nastąpiła gwałtowna ekspansja najważniejszego dziś w międzynarodowych stosunkach kulturalnych sektora audiowizualnego".

62) Przedstawiciele i rozwój brytyjskich”Cultural Studies”

Za datę powstanie powstania Cultural Studies przyjmuje się rok 1964, kiedy to zostało założone CCCS (The Birmingham Centre For Contemporary Cultural Studies) na uniwersytecie w Birmingham. Jej rozwój opierał się na paradygmacie krytycznym. Można wyróżnić w niej dwie główne teorie:

• 
  teorię hegemoniczną

• 
  teorię kulturową są ze sobą ściśle związane

• Cała szkoła ma charakter interdyscyplinarny, badania mają charakter kulturoznawczy.

• Zasada + motywacja, przesądy → buduje się, jednoznaczną teorię.

• Przedstawiciele: Stuart Hall, Richard Hoggart, Richard Johnson. Robert Gray Raymond Williams,

• Trudno ustalić jednoznacznie, kiedy CS pojawiły się w naukach społecznych, generalnie jednak uważa się, że twórcami tego nurtu są brytyjscy historycy i antropologowie - Raymond Williams, Richard Hoggart, Edward P. Thompson i Stuart Hall.

• CS wyrosły na dorobku wielu nauk społecznych od antropologii do filozofii marksistowskiej po socjologię i marketing.

• Ścisły związek Cultural Studies z myślą postmodernistyczną poskutkował tym, że centralnym zagadnieniem w Cultural Studies jest język, narracja i dyskurs. Obiektem zainteresowania badaczy Cultural Studies są doświadczenia - nie można studiować ich bezpośrednio więc Cultural Studies zajmuje się ich reprezentacjami - tekstami, rytuałami, utworami, itd. Aktualnie trendy rozwoju tej subdziedziny podążają w dwóch kierunkach:

• badacze Cultural Studies próbują formułować pewne metanarreacje opisujące to w jaki sposób funkcjonuje współczesne społeczeństwo.

• badacze Cultural Studies starają się analizować i dekonstruować formy dyskursu i siły, które za nim stoją - "reżimy prawdy" bowiem to w jaki sposób dany obiekt jest reprezentowany częstokroć oddaje również walkę o władzę nad sposobem reprezentacji.

62) Teoria hegemonii komunikacyjnej w CS

• Hegemonia (w powszechnym znaczeniu), odnosi się do politycznej władzy lub panowania, szczególnie w stosunkach międzynarodowych.

• Antonio Gramsci w pracy "Listy z więzienia" rozróżnia pojęcia władzy i hegemonii.

• Władza -kategorią odnoszącą się bezpośrednio do działań politycznych. W okresach kryzysu przybiera formę bezpośredniego i skutecznego przymusu, w sytuacji normalnej występuje jako sprzężenie sił politycznych, społecznych, kulturalnych.

• Hegemonia jest albo tym sprzężeniem, albo skutecznymi, albo aktywnymi społecznymi i kulturalnymi siłami. Włącza w swój zakres i przewartościowuje dwie wcześniejsze koncepcje:

• kultury, rozumianej jako całościowy proces społeczny, w którym ludzie kształtują i określają swoje życie

• ideologii, będącej systemem znaczeń i wartości, a także wyrażaniem lub projekcją interesu jakiejś klasy

Gramsci rozumie te działania kulturowe i ideologiczne w odniesieniu do funkcjonowania wewn, antagonistycznych stosunkrealacji między burżuazja a klasą robotniczą

te kult. i ideolog. relacje między rządzącymi i podporządkowanymi polegają bardziej na hegemonii tych pierwszych (niż na ich władzy), tj. moralnym, kulturowym, intelektualnym i przede wszystkim politycznym przywództwie

• Zmiana koncepcji hegemonii zamiast dominacji: Według tezy dominacji burżuazyjna kultura i ideologia dąży do zastąpienia kultury i ideologii klasy robotniczej. Hegemonia burżuazyjna nie opiera się jednak na niszczeniu kultury klasy pracującej, ale na włączeniu jej elementów do kultury i ideologii burżuazyjnej.

• Według Roberta Graya hegemonia klasy jest dynamiczną i zmienną relacją społecznego podporządkowania ->Pewne aspekty zachowania i świadomości klas podporządkowanych odtwarzają wersję wartości klasy rządzącej. Klasy podporządkowane stosują „wynegocjowaną wersję” wartości klasy rządzącej. Natomiast struktury ideologiczne hegemoni i przekształcają i włączają wartości klasy podporządkowanej w celu skutecznego związania ich ze sobą.

• Raymond Williams ("wychodząc" od Gramsciego) tworzy własną wersję hegemoni. Hegemonia według niego kształtuje poczucie rzeczywistości u większości ludzi w społeczeństwie, poczucie absolutne, ponieważ doświadczana przez nich rzeczywistość jest przestrzenią ich życia.

64) Rozumienie ideologii w CS

• Ideologia jest jedną z ważniejszych kategorii CS. Dla grupy dominującej funkcja ideologii jest zawsze instrumentalna (wyraża jej pkt widzenia)- służy zniekształceniu rzeczywistości i zamaskowaniu politycznej walki. Gramsci w swej teorii, określając dominującą ideologię, akcentował:

• czynniki ideologiczne w analizie - ekonomiczne odgrywają mniejszą rolę;

• formy ekspresji ideologii dominującej

• mechanizmy, dzięki którym może ta ideologia przerwać w społeczeństwie

• Początkowo CCCS przyswoiła sobie model ideologii prezentowany przez Althusera, jednak z czasem okazał się on zbyt deterministyczny i mechanistyczny. Adaptowano do niej elementy teorii Gramsciego. Nawiązując do niej pojęcie ideologii przybiera wymiar szczególnej mocy rywalizacji, ciągłej konfrontacji miedzy różnymi kulturami, a hegemonia którejś z nich musi zostać wynegocjowana.

• Stuart Hall dzieli rozwój teorii komunikowania na trzy fazy.

1.Marksistowskie pojmowanie mediów, narzędzie transmisji idei wartości przez klasy rządzące do klasy podporządkowanej. Miała charakter tłumienia ideologii alternatywnej.

2.Okres dominacji behawioralnej, modemy, współdziałania.

3.Działalność krytyczna, żeby nie narastały antagonizmy.

Koncentruje się na ostatniej, trwającej od lat sześćdziesiątych aż do teraźniejszości. Właśnie wtedy rozwija się alternatywny paradygmat krytyczny ( różni się metodami procedurami naukowymi, politycznymi i teoretycznymi orientacjami) -> ideologia staje centralną kategorią łączącą media ze społeczeństwem. Hall rozpatruje tą sytuację na dwóch płaszczyznach

• terytorium kulturalnej recepcji i skupienie się na wypracowaniu ideologii w języku

• artykulacji ideologii w formacjach społecznych - terytorium produkcji kultury

• Zwraca też uwagę na ideologię w kontekście miejsca walki opozycyjnych kierunków kulturowych, a nie trwałej dominacji jednego z nich. Również na rolę jaką w tym procesie odgrywają instytucje medialne, będące w tym czasie wolne i niezależne od bezpośredniej gry politycznej czy interesów ekonomicznych. Hall: Media masowe ze swej perspektywy są ideologiczne. Mają charakter narzędzi ideologicznych. Choć media są wolne to jednak żyją ze sponsoratu.

• Nie można badać systemów komunikowania bez poznania tych elementów, które stanowią o ich ideologiczności: organizacji instytucjonalnej, związków ze strukturami władzy, krzyżujących się wpływów wewnętrznych czy działań władzy.

Zaoczni

Futurologia- stara się przygotowywać modele przyszłości bez wartościowania, bez wskazywania pewnych centrów, które powinny być realizowane. Religia- przyszłość wieczna w porządku transcendentalnym i stara się podporządkować ideologię, politykę, a także futurologię. Ideologia jest teorią badania kultury, czyli nauka o charakterze strategicznym. Określa ekspresję znaczeń i zachowań kulturowych w obrębie danej ludności społecznej. Ideologizacja kultury prowadzi jednak do rywalizacji, do ścierania się poglądów. Ciągle w społeczeństwie mamy do czynienia ze ścieraniem się różnych wartości

65. Rozumienie kultury w Cultural Studies.

Kultura stanowi centralne pojęcie CS i badana jest na wszystkich poziomach: początku (produkcji), pośredniczenia (dystrybucji) i odbioru (konsumpcji).

Trzy podstawowe sposoby definiowania kultury ( Raymond Williams):

- podejście „idealne”- kultura jest stanem lub procesem ludzkiego doskonalenia się, w odniesieniu do uniwersalnych wartości.

- podejście „dokumentalne”- kultura jest ogółem intelektualnej pracy, która rejestruje ludzką myśl i doświadczenie.

- podejście „społeczne”- df. kultury jest tu opisem specyficznej drogi życia, która wyraża określone znaczenia i wartości nie tylko w sztuce i nauce, ale również na płaszczyźnie instytucjonalnej i powszechnym zachowaniu („cała droga życia materialnego, intelektualnego i duchowego.”).

Każda teoria kultury powinna zawierać te 3 płaszczyzny analizy, uwzględniając relacje między nimi.

M. Arnold podzielił kulturę na 3 grupy:

- kultura wyrafinowana (charakt. dla elit, dworu królewskiego)

- kultura przeciętna (kult. życia codziennego, pojawiają się w niej elementy innych kultur, które obywatele przywożą do kraju)

- kultura prymitywna (związana z pauperyzacją klasy średniej i z klasą robotniczą)

Podstawowe założenia dotyczące poszczególnych aspektów teorii kulturalnej:

• wiele podejmowanych problemów jest inspirowanych źródłami marksistowskimi

• kładzie nacisk na produkcję kultury masowej (próbuje wyjaśnić znaczenie i miejsce kultury masowej w doświadczeniu kulturalnym całego społeczeństwa; analiza środków masowego przekazu w relacjach z innymi elementami systemu społecznego, a nie poza nim)

• rozpatruje dlaczego kultura masowa odgrywa tak ważna rolę w integracji i podporządkowaniu sobie czynników, które są jej przeciwstawne w społeczeństwie

• mimo segmentacji społeczeństw(kompleksowe, zróżnicowane, sprzeczne) są związane przez kulturę (produkcję systemu symboli i przekazu)

• uwzględni nie tylko przekaz, ale i publiczność.

