Badanie wzmacniacza operacyjnego

CEL: Celem ćwiczenia jest poznanie właściwości wzmacniaczy operacyjnych i komparatorów oraz możliwości wykorzystania ich do realizacji bloków funkcjonalnych poprzez dobór odpowiednich sprzężeń zwrotnych.

PRZEBIEG ĆWICZENIA

1.

OGLĘDZINY

Dokonać oględzin badanego wzmacniacza operacyjnego określając jego:

° typ,

° oznaczenie,

° topologię wyprowadzeń,

° rodzaj obudowy.

Zaznajomić się z danymi katalogowymi badanego wzmacniacza operacyjnego.

UWAGA: Karta katalogowa badanego wzmacniacza operacyjnego znajduje w odrębnej instrukcji.

2.

Pomiary charakterystyk przejściowych i parametrów wzmacniacza operacyjnego w układzie odwracającym

2.1.

Wyznaczenie charakterystyki przejściowej wzmacniacza

Dokonać połączenia układu zgodnie z rysunkiem 1. Wzmacniacz zasilamy z zasilacza dwusekcyjnego ustawionego w tryb pracy szeregowej. Ustawić pokrętła Z1 w pozycji „2” a Z2

w położeniu ”3”. Zmienić wartość napięcia podawanego na wejście We1 od wartości około –

12V do +12V za pomocą potencjometru P1. Napięcie wejściowe zmieniać z krokiem dostosowanym do wzmocnienia oraz punktu pracy wzmacniacza. Pomiary powtórzyć dla innych nastaw wartości Z1, Z2 podanych przez prowadzącego. Wyniki pomiaru zapisać w tabeli 1.

UWAGA: Zakresy pomiarowe: woltomierze V1, V2→ 20V.

UWAGA: Napięcie zasilające wzmacniacz operacyjny większe niż ± 18V zazwyczaj powoduje jego uszkodzenie.

Rys.1. Schemat układu pomiarowego do badania wzmacniacza operacyjnego w układzie odwracają cym

1

Tabela 1. Charakterystyka przejściowa wzmacniacza operacyjnego w układzie odwracającym

Z1 -2

UWe1 [V] -12,0

-11,0

...

...

...

...

11,0

12,0

Z2 - 3

UWy [V]

Z1 - ...

UWe1 [V] -12,0

-11,0

...

...

...

...

11,0

12,0

Z2 - ...

UWy [V]

3.

Pomiary charakterystyk przejściowych i parametrów wzmacniacza operacyjnego w układzie nieodwracającym

3.1.

Wyznaczenie

charakterystyki

przejściowej

wzmacniacza

w

układzie

nieodwracającym

Dokonać połączenia układu zgodnie z rysunkiem 3. Ustawić pokrętła Z1 w pozycji „2” a Z2 w położeniu „3”. Zmienić wartość napięcia podawanego na wejście We1 od wartości około –

12V do +12V za pomocą potencjometru P1. Napięcie wejściowe zmieniać z krokiem dostosowanym do wzmocnienia oraz punktu pracy wzmacniacza. Pomiary powtórzyć dla innych nastaw wartości Z1, Z2 podanych przez prowadzącego. Wyniki pomiaru zapisać w Tabeli 2.

UWAGA: Zakresy pomiarowe: woltomierze V1, V2→ 20V.

Rys.2. Schemat układu pomiarowego do badania wzmacniacza operacyjnego w układzie nieodwracają cym

Tabela 2. Charakterystyka przejściowa wzmacniacza operacyjnego w układzie nieodwracającym

Z1 -2

UWe1 [V] -12,0

-11,0

...

...

...

...

11,0

12,0

Z2 - 3

UWy [V]

2

Z1 - ...

UWe1 [V] -12,0

-11,0

...

...

...

...

11,0

12,0

Z2 - ...

UWy [V]

4.

Pomiary charakterystyk przejściowych i parametrów wzmacniacza w układzie nieodwracającym – wtórnik

4.1.

Wyznaczenie

charakterystyki

przejściowej

wzmacniacza

w

układzie

nieodwracającym -wtórnika

Ustawić pokrętła Z1, R3, RL w pozycji „∞” a Z2 w położeniu 1 w układzie z rysunku 2.

