Wykład 6 - Toksykologia związków uzależniających

Toksykologia związków uzależniających.

Nałóg - jest to stan powodujący przymus zażywania danego środka, wywołujący uzależnienie psychiczne i fizyczne. Występuje wyraźna tendencja do stałego zwiększania dawki.

Przyzwyczajenie (nawyk) - jest stanem powodującym pragnienie, ale nie przymus, zażywania danego środka.

Przyzwyczajenie charakteryzuje się:

- ograniczoną tendencją do zwiększania przyjmowanej dawki

- ograniczoną zależnością psychiczna

- brakiem zależności fizycznej

- brakiem objawów abstynencji

Szkodliwy wpływ przyzwyczajenia rozciąga się tylko na jednostki i nie daje następstw społecznych.

Uzależnienie lekowe (zależność lekowa, lekozależność) - (wg WHO) jest stanem psychicznym, a nieraz także fizycznym, spowodowanym zażywaniem leków. W zjawisku zależności lekowej może wystąpić przyzwyczajenie, które prowadzi do tolerancji leków tj. zwiększania dawki w celu uzyskania oczekiwanego działania farmakologicznego.

Tolerancja- związana jest ze zjawiskiem zmniejszania skutków działania dawki, co prowadzi do jej zwiększenia w celu uzyskania zamierzonego działania farmakologicznego.

Zespól absytnencyjny (zespół odstawienia, głód narkotykowy)

Zespół objawów charakterystycznych dla zależności fizycznej:

• ślinotok,

• czkawka,

• pocenie się,

• bezsenność,

• bóle głowy,

• bóle mięśniowe,

• pobudzenie ruchowe,

• niepokój,

• wzrost ciśnienia krwi

Halucynacje (omamy) - są to wrażenia zmysłowe bez podniety zewnętrznej, powstające po zażyciu środka narkotycznego lub halucynogenu, połączone z objawami depresji, lekiem, niepokojem.

Omamy mogą powstawać w zakresie każdego zmysłu:

- wizje wzrokowe, słuchowe, dotykowe, smakowe, węchowe

- zmiana nastroju

- błogostan

Typy toksykomanii:

1. Morfinowy

2. Barbituranowo-alkoholowy

3. Kokainowy

4. Canabis

5. Amfetaminowy

6. Kat

7. Substancji halucynogennych

8. Lotnych rozpuszczalników

1. Typ morfinowy: morfina (Maja, Morfeusz, Miss Emma):

- kokaina ( Koda, Kreda, Pop)

- heroina (Hera, Królowa, Smoła, Kambodża, Biała dama, Mexico)

- tebaina

- papaweryna

Morfina

Dawka smiertelna:

- doustana = 0,2g - 0,4g

- podskorna = 0,1g - 0,2g

Zatrucie ostre:

- zwężenie źrenic (źrenice szpilkowate)

- senność przechodząca w sen narkotyczny

- oddech wolny, płytki, ulega zatrzymaniu

Zatrucie przewlekle:

- nerwobóle

- zmiany czucia i nastroju

- suchość skory

- zmiany zwyrodnieniowe w narządach

- suchość błon śluzowych gardła i górnych dróg oddechowych

2. Typ barbituranowo-alkoholowy:

- leki nasenne - głównie pochodne kwasu barbiturowego (Dermy, Prochy, Pestki, Dragi, Pigułki Goryle)

- ataraktaki - pochodne benzodiazepiny - (Downers, Rolki, Pestki)

- leki przeciwbólowe (głównie fenacetyna)

3. Typ kokainowy - kokaina, jeden z 14 alkaloidów zawartych w liściach krasnodrzewu peruwianskiego (Erytroxylum coca), rosnącego dziko lub uprawianego na terenach Ameryki Południowej.

Kokaina:

Dawka śmiertelna

- doustna = 1,0g - 1,5g

- podskórna = 0,3g

Zatrucie ostre:

- rozszerzenie źrenic

- niepokój, drżenia mięśniowe

- tachykardia, podwyższenie ciśnienia krwi

- duże pobudzenie psychoruchowe

- bóle brzucha i wymioty, napady drgawkowe

- śpiączka, niewydolność krążenia z zaburzeniami rytmu serca

Zatrucia przewlekle:

- nadżerki - zwane wrzodami kokainowymi

- czerwony nos, oznaki egzemy, bladość twarzy, mała masa ciała

- ogólne osłabienie, gadatliwość, zawroty głowy i wymioty

- obrzęk płuc, zawal serca, zator lub krwiak mózgu, ostra niewydolność nerek

Postacie i drogi podania kokainy:

a) Liście kokainy - żucie

b) Chlorowodorek kokainy (Biała dama, Śnieg, Koka, Puder, Julia, Kolumbijka, Peruwian, Lady, Złoty proszek) - doustnie, donosowo, dożylnie, podskórnie, dospojówkowo, dopochwowo, doodbytniczo

c) Pasta kokainowa (Green Paste, Paste Lavade) - produkt pierwotny w procesie otrzymywania kokainy z liscie - palenie

d) Freeebase (kokaina pozbawiona soli chlorowodorkowej) (Rocks, Chips) - wydychanie oparów

e) Crack (zanieczyszczona forma Freebase) (Dumex-Crack) - palenie, wdychanie oparów

4. Typ canabis (alkaloidy konopi) - konopie indyjskie (Cannabis sativa, Cannabis indica), rośnie dziko

w Azji Środkowej.

Konopie indyjskie zawierają wielopierścieniowe terpenoidy, z których najbardziej aktywne składniki to:

- tetrahydrokanabinole (THC)

- kanabinol (CBN)

- kanabidiol (CBD)

- kwas kanabidiolowy (CBDA)

Przetwory konopi indyjskich:

- Marihuana - mieszanka suchych liście i kwiatostanów żeńskich (1-3%)

- Haszysz - mieszanka żywicy kwiatostanów żeńskich i kwitnących szczytów roślin (5-10%)

- Olej haszyszowy - wyciąg z marihuany lub haszyszu (30-50%)

kanabinole

Objawy zatrucia

- pobudzenie (dobry humor, łatwość wysławiania się)

- senność

- zmiany w płucach jak u palaczy papierosów

- osłabienie pamięci

- opóźniony refleks

5. Typ amfetaminowy - amfetamina - fenyloizopropyloamina (Dynamid, Speed, Amfa, Spidzih,

Voltówka, Przyspieszacz)

Amfetamina jest amina sympatykomimetyczną, strukturalnie podobna do noradrenaliny i dopaminy.

Jej pochodne to:

- metamfetamina

- deksamfetamina

- fenmetryzyna

- metylofendian

Objawy przedawkowania amfetaminy:

- bezsenność, nadmierna drażliwość

- skłonność do kłótni, wybuchowość

- kołatanie i niemiarowość serca

- brak łaknienia

- zaparcia

6. Typ kat (katyna, pochodna efedryny) - we wschodniej Afryce powszechnym obyczajem, praktykowanym od wieków jest żucie liści lub picie naparu (herbata arabska lub abisyńska) z drzew Catha edulis (czuwaliczka jadalna) - zawierają one szereg aktywnych substancji, z których najważniejsze to: katyna (norpseudoefedryna), katynina, eudulina.

Objawy zatrucia:

- pobudzenie

- euforia

- gadatliwość

- rozszerzenie źrenic

- zaparcia

- hamuje łaknienie

7. Typ substancji halucynogennych - związki pochodzenia roślinnego (grzyby) lub otrzymane syntetycznie (często na bazie surowców roślinnych):

Kaktus meksykanski - meskalina

Muchomor czerwony - muscymol

Kołpak motylkowy - psylocybina

Podział halucynogenów

Grupa -pochodne indolowe pochodne ergoliny lizergid /LSD/ amid kwasu ;izergowego pochodne tryptaminy dimetylotryptamina /DMT/ N,N - dipropylotryptamina bufotenina psylocybina psylocyna baeocystyna pochodne karboliny harmina harmalina harman

Grupa - fenyloalkiloaminy Pochodne fenyloetyloaminy meskalina 2,5 - dimetoksy - 4- bromofenetylamina 2,5 - dimetoksy - 4- jodofenetylamina pochodne fenyloizopropyloaminy / amfetaminy/ 2,5 -dimetoksy - 4- metyloamfetamina /DOM/STOP/ 3,4-metylenodioksyamfetamina / MDA/ 4- metoksyamfetamina / PMA/ 3,4,5- trimetoksyamfetamina /DMA/

Lizergid (LSD) - otrzymywany w wyniku półsyntezy z kwasu lizergowego, występującego w sporyszu.