66. Kultura jako „struktura czucia” w CS (skopiowane z czyjegoś opracowania)

R. Williams wprowadza pojęcie „struktura czucia”, która jest postrzegana jako kultura danego okresu, gdyż każda kultura nadaje szczególny i charakterystyczny sens życiu.

„struktura czucia” (feeling) => ekspresje uczuciowe. W badaniach medialnych należy zdekodować i odkryć formy emocjonalnego funkcjonowania i argumentowania ludzi. Kultura stanowi nieustającą rewolucję emocjonalną i nadaje mu pewną specyfikę. Rewolucja kulturowa oparta jest na tzw. czuciu kulturowym, które ma granice na emocjach.

W mediach następuje kodowanie wartości pochodzących z kultury elitarnej. Dekodowanie jest zróżnicowane ze względu na emocje, którymi kierują się ludzie z niższych kręgów kulturowych. Aby efektywność oddziaływania mediów była największa trzeba wziąć pod uwagę wszystkie możliwe sposoby dekodowania.

Według Hogarda dzięki mediom komercyjnym ludzie z najniższych warstw (robotnicy) byli skazani na konsumpcję fałszywych wartości tworzonych przez media (np. puby brytyjskie, kluby fanów drużyn piłkarskich, kluby robotnicze). Poziom czucia a nie intelektualnego zaangażowania. Na kulturze elitarnej żeruje prasa tabloidalna - nośnik tanich wartości (np. The Sun)- przekłada je na papkę kulturową dla ubogich duchem. Kultura masowa jako „struktura czucia” to kultura danego okresu nadająca szczególny i charakterystyczny sens życiu.

67. Rozumienie znaku, denotacji i konotacji w CS

S. Hall

Widownia TV to mieszanina grup społecznych, z których każda w inny sposób powiązana jest z dominującymi formami ideologicznymi. Hall wprowadza 3 terminy służące do zróżnicowania kodów.

• znak telewizyjny - jest złożonym tworem. Powstaje z kombinacji dwu typów dyskursu: wizualnego i audialnego. Ponadto wg terminologii Peirce'a jest znakiem ikonicznym, ponieważ ma pewne własności rzeczy przedstawianej

• denotacja - „dosłowne” znaczenie znaku, który wg Halla jest również zakodowany. Znaczenia denotacyjne opisują istniejącą lub wymyśloną rzeczywistość

• konotacja - znaczenie bardziej skojarzeniowe, które może generować zakodowany znak. Opisuje interakcję, która zachodzi gdy znak napotyka uczucia i emocje użytkowników oraz wartości ich kultury. Skłania się wtedy ku subiektywności.

68. Pojęcie „podwójnego dekodowania” i jego sens w komunikowaniu masowym.

Teoria przeciwstawnego dekodowania - Stuart Hall

Sprzeciwia się modelowi komunikowania masowego, w którym widownię traktowano jako pasywnych konsumentów masowej kultury (nadawca-przekaz-odbiorca).

Proces komunikowania masowego jest strukturą złożoną z 4 odrębnych, ale współpracujących momentów:

- produkcja - cyrkulacja - dystrybucja - reprodukcja

więc przekaz traktowany jest jako produkt, który podlega ciągłemu przepływowi w obiegu: produkcja - cyrkulacja- dystrybucja- reprodukcja. Przekaz „finalizuje się” w każdym akcie komunikowania, co odróżnia go od innych wytwórczości.

Hall uważa, że każdy przekaz powinien być najpierw zbudowany, a dopiero potem wdrożony do obiegu. Konstruowanie przekazu polega na użyciu rozmaitych kodów umożliwiających odzwierciedlenie rzeczywistości w mediach. (np. w dzienniku tv, nie można przekazać wydarzenia w jego surowej formie, musi ono zostać przekształcone w audiowizualne znaki dyskursu telewizyjnego). Aby wyemitowany przez nadawcę zakodowany przekaz dał jakiś rezultat, jego konstrukcja musi być podporządkowana regułom języka, którym posługuje się odbiorca, tak, aby mógł on nadać temu przekazowi znaczenie i miał możliwość jego rozkodowania. Rozkodowane znaczenia powinny wpłynąć, bawić, nakłaniać itd., wniknąć w strukturę praktyk społecznych.

Proces komunikowania masowego zaczyna się od kodowania przekazu przez nadawcę a kończy na odebraniu i zrozumieniu przez odbiorcę (dekodowaniu). Produkcja i konsumpcja przekazu są zdeterminowane przez: rodzaj użytego medium, kontekst opracowywania przekazu (np. konwencja wiadomości tv), technologie wykorzystane do nadania przekazu (np. reportaż na żywo lub nagrany).

Różni odbiorcy nie odbierają tego samego przekazu tak, jak został nadany lub wyrażony. Dekodowanie zależy od pozycji społecznej, od płci, poglądów politycznych, religijnych, klasowych i od pochodzenia etnicznego. Chodzi o to, aby rzeczywistości społecznej nadać jednolity sens, nie uniwersalny, ale w miarę spójny. Nie ma przekazu idealnego, każdy przekaz może być indywidualnie dekodowany.

*Proces kodowania i dekodowania przekazu telewizyjnego:

Program jako dyskurs „znaczący”

kodowanie dekodowanie

struktury znaczeniowe 1 struktury znaczeniowe 2

struktury wiedzy struktury wiedzy

stosunki produkcji stosunki produkcji

infrastruktura techniczna infrastruktura techniczna

69. Typy determinizmów medialnych i ich istota (5 typów)

1. ekonomiczny- przekaz jest produktem

2. polityczny- produkuje się produkty o charakterze kulturowym o fałszywej świadomości (krytyczna teoria funkcjonowania społeczeństwa)

3. kulturowy- propagowanie wartości klasy dominującej

4. technologiczny- w związku z postępem technologicznym (stajemy się reproduktorami technologii). Ludzie stanowią przedłużenie mediów

5. reklamowy- treści reklamowe- perswazja; reklama wpływa na wyższą cenę towarów. Ludzie je kupujący uważają się za lepszych. Jest to odwołanie się do natury (potrzeb, produktów)

70. Reklamowy model komunikowania Raymonda Williamsa

71. Wyjaśnić pojęcie „spirali milczenia” Elizabeth Noel- Neuman

Pojęcie pochodzi z badań nad kształtowaniem opinii publicznej E.Noelle- Neumann. Zaskoczona wynikami wyborów do Bundestagu w 1976 roku, które zupełnie nie pokrywały się z przewidywaniami i sondażami wyborczymi opracowała teorię, wg której media mają silny wpływ na opinię publiczną, wbrew wcześniejszym przekonaniom, że środki masowego przekazu jedynie wzmacniają poglądy już ukształtowane

Poglądy jednostki zależą w dużej mierze od postrzeganego przez nią nastawienia (klimatu) opinii dominujących w jej otoczeniu społecznym, a te z kolei w dużej mierze zależą od poglądów prezentowanych w mediach masowych. Ponieważ media są najbardziej dostępnymi środkami oceny dominujących opinii, a więc ich poglądy łatwiej niż inne są wzmacniane przez opinię publiczną.

Główne twierdzenia teorii:

• - społeczeństwo zagraża społeczną izolacją jednostkom, które wyrażają niekonformistyczne opinie,

• - ludzie obawiają się izolacji

• - lęk przed izolacją skłania ludzi do oceny nastawienia innych, poznania klimatu opinii,

• - rezultaty tej oceny mają wpływ na poglądy wypowiadane publicznie, szczególnie na chęć otwartego wyrażania (lub nie) swych opinii.

Aby uniknąć izolacji społ., jednostki kierują się w swych wypowiadanych opiniach tym, co sądzą, że dominuje lub zanika w otoczeniu społecznym. Ludzie ukrywają swe poglądy gdy czują, że są w mniejszości, a chętniej mówią o tym, co sądzą , gdy są w większości. W rezultacie poglądy, które są głośne zdobywają więcej publicznych zwolenników, a ich alternatywy stają się jeszcze cichsze. Jest to właśnie efekt „spirali milczenia”.

72. Pojęcie dyskursu medialnego i 73. Typy dyskursów medialnych (prasa, radio, telewizja, Internet)

Dyskurs jest sposobem posługiwania się językiem na poziomie powyżej jednego zdania, obejmuje środki werbalne i niewerbalne. Dyskurs powstaje i rozwija się w toku praktyki komunikacyjnej określonej części społeczeństwa. Dyskurs to taki sposób wypowiadania się pewnej zbiorowości (np. mężczyzn) na określony temat (np. rodziny), który podkreśla podział ról i układ zależności w obrębie praktyki społecznej.

Dyskurs w mediach (dziennikarski):

charakteryzuje się wysokim stopniem konwencjonalizacji i występuje w wielu odmianach.

2 zasadnicze gatunki:

informacyjny (kto, co, gdzie, kiedy) i

publicystyczny (służy funkcji interpretacyjnej i perswazyjnej).

Na dyskurs dziennikarski wpływają instytucje nadawcze (publiczne, niekomercyjne, komercyjne) i typy informacji (oficjalne, alternatywne, popularne)

Orientacja neutralna- dystans do rzeczywistości; orientacja zaangażowana- stronniczość i tendencyjność dyskursu

USA- dyskurs dziennikarski nie może być obiektywny, jest zawsze relacją a nie odbiciem rzeczywistości; pod pozorem faktów przemyca się ideologię

McQuail: koncepcja „umiarkowanego” obiektywizmu.

Obiektywizm wymaga oddzielenia informacji od opinii i ocen, oparcia informacji na faktach, zachowania bezstronności relacji.

(Przez dyskurs medialny rozumiemy te informacje i opinie obecne w środkach masowego przekazu, które cechują się na tyle wysokim stopniem powtarzalności, iż można uznać je za względnie trwale obecny składnik świadomości społecznej. Dyskurs jest to zbiór istniejących w sferze publicznej wypowiedzi według zadanego kryterium tematycznego.

