Urbanizacja-ogół zjawisk z powstawania i rozwijania się miast Antropopresja-oddziaływania człowieka na otaczające go środowisko przyrodnicze

Synatropizacja-proces powstawania przystosowań do samodzielnego,niezależnego od woli człowieka,zajmowania przez

gatunki dzikich zwierząt osiedli lub ich najbliższego otoczenia

Synurbizacja-proces zasiedlania wnętrza miast przez zwierzęta Aglomeracje,konurbacje,megalopolis-koncentracja i łączenie miast wokół jednego lub kilku ośrodków

Miasto-historycznie ukształ.

typ osiedla,wyznaczonym istnieniem konkretnej społeczności skoncentrowanej na określonym obszarze o odrębnej organizacji

uznanej i ustanowionej prawnie oraz wytwarzającej w ramach swojej działalności zespół urządzeń materialnych o specyficznej

fizjonomi,która można uzanac za odrębny typ krajobrazu.

Kryteria miasta:*demograficzne*funkcjonalne*urbanistyczne*socjologi.

Definicja prawna(miasta)-obszar z gęstą i wysoką zabudową z przewagą ludności wykonującej zawody rolnicze,posiada prawa miejs.

Socjologiczna-zbiorowość społeczna+środowisko społeczne ekologiczne-składa się z elementów biotycznych

Układ strukturalno- funkcjonalny-składa się z elementów biotycznych oraz abiotycznych środowiska,w którym zachodzą procesy obiegu materii i

przepływu energii(T.Zimmy)

Ekogeosystem-jak wyżej ale podkreślająca przestrzenny wymiar tego układu(T. Bartkowski) Fizjocenoza-miasto jest układem ponaddekosystemalnym,składającym się z wielu odmiennych jednostek strukturalnych.

Cechy

konstytutywne miasta:

1)wysokie zagęszczenie ludności

2)koncentracja w określonym obszarze: *zwarte zabudowy(mieszkania)

*budynki przemysłowe i infrastruktury techniczne*komunikacja(import produktów,transport ludzi)*sieci kanalizacyjne,ściekowe *sieci nadziemne(transport

gazu,ciepła,energii)*aglomeracja*kunrbacje*obszarmetropolitalny*megapolis Ekologia miasta- badanie nad strukturą i funkcjonowaniem terenów zurbanizowanych zadania:

*wypracowanie wzorców i zasad podejmowanie decyzji politycznych,ekonomicznych, urbanistycznych i planistycznych związanych z rozwojem miasta *zdobycie wiedzy dotyczącej związków między organizmami a otaczającymi je warunkami miejskimi Przyczyny i etapy powstawania 1szych skupisk ludzkich

*możliwość stałego korzystania z bogatych zasobów pożywienia możliwych do pozyskania rolniczo w dolinach rzek

*dostępo do słodkiej wody w sąsiedztwie rzek

*pojawienie się nadwyżki upraw rolniczych i umiejętność ich przechowywania

*nadwyżka ludnościnadwyżka ludzi w stosunku do potrzeb związanych z uprawą ziemiipojawienie się kupców;rzemieślników*przepływ surowcówrozwój transportu *wzrost zapotrzebowania na energieekspolatacja zasobów natur.rozwój przemysłu Czynniki abiotyczne w mieście: klimat-na klimat składa się kilka czynników:

*rzeźba terenu

*gleba

*rodzaj i gęstość zabudowy

*wielkość powierzchni aktywnej biologicznie

*wielkość i rozmieszczenie otwartej przestrzeni wodnej

*wiatr

*opady

*wilgotność

Najważniejsze czynniki urbanistyczne w procesie klimatotwórczym:

*intensywność emisji różnych zanieczyszczeń do atmosfery

*emisja ciepła(opadowego,energetycznego,komunalnego)

*zaburzenia naturalnej równowagi termiczno-wilgotnościowej pod wpływ. dużego udziału podłoza sztucznego i małej ilość zieleni

*osłabienie wymiany ciepła w obszarach o zawartej zabudowie

Makroklimat:

*centrum z obszarem wiejskiej zabudowy

*dzielnice mieszkaniowe z udziałem zielenii i ulic

*nowe dzielnice mieszkaniowe o luźnej zabudowie i dużym udziałem zielenii

*peryferyjne obszary rekreacyjne z niską i rozproszoną zabudową

*dzielnice przemysłowe

Mezoklimat-wynik istniejących współzalenożności czynników naturalnych oraz wielkości miasta, przemysłu oraz intensywności zabudowy efektem są:

