Ogólna korelacja funkcjonalno - strukturalna

Krążenie krwi zapewnione przez serce - zróżnicowany element układu naczyniowego z bardzo silnie rozwiniętą mięśniówką.

Wyrzucona krew przechodzi do tętnic typu elastycznego (naczynia przewodzące) - ciśnienie przenosi się częściowo na ścianę.

Objętość krwi znacznie mniejsza od objętości naczyń, stąd konieczność regulacji jej przepływu. Zapewnia to system naczyń o silnie rozwiniętej okrężnej lub spiralnej mięśniówce - tętnice typu mięśniowego lub rozprowadzające. Wpływ układu nerwowego na skurcze. W nich krew już płynie cięgle, nie rytmicznie.

Następnie muszą być spełnione następujące warunki:

• krew musi być dostarczona do tkanek pod stosunkowo wysokim ciśnieniem hydrostatycznym

• 
  dostarczona do naczyń włosowatych pod niskim ciśnieniem, aby nie uszkodzić ściany naczynia włosowatego

Warunki te spełniają arteriole, czyli tętniczki - naczynia regulatorowe i oporowe, których mięśniówka reaguje na impulsy nerwowe i metaboliczne z tkanek - autoregulacja. Połowa całych oporów w krążeniu krwi w tętniczkach.

Po nich naczynia włosowate ze ścianą zredukowaną do 1. pokładu komórek - śródbłonka, po tym odcinek żylny (pericytic venules) - też wymiana.

Niekiedy krew nie przechodzi przez ten układ - anastomozy tętniczo - żylne.

Żyłki - z szerokim światłem i cienką ścianą. W niej wiele elementów łącznotkankowych, mniej mięśniowych.

Dalej żyły, u człowieka ok. 4/5 krwi w żyłach.

Budowa

1. błona wewnętrzna (tunica intima)

2. 
   Błona środkowa (tunica media)

3. Błona zewnętrzna (tunica adventitia)

Śródbłonek - 1 warstwowy. W sercu wsierdzie, w naczyniach śródbłonek. Spoczywa na różnej grubości błonie podstawnej. Razem tworzą barierę przepuszczalności. W niektórych odcinkach otoczone przez pericyty - nieznana funkcja, w innych przez komórki mięśniowe gładkie - występują wtedy połączenia mioendotelialne.

Wysokość 0,1 - 1 μm. Połączenia typu zamykającego i przylegania, też neksusy. Jądro wzdłuż długiej osi. Liczne pęcherzyki pinocytarne, niekiedy 1/3 objętości komórki śródbłonka. Mogą się łączyć tworząc kanały. Bogaty aparat enzymatyczny związany z transportem. Rzedko się dzielą, czas odnowy około 180 dni.

Elementy elastyczne - pojedyncze włókna elastyczne i błony elastyczne (blaszki elastyczne). W sercu gęsta sieć włókien elastycznych tworzy jakby szkielet.

Tkanka mięśniowa - w mięśniu sercowym komórki tworzące myokardium. W naczyniach krwionośnych komórki mięśniowe gładkie - jako koncentryczne warstwy spiralnie biegnące wzdłuż naczyń, lub podłużnie biegnące wiązki komórek mięśniowych gładkich pomiędzy innymi elementami ściany. Silnie rozwinięta w tętnicach. Występuje we wszystkich naczyniach za wyjątkiem naczyń włosowatych i ich odcinków żylnych, gdzie występują pericyty.

Tkanka łączna - głównie w 2 miejscach:

• warstwa podśródbłonkowa

• na zewnątrz mięśniówki - przydanka

Pomiędzy nimi mięśniówka gładka.

W przydance bardzo silnie rozwiniętej w żyłach - naczynia, nerwy i naczynia limfatyczne. W mięśniu sercowym odpowiednikiem jest nasierdzie lub osierdzie utworzone z komórek mezotelialnych. Występują włókna elastyczne - głównie w medi, włókna kolagenowe - głównie w przydance, substancja podstawowa oraz różnorodne komórki (tuczne, makrofagi, plazmatyczne, eozynofile, fibroblasty).