Dyskurs taki utożsamiany bywa niekiedy z całością życia publicznego. Ustala on pewien wzór dla całej społecznej komunikacji, decyduje o tym, co wolno, a czego nie wolno powiedzieć publicznie, co jest prawomocną treścią, co jest ważne, a co nie. Ponadto dyskurs taki rości sobie prawo do uniwersalności, sugeruje, że nie ma innego świata i innych sposobów jego opisywania niż te, które mogą się w nim pomieścić. W istocie jest to świat zawłaszczony przez elity symboliczne, gadające głowy, które swój autorytet czerpią tylko częściowo ze swojej pozycji w strukturze społecznej, a w większej mierze tworzą go poprzez popisy medialne => informacja z Internetu)

74. Typologia relacji medialnych J. Epstaina

• dialektyczność przekazu - zdarzenia przedstawione przynajmniej z dwóch przeciwstawnych punktów widzenia

• debata ironiczna - brak równowagi punktów widzenia, w celu ukrycia tendencyjności relacji wydarzenia są przedstawiane w tonie żartobliwym (np. „Dziennik TV” Fedorowicza)

• narodowe opakowanie - dwa lub trzy podobne przypadki w różnych częściach kraju przedstawiane są łącznie, jako przejaw ogólnokrajowej tendencji albo symptomy szerszego zjawiska (choć nie jest udowodniona przez badania).

• wydarzenia o charakterze akcji - relacja kładzie nacisk na zdarzenia losowe lub działania stron uwikłanych w spór i konflikt, eksponując zwłaszcza przemoc i agresję, punkty zwrotne, przesilenia i momenty kulminacji

• nostalgiczna forma - pokazywanie przemijania i zmian społecznych (np. Polska Kronika Filmowa), sprawia to, że tradycyjne wartości i nawyki są zastępowane przez nowoczesne wartości i rozwiązania

Epstain pomija relacje protokolarne (sam opis), programowo jednostronne (przedstawiające jeden punkt widzenia). Różnice między nadawcami publicznymi i prywatnymi polegają nie na liczbie stosowanych formatów, lecz na sposobie ich stosowania (np. debata parlamentarna w TV publicznej prezentowana będzie jako spór racji i ideologii, w TV prywatnej jako walka polityczna, w której wygrywa nie lepszy, lecz sprytniejszy; relacje w TV publicznej są pełniejsze treściowo, ale mniej atrakcyjne pod względem przekazu, w prywatnej: atrakcyjniejsze, ale płytsze)

75. Typy zachowań publiczności w komunikowaniu masowym(tylko to znalazłam w Gobanie-Klasie, ale nie wiem czy to o to chodzi):

Nowe techniki i odbiorniki zwiększają łatwość selekcji programów. Gdy dawniej akcentowano pasywny charakter audytorium, obecnie przeważa wizja audytorium aktywnego. Jej prekursorem był Bauer (1964) tworząc koncepcję „audytorium przekornego”(wobec nadawcy), które samo selekcjonuje i odrzuca niepożądane przekazy.

Formy aktywności audytorium wg. Biocca'i:

1) selektywność- gdy ludzie selekcjonują odbierane treści, to są aktywni. Nie jest to jednak dobra miara aktywności, ponieważ unikanie pewnych treści nie jest równoznaczne z aktywnością odbiorców.

2) pragmatyzm audytorium- poszukiwanie zaspokojenia potrzeb, wskazanych przez teorię „korzystania i satysfakcji”

3) intencjonalność - świadomy wybór programów

4) opór wobec nacisków- audytorium potrafi odrzucać podsuwane mu opinie i wybory; odbiorca, a nie nadawca staje się kontrolerem przekazu

5) zaangażowanie- aktywny odbiorca jest angażowany przez przekazy, a więc poświęca im wiele czasu, pieniędzy, niekiedy podejmuje własne próby ich utrwalania. Domowe nagrywanie taśm video i audio silnie aktywizuje odbiorców.

76. Wyjaśnić pojęcie „spirali ujadania i jazgotu” w komunikacji medialnej i multimedialnej

Spirala ujadania i jazgotu - pojęcie związane z nowym typem oralności (oralność wtórna), kiedy odbiorcy przekazu decydują ostatecznie o jego sensie i funkcji, wyrażając na jego temat nieskrępowane oceny. Pełni funkcję odwrotną do zjawiska spirali milczenia, opisanej przez E. Noelle-Neumann w 1984 roku, a która charakteryzowała masowy model funkcjonowania mediów tradycyjnych

Spirala ujadania i jazgotu to przejaw interaktywnego charakteru komunikowania multimedialnego, zachodzącego w cyberprzestrzeni, przenoszonego najczęściej przez media tradycyjne do obiegu masowego, np. przez przekazy hybrydalne, łączące przekaz wirtualny z tradycyjnym.

Tzw. „spirala ujadania i jazgotu” wpływa odwrotnie na preferencje publiczności, niż mechanizm „spirali milczenia”, który był obecny w komunikacji masowej mediami tradycyjnymi. Odbiorca bowiem zaczyna pełnić funkcję dziennikarza pomyślanego jako specjalny typ „psa łańcuchowego”. Jego percepcji przekazu towarzyszy możliwość dalszego jego obiegu w formie „oralności wtórnej”, która z kolei powoduje rozkręcanie się „spirali ujadania i jazgotu” wśród publiczności danego medium. Jeśli w modelu tradycyjnym przekazu dominowały elementy informacyjno-edukacyjne, to w modelu multimedialnym i interaktywnym zaczynają dominować elementy zabawowe i biesiadne, kosztem poprzednich.

Tzw. „spirala ujadania i jazgotu” może mieć, więc znaczący wpływ na kształtowanie się zachowania publiczności medialnej i multimedialnej, odbiegające od prognoz badaczy efektów wpływu mediów. Jest to ważne, ponieważ ekspansja Internetu dalej postępuje i coraz większe grupy ludzi podlegają jej wpływom.

77. Luka informacyjna i jej typy

Wraz z rozwojem mediów, zwłaszcza publicznych wiązano nadzieje na to, że dostarczane przez nie informacje będą przyczyniać się do systematycznego niwelowania nierówności w zasobie wiedzy o świecie i kulturze, dzielących różne klasy i grupy społeczne. Jednakże przeprowadzane pod tym kątem badania dowodzą, że chociaż w pewnych dziedzinach można zauważyć zmniejszenie się dysproporcji zasobów wiedzy między różnymi klasami społecznymi, to jednak w przypadku wiedzy ważnej dla funkcjonowania jednostki w społeczeństwie dysproporcje te nie tylko się utrzymują, ale nawet rosną. Przy czym dysproporcje te są silnie skorelowane z różnicami statusu społeczno-ekonomicznego i poziomem wykształcenia. Zależność ta doprowadziła badaczy do sformułowania generalnej reguły, która głosi, iż  „W miarę jak ilość informacji, którymi media masowe zalewają społeczeństwa, wzrasta, odłamy ludności o wyższym statusie społeczno-ekonomicznym przejawiają tendencję do przyswajania tych informacji w szybszym tempie niż odłamy o niższym statusie społeczno-ekonomicznym tak, iż luka w zakresie wiedzy miedzy tymi odłamami raczej się zwiększa niż maleje"

   W społeczeństwie zawsze istnieje wiele różnych luk informacji i wiedzy, które mogą występować w postaci „zamkniętej" lub „otwartej   

Luka zamknięta - odnosi się do informacji stosunkowo prostych, dotyczących np. cen, mody, zasad ruchu drogowego, zdrowej żywności, przestępczości, reformy administracji itp., w przypadku których istnieje wyraźny próg pełnego poinformowania, tzw. efekt pułapu. Próg ten osoby z warstw uprzywilejowanych osiągają szybciej, jednak po jakimś czasie osiągają go również osoby z warstw mniej uprzywilejowanych. Luka ma więc charakter przejściowy - po jakimś czasie, często bardzo krótkim, zanika.

Luka otwarta - dotyczy sytuacji, w której przedmiotem informacji są ważne kwestie polityczne, ekonomiczne, społeczne i kulturalne, a przyrost wiedzy o nich ma charakter ciągły. Wiedza ta ułatwia adaptację społeczną jednostki, poprawia jej szansę na rynku pracy, pozwala na pełniejsze uczestniczenie w życiu politycznym etc. Z możliwości tych grupy uprzywilejowane korzystają pełniej, stale wzbogacając swój zasób wiedzy, niż grupy mniej uprzywilejowane, zdolne przyswoić tylko część tej wiedzy i to wolniej. W rezultacie dysproporcje poziomu poinformowania i zasobów wiedzy między tymi grupami stale się powiększają, co pogłębia istniejące podziały społeczne. 
 

78. Model dyfuzji informacji wśród publiczności medialnej

dyfuzja informacji- gdy ogłoszona przez media wiadomość o jakimś zdarzeniu dociera do odbiorców jest przez nich natychmiast przekazywana dalej innym ludziom, którzy w ich przekonaniu jeszcze się z nią nie zapoznali.

- nie występują przywódcy opinii,

- stroną inicjująca kontakt jest zawsze osoba, która (w swoim mniemaniu) pierwsza dowiedziała się o zdarzeniu,

- warunkiem dyfuzji nie jest zbieżność zainteresowań, lecz przekonanie o ważności informacji

- informujący nie interpretuje ani nie ocenia treści;

dyfuzja informacji stymuluje nawiązywanie interakcji komunikacyjnych między bardziej lub mniej znającymi się osobami, co z kolei sprzyja powstawaniu i umacnianiu więzi społecznych

.

Istnieje zależność między rosnącą wagą informacji i szybkością jej dyfuzji poprzez kontakty interpersonalne.

szybkość dyfuzji

D

A C

B

rosnąca ważność informacji (zdarzenia)

informacje

typu A- ważne dla mniejszości, plotka, dotyczą zdarzeń niewielkiej wagi, które ze względu na miejsce w wiadomościach mogą ujść uwagi zainteresowanych (podatek dla psów). Dlatego są szybko przekazywane dalej

typu B - inf. rutynowe o ważnych zdarzeniach, którymi interesuje się większość, dotyczą zdarzeń ważnych, ale są one tak wyeksponowane, że dość łatwo docierają do każdego za pomocą mediów. Komentuje się je, ale zakłada, że same fakty są znane

typu C - inf. sensacyjne- wyprzedzanie, ekscytacja inf., nadinformacja

typu D- inf. dramatyczne (rozprzestrzenia się najszybciej)

Model dyfuzji informacji wiąże się z modelem dwustopniowego przepływu informacji. Treści rozpowszechniane przez środki masowe nie zawsze docierają do masowej publiczności bezpośrednio, ale również za pośrednictwem przywódców opinii publicznej.

Nadany przez nadawcę przekaz dociera do przywódców opinii publicznej, następnie informacje docierają do grup społecznych.

