Klus-Stanska D., Szczepkowska-Pustkowska M. (red) Pedagogika wczesnoszkolna - dyskursy, problemy, rozwiazania
Współpraca z nauczyciela z rodzicami
Główne źródło partnerstwa rodziny i szkoły stanowi obopólne dążenie tych
środowisk do rozwoju i szeroko rozumianego powodzenia edukacyjnego i (tym
samym) życiowego dziecka.
W sytuacji, gdy nauczyciele i rodzice współpracują jako partnerzy, dzieci od jednych
i drugich słyszą to samo, rozumieją, że nauka w szkole jest ważna i potrzebna.
W związku z tym wzajemne przybliżanie środowisk domu i szkoły uznają za naturalne
i pomocne w osiąganiu tego, co ma dla nich znaczenie. Jak piszą badacze
partnerstwa rodziny i szkoły, praca własna ucznia legitymizuje się we wzajemnym
wsparciu płynącym z tych środowisk. Dlatego tak ważna jest spójność,
wspólnota myślenia i działania rodziców i nauczycieli wobec dziecka przysposabiającego
się do szkoły i przyszłego życia.
Nauczyciele bardzo sobie cenią partnerstwo z rodzicami uczniów, wiążąc
z nim własną efektywność i poczucie zawodowej satysfakcji, np. bardziej pozytywnie
wyrażają się o własnej pracy i szkole, w której uczą, jeżeli zaangażowanie rodziców
w jej życie jest duże. Z badań też wynika, że ci nauczyciele, którzy włączają rodziców
w to, co dzieje się w klasie i szkole, wypowiadają się o nich najlepiej, a w swoich
ocenach dotyczących rodziców z niskim statusem społeczno-ekonomicznym
(słabo wykształconych, ubogich), czy samotnie wychowujących dzieci, są mniej stereotypowi od innych. Współpraca nauczyciela z rodzicami rozwija jego oczekiwania
wobec nich i sprawia, że bardziej docenia ich jako partnerów.
Partnerstwo edukacyjne w rozumieniu szkockiego badacza Alistaira Macbetha
jest relacją, łączącą w szczególności rodziców i nauczycieli uczących ich
dzieci. Stanowi swoistą mieszaninę autonomii oraz współzależności, w której
wartością jest wspólny cel i prowadząca do niego współpraca. Autor dużo uwagi
poświęca bardzo trudnej w tak rozumianym partnerstwie edukacyjnym roli,
jaka przypada nauczycielowi. Problem polega między innymi na tym, że partnerstwo,
które jest nieustannym układaniem się podmiotów, dotyczy nauczyciela
w odniesieniu do dziesiątek, czasem setek ogromnie zróżnicowanych osób, rodziców,
z którymi wchodzi w tego rodzaju relacje. Nie jest mu w tym układzie łatwo, a - paradoksalnie - z im większym zaangażowaniem buduje partnerstwo,
z tym większym ryzykiem wypalenia zawodowego się styka. Macbeth postuluje
więc pewną ochronę nauczycieli oraz zwraca uwagę na potrzebę edukacji rodziców
i kształtowania ich kultury w tym zakresie.
Formy kontaktów w rodzicami
Teoria zachodzących na siebie (pokrywających się) sfer wpływów rodziny,
szkoły i lokalnej wspólnoty w zakresie edukacji dzieci Joyce L. Epstein była
już wcześniej przybliżana w polskojęzycznych opracowaniach. Z uwagi na swój
inspirujący charakter stała się także podstawą programu kształtowania partnerstwa
edukacyjnego w ramach działań związanych z reformą edukacji w Polsce.
Typologia opracowana przez Epstein obejmuje zagadnienie całościowo, pozwalając
na umieszczenie we wskazanych kategoriach wszelkich możliwości
współdziałania. W skrócie można ją przedstawić w poniższy sposób, będący
jednocześnie próbą twórczego dostosowania założeń autorki do uwarunkowań
występujących w polskiej szkole.