Arteriole

Media utworzona przez 1 - 2 warstwy komórek mięśniowych gładkich. Cecha charakterystyczna - krzyżowanie się jąder śródbłonka i komórek m. gładkich. Fi<300 μm.

Metaarteriole

Tętnice, które przechodzą w naczynia włosowate zwane są metaarteriolami. Różnią się od arterioli tym, iż ich warstwa mięśniówki gładkiej nie jest ciągła, komórki mięśniowe są rozproszone, każda z nich otacza śródbłonek odchodzącej od metaarterioli włośniczki - zwieracz.

Naczynia włosowate - kapilary

Powstają z końcowych rozgałęzień tętniczek, tworzą łączącą się sieć pomiędzy tętniczkami a żyłkami. Trzy typy, z uwagi na budowę:

• śródbłonek ciągły

• śródbłonek okienkowy

• naczynia włosowate zatokowe

Budowa ogólna

Krótkie naczynia, do 1 mm długości. Warstwa komórek śródbłonka, które leżą wzdłuż długiej osi kapilary, wysokość 0,2μm, wystające do światła jądro komórkowe. W cytoplazmie filamenty pośrednie wimentynowe i desminowe, w niektórych oba typy. Duża ilość pęcherzyków pinocytarnych - często tworzących „przejściowy” kanał poprzez całą cytoplazmę. W bardzo cienkich komórkach jeden pęcherzyk może spinać obie powierzchnie. Światło kapilary 8 - 10 μm, stałe na całej długości. Spoczywają na błonie podstawnej będącej ich wytworem. Połączone przez strefy zamykające (fasciae occludens).

Na zewnątrz pericyty, z długimi wypustkami oplatającymi naczynie włosowate i żyłki. Z komórkami śródbłonka tworzą neksusy. W nich białka związane ze skurczem - tropomiozyna, izomiozyna, kinaza białkowa. W przypadku uszkodzeń mogą one różnicować się w komórki mięśniowe gładkie a nawet w komórki śródbłonka tętniczek i żyłek.

Naczynia włosowate ze śródbłonkiem ciągłym

Ściana ciągła. Występują w mięśniach, nerwach, tkance łącznej. W mózgowiu naczynia włosowate mają zmodyfikowaną budowę, ale należą do tego typu. Połączenia komórkowe to strefy zamykające. Transport substancji przez te naczynia - aminokwasy, glukoza, nukleozydy, puryny - poprzez specyficzne białka nośnikowe. Komórki śródbłonka są komórkami spolaryzowanymi, przy świetle enzymy systemu transportującego - Na⁺ - K ⁺ - ATPaza, alkaliczna fosfataza.

Histofizjologia naczyń włosowatych

Komórki śródbłonka naczyń włosowatych posiadają dwa systemy porów: małe, o średnicy 9 - 11 nm i duże o średnicy 50 - 70 nm. Małe to nieciągłości pomiędzy połączeniami komórek, duże to okienka lub pęcherzyki transportujące. Tlen, CO₂, glukoza - dyfuzja lub transport przez plazmalemmę, dyfuzja w cytoplazmie i przez drugą część błony do przestrzeni pozanaczyniowej. Woda i cząsteczki hydrofilne do 1,5 nm średnicy - prosta dyfuzja.

Cząsteczki rozpuszczalne w wodzie większe niż 11 nm średnicy transportowane są poprzez system pęcherzyków pinocytarnych - transcytoza. 1000 pęcherzyków / 1 μm².

Leukocyty opuszczają światło kapilar na drodze diapedezy - pomiędzy połączeniami komórek śródbłonka - bradykinina i histamina zwiększają te procesy.