Przekaz medialny ma:

- charakter wertykalny - dociera do przywódców opinii publicznej

- charakter horyzontalny - relacje w grupach społecznych, w rodzinach

79. Co to jest „mainstreaming” w komunikacji medialnej i na czym polega (z netu)

Teoria kultywacji, tj. kultywowania głównego nurtu kultury (mainstreaming) dotyczy przede wszystkim telewizji (amerykańskiej). Mainstreaming (z ang. dominujący trend, główny nurt) to kultywowanie głównego nurtu kultury (Gerbner)

• Oglądanie telewizji sprzyja kultywowaniu - czyli stopniowemu kształtowaniu i umacnianiu - wśród odbiorców przekonań co do natury świata społecznego, które są zgodne ze stereotypowym, zniekształconym i wybiórczym obrazem rzeczywistości ukazywanym w programach telewizyjnych (informacjach i artystycznych).

• Im więcej czasu odbiorcy poświęcają telewizji, tym bardziej ich wyobrażenia o społeczeństwie i jego problemach odzwierciedlają świat przedstawiony w telewizji, a nieotaczającą ich rzeczywistość.

• Telewizja tworzy i upowszechnia zhomogenizowany obraz społeczeństwa, który wyznacza główny nurt kultury oraz stopniowo wciąga w ten nurt różne grupy i zbiorowości o odrębnych poglądach, ujednolicając w efekcie ich zapatrywania na świat.

80. Na czym polega model komunikacji strukturalno-semiontycznej (w Dobek jest dużo o strukturalizmie i semiologii, ale takiego modelu nie ma, ale myślę, że wystarczy streścić pytania od 81-87, żeby odpowiedzieć na to pytanie.)

Strukturalizm i semiologia badają elementy składające się na komunikowanie. Strukturalizm (który pojawił się jako pierwszy) , kładł nacisk na analizę struktury badanych zjawisk. Reprezentował stanowisko całkowicie niehistoryczne, unikając konfrontacji z wartościami społecznymi, politycznymi i ideologicznymi. W 1968 strukturalizm zaczął oznaczać reakcyjną i ograniczoną postawę krytyczną. W ten sposób narodziła się semiologia. Przyjęła, rozwinęła i zaakcentowała osiągnięcia strukturalizmu, czyniąc z niego metodę analizy łączącą dziedziny językoznawstwa, antropologii i semiotyki.

Tworzą obszar badawczy w łonie nurtu krytycznego nauki o komunikowaniu.

Strukturalizm- świat składa się w większym stopniu ze związków niż z rzeczy. Naturę każdego pojedynczego składnika określają jego związki ze wszystkimi innymi elementami składającymi się na strukturę.

Semiologia- ogólna teoria zjawisk komunikatywnych, ujmowanych jako tworzenie komunikatów na podstawie konwencjonalnych kodów, czyli systemów znaków.

81. Idee strukturalizmu komunikacyjnego G. Vico i F. de Saussura

Giambattisto Vico (1668-1744)

1923 Nowa nauka- Człowiek jest z natury dobry, lubi bajki i mity. Sposób istnienia jest związany z istnieniem bajek i mitów- organizuje stosunki z innymi ludźmi.

Człowiek pierwotny był człowiekiem poetyckim w postawie wobec świata. Człowiek każdej cywilizacji tworzy mit. Mity stanowią „historię społeczną narodów pierwotnych, które wszędzie miały naturę poetów”. Mity zasadzają się na konkretnym doświadczeniu dawnych ludów i są wyrazem chęci nadania temu doświadczeniu uchwytnego, ludzkiego kształtu. Tworzy to zasadę verum factum - to co człowiek uważa za prawdziwe (verum) jest tym, co sam zrobił (factum). Ludzie tworzą więc siebie samych i swój świat społeczny. Nowa nauka zajmuje się analizą procesu wytwarzania, czyli „poetyzowania”. Człowiek tworzy społeczeństwo i instytucje, a one w rezultacie tworzą jego samego. Takie tworzenie zrozumiałych i powtarzalnych form jest procesem strukturyzacji.

Nie ma „danej” istoty człowieka, żadnej określonej z góry natury ludzkiej. Wytwarzanie mitów przez człowieka to „mądrość poetycka”. Powszechna zdolność człowieka do tworzenia struktur i podporządkowywania własnej natury wymaganiom tej strukturyzacji jest „językiem rozumowym”. Być człowiekiem znaczy być strukturalistą.

Ferdynand de Saussure (1857-1913)

Dziełem „Kurs językoznawstwa ogólnego” stworzył podstawę współczesnego myślenia strukturalistycznego.

Język należy badać jako system samowystarczalny (synchronicznie), a nie tylko w kategoriach pojedynczych części (diachronicznie). Każdy język istnieje jako system dźwięków pochodzących z ust ludzi, których mowa w rzeczywistości buduje i stanowi język.

De Saussure wyodrębnia w języku dwa wymiary:

wymiar langue - język - to co w mowie ludzkiej uniwersalne, społeczne, nieprzypadkowe

wymiar parole - proces mówienia - to co ma charakter partykularny, indywidualny, chaotyczny

jako 2 różne aspekty zbioru zjawisk stanowiących langage - ludzką mowę.

Tylko język nadaje się do badania w naukowy sposób, jest on systemem naukowych reguł, stały i niezmienny, jest faktem zewnętrznym wobec jednostki. Jednostka nie jest w stanie go kształtować, zmieniać. Język jest dla niej nieprzekraczalnym przymusem, zbiorem reguł, porządkujących indywidualne akty mówienia.

Dodatkowo o semiologii:

Semiologia to nauka badająca życie znaków w obrębie życia społecznego. Język zawiera się w systemie znaków. Znaki to nie abstrakty, lecz przedmioty realne. Znak ma podwójny wymiar: pojęcia (elementu znaczonego) i obrazu dźwiękowego (elementu znaczącego). Związek między wyrazem a znakiem jest kwestia umowy, relacja między wyrazem a jego znaczeniem jest konstruowana a nie dana.

Znak

Element Element

Znaczony Znaczący

(Trójkąt de Saussuera)

82. Idee komunikacyjne E. Sapira i J. Piageta

Edward Sapir (1884-1939)

Językoznawstwo strukturalne w pracy „Language”.

Języki działają stosownie do jakiejś wewnętrznej zasady strukturalizacji. Uniemożliwia to obiektywną obserwację przez obcojęzycznego obserwatora słuchającego „z zewnątrz”. Język ma strukturę fonemiczną, która pozwala odróżnić znaczenie dźwięków Różnice fonetyczne między dwoma dźwiękami nabierają znaczenia dla mówiącego jakimś językiem tylko wtedy, gdy są zgodne ze strukturą fonetyczną jego języka.

Nie istnieje obiektywny i niezmienny „świat realny”. Cały sposób życia danej społeczności jest zdeterminowany przez język jej kultury lub ustrukturyzowany w ten sam sposób, co język. Sfera zachowania społecznego może być językiem.

Jean Piaget (1896- 1980)

praca „Strukturalizm”. Podał definicję struktury.

Struktura to układ jednostek realizujących następujące podstawowe cele:

całość - jest poczuciem wewnętrznej wspólnoty; na wszystkie elementy należy patrzeć przez pryzmat struktury

przekształcenie- struktura musi być zdolna do procesów transformacyjnych, przekształcających nowy materiał.

samosterowność- struktury same siebie regulują i zabezpieczają swą trwałość, przynależne strukturze przekształcenia nie wychodzą poza jej granice, wytwarzają tylko części zachowujące jej prawa.

Uważa, że odwołanie się do struktur jest nieodzownym składnikiem teorii wyjaśniających zdarzenie, procesy, prawidłowości.

83. Model komunikacyjny R. Jakobsona

Roman Jacobson (1896-1982)

Istnieje 6 konstytutywnych czynników, które tworzą każdy przypadek użycia mowy:

KONTEKST

KOMUNIKAT

NADAWCA------------------------------------------------------------------------------ODBIORCA

KONTAKT

KOD

rys. model lingwistyczny Jakobsona

Wszelka komunikacja składa się z nadanego przez nadawcę komunikatu, przeznaczonego do odbioru przez odbiorcę. Proces ten wymaga kontaktu między nadawca i odbiorcą. Kontakt ten może być ustny, wizualny, elektroniczny, sformułowany w kategoriach pewnego kodu: mowy, cyfr, pisma itp. Komunikat musi odnosić się do kontekstu rozumianego i przez nadawcę, i przez odbiorcę.

Komunikat nie może zawierać całego znaczenia. Znaczenie tkwi w całym akcie komunikowania, wynika z kontekstu, kodu i środków komunikowania.

Dowodzi, że każdy z 6 składników aktu komunikacji ma osobną rolę funkcjonalną:

POZNAWCZA

POETYCKA

EMOTYWNA-------------------------------------------------------------------------KONATYWNA

FATYCZNA

METAJĘZYKOWA

Rys. Funkcje aktu mowy wg Jakobsona

Każda funkcja polega na przekazywaniu pojęć za pośrednictwem komunikatów.

• - jeżeli komunikacja jest ześrodkowana na kontekście, przeważa funkcja poznawcza (odniesienia, przedstawieniowa)- ma na celu sformułowanie prawdziwej, obiektywnej informacji o przedmiocie, do którego odnosi się komunikat

• - jeżeli kom. koncentruje się na nadawcy, to przeważa f. emotywna- wyrażająca reakcję nadawcy na określoną sytuację (np.używa określeń „dobry”, „zły”, „okropny”)

• - w kom. nakierowanej na odbiorcę przeważa f. konatywna- (apelu, wołaczowa, rozkazująca), na co wskazują takie słowa jak „Zobacz!”, „Słuchaj”, „Widzisz...”, komunikacja ma na celu wywołanie u odbiorcy jakiejś reakcji.

• - kom. skłaniająca się w stronę kontaktu akcentuje f. fatyczną, mająca na celu sprawdzenie czy kontakt działa; zdaniem fatycznym jest np. „Jak się masz?”. Ma ona podtrzymać, potwierdzić lub przerwać łączność

• - nachylenie w stronę kodu powoduję przewagę f. metajęzykowej- sprawdza czy obie strony używają tego samego kodu, określa sens znaków, aby były zrozumiałe dla obu stron. (np.wywołuje pytania, takie jak „Rozumiesz?”)

• - jeśli kom. koncentruje się na komunikacie, przeważa f. poetycka (estetyczna)- komunikat staje się celem komunikowani

Każdy przekaz spełnia równocześnie wszystkie te funkcje, ale są ułożone nierównomiernie.