Zmienić wartość napięcia podawanego na wejście We2 od wartości około –12V do +12V za pomocą potencjometru P1. Napięcie wejściowe zmieniać z krokiem około 3V. Wyniki pomiaru zapisać w Tabeli 3.

UWAGA: Zakresy pomiarowe: woltomierze V1, V2→ 20V.

Tabela 3. Charakterystyka przejściowa wzmacniacza operacyjnego w układzie nieodwracającym - wtórnik

Z1 -∞

UWe1 [V] -12,0

-9,0

...

...

...

...

9,0

12,0

Z2 - 1

UWy [V]

5.

Komparator

5.1.

Wyznaczenie charakterystyki przejściowej komparatora bez histerezy

Dokonać połączenia układu zgodnie z rysunkiem 3. Ustawić pokrętła Z2, R3, RL w pozycji

„∞” a Z1 w położeniu „2”. Wejście We2 połączyć z + wejściem wzmacniacza poprzez rezystor Rs1. Pomiędzy We2 a masę układu (⊥) doprowadzić napięcie Udc1 wykorzystując zewnętrzny układ potencjometryczny zasilany napięciem 5V. Napięcie z potencjometru wewnętrznego P1 doprowadzić do wejścia We1. Napięcie wejściowe Udc1 ustawiać z przedziału 0.5V ÷ 2V. Zmienić wartość napięcia podawanego na wejście We2 od wartości około -12V do +12V za pomocą potencjometru P1. Jednocześnie odczytywać napięcia wejściowe i wyjściowe za pomocą woltomierzy cyfrowych. Wyniki pomiarów zapisać w Tabeli 4.

UWAGA: Zakresy pomiarowe: woltomierze V1, V2→ 20V.

Tabela 4. Wyznaczanie charakterystyki przejściowej komparatora bez histerezy Uwe1 [V]

Uwe2 [V]

Uwy [V]

-12

….

….

12

3

Rys.3. Schemat układu pomiarowego do badania komparatora bez histerezy 5.2.

WYZNACZANIE CHARAKTERYSTYKI PRZEJŚCIOWEJ KOMPERATORA Z HISTEREZĄ

W układzie pomiarowym z rys. 3 pokrętło R3 ustawić w położenie „1”. Napięcie wejściowe Udc1 ustawiać z przedziału 0.5V ÷ 2V. Zmienić wartość napięcia podawanego na wejście We2 od wartości około -12V do +12V za pomocą potencjometru P1. Jednocześnie odczytywać napięcia wejściowe i wyjściowe za pomocą woltomierzy cyfrowych. Pomiary wykonywać w obie strony tzn. od -12V do +12V a następnie od +12V do -12V. Pomiary powtórzyć dla pozycji „3” i „5” pokrętła R3. Zamienić miejscami doprowadzone napięcia tzn.

napięcie Udc1 dołączyć do We2, a napięcie z potencjometru P1 dołączyć do We1 i powtórzyć wszystkie pomiary. Wyniki pomiarów zapisać w Tabeli 5.

UWAGA: Zakresy pomiarowe: woltomierze V1, V2 → 20V.

Tabela 5. Wyznaczanie charakterystyki przejściowej komparatora z histerezą Uwe1 [V]

Uwe2 [V]

Uwy [V]

-12

…

12

12

…

-12

6. OBLICZENIA WYBRANYCH PARAMETRÓW WZMACNIACZA OPERACYJNEGO

6.1 Obliczanie wzmocnienia napięciowego wzmacniacza odwracającego

4

Wzmocnienie teoretyczne wzmacniacza operacyjnego odwracającego obliczamy z zależności:

Z2

k = −

.

u

Z1

Rzeczywiste wzmocnienie układu obliczamy na podstawie wyników z Tabeli 1 ze wzoru:

U WY

k = −

u

U WE1

6.2. Obliczanie wzmocnienia napięciowego wzmacniacza nieodwracającego

Wzmocnienie teoretyczne wzmacniacza operacyjnego nieodwracającego obliczamy z zależności:

Z 2

k = 1 +

.

u

Z 1

Rzeczywiste wzmocnienie układu obliczamy na podstawie wyników z Tabeli 2 ze wzoru:

UWY

k =

u

UWE 2

Sprawozdanie

I. Część formalna:

a) temat ćwiczenia laboratoryjnego,

b) skład zespołu laboratoryjnego,

c) data wykonania ćwiczenia.