1. RODZICIELSTWO - obejmuje aktywności prowadzące do wzajemnego
zrozumienia ról (ucznia w rodzinie; syna, córki - w klasie). Szkoła powinna wykazywać
się staraniem o jak najgłębsze zrozumienie rodziców (m.in. ich praw
i obowiązków) oraz rodziny, jej niepowtarzalności, mocnych i słabych stron itp.
Ze strony rodziny natomiast powinna pojawiać się troska o jak najszersze ogarnięcie
sytuacji i potrzeb dziecka będącego uczniem.
Z a d a n i e d l a s z ko ł y : Wspomaganie rodziców w tworzeniu domowego
środowiska wsparcia dla dziecka jako ucznia.
2. KOMUNIKACJA - przebiega w dwóch układach: szkoła - dom, dom -
szkoła. Szkoła to strona inicjująca i bardziej aktywna. W sposób naturalny to
ona zaprasza do współpracy, odpowiadając niejako na przyjęcie dziecka do swojej
społeczności.
Z a d a n i e d l a s z ko ł y : Projektowanie skutecznych form komunikowania
się szkoły z domem ucznia i domu ze szkołą, w odniesieniu do realizowanych
w szkole programów oraz rozwoju dziecka.
3. WOLONTARIAT - formy współpracy ukażą tu, jak rodzice mogą wzbogacić
szkolne środowisko edukacyjne poprzez swoją wiedzę i umiejętności, jak
mogą służyć uczniom i nauczycielom, szkolnej administracji i innym, wspierając
ich pracę.
Z a d a n i e d l a s z ko ł y : Rekrutacja wolontariuszy i organizacja rodzicielskiej
pomocy i wsparcia.
4. NAUKA DOMOWA - do jej zakresu zaliczają się tzw. prace domowe oraz
wszelkie aktywności o charakterze edukacyjnym, które dziecko podejmuje w towarzystwie
lub z powodu innych członków rodziny. W toku ich realizacji spontanicznie
wyrasta most pomiędzy domem i szkołą, a edukacja dziecka osiąga coraz
wyższy poziom. Dzieje się tak dzięki zaspokajaniu indywidualnych potrzeb ucznia,
które cechuje domową naukę, oraz jej związkom z codziennym życiem, uwidacznianym
niemal w każdej aktywności edukacyjnej, mającej miejsce w rodzinie.
Z a d a n i e d l a s z ko ł y : Dostarczanie rodzicom informacji oraz koncepcji,
jak pomagać dziecku w pracach domowych i innych aktywnościach związanych
z realizacją szkolnych programów nauczania.
5. WSPÓŁZARZĄDZANIE - uczestnictwo rodziców w podejmowaniu decyzji,
dotyczących uczniów i szkoły. To bezpośrednia konsekwencja działań podejmowanych
w ramach typu pierwszego (rodzicielstwa), czyli realizacja praw
i obowiązków rodziców, zachodząca na poziomie organizacyjnym. Współzarządzanie
zapewnia też rozwój możliwości w zakresie każdego z pozostałych typów
współdziałania. Ważne jest docenianie wartości udziału rodziców we współzarządzaniu
szkołą na kolejnych szczeblach jej systemu.
Z a d a n i e d l a s z ko ł y : Włączanie rodziców w podejmowanie szkolnych
decyzji; ukierunkowanie na rozwój liderów oraz reprezentacji rodzicielskich.
Joyce Epstein podsumowując rezultaty współdziałania rodziny i szkoły,
skłania nas do wniosku, że: Stać się uczestnikiem partnerstwa edukacyjnego
oznacza zarazem być beneficjentem podjętego współdziałania.
Każdy z partnerów korzysta na współdziałaniu, każdemu z nich w jakiś
sposób ono się „opłaca”.
Należy zatem stwierdzić, że nauczyciel to potencjalnie niezwykle znaczący
krzewiciel partnerstwa wiążącego rodzinę i szkołę we wzajemnym wspieraniu
ucznia, prowadzącym go do edukacyjnych powodzeń i życiowej pomyślności.
Szkoła uspołeczniona, włączająca, a nie wykluczająca rodziców ze swojego
terytorium, to szkoła „nasza”, będąca niezaprzeczalnie wspólnym dobrem, żywo
reagująca na otoczenie.