84. Model komunikacji strukturalnej C. Levi- Strausa

Strukturalizm - filozofia zakładająca, że istnieją ukryte, wrodzone, wewnętrzne struktury psycho-biologicznej natury właściwe wszystkim ludziom i określające ich sposób myślenia. Nawiązuje do B. Malinowskiego, Radelffe-Browna. Językoznawstwo stanowi ważną podstawę strukturalizmu. C. Levi-Strauss wiele zaczerpnął od F. De Sausseura, m.in. :uważał, że zasady głoszone przez F. De Sausseura można przenieść do badania kultury. Kultura to coś w rodzaju języka zbudowanego ze stosunków logicznych. Nie jest to zbiór obserwowanych wytworów działań ludzkich, lecz jej istotę stanowią idee tkwiące w umysłach ludzkich ; zarówno te uświadomione i społecznie akceptowane, jak i te nieuświadomione.

Struktura to morficzna cecha umysłu ludzkiego, która maja charakter ponadczasowy i niezmienny. Należy zatem dążyć do odkrycia ukrytych struktur kultury, których ludzie sobie nie uświadamiają. Tak jak w języku, struktury te oparte są o zasady opozycji i korelacji (czyli stosunki logiczne).

Opozycje : wedle nich dokonuje się ludzkie myślenie ; noc - dzień, białe - czarne, życie - śmierć. Są to tzw. opozycje binarne - dzielenie świata na przeciwstawne grupy i wiązanie ich z innymi grupami również wyróżnionymi na zasadzie opozycji. Kultury różnią się między sobą rodzajem i ilością postrzeganych opozycji. Wg C. Levi-Straussa kultura jest efektem symbolizacji i opiera się na sposobach, w jaki umysł ludzki strukturyzuje otaczającą go rzeczywistość przyrodniczą (naturę).

Levi-Straus zakłada uniwersalność ludzkiego poznawalnego działania (nawiązuje do „mądrości poetyckiej” Vico). Bez względu na nieustającą zmienność form ludzkiej kultury w przestrzeni (synchroniczna) i w czasie(diachroniczna), jest pewne, że ludzki umysł zawsze pracował w ten sam sposób. Istnieją uniwersalne struktury kultury, które są przekazywane z pokolenia na pokolenie, ale ich treści mogą się różnić. Struktury te ułatwiają komunikowanie.

Levi -Straus stara się obserwować elementy zachowań kulturowych (ceremonii, rytuałów, związków pokrewieństwa, praw małżeńskich, systemów totemicznych) w kategoriach zachodzących między nimi związków. Każdy z tych elementów stanowi cząstkowy wyraz całej kultury, rozumianej w rezultacie jako ogromny język.

Język jest częścią kultury; zasadniczym instrumentem, dzięki któremu przyswajamy kulturę naszej grupy.

Przeprowadził analizę 3 systemów : pokrewieństwa, mitu i natury umysłowości „nieoswojonej”

• Pokrewieństwo:

Wszystkie społeczeństwa mają systemy pokrewieństwa (struktury), czyli zespół reguł ustalających naturę związków rodzinnych. Struktury te mogą być odpowiednikami struktur języka tego samego społeczeństwa. Najprostszą strukturą pokrewieństwa jest związek wynikający ze stosunków między bratem, siostrą, ojcem i synem- ta struktura to tzw. atom pokrewieństwa, z którego można następnie budować bardziej złożone systemy.

Pierwotny charakter elementu pokrewieństwa wyn. z powszechnego obowiązywania zakazu kazirodztwa. Dzięki temu zakazowi dochodzi do komunikowania między ludźmi. Uznaje on reguły zawierania małżeństw i systemy pokrewieństwa za zespół operacji zapewniający pewien typ komunikowania między jednostkami a grupami. Przekazem w tym przypadku stają się kobiety , które należą do grupy i krążą pomiędzy klanami oraz rodzinami. Podobnie jak słowa kobiety s ą znakami, elementami systemu znaczeniowego, jakim jest system pokrewieństwa.

• Mit

Jako struktura aktualizuje się w każdym nowym opowiadaniu historii. Jednostkami składowymi mitu są minimalne frazy bądź zdania (mitemy), które umiejscowione odpowiednio w kontekście opisują istotne relacje między różnymi aspektami, wydarzeniami lub postaciami powieści.

• Myśl nieoswojona

Oznacza umysłowość pierwotną. Odnosi się do sposobów, w jaki niepiśmienny, nietechniczny umysł człowieka pierwotnego reaguje na otaczający go świat. Proces ten wymaga wiedzy starannie porządkującej w struktury bogactwo najdrobniejszych szczegółów fizycznego świata. Struktury te służą do ustalenia pokrewieństw lub analogii między porządkiem natury, a porządkiem społeczeństwa. Logika tego typu zwana jest totemiczną. Zakłada tworzenie nazewnictwa i klasyfikacji.

Dąży do zaklinania rzeczywistości za pomocą kultury:

magia parasympatyczna - przyciąganie podobnego przez podobne

magia sympatyczna- niepodobnego przez niepodobne

85. Model semiologiczny komunikacji U. Eco

semiologia - nauka o znakach; idea wynikła z prądu strukturalistycznego

Umberto Eco (ur.1932)

semiologia- ogólna teoria zjawisk komunikatywnych, ujmowanych jako tworzenie komunikatów na podstawie konwencjonalnych kodów, czyli systemów znaków.

semiotyki- poszczególne systemy znaków

Dzieło „Nieobecna struktura”: semiologia bada wszystkie zjawiska kulturowe jako systemy znaków. W ten sposób wszelki fakt kulturowy jest komunikowaniem. Sam proces komunikowania definiuje następująco:

Łańcuch komunikacji zakłada Źródło, które za pośrednictwem Nadawcy wysyła Sygnał poprzez Kanał. Na końcu Kanału Sygnał, dzięki Odbiorcy, zostaje przekształcony w Przekaz na użytek Adresata. Ten łańcuch komunikacji zakłada obecność Szumu w Kanale, tak, że przekaz musi ulec redundancji, aby informacja została przekazana w sposób jasny.

W łańcuchu Kod jest wspólny dla Źródła i Adresata. Jedynie na podst. Kodu możemy stwierdzić, czy składniki przekazu są intencjonalne (zamierzone przez Źródło), czy też są skutkiem Szumu.

Z komunikowaniem masowym mamy do czynienia, gdy Źródło jest jedno, scentralizowane, o strukturze zgodnej z modelem organizacji przemysłowej; Kanał jest technologicznym wynalazkiem wpływającym na samą formę sygnału; Adresaci zaś stanowią całość(albo znaczną ilość) istot ludzkich w różnych częściach globu.

Przekazy kom. masowej docierają do różnych sytuacji socjologicznych, w których obowiązują różne kody. Powoduje to, że dochodzi do różnych sprzecznych odczytań i interpretacji, co często prowadzi do szumu fizycznego.

Kodowanie i dekodowanie przekazu jest bardzo skomplikowane, bo oprócz kodów istnieją również subkody, które mają char. ideologiczny, estetyczny, afektywny itd. i mogą być różne dla uczestników komunikowania. Dlatego też nawet przy wspólnym kodzie, nadawca i odbiorca mogą się nie rozumieć.

NADAWCA------PRZEKAZ------------KANAŁ-----PRZEKAZ-----ADRESAT-----TEKST

l ZAKODOWANY jako źródło interpretowany

l informacji (ekspresja) (zawartość)

l l l

l l l

l l l

l l l

KODY ________________________________kontekst _____________ KODY ___l

SUBKODY okoliczności SUBKODY

rys. model semiotyczny U.Eco

86. Model semiologiczno- mistyfikujący R. Barthesa

Roland Barthes (1915-1980)

Przedmiotem semiologii jest każdy system znaków (obraz, gest, dźwięki, przedmioty oraz ich składniki).

Podstawowe elementy jego projektu:

langue (system konwencji językoznawczych) i parole (mowa właściwa), znaczący i znaczony,

system(części mowy, czasowniki, rzeczowniki itp) i syntagma (zdanie), denotacja i konotacja

Związek między elem. znaczącym i znaczonym polega na równorzędności. Współzależność jednoczy te elementy i powstaje znak językowy (w systemie językowym) lub znak (w odniesieniu do sys. pozajęzykowych).

(np. bukiet róż- może oznaczać namiętność. W tym przypadku bukiet jest elementem znaczącym, a namiętność znaczonym. Związek pomiędzy nimi tworzy znak.)

Znaczenia denotacyjne opisują istniejącą lub wymyśloną rzeczywistość, (odnoszą się do powszechnego sensu, jasnego znaczenia znaku) a treści konotowane tę rzeczywistość interpretują, tzn. wyrażają sądy o niej lub emocjonalny stosunek do niej (do konotacji dochodzi, gdy znak napotyka uczucia i emocje użytkowników oraz wartości ich kultury.) Denotacje i konotacje w przeważającej liczbie znaków występują nierozerwalnie.

Na przykładzie fotografowania możne powiedzieć, że denotacja jest tym co fotografowanie; konotacja jest tym, jak to jest fotografowane.

Przygląda się zjawisku funkcjonowania mitu w kulturze francuskiej.

Mit: historia, przez którą kultura tłumaczy pewne aspekty rzeczywistości lub natury; jest sposobem myślenia o czymś w obrębie kultury, droga rozumienia tego.

(+ schemat w Dobek s.204)

87. Porównaj konepcję znaku i znaczenia Ch. Pierce'a i U. Eco.

Charles Pierce ujmował semiotykę jako ogólną teorię znaków. Jego model znaku składa się z 3 elementów: rysunek w Dobek-Ostrowska str 202

• symbolu,

• przedmiotu

• interpretanta.

Znak jest czymś co zastępuje dla kogoś jakiś przedmiot pod pewnym względem lub w pewnej zdolności. Zmusza interpretanta, by odnosił się do przedmiotu, do którego sam się odnosi. Znak w myśl tej koncepcji można ująć w stosunku do:

• niego samego - cecha: wrażenie barwy, ton głosu; egzemplarz wyraz jest egzemplarzem jako jednostkowy okaz typu,; typ: konwencja, prawo, nazwa jako konwencjonalny związek językowy

• przedmiotu którego dotyczy - ikona: obraz myślowy, rzeczownik, wykazuje naturalne podobieństwo do przedmiotu; indeks: skierowuje uwagę na dany przedmiot za pomocą „ślepego” bodźca (krzyk, zaimek wskazujący); symbol: opowiadanie, książka, prawo

• interpretanta.- remat (składnik zdania. Który w zdaniu mówi o jakimś wyróżnionym przedmiocie): funkcja zdaniowa; powiedzenie: wypowiedź, definicja; argument: sylogizm.