Objawy zatrucia:

- zmiany nastroju

- euforia, depresja lub uczucie lęku

- halucynacje wzrokowe, słuchowe, smakowe, dotykowe

- dezorientacja w czasie i przestrzeni

- pozbawienie osobowości (rozdwojenie jaźni)

8. Typ lotnych rozpuszczalników (wziewnych)

Najczęściej przyjmowanie środki odurzające z grupy lotnych rozpuszczalników:

- węglowodory i ich chlorowcopochodne (np. benzen, toluen, czterochlorek węgla, trichloroetylen (TRI))

- alkohole (metylowy, etylowy)

- estry (octan amylu)

- etery (eter etylowy, eter winylowy)

- ketony (aceton)

- gazy (podtlenek azotu)

- nitraty (azotyn: amylu, butylu, propylu i izopropylu)

Lotne rozpuszczalniki działają pobudzająco (działanie krótkotrwale) i depresyjne na OUN.

Objawy wywołane przyjęciem lotnych rozpuszczalników:

- euforia z tendencja do fantazjowania

- uczucie dezorientacji w czasie i przestrzeni

- omamy wzrokowe podobne do marzeń sennych

- urojone uczucie siły i mocy

- zawroty głowy, mdłości

- halucynacje (trichloroetylen)

Podstawowe typy toksykomnii i ich charakterystyka

Typ toksykomanii	Zależność psychiczna	Zależność fizyczna	Tolerancja
Morfinowy	+++	+++	+++
Barbituranowo- alkoholowy	+++	++	++
Kokainowy	+++	-	-
Konopi indyjskich	++	+/-	++
Amfetaminowy	+++	+/-	++
Kat	+/-	-	+/-
Halucynogenów	+	-	+
Lotnych rozpuszczalinków	+/-	-	-

Halucygen	Źródło			Nazwy potoczne
Pochodne indoloalkiloaminy
Ergobazyna ,LSD / dietyloamid kwasu lizergowego/	Sporysz - forma przetrwalnikowa buławinki czerwonej			Kwas, Podróż, Acid, Lucy, Truskawka, Uśmiech, Złote słońce, Węzeł celtycki
Psylocyna	Grzyby z rodzaju psylocybe			Psylo, Śróbka, halucyny, halucynki
Psylocybina
DMT / dimetylotryptamina/	Nasiona Piptadenia peregrina			Podróż biznesowa
Harmina	Ziarna ruty stępowej			Lunch- time
Harmalina
Bufotenina	Skórki banana, muchomor czerwony
Pochodne fenyloetyloaminy
Meskalina		Płatki kaktusa meksykańskiego /Lophophora williamsi/ pejotl	Hoop, megi, Meskal, Sok, Soczek
Mirystycyna elemicyna		Gałka i kwiat muszkatałowy /Mirystica fragans/	Miristica, muscade
MDA /metylenodioksyamfetamina/				Narkotyk miłości, Harmony, love, Love pill
MDMA /metylenodioksymetamfetamina/				Ekstaza, Jabłko, Adam, Techna, Uśmiech, Gwiazda
MDEA /metylenodioksyetamfetamina/			Syntetyczne	Eva
STOP /dimetoksymetyloamfetamina/				Dom

Ekstazy (MDMA) - narkotyki dyskotek

Objawy po zażyciu:

- euforia

- przypływ energii

- uczucie silnej więzi z otoczeniem

- podniecenie i pobudzenie seksualne

Objawy przedawkowania:

- rozszerzenie źrenic

- przekrwienie naczynek krwionośnych na twarzy

- brak koordynacji ruchowej

- nadpobudliwość

- drgawki

- miana prześladowcza, depresja

Śmierć na dyskotece (zatrucie ostre UFO) > Ekstaza + stymulatory

-szybkie bicie serca,

-ból w klatce piersiowej,

-nudności, wymioty,

-zaburzenia pracy nerek,

-odwodnienie, zgon

Alkoholizm - zespól uzależnienia alkoholowego, jest najczęstszą forma uzależnienia. W alkoholizmie występuje psychiczna i fizyczna potrzeba stałego przyjmowania alkoholu etylowego w różnych postaciach (wódka, wino, piwo, i inne napoje alkoholowe)

Alkoholizm Nałóg

Alkoholizm:

- zależność psychiczna i fizyczna

- ostre objawy abstynencji

- tolerancja

Toksyczne działanie alkoholu etylowego z punktu biochemii:

a) nagromadzenie (w czasie biotransformacji etanolu) zredukowanego NADH i jonów wodorowych w cytosolu komórek wątroby, oraz niemożliwość ich szybkiego utlenienia

b) "przeładowanie" nie tylko wątroby ale całego organizmu produktami przemiany alkoholu (aldehydem octowym i kwasem octowym)

c) zahamowanie glukoneogenezy oraz cyklu utleniania kwasów tłuszczowych

d) zamartwica komórek OUN

Toksyczny obraz alkoholizmu:

a) zaburzenia czynnościowe i patologiczne przewodu pokarmowego (nieżyty, wrzodu)

b) zmiany chorobowe wątroby (marskość i stłuszczenie)

c) zwiększenie dynamiki zmian miażdżycowych w całym organizmie

d) ogólne wyniszczenie organizmu

Objawy zatrucia Alkoholem

Rozwój zatrucia /upojenia zwykłego/ w zależności od poziomu alkoholu we krwi:

0,3-0,5 promila - upośledzenie koordynacji wzrokowo- ruchowej, nieznaczne zaburzenia równowagi oraz

euforia i obniżenie krytycyzmu

0,5-0,7 promila - zaburzenia sprawności ruchowej, osłabienie refleksu, nadmierna gadatliwość i

pobudliwość, a także obniżenie samokontroli oraz błędna ocena własnych możliwości,

które prowadzą do fałszywej oceny sytuacji

0,7-2,0 promila - zaburzenia równowagi, sprawności i koordynacji ruchowej, obniżenie progu bólu,

spadek sprawności intelektualnej / błędy w logicznym rozumowaniu, wadliwe

wyciąganie wniosków/, opóźnienie czasu reakcji, pobudzenie seksualne, wzrost

ciśnienia krwi oraz przyspieszenia akcji serca, obniżona tolerancja na innych, wyraźna

drażliwość, zachowania agresywne,

2,0-3,0 promila - zaburzenia mowy, wyraźne spowolnienie i zaburzenie równowagi / chód na szerokiej

podstawie, chwianie i przewracanie się/, wzmożona senność, znacznie obniżona

zdolność do kontroli własnych zachowań. W większości przypadków trudno jest mówić

o jakimkolwiek prawidłowym samodzielnym działaniu i wykonywaniu

skoordynowanych ruchów .

3,0-4,0 promila - spadek ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała, zanik odruchów fizjologicznych oraz

głębokie zaburzenia świadomości prowadzące do śpiączki

powyżej 4 promili - głęboka śpiączka, zaburzenia czynności ośrodka naczynio-ruchowego i

oddechowego, możliwość porażenia tych ośrodków przez alkohol.

STAN ZAGROŻENIA ŻYCIA

NIKOTYNIZM

Nikotynizm - w dymie tytoniowym występuje ok. 5 tys. składników, które powstają w wyniku pirolizy i destylacji tytoniu oraz bibułki papierosowej w czasie palenia (600-1000 C)

Procesy te przebiegają w atmosferze bogatej w wodór, tlenek i ditlenek węgla, a ubogiej w tlen.

Dym tytoniowy:

1. Faza gazowa:

- HCN (cyjanki)

- CO

- aldehydy

- N-niotrozoaminy

- tlenki azotu

2. Faza stala:

- alkaloidy pirydynowe (nikotyna)

- wielopierścieniowe aminy aromatyczne

- N-niotrozoaminy

- związki fenolu

- metale ciężkie/ Sb, Ni, As, Cr, Cd, Mn/

Główny składnik dymu tytoniowego > nikotyna

20-60 mg nikotyny - dawka śmiertelna

1/5 papierosa - dawka śmiertelna dla dzieci

Zatrucie ostre nikotyna:

• nudności, wymioty,

• bóle głowy,

• zimne poty

• osłabienie dolnych kończyn,

• ślinotok,

• bóle brzucha, biegunka,

• wzrost, a następnie spadek ciśnienia krwi,

• drgawki

• zgon na skutek niewydolności krążenia i oddychania

Objawy zatrucia przewlekłego (nikotynizm):

- zwiększone ryzyko zapadalności na choroby nowotworowe: płuc, krtani - ok. 90% jamy ustnej, przełyku, żołądka, trzustki, nerek, szyjki macicy

- choroby układu krążenia - nasila proces miażdżycowy 30% zgonów jest główna przyczyna zapalenia zakrzepowego naczyń krwionośnych kończyn dolnych (choroba Buergera), udar mózgu

- oddechowy - nieżyt oskrzeli, rozedma płuc

- pokarmowego - choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zaburzenia perystaltyki jelit

- ciąża - zwiększa ryzyko poronień, martwych urodzeń, powikłań okołoporodowych, oraz wad rozwojowych

Aspekty toksykologiczne dopingu

Doping - podawanie osobom zdrowym i zażywanie przez osoby zdrowe substancji zewnątrzpochodnych lub fizjologicznych w jakiejkolwiek postaci, w nadmiernych dawkach lub niewłaściwymi drogami wyłącznie w celu sztucznego i nieuczciwego spotęgowania ich osiągnięć sportowych.

