Toksykologia - wyklad 1

Teriak - odtrutka

O toksykologi mozna mowi od XIX w, analaziza chemiczna pozwolila na izolowanie substanji chemicznych.

Orfila hiszpan, ktory posiadal labolatorium i z metod alchemicznych, przeszedl na metody chemiczne, i przy pomocy metody roznicowej potrafil powiedziec z jaka substancja ma doczynienia.

Zakres toksykologi

- ocena aktualnego lub potencjalnego zagrozenia organizmu ze strony substancji chemicznej

- mechanizmy dzialania tych substancji

- sposoby zapobiegania, rozpoznawania i leczenia

Definicja PTT z 1994 - trucizna to substancja, ktora wchlonieta do organzimu lub wytworzona w organizmie powoduje zaburzenie funkcji lub smierc

Schiling-Siengiewicz 1947 - ciala ktore po przedostaniu sie do ustroju, dzieki swym wlasciwosciom chemicznym lub fizyko-chemicznym moga wywolac zaburzenia w czynnosciach organizmu lub tez smierc.

Definicja prawna - trucizna jest to ta substancja ktora znajduje sie w przepisach prawnych.

Dosis fecit venenum

Mysl Paracalususa

Wszytsko jest trucizna i nic nie jest trucizna - to dawka czyni trucizne.

DM - doces minima - dawka minimalna

DC - doces curativa - dawka lecznicza

DT - docis toxica - dawka toksyczna

DL - docis letalis - dawka smiertelna. (LD)

LD50 (DL50) - polowiczna dawka smiertelna.

RfD - dawka referencyjna - progowe reakcje organizmu na substancje chemiczne

MRL - NDP - najwyzsze dopuszczalne pozostalosci substancji chemicznej

Pozostalosci chemiczne nie mog przekraczac dopuszczalnych stezen.

Jad - jest to wydzielina zwierzat lub bakteri,

Toksyna - odnosi sie do zwiazku naturalnych, te ktore wytwarzaja rosliny - fitotoksyny, badz zwierzeta - zootoksyny. - subst toksyczna

Toksykant - substancja syntetyczna. - subst toksyczna

Narazenie - zagrozenie i ryzyko.

Szacowanie bezpieczenstwa zdrowia w aspekcie narazania na substancje chemiczne

Zagrozenie - mozliwosc wywoalnia szkodliwego skutku zdrowotnego w wymiarze jakosciowym, tj, roznych efektow patologicznych, np, rak, nerczyca.

Ryzyko - prawdopodobienstwo wystapienia okreslonych skutkow zdrowotnych na dany czynnik w wymiarze ilosciowym, im wieksze ilosci tym bardziej nasilone rozne efekty patologiczne

Szacowanie ryzyka - naukowa procedura umozliwiajaca okreslenie skutkow zdrowotnych w wyniku narazenia na czynnik szkodliwy:

- identyfikacja zagrozenie

- ocena zaleznosci dawka - efekt

- oszacowanie wielkosci narazenia

- charakterystyka ryzyka - dawki, standardy

Oceniamy w skali od 0 do 1

Ryzyko nigdy nie osiaga wartosci 0, minimalna ilosc substancji moze stanowic ryzyko.

Kancerogeneza chemiczna i terminy z nia zwiazane:

Dowody wystarczajace

Dowody ograniczone

Dowody sugerujace

Dowody niewsytarczajace

Klasyfikacja substancji chemicznych wg IARC

Grupa 1 - czynniki rakotworcze dla ludzi - dowody dzialania sa wystarczajaca

Grupa 2A - czynniki prawdopodobnie rakotworcze dla ludzi; ograniczone dowody dzialania u ludzi, zas wystarczajace dowody dzialania u zwierzat

Grupa 2B - czynniki przypuszczalnie raktoworcze dla ludzi - ograniczone dowody dzialania u ludzi, przy braku wystarczajacych dowodow dzialania u zwierzat doswiadczalnych

Grupa 3 - czynniki nie moga byc klasyfikowane jako raktoworcze dla ludzi - nie moge byc zaliczone do zadnej innej grupy

Grupa 4 - czynniki prawdopodobnie nieraktowroczedla ludzi - dowody sugerujace brak dzialania u ludzi i zwierzat doswiadczalnych.

Sila toksykodynamiczna ksenobiotykow na podstawie DL50 i CL50 HODGE'a i STERNA (testy toksycznosci ostrej)

Klasa toksycznosci	Okreslenie	DL50 per os u szczura g/kg	CL50 inhalacyjne u szczura ppm	DL50 dermalnie u szczura g/kg
1	Nadzwyczaj toksyczne	<0,001	<10	<0,005
2	Bardzo toksyczne	0,05	100	,043
3	Srednio toksyczne	0,5	1000	0,34
4	Slabo toksyczne	5,0	10000	2,81
5	Praktycznie nietoksyczne	15,0	100000	22,6
6	Stosunkowo nieszkodliwe	>15,0	>100000	>22,6

2,4 g/kg mc soli kuchennej bedzie dawka DL50 dla szczura

Obecnie, przy podawaniu per os

I klasa - bardzo doksyczna < 25 mg/kg mc

II klasa - toksyczna 25 - 200

III klasa - szkodliwa 200 - 2000

IV klasa - nieklasyfikowana >2000

Natura efektow toksycznych

Typy zmian morfologicznych i biochemicznych:

- zapalenie - inflamatio

- martwica - necros

- inhibicja enzymow

- zaburzenie metabolizmu

- synteza letalna

- peroksydacja lipidow

- wiazanie kowalencyjne

- interakcja z receptorami

- reakcje uczelnieowe - alergie

- immunosupresja

- genotoksycznosc: mutageneza, klastogeneza

- embriogeneza teratogenna

- efekt pozadany - dzialanie farmakologiczne

Dzialanie uszkadzajace substancji toksycznych na organizm

- zrace

- drazniace

- duszace

- uczulajace

- narkotyczne

- embriotoksyczne

- teratogenne

- genotoksyczne

- raktoworcze

Mechanizmy dzialania trucizn - tokskodynamika

Lokalne, wybiorcze ogolnoustrojowe

Wnikanie trucizny do organizmu

Zwiazanie w miejscu dzialania

Reakcja pierwotna - inicjujaca

Kaskada nastepujacych zaburzen biochem

- fizjologicznych - reakcje wtorne

Objawy sub lub kliniczne zatrucia

Smierc

Toksykodynamika - dzialanie trucizn

Receptorowe

Nie lub odwracalne

- bialka enzymatyczne

- bialka blon komorkowych:

- transportujace

- receptorowe mediatorow

- endogennych i hormonow

- kanalow jonowych

- czasteczki DNA i/lub RNA

Ingerencja w metabolizm

- blokowanie (synteza letalna)

- reakcja chelatowania

Nagle, opoznione, odlegle

- ostre, podostre, przewlekle

- po okresie latencji (utajenia)

- w wyniku kumulacji substancji

- kumulacja funkcjonalna

- pokoleniowa (uszkodzenie gonad)

Pozareceptorowe

Uwarunkowane

- rozpuszczalnoscia w tluszczach

- zdolnoscia dysocjajci

- zmiany napiecia powierzchniowego

- denaturacja

Biotransformacja do:

- aktywnych metabolitow

- wolnych rodnikow

Genotoksyczne

- mutagenne - gen, chromosom

- raktoworcze

- embriotoksyczne

- teratogenne

- poronne

---