Dla Umberto Eco semiologia to ogólna teoria zjawisk komunikatywnych, ujmowanych jako tworzenie komunikatów na podstawie konwencjonalnych kodów, czyli systemów znaków. Semiotyki to natomiast poszczególne systemy znaków już sformalizowane lub możliwe do sformalizowania.

W jego ujęciu semiologia bada wszystkie zjawiska kulturowe jako systemy znaków, więc wszelki fakt kulturowy jest dla niego komunikowaniem.

Badając wpływ struktury przekazu na jego interpretację, Umberto Ecko wyróżnił dwa odmienne typy przekazów : dzieło otwarte i dzieło zamknięte.

• dzieło otwarte : zbudowane jest z kodów silnie skonwencjonalizowanych i oparte na sztywnych konwencjach narracyjnych, co narzuca odbiorcy jedno, wyraźne odczytanie przekazu. Przekazy te, oparte są na ogół na kodach logicznych, należą do nich, np. wypowiedzi naukowe, przepisy prawa

• dzieło zamknięte : przeważają kody słabo skonwencjonalizowane i wieloznaczne, a ich struktura narracyjna jest niedookreślona, co uprawnia, wręcz prowokuje do wielu różnych i równoprawnych interpretacji. Przekazy te oparte są na kodach estetycznych, to głównie dzieła i utwory artystyczne - poezja, muzyka, malarstwo.

Mimo silnej we współczesnej cywilizacji tendencji do otwartości, przekazy o dużym stopniu otwartości należą do rzadkości i spotkać je można tylko w enklawach twórczości awangardowej. W środowisku cywilizacyjnym i społecznym przeważają przekazy o wyraźnie zarysowanej konstrukcji, wyposażone w czytelne wskazówki interpretacyjne.

88. Wyjaśnij pojęcie determinizmu technologicznego w komunikowaniu oraz wyjaśnić jego formy, podać głównych przedstawicieli.

Teoria ta przypisana jest do paradygmatu technicznego: środki masowego przekazu wpływają na człowieka nie tylko przez treści ale i przez swoja formę i cechy. Wg Pisarka charakter kultury zależy od dominującej technologii przekazywania informacji.

Determinizm technologiczny to postawa intelektualna, która zawiera w sobie przekonanie, że technologia determinuje ostatecznie organizacje społeczne człowieka i jego perspektywę postrzegania rzeczywistości. Teoria ta to zbiór twierdzeń opierających się na próbie określenia miejsca i roli środków masowego przekazu w historii człowieka. Praprzyczyną wszelkiego postępu jest rozwój techniki, podlegający wewnętrznej samoregulacji. Pojawiają się coraz doskonalsze media, które determinują formy społecznej organizacji poprzez swoją „naturę” techniczną, zwłaszcza przestrzenny lub czasowy aspekt przekazu a nie przez treść czy sposób wykorzystania.

Głowni przedstawiciele:

• Harold Adams Innis - dla niego ważna jest historiozofia, zainteresowany jest samymi formami organizacji ludzkiej i ich relacji względem cywilizacji i kultury. Postrzega media przez pryzmat historii

• Marshall McLuhan - ukazuje historię kultury poprzez ewolucję mediów.

• Derrick de Kerckhove - skupia się na analizie ciągle rozwijających się nowych technik komunikowania (od tv do cyberprzestrzeni), jest zwolennikiem synkretycznego traktowania rzeczywistości tzn łączenia w interpretacji świata dokonań różnych na pozór pól badawczych (socjologia, psychologia, informatyka, politologia, historia itp.).

• Postman - determinizm skrajny (twardy), jego zdaniem cywilizacja ewoluuje w kierunku technopolu, czyli totalnej technokracji. Jest to taki stan cywilizacji, kultury i umysłu, kiedy wszystko podporządkowane jest technice wytwarzania i rozpowszechniania informacji. Stan ten powoduje zalew informacji, zdolny sparaliżować nasze życie, głównie poprzez wypaczenie rzeczywistości- jak człowiekowi z młotkiem wszystko wydaje się gwoździem, tak człowiekowi z komputerem wszystko wydaje się informacją

89. Model determinizmu technologicznego H.A. Innisa

Najistotniejszą tezą dla Harolda Adamsa Innis'a była teza ekonomiczna mówiąca o tym, że rozdział środków produkcji i dystrybucja wiedzy dokonywana jest przez klasę rządzącą, posługującą się kolejno pojawiającymi się środkami masowego przekazu.

W jego definicji komunikowanie obejmuje wszelkie zasoby materialne i intelektualne, mobilizowane przez cywilizację w wyniku transmisji kulturowej i gromadzenia danych o rzeczywistości. Proces komunikowania jest podstawowym elementem życia społecznego, kóry konstytuuje społeczeństwo, zmienia je, ale zarazem jest ujmowany w pewne określone ramy kulturowe.

Media to zasoby umożliwiające komunikowanie, wszelkie obiekty materialne, techniki, technologie komunikowania.

Innis podzielił historię cywilizacji ludzkiej na 6 epok wg dominującego wpływu danego medium. Pomiędzy określonymi epokami i dominującymi wówczas mediami zachodzi ścisły związek. Więź ta przejawia się na polu filozofii, prawa, architektury, wiedzy.

• Cywilizacja Mezopotamii - 3000-700pne. Dominujące media: tabliczka gliniana, piórko, pismo klinowe (w tej cywilizacji panował determinizm przyrodniczy)

• Imperium greko-romańskie - 700pne-410ne. Media: papirus, pędzelek, zaostrzona trzcinka, pismo hieroglificzne i hieratyczne, alfabet.

• Czasy końca Imperium do późnego średniowiecza - 410-X w. Media: pergamin, papier, atrament.

• Od późnego średniowiecza do epoki renesansu - X-XVI w. Media: papier, atrament, pędzelek druk.

• Od reformacji do rewolucji francuskiej - XVI-XIX w. Media: prasa mechaniczna, papier.

• Epoka współczesna - XIX i XX w. Media: celuloid, radiofonia.

90. Co to jest fenomen „biasu” w komunikowaniu?

Innis twierdził, ze w całej historii ludzkiej przeplatają się ze sobą 2 rodzaje porozumiewania się: mowa i pismo, i że między nimi rzadko następuje stan równowagi.

Bias , z angielskiego - tendencja, skłonność, inklinacja, to wypaczenia polegające na przewadze 1 z form komunikowania. Idea biasu konstytuowana jest przez 2 pojęcia: władzę czasu oraz władzę przestrzeni ( rozwinięte w pytaniu 98) . Kontrolę nad tymi 2 czynnikami sprawuje władza polityczna ukształtowana przez dane aspekty technologiczne epoki, bo w myśl koncepcji Innisa to media tworzą organizację społeczną.

91. Model determinizmu technologicznego H.M. McLuhana.

McLuhan w swojej analizie skupił się mediach samych w sobie, dodając, że są one przede wszystkim przedłużeniem zmysłów człowieka. Mediami są wszystkie wynalazki ludzkości od początku dziejów. Służą one dokładniejszemu odbieraniu świata, jednak w rezultacie stępiają naszą wrażliwość i transformują ją. Sama forma przedłużenia staje się istotniejsza od doświadczenia dzięki niej uzyskiwanego. McLuhan przypisuje mediom ogromną rolę w kształtowaniu świata ludzi. Czyni media jedynymi elementami transformacji społecznej. Media mają więc siłę twórczą. Nie są one jednak autonomicznymi tworami - rodzą się z myśli ludzkiej, która następnie jest przez nie mutowana.

Dzieli historię ludzkości na następujące epoki i korelujące z nimi media:

• Epoka oralna - mowa

• Epoka piśmiennictwa - różne rodzaje pisma (klinowe, hieroglificzne, hieratyczne, alfabetyczne) oraz zasoby materialne (tabliczki gliniane, trzcinki, papirus, papier, pióra)

• Epoka Typografii - druk. Wprowadził nowe kryteria stosowane wobec klasyfikacji rzeczywistości, liniowy charakter analizy zjawisk. Człowiek stał się ścisły, logiczny, racjonalny.

• Epoka elektroniczna - telegraf, radio, telewizja.

92. Wyjaśnij tezę „przekaźnik jest przekazem”.

Teza McLuhan'a „the medium is the message” oznacza, ze samo medium (poza treścią jaką przekazuje) niesie ze sobą określone konsekwencje społeczne i indywidualne. W koncepcji McLuhan'a każdy zasób (medium) umieszczony w danym czasie historycznym kształtuje oblicze swej epoki. Np. automatyzacja: do jej pozytywnych skutków należy kreowanie nowych ról społecznych, które wymagają od ludzi zaangażowania w ich pracę i umiejętność pracy w zespołach, negatywnych (?)- kształtowanie nowych wzorów stosunków ludzkich i jakości życia przez eliminację pracy, którą przejmują maszyny.

Zawsze zawartością jednego medium jest inne medium - np. treścią pisma jest mowa, pisane słowo jest zawartością druku, druk jest zawartością przekazu telegraficznego.

Często treść medium przesłania badaczom prawdziwą jego postać. Jednak to na nią powinno się przede wszystkim zwracać uwagę, gdyż to ona kontroluje w ogromnym stopniu przemiany społeczeństw.

93. Co to są media zimne i gorące?

Kryterium podziału mediów na zimne i gorące jest wg McLuhan'a stopień zaangażowania wszystkich zmysłów odbiorcy przez przekaz medialny. Obydwa typy mediów mogą współistnieć w różnych epokach.

• Media zimne - angażują tylko 1 zmysł nasycając go kompletem informacji. Należą do nich: pismo hieroglificzne i hieratyczne (bo odbiorca w ciągu aktu komunikacyjnego otrzymuje bardzo mało informacji, które sam musi uzupełnić używając wyobraźni), telefon, dialog, karykatura, telewizja, elektryczność, kubizm (bo przedstawia więcej niż 1 perspektywę postrzegania rzeczywistości). Te media przeważają w społeczeństwie niepiśmiennym.

