Populacja czyli gatunek zasiedlający określony teren charakteryzuje się: liczebnością,
zagęszczeniem, rozrodczością i śmiertelnością. Liczebność oznacza liczbę osobników w
określonym momencie. Natomiast w czasie liczebność ulega fluktuacji dzięki rozrodczości i
śmiertelności. Rozrodczość populacji jest to wrodzona zdolność populacji do wzrostu liczebności
i dzielimy ją na potencjalną i ekologiczną:
1) rozrodczość potencjalna jest wartością stałą dla danej populacji wyznacza górną granicę
rozrodczości jaka mogłaby osiągnąć dana populacja w idealnych warunkach
2) rozrodczość ekologiczna jest rzeczywistą w danych warunkach rozrodczością populacji, nie
jest stała, zależy od liczby samic, wieku osobników oraz czynników środowiska
Przeciwstawieństwem rozrodczości jest śmiertelność populacji na skutek, której populacja
zmniejsza liczebność – jest to liczba zgonów w określonej jednostce czasu; jest warunkowana
genetycznie, fizjologicznie i ekologicznie.
Warunki środowiskowe przyczyniające się do śmiertelności określa się jako opór środowiska
(głód, susze, powodzie, czynniki chorobotwórcze, drapieżniki).
Śmiertelność pełni rolę wiodącą w regulacji liczebności populacji. W korzystnych warunkach
populacja wzrastałaby w nieskończoność, ale ograniczają ją czynniki zależna od zagęszczenia.
Im bardziej populacja staje się zagęszczona tym więcej jej osobników podlega eliminacji.
Powodują to choroby epidemiczne, konkurencja, czynniki klimatyczne, stres. Razem jest to tzw.
Samoregulacja populacji. Następstwem stresu jest postawienie organizmu w stan alarmu.
Zostają uruchomione biochemiczne systemy obronne. Nasila się sekrecja hormonalna, która
wzmacnia organizm przeciwko stresowi. Zbyt wysoki poziom produkowanych hormonów
prowadzi do utraty zdolności obronnych a organizm prowadzi do stanu wyczerpania. Taki stan
sprzyja infekcjom chorobami zakaźnymi co wpływa na wzrost śmiertelności. W ten radykalny
sposób następuje rozrzedzenie populacji tj. powrót do lepszych warunków życia. Spada
śmiertelność i populacja znowu się zagęszcza. Wewnątrzgatunkowe kontakty antagonistyczne
między osobnikami przegęszczonej populacji prowadzą do stopniowania agresji i dochodzi do
doboru najbardziej agresywnych samców. Agresja zwiększa szansę przeżycia i kontakty
antagonistyczne zmniejszają liczebność populacji. Wówczas zmniejsza się częstotliwość
wzajemnych ataków, ustala się stan równowagi i ponownie rośnie rozrodczość.
Człowiek pokonał naturalne granice wzrostu populacji i wyeliminował w stosunku do własnego
gatunku dobór naturalny. Ludzka populacja jest uzależniona od takich regulatorów jak:
rozrodczość, śmiertelność i skład wiekowy, ale równocześnie jest uzależniona od sytuacji
ekonomicznej, społecznej, trybu życia, poziomu cywilizacyjnego i kulturowego. Dzięki temu
człowiek nie tylko wykorzystuje środowisko ale może je równocześnie przekształcać.