II. Część pomiarowa:

a) schemat układu pomiarowego,

b) dane katalogowe badanego wzmacniacza operacyjnego,

c) wykaz przyrządów pomiarowych,

d) wyniki pomiarów zestawione w tabelach.

III. Część wynikowa:

a) obliczenia parametrów wzmacniacza operacyjnego odwracającego:

o rezystancja wejściowa RWE,

o rezystancja wyjściowa RWY,

o teoretyczne i rzeczywiste wzmocnienie napięciowe ku.

b) charakterystyki przejściowe wzmacniacza operacyjnego odwracającego:

o UWY = f(UWE1),

5

o ku = f(UWE1),

o ku = f(f) w skali logarytmicznej.

c) obliczenia parametrów wzmacniacza operacyjnego nieodwracającego:

o rezystancja wejściowa RWE,

o rezystancja wyjściowa RWY,

o teoretyczne i rzeczywiste wzmocnienie napięciowe ku.

d) charakterystyki przejściowe wzmacniacza operacyjnego nieodwracającego i wtórnika: o UWY = f(UWE1),

o ku = f(UWE1),

o ku = f(f) w skali logarytmicznej.

e) charakterystyki przejściowe komparatora bez histerezy:

o UWY = f (UWE1),

o UWY = f (UWE2).

f) charakterystyki przejściowe komparatora z histerezą:

o UWY = f (UWE1),

o UWY = f (UWE2).

IV. Wnioski dotyczące:

o porównania obliczonych rzeczywistych wartości wzmocnień napięciowych z wartościami teoretycznymi,

o porównania obliczonych rzeczywistych wartości rezystancji wejściowych i wyjściowych z wartościami teoretycznymi,

o porównania działania wzmacniacza nieodwracającego oraz wtórnika,

o porównania działania komparatora bez histerezy oraz z histerezą,

o ogólne wnioski dotyczące wzmacniacza operacyjnego.

Wymagania

• symbol, oznaczenie wzmacniacza operacyjnego,

• rodzaje wejść wzmacniacza operacyjnego,

• parametry idealnego wzmacniacza,

• wzmacniacz odwracający – schemat, zasada działania, wzmocnienie napięciowe,

• wzmacniacz nieodwracający – schemat, zasada działania, wzmocnienie napięciowe,

• wzmacniacz nieodwracający w układzie wtórnika – schemat, zasada działania,

• wzmacniacz różnicowy – schemat, zasada działania,

• wzmacniacz sumujący – schemat, zasada działania,

• wzmacniacz całkujący– schemat, zasada działania,

• wzmacniacz różniczkujący – schemat, zasada działania,

• komparator bez histerezy – schemat, zasada działania,

• komparator z histerezą – schemat, zasada działania.

6

Tabela oporów i pojemności

Z

Z

R

R

1

2

3

L

Pozycja

Wartość

Pozycja

Wartość

Pozycja

Wartość

Pozycja

Wartość

1

5 kΩ

1

0 Ω

1

20 Ω

1

2 Ω

2

10 kΩ

2

10 kΩ

2

50 kΩ

2

5 kΩ

3

15 kΩ

3

20 kΩ

3

100 kΩ

3

10 kΩ

4

20 kΩ

4

50 kΩ

4

200 kΩ

4

20 kΩ

5

25 kΩ

5

100 kΩ

5

500 kΩ

6

30 kΩ

6

200 kΩ

6

1 MΩ

∞

∞ Ω

7

500 kΩ

∞

∞ Ω

8

1 MΩ

∞

∞ Ω

∞

∞ Ω

C1

0.1 µF

C1

0.1 µF

C2

1.0 µF

C2

1.0 µF

C3

10 µF

C3

10 µF

Rs1

10 kΩ

Rs2

300 kΩ

Rs3

10 MΩ

Literatura

1. Nadachowski M., Kulka Z.: „Scalone układy analogowe” , WKiŁ, Warszawa 1985.

2. Rusek M., Pasierbiński J.: „Elementy półprzewodnikowe: układy scalone w pytaniach i odpowiedziach” . WNT Warszawa 1999r.

3. Nosal Z. Baranowski J.: „Układy elektroniczne. Cz. I. Układy analogowe liniowe”, WNT, Warszawa 2003.

4. Horowitz P., Hill W.: „Sztuka elektroniki” Cz. I, WKiŁ, Warszawa 2003, 7