• Media gorące - angażują więcej niż 1 zmysł, ale dostarczają nieprecyzyjne dane, oferują kompletny lub prawie kompletny obraz sytuacji, wymagają niskiego poziomu uczestnictwa. Należą do nich: mowa, pismo alfabetyczne, druk, książka, fotografia, kino, radio. Dominowały w epoce typograficznej (druk, książka, fotografia).

94. Co to znaczy, że media są ekstensjami człowieka?

Media w opinii McLuhan'a są przedłużeniem zmysłów człowieka, są ekstensjami jego układu percepcyjnego. Służą dokładniejszemu odbieraniu świata równocześnie stępiając naszą wrażliwość i transformując ją. Koło jest przedłużeniem nóg, druk jest przedłużeniem wzroku, radio - głosu, strój - ubrania, a układy elektroniczne - systemu nerwowego.

Derrick de Kerckhove twierdzi, ze cyberkultura stwarza możliwość rzeczywistego przedłużenia zmysłów do takiego stopnia, że człowiek mógłby być wszędzie i jednocześnie. Nowe technologie powodują uzewnętrznienie ludzkiej świadomości tak, że cały świat zewnętrzny staje się ich przedłużeniem.

95. Na czym polega rozumienie determinizmu komunikacyjnego D. De Kerckove'a?

Derrick de Kerckhove w „Powłoce kultury” dostarcza logicznego dowodu na istniejący związek między użytkowaniem fonetycznego pisma a jego wpływem na umysłowość człowieka. Determinizm komunikacyjny w ujęciu de Kerckhove'a opiera się na stwierdzeniu, że percepcja ludzka, umysłowość zależy od pisma jakim człowiek się posługuje. Nauka czytania i pisania tekstu uwarunkowuje podstawowe zasady koordynacji oko-mózg co ma z kolei wpływ na inne procesy zmysłowe i psychiczne. Pismo ideograficzne, pozbawione samogłosek, pionowe, czytane z prawej na lewą stronę zmusza czytelnika do skoncentrowania się na kontekście lub kształcie znaku. Właściwe odczytanie zależy zarówno od kontekstu jak i pewnego zasobu wiedzy. Ponadto to co widzimy po lewej stronie jest pojmowane całościowo, a to co po prawej jest analizowane kawałek po kawałku. Czytanie z kolei alfabetu łacińskiego nastawia nasz mózg na analizę całych ciągów literowych, czyli kolejności następowania po sobie samogłosek i spółgłosek, co jest lepiej realizowane przez prawe pole widzenia, gdyż dokonujemy rozbioru i analizy elementów. Wynalazek pisma alfabetycznego stworzył specyficzną percepcję otaczającego świata. Potomkowie Imperium Rzymskiego zawładnęli czasem i przestrzenią dzieląc je na kawałki. Cechą człowieka Zachodu jest porządkowanie wszystkiego przy zachowaniu właściwych proporcji oraz racjonalność rozumiana jako próba zachowania proporcji w ocenie i działaniu.

96. Wyjaśnić pojęcie implozji i eksplozji społecznej w komunikowaniu. (McLuhan)

Eksplozja społeczna trwała przez ostatnie 3 tysiące lat. Spowodowana była ona fragmentarycznością mechanicznych technologii komunikowania. W ciągu wszystkich mechanistycznych wieków następowało przedłużenie ciał, za pomocą mediów.

Aspiracją naszych czasów, jest dążenie do jedności oraz znoszenie czasu i przestrzeni. W tym przejawia się zjawisko implozji społecznej. Następuje ona dzięki elektryczności, która jest specyficznym medium - stanowi sama przedłużenie innych środków przekazu w sensie ich zasięgu, czasu przekazu i żywotności. Każdy nowy środek wizualny powoduje zagospodarowanie przestrzeni, ma ona charakter zawsze bardziej schłodzony, rozwija wyobraźnię, zwalnia z obowiązku myślenia racjonalnego- następuje kolaps rzeczywistości, załamanie się świata, ludzie nie wiedzą, co robić.

97. Wyjaśnić pojęcie „globalnej wioski”. (termin wprowadzony w „Galaktyka Gutenberga”)

W opinii McLuhan'a świat współczesny funkcjonuje opierając się na nowym medium - elektryczności. Spowodowała ona wynalezienie nowych technik i technologii przekazu informacji, które stały się przyczyną osobliwego nawrotu do sytuacji sprzed tysięcy lat, kiedy człowiek funkcjonował w małych społecznościach lokalnych, bez izolacji jednostek i ich atomizacji. Elektryczność jest przedłużeniem systemu nerwowego człowieka. Ponadto wytworzyła jako główny produkt informację, w stosunku do której wszystko stało się drugorzędne. W związku z nowymi elektronicznymi mediami (telewizja, radio) akcja i reakcja następują po sobie natychmiast, a sam człowiek przez to jest połączony integralnie z resztą ludzkości. Świat stał się globalną wioską, w której informacja staje się powszechnie dostępna. Przestrzeń i czas zostały pokonane przez telewizję, odrzutowce i komputery. One wykreowały świat symultaniczny, w którym wszystko dzieje się naraz.

Dzisiaj termin globalna wioska jest najczęściej używany w formie metaforycznej do opisania Internetu i World Wide Web. Internet globalizuje komunikację, pozwalając użytkownikom z całego świata komunikować się ze sobą. Podobnie, podłączone do WWW komputery umożliwiają łączenie ze sobą witryn internetowych.

98. Wyjaśnić pojęcie komunikacji oralnej i picturalnej.

Pojęcia te związane są z koncepcją Innis'a - biasem pomiędzy władzą czasu i przestrzeni.

Dla społeczeństwa pierwotnego, nie znającego pisma, opierającego się na komunikowaniu oralnym - przekazach ustnych, charakterystyczna była władza czasu. Wspólnota ta, będąca czymś na kształt Tönnisowskiego Gemeinschaft, była bardziej intymna i zwarta. Opierała się na interakcjach bezpośrednich. Formą przekazu dziedzictwa kulturowego był mit, a jego nietrwałość i ulotność ludzkiej pamięci nie pozwalały na przestrzenne rozproszenie zbiorowości. Cywilizacja taka była lokalna i scentralizowana, rządziły w niej zwyczaj, tradycja, obrzędy religijne związane z kultem zmarłych, nie było w niej miejsca na indywidualizm. Pojawienie się pisma - zupełnie nowego medium może mieć dla tej cywilizacji 2 zupełnie odmienne skutki:

1) kontrolę nad pismem może przejąć warstwa kapłańska i wykorzystać jego możliwości nie dla zmiany, ale dla utrwalenia i przedłużenia tradycji oralnej. Znajomość pisma jest przywilejem (dla osób bogatych, których stać na edukację i którzy mają na nią czas oraz dla kapłanów)

2) może przechylić szalę w stronę komunikowania wizualnego. Użytkowanie pisma pozwala na łatwe porównywanie tego co było kiedyś z tym co jest dziś. Pojawiają się zatem elementy krytyki i zmiany. W społeczności budzi się poczucie indywidualizmu i dystansu do własnej kultury i siebie samego, a także zainteresowanie światem materialnym. Nowy monopol wiedzy przechodzi w ręce władców politycznych, którzy wykorzystują go m.in. do funkcji administracyjnych. Kultura wytwarza środek przekazu, który tworzy nową kulturę przez transformację starej i w ten sposób realizuje się władza przestrzeni. Cywilizacja znająca pismo przekształca się przestrzennie i dązy do kontroli i opanowania świata materialnego.

Cechy charakterystyczne, inklinacje społeczne biasu:

• Władza czasu - komunikowanie oralne (mowa), kamień jest medium, teokracja, władza religijna, mały zasięg terytorialny, relacje człowiek-Bóg, statyka społeczna, podporządkowanie prawom boskim, wiedza religijna służy do interpretacji świata.

• Władza przestrzeni - komunikowanie wizualne (pismo), głos wyrażany poprzez pismo jest medium, imperium, władza polityczna, duży zasięg terytorialny, relacje człowiek-społeczeństwo, dynamiczna mobilność, ambicje osobiste, wiedza pragmatyczna służąca transformacji świata.

99. Kiedy pojawia się „oralność” wtórna w komunikowaniu?

W procesie komunikowania społecznego następuje żywiołowy wzrost używania nośnika przekazu, jakim jest hipertekst. Komunikowanie się tym nośnikiem przekazu pociąga za sobą dwa ważne zjawiska, a mianowicie konwergencje przekazu i wzorców komunikowania się do wymogu sieci oraz zjawiska interaktywności, które - w opinii wielu badaczy zjawisk komunikologicznych - nazywane są „oralnością wtórną”, powodującą dalszy obieg przekazu wśród publiczności mediów i multimediów, zdecydowanie wpływając na preferencje publiczności.

Dzięki komputerowi i Internetowi, człowiek może się całościowo kontaktować z wytworami ludzkiej kultury, gdyż jest on narzędziem twórczym, pozwalającym ludziom kreować nowe formy i treści przekazu. Dzięki hipertekstowi został więc przełamany linearny model czytania tekst typu „gutenbergowskiego”, co owocuje nie linearną, a synchroniczną przestrzenią tekstu, bardziej odpowiednią dla umysłu człowieka i podobną do jego struktury, stanowiąc sieć elementów wizualnych i werbalnych w przestrzeni konceptualnej. Struktura hipertekstu prowadzi do tego, że jego recepcji może towarzyszyć oralność, podobna do przekazu ustnego w kulturach pierwotnych, kiedy odbiorca mógł natychmiastowo reagować na przekaz nadawcy. W analogiczny sposób powstawało środowisko interaktywne, w którym odbywała się komunikacja między ludźmi w przestrzeni wirtualnej. Analogiczne zjawisko występuje obecnie w Internecie, co umożliwia właśnie hipertekstowa struktura formowania, transmisji i percepcji przekazu, które mogą zachodzić prawie równocześnie. Zjawisko to zwykło określać się oralnością wtórną. Umożliwia je jego struktura linkowa i inne opcje dołączone do hipertekstu, czyli: „listy dyskusyjne”, „prześlij dalej”, „zapisz”, „weź udział w sondzie”, „zaglądnij do archiwum „ , weź udział w czacie”, „zagraj” itp.. W ten sposób w przestrzeni wirtualnej rozwija się żywiołowo wtórna oralność wokół przekazu, często przenosząca się przez użytkowników Internetu. Pojawiający się tu fenomen tego nowego typu oralności, kiedy odbiorcy przekazu decydują ostatecznie o jego sensie i funkcji, wyrażając na jego temat nieskrępowane oceny, można określić spiralą ujadania i jazgotu, której funkcja staje się odwrotna do zjawiska spirali milczenia, opisanej przez E. Noelle-Neumann.