Preparaty używane w dopingu:

- narkotyki - kokaina, morfina, amfetamina i substancje pochodne

- alkaloidy - strychnina, efedryna

- leki - analgetyczne, pobudzające oddychanie, psychotoniczne, środki psychodyspeltyczne (halucynogenne)

Podział dopingu ze względu na aspekt farmakologiczny:

1. Doping krótkotrwały - stosowanie leku jednorazowo, bezpośrednio przed zawodami lub w trakcie ich trwania:

- amfetamina

- efedryna

- leki analeptyczne

2. Doping długotrwały - stosowane leku przez długi okres tygodnie a nawet miesiące:

- hormony anaboliczne, oraz leki o podobnych właściwościach i mechanizmie farmakologicznym

Leki stosowane w dopingu:

1. Leki, które wpływają na podstawowe procesy metaboliczne w organizmie: witaminy, sole mineralne, ATP, kwas asparaginowy, inhalacje tlenem - stosowane w dopingu długotrwałym i krótkotrwałym

2. Leki hormonalne oraz syntetyczne związki o podobnym mechanizmie działania - stosowane głownie w dopingu długotrwałym

3. Leki wpływające pobudzająco na układ krążenia i oddechowy (niketamid, kofeina, lobelina, prektamid (Micoren), glikozydy naparstnicy, leki rozkurczające naczynia włosowate - stosowane w dopingu krótkotrwałym

4. Leki psychotropowe:

- leki psychoanaleptyczne - amfetamina, pipradol (Metran), metylofenidan, ritalin

- leki anskjolityczne - pochodne benzodiazepiny (Elenium, Diazepam, Relanium, Oksazepam, Nitrazepam)

- narkotyczne leki przeciwbólowe

- leki psychodysleptyczne

- halucynogeny

5. Leki rożne - m.in. miejscowo znieczulające przeczyszczające, moczopędne oraz przetaczanie krwi. Należy do tej grupy zaliczyć również placebo, którego podanie uważa się za doping psychiczny.

Leki psychotropowe:

- amfetamina - znosi uczucie zmęczenia, poprawia samopoczucie oraz maskuje wystąpienei „reakcji alarmowych”, kiedy mechanizmy regulacyjno- obronne są na wyczerpaniu.

- efedryna - działa pobudzająco na OUN, stymulująco na ośrodek oddechowy i termoregulacyjny. Prowadzi do podniecenia psychoruchowego. Powoduje rozkurczenie oskrzeli, usuwa duszność wysiłkową lub opóźnia jej wystąpienie

Sterydy anaboliczne - środki dopingowe

Co oferują:

- sprawność fizyczna zwiększają umięśnienie

- zmniejszają odkładanie tkanki tłuszczowej

- poczucie męskości i sprawności

Sterydy anaboliczne:

- noretandrol

- metandienon

- atanazolol

- nandrolon

- trenbolan

Efekty uboczne stosowania:

- zaburzenia hormonalne

- uszkodzenie wątroby

- powstanie nowotworów

Charakterystyczne objawy stosowania:

- szybki wzrost mięsni i wagi

- zachowanie agresywne i wojownicze lub apatycznie depresyjne

- niemiły oddech

- większy trądzik na plecach, piersiach, oleista skora

- czerwone lub fioletowe plamy na skórze, nosie i ustach

- zwiększone ciśnienie krwi, krwawienia

Objawy abstynencji:

- spadek masy mięśniowej

- brak euforii

- agresywność

Testy na oznaczania narkotyków w moczu:

- Amfetaminy - wykrywa amfetaminę do 2-3 dni od momentu użycia

- Multi test - jednocześnie wykrywania morfinę, kokainę, THC

- Test do wykrywania THC (marihuana, haszysz) - wykrywa kanabinoidy i ich metabolity do 14 dni

---