*powstające warstwy cieplejszego powietrza

*osłabienie prędkości

wiatru

*zmiany w strukturze układu termicznych

Mikroklimat-lokalne cechy klimatyczne w obrębie stref klimatycznych miasta wywołane przewagą określonego czynnika

Cechy klimatu miasta w porównaniu z terenami niezabudowanymi:

*cieplejszy

*bardziej suchy

*dłuższe okresy bezwietrzne*niższa średnia prędkość wiatru

*częstsze zachmurzenia i zamglenia

*więcej deszczu mniej śniegu

Zjawiska klimatyczne w mieście:

*efekt szklarniowy(wzmożony przez silną emisję ciepła przez nagrzane obiekty miast

*opady deszczu-duze ale niewypływające dodatnio na wilgotność

*wiatr-słabsza wymiana mas powietrza wynikająca ze zwartej zabudowy,ale lokalnie silny z względu na korytarzowy układ zabudowy

*smog-specyficzny rodzaj mgły miejskiej powstałej przez zmieszanie zwykłej mgły z dymem i spalinami

Smog londyński(siarkowy):*pojawia się rano lub wieczorem

*okres jesienno—zimowy*temp. -30C do +5oC*wilgotność 80%*skład: SO2,CO2,sadza*wywołuję porażenie dróg oddechowych uszkodzenie drzew iglastych oraz piaskowcych Smog fotochemiczny(ozonowy):*letnie popłudnia*intensywne promieniowanie słonczne*temp. 27-35 oC*wilgotność względna: 70%*nie ograniczna widoczności(na poziomie 800-1600m)*skład:spaliny

*powstaje indukowany przez promieniowanie ultrafioletowe*powoduje zapalenie spojówek,plamki

ozonowe na liściach, przyśpieszony rozkład materiałów gumowych

Elementy antropogeniczne rzeźby terenu na obszarach zurbanizowanych:

*wały przeciwpowodziowe

*nasypy kolejowe,drogowe,związane z budową metra

*kopce gruzowe

*hałdy przemysłowe

*składowiska odpadów technologicznych

*wysypiska śmieci

Materiały do budowy:

*odpady ciepłownicze

*piaski,żwiry,gliny

Humifikatory-organizmy rozkładające martwą materię organiczną(szczątki roślin,odchody) i produkujące próchnice.

Humifikacja-synteza związków humusowych przy udziale enzymów własnych i bakteryjnych.

Najważniejsze humufikatory:

*skoczogonek

*krocionóg

*dżdżownica

*mechowiec

*komarnica

Środowisko wodne miasta:

*źródło wody pitnej

*droga transportowa

*źródło energi

*wykorzystanie przez zakłady przemysłowe

*regulacja klimatu

*zbiorniki przeciwpożarowe

*walory estetyczne,rekreacyjne

Zmiany warunków hydrograficznych wpływające na bilans wodny miasta:

*regulacja rzek(umacnianie brzegów)

*zmiana wodności większych cieków

*likwidacja mniejszych cieków

*osuszanie terenów podmokłych

*powstawania stawów,fontann,kanałów

*rozbudowa kanalizacji

*wzrost powierzchni nieprzepuszczalnych dla wody

*wysokie zabudowy, wymagajce odwodniena terenu

Problemy związane z gospodarką wodną miasta:

*obniżenie poziomu wód gruntowych

*stan biologiczny i chemiczny wód

*gospodarka ściekami

zanieczyszczenia:

*komunikacyjne(pył scieranych opon,asfaltu,chlorki potasu,sodu)

*chem. Środki ochrony roślinności

*nawozy organiczne i mineralnego substancje toksyczne z wysypisk komunalnych i składowisk

przemysłowych

*zanieczyszcz, powietrza

wpływ na organizmy żywe:

*wpływ na gospodarkę tlenową wód

*toksyczny wpływ substancji kumulowanych w organizmach

Szata roślinna:*flora*zbiorowiska roślinne*szata roślinna spontaniczna*zieleń urządzona Apofizy-rośliny rodzime trwale zadomowione na siedliskach antropogenicznych przejściowo zawlekane na siedliska antropogeniczne

Ekiofity-zdziczałe z uprawy

Antropofity-rośliny obcego pochodzenia

Archeofity-gatunki zawleczone w czasach przed historycznych obecnie utrzymuje się tylko na wtórnych siedliskach(chwasty z wykopalisk)

Kenofity-gatunki zawleczone od

XVI w.