100. Co to jest „homo participans”?

Jednym z problemów, którymi zajmował się Derrick de Kerckhove była rzeczywistość wirtualna. Widzi on w niej olbrzymie możliwości rozwoju świadomości człowieka. Ma ona swoje korzenie w epoce elektryczności, ale do niej już nie należy. Komputeryzacja przypomina dziś bardziej ewolucję biologiczną. Wszystkie technologiczne sposoby komunikowania zostały zintegrowane w jedność za pomocą klamry cyfrowej. Skoro nastąpiła już integracja medialna, blisko już do łączenia wszystkich zmysłów człowieka w doświadczaniu świata. Przed rzeczywistością wirtualną stoi możliwość nie tylko dokonania całościowego odbioru jednocześnie za pomocą wzroku, dotyku, węchu i słuchu, ale także stworzenie świadomości kolektywnej, w której możliwe byłoby rozwiązywanie problemów, komunikowanie się oraz manipulowanie obrazem trójwymiarowym przez wiele umysłów jednocześnie. To doprowadziłoby do stanu, w którym myślenie i przetwarzanie stałoby aię jednością. Dzięki cyberkulturze człowiek przedłużyłby swoje zmysły do takiego stopnia, ze byłby wszędzie i jednocześnie. Nowe technologie powodują uzewnętrznienie naszej świadomości, tak że cały świat zewnętrzny staje się ich przedłużeniem. Człowiek z homo teoreticus staje się homo participans, tworzącym coraz to nowe media-narzędzia i przeobrażając je by lepiej i pełniej uczestniczyć w rzeczywistości.

101. Na czym polega model komunikacyjny technopolu N. Postmana?

Neil Postman ( autor książek „W stronę XVIII wieku” i „Technopol”) podzielił historię rozwoju mediów na 3 etapy:

• Kultura narzędziowa - etap trwający najdłużej, bo aż od wspólnoty pierwotnej. W nim media są własnością osób sprawujących władzę i nigdy nie przekraczają pewnych wzorców.

• Technokracja - trwała w XVIII i XIX wieku. Formy kultury zostały zdeterminowane przez rozwój technologiczny. Kultura funkcjonując jako technokracja stworzyła aparat biurokracji, który zaczął służyć systemowi techniki medialnej. Po rewolucji francuskiej wymyślono kategorię „dzieciństwa” by służyła ona rozwojowi edukacji, a tym samym odbiorowi mediów w społeczeństwie.

• Technopol - komunikacja obrazem i tekstem ulega nadwątleniu przez „oralność” wtórną. Biurokracja usamodzielniła się, stając się samodzielną władzą konkurującą z administracja państwową o wpływy w mediach. Media tradycyjne zostały podporządkowane mediom telematycznym. Wszystko staje się informacją i wszyscy dążą do zdobywania informacji za wszelką cenę. Jest to taki stan cywilizacji, kultury i umysłu, kiedy wszystko podporządkowane jest technice wytwarzania i rozpowszechniania informacji. Stan ten powoduje zalew informacji zdolny sparaliżować nasze życie, głównie poprzez wypaczenie rzeczywistości. Poprzez uwolnienie komunikacji zaistniała możliwość manipulacji na wszystkich poziomach (racjonalnym, empirycznym i podświadomym). Triumf techniki nad kulturą. Zanika kategoria dzieciństwa, gdyż media przestały potrzebować specjalnych instytucji by nauczyć dzieci posługiwać się nimi Technopol inwigiluje i manipuluje systemem i podświadomością, proces ten rozpoczyna już od małych dzieci (przejmują one wzorce postępowania z medialnych przekazów). Następują:

- wyzysk informacyjny i ideologiczny, zagrożenie dla wolności człowieka

- cywilizacja miejska przerodzi się w technopol, centra zdeterminują życie ludzi, forma kontaktów elektronicznych zdeterminuje naszą formę życia społ.

- agorą będzie cyberprzestrzeń.

102. Na czym polega model komunikowania remedialnego P. Levinsona?

Człowiek ciągle styka się z mediami. Ich oddziaływanie można podzielić na 3 etapy: okres inwazji, narkotyczny i powstawania remediów. Ludzie przerażeni nowymi technologiami muszą wytworzyć media zaradcze (miękkie media) - remedia, które dostosowują nowe technologie do niższego poziomu percepcji odpowiadającego osobom z nich korzystającym. Remedia blokują twarde ostrze mediów.

W przypadku TV remedium może być pilot (przeskakiwanie po kanałach), magnetowid (nagrywanie programów i ich selektywne oglądnie.

103. Wyjaśnić pojęcie interaktywności i pokazać jej formy oraz ewolucję w komunikowaniu medialnym.

Interaktywność - jest formą możliwości prowadzenia rozwiniętego dialogu oraz dyskusji przez odbiorców nad przekazywaną zawartością wiadomości, umożliwiając wpływanie na jej formę i treści, powodowanie zmiany jej sensu prze dobór odmiennych kontekstów, w których została sformułowana. W tym modelu komunikowania konwersacja, konsultacja i rejestracja przeważa nad alokucją w emisji przekazu. Ów dialog i dyskusja nad daną informacją przez jej odbiorców będzie, więc prowadził do kolejnych jej reinterpretacji. Tekst przekazu w tym układzie przestaje być czymś samodzielnym bytowo, ale pod wpływem interaktywnej działalności odbiorcy prowadzi do takiego zjawiska, że czytelnik może stać się autorem lub współautorem, a nadawca czytelnikiem lub „współczytelnikiem”. Tekst zostaje tu także w procesie percepcji zrównany z informacjami innego typu, co z kolei powoduje, że jego odbiór staje się synestetyczny - porusza inne zmysły pośrednio, choć na nie nie działa, a więc percypowany przez odbiorcę przekaz staje się „bardziej gorącym”, co dodatkowo podgrzewa temperaturę dialogu i dyskusji na jego temat, a to bezpośrednio umożliwiają oprogramowania dołączone do przekazu hipertekstowego o charakterze interaktywnym.

Internet zapewnia interaktywność. Specyfiką komunikowania internetowego w sieci jest komunikowanie masowe o charakterze interpersonalnym, czyli międzyosobowym. Ta nazwa jest wewnętrznie sprzeczna, bo w tradycyjnym komunikowaniu komunikowanie masowe jest przeciwstawne komunikowaniu interpersonalnemu.

Ewolucja w komunikowaniu medialnym:

Nigdy w dziejach ludzkości człowiek nie dysponował tak bogatym arsenałem środków komunikowania, jak obecnie.

• era znaków i sygnałów: komunikacja do zapachów, dźwięków i sygnałów. Komunikacja ta miała charakter instynktowny. Dźwięki, znaki, proste sygnały mogły być używane w ten sam sposób przez kolejne pokolenia w celu zapewnienia porozumiewania się w obrębie ludzkiej gromady. Wówczas rodzina miała charakter zbiorowy, była to forma komunikowania przed werbalnego.

• era mowy i języka: wynalazek mowy i języka oznaczał przekroczenie natury sygnału, który jest związany zawsze z konkretnym miejscem, czasem i sytuacja. Słowo jako symbol przenosi myśl w sfery tak realne, jak imaginacyjne, w przeszłość i przyszłość na równi z teraźniejszością. Mowa jest środkiem naturalnym, bezpośrednim oraz spersonalizowanym Mowa należy do nietrwałych środków komunikowania, tzn. zakłada jednoznaczność mówienia i słuchania

• era pisma: Pismo jest to przeniesienie języka na słowo pisane. Zwolnione zostały w ten sposób obszary pamięci i w ten sposób umysł mógł budować teorie. Wynalazek pisma, najpierw w formie pisma piktograficznego, później ikonograficznego, sylabicznego i alfabetycznego, dokonał w dziedzinie środków komunikowania prawdziwego przełomu. Pismo w odróżnieniu od mowy jest środkiem komunikowania sztucznym, pośrednim i zdepersonalizowanym. Jak podkreślał McLuhan - pismo różni się od mowy pod innymi względami : jest linearne i abstrakcyjne (mowa zawsze jest uzupełniana przez ton głosu, natężenie, intonację, itp.).

• era druku: Wynalazek ruchomej czcionki i druku gruntownie zmienił oblicze Europy, zarówno polityczne, kulturalne, naukowe, społeczne jak i indywidualne Książkę później uzupełnia ulotka, aż w końcu druk periodyczny, czyli prasa. Do technicznych możliwości słowa drukowanego, tzn. jednoczesnego zwracania się do wielkiej rzeszy czytelników, dodane zostały możliwości społeczne: regularność wydawania, trwałość i intensywność kontaktu z czytelnikiem oraz zróżnicowanie treści. Dlatego najpierw książkę, a potem prasę uznaje się za nowy typ środka komunikowania - pierwszy z serii środków komunikowania masowego.

• era komunikacji i informatyzacji : zwiastował ją wynalazek telegrafu, telefon, fotografia, płyty gramofonowe i film (l.20-ste), radio (l. 30-ste), telewizja (l.50-te). Udoskonalenia i wynalazki w dziedzinie środków komunikowania nie skończyły się na radiu i telewizji, zresztą one same zostały w różny sposób udoskonalone i przeobrażone (np. przenośny radioodbiornik, telewizja kablowa, łączność satelitarna, telegazeta). Ale oprócz tych wynalazków i udoskonaleń, w XX wieku dokonano olbrzymiego postępu w całej technologii mediów komunikowania, tzn. środków przechowywania, utrwalania, przesyłania, przetwarzania informacji. Mowa jest tu o magnetofonie, magnetowidzie, mikrofilmie, kserografie, komputerze, itd.

• era komputera: tak można nazwać koniec XX wieku, a w świetle rozwoju Internetu ERĄ TELEKOMPUTERA. Nie jest jeszcze pewne co ona oznacza, ale społeczeństwo i gospodarka pozostają pod przemożnym wpływem tego właśnie narzędzia, które wprowadza nas w „społeczeństwo informacyjne trzeciego tysiąclecia”.

NADAWCA

PRZEKAZ

O

O

O

O

P

P

O

O

O

O

---