Komórki śródbłonka naczyń włosowatych wydzielają także kolagen typu II, IV, V, fibronektynę, lamininę - czyli składniki substancji międzykomórkowej. Wydzielają one także substancje związane z krzepnięciem krwi, regulujące napięcie komórek mięśniowych gładkich, związane z recyrkulacją limfocytów. Także takie bioaktywne peptydy jak endotelina - najsilniejsza ze znanych substancja powodująca skurcz naczyń. Wydzielają także prostacyklinę - potężny wazodilatator i inhibitor agregacji płytek.

Ekspresja cząsteczek adhezyjnych (L - selektyna, B2 - integryny) na migrujących leukocytach - wiążą się te cząstki z receptorami na komórkach śródbłonka i umożliwiają opuszczanie łoża naczyniowego.

Enzymy na powierzchni błony zwróconej do światła i w tkance tłuszczowej rozkładają lipoproteiny do trójglicerydów i kwasów tłuszczowych, które są następnie magazynowane w tkance tłuszczowej.

Układ sercowo - naczyniowy jako układ dokrewny

• serce - ANP (ANF) obniża ciśnienie krwi

• Naczynia:

Endoteliny 1, 2 i 3 - działanie wazokonstrykcyjne i wazodylatacyjne.

Angiotensyna II - działa na komórki mięśniowe gładkie, proliferacja (też ET), przebudowa ściany naczynia (szczególnie w nadciśnieniu przebudowa medi); enzymy inhibitory ACE - konwertazy angiotensyny.

NO - działanie wazodylatacyjne, poprzez białko G i niezależnie

Renina śródbłonkowa.

Funkcja	Odpowiednik morfologiczny	Pompa	Naczynia przewodzące	Naczynia rozprowadzające	Naczynia regulujące i oporowe
		Serce	Tętnice typu elastycznego	Tętnice typu mięśniowego	Tętniczka
1) Rozdział fizyczny Błona półprze-puszczalna	Śródbłonek Bł. Podstawna	Ciągły Cienka, ciagła	Ciągły Cienka, ciagła	Ciągły Cienka, ciagła	Ciągły Bardzo cienka
2) Skurcz, fagocytoza	Pericyty	Brak	Brak	Brak	Brak
3) Podporowa, regulator dyfuzji, lokalne mediatory wazoaktywne, system obronny	Warstwa podendotelialna	Gruba tk. łączna, kom. m. gładkie, warstwa podendokardia-lna, tk. ł. wiotka, uk. bodźco przewodzący, naczynia, nerwy	Gruba tk. łączna, kom. m. gładkie (podłużne)	Gruba tk. łączna, kom. m. gładkie (podłużne), cienka lub brak w małych	Cienka tk. łączna
4) Sprężystość	Bł. elastyczna wewnętrzna, Blaszki koncentryczne	Brak Gęsta zbita tkanka (szkielet)	Niezbyt wyraźna 50 - 70 grubych blaszek	Wyraźna, okienkowa Obence w dużych, rzadkie w małych	Cienka okienkowa lub brak
5) Aktywne ciśnienie, skurcze	Tk. mięśniowa	Wł poprz. prążkowane	Mniej niż blaszek elastycznych	30 - 40 warstw okrężnych	1 - 2 warstwy
6) Sprężystość	Bł elastyczna zewnętrzna	-	Niezbyt wyraźna jako oddzielna warstwa	Obecna w dużych, cienka lub brak w małych	Bardzi słabo rozwinięta
7) Podporowa, naczynia, nerwy	Przydanka	Warstwa podnasierdiowa	Cienka tk. łączna, mm. Gładkie, naczynia, nerwy	Gruba tk. łączna, mm. Gładkie, naczynia, nerwy	Cienka tk. łączna, nerwy
8) Powierzchnia ślizgająca	Błona surowicza	Mezotelium	-	-	-
Uwagi	-	-	φ > 1 cm	φ - 1 - 0,1 cm	φ < 100 μm Krzyżowanie

Wykład z histologii 2006 - Układ naczyniowy

- 5 -

www.stomka.prv.pl

---