Efemerofity-gatunki przejściowo zawlekane, nie zadamawiające się na stałe, eliminowane głownie przez czynniki Klimatyczne

Względem przekształcania siedlisk przez człowieka:

*hemerobia-okresla typ reakcji roślinnej na działanie czynnika środowiskowego, jakim są wpływy antropogeniczne

*hemerofile-gatunki korzystające z siedlisk stworzonych prze człowieka

*hemeradiafory-gatunki obojętn, których obfitość występowania nie zmiania się pod wpływem działalności człowieka

*hemerofoby-gatunki występujące z powodu działalności człowieka Względem sposobu napływu:

*hemerofity- gatunki introdukowane,wprowadzone celowo przez człowieka

*ksenofity-gatunki zawleczone,dostały się na dany teren na skutek niecelowych działań człowieka Względem zajmowanych siedlisk:

*gatunki ruderalne-występowanie spontaniczne

na siedliskach rudalnych w miastac,osiedlach,osadach,wsiach wzdłuż szlaków komunikacyjnych a więc tam gdzie brak szaty roślinej

*gatunki segetalne-występują jako chwasty na polach uprawnych Względem form życiowych roślin:

*fanerofity-drzewa i krzewy

*Chamefity-krzewinki o pędach zdrewniałych i trwałe rośliny zielone

*hemikryptofity- Rośliny mające pąki odnawiające osadzone na ukrytych w glebie,blocie lub organach spichrzowych

*terofity-rośliny

Jednoroczne przeżywające niesprzyjaną porę roku w postaci nasion.Zamykają się w jednym okresie wegetacyjnym.

Florystyczne strefy antropopresji w miastach:

strefa a:*strefa o zwartej wysokiej budowie*powierzchnia całkowicie niedostępna Dla roślin zajmuje ponad 50%*powierzchnia dominuje roślinność ruderalna i kultywowana strefa b:*luźniejszej zabudowy i zwykle krócej trwającej antropopresji*powierzchnia całkowicie niedostępna dla roślin stanowi 5-30%*dominuje roślinność ruderalna w kompleksie z segetalną

strefa c:*strefa peryferycznie wewnętrzna*Siedliska w tej strefie są tylko częściowo

przekształcone przez człowieka*pow. cał. niedost dla roślin-zwykle poniżej 5%*dominuje roślinność półnaturalna(łaki,leśne zbiorowiska nieliczne)

strefa d:*zajmuje niewielki obszar w granicach miasta*bezpośrednie oddziaływania człowieka jest tu ograniczone*dominują

zbiorowiska zbliżone do naturalnych, niewielki udział zbiorowisk półnaturalnych i synantropijnych Ograniczenie różnorodnośći swiata roślin w miastach zachodzi poprzez:*zanikanie różnych taksonów(gatunków,rodzajów)*recesja gatunków ściśle zawiązanych z naturalnym siedliskami wodnymi,torfowiskowymi,bagiennymi itp. a nawet z biotopami antropogenicznymi

*ustępowanie roślin wieloletnich na rzecz gatunków jednorocznych*ograniczenie areały gatunków względnie odpornych na urbanizacje,powodując eliminacje ekotypów

Zbiorowiska ruderalne-zajmują biotopy w otoczeniu siedzib ludzkich, mogą to być:

*powierzchnie sztuczne*podłoża naturalnego pochodzenia ale zmienione pod względem strukturalnym i chemicznym

Typy zbiorowisk ruderalnych:

*pionierskie-zbudowane z terofitów występują na torfowiskach tramwajowych, hałdy w dzielnicach przemysłowych

*ciepłolubne-na torach,nasypach kolejowych,pryzmach zwiru

*nitrofilne-dobrze rozwijają się w dzielnicach utworzonych przez ,,wchłonienie” wsi podmiejskich,na siedliskach bogatych w związki amonowe

*kalcyfilne- wyst. na gruzowiskach zmieszanych z ziemią na zboczach gliniastych wykopów i nasypów na podłożach bogatych w odpady budowalne

*dywanowe-płożące się rośliny występujące na siedliskach silnie wydeptywanych,takich jak ścieżki,boiska.

Zbiorowiska segetalne-związane z polami uprawnymi,sadami,parkami miejskimi,obejmują warstwy jednoroczne

Roślinność półnaturalna-zbiorowiska zbudowane gł z roślin rodzimego pochodzenia,pozostającego pod niewielkim wpływem

antropopresji

Roślinność naturalna-zbudowana niemal wyłącznie z roślinności rodzimego pochodzenia,pozostaję w związkach funkcjonalnych,ukształtowanych bez udziału człowieka Spektrum grup biologicznych grzybów makroskopowych w 3 stref:

Strefa centralna;-saprofity(ok.70%)-symbionty(22%)-pasożyty(ok. 8%) Miejska;-saprofity(50%)-symb(40%)-pasożyty(10%)

Podmiejska;-saprofity(50%)-symbionty(ok. 47%)-pasożyty(ok.3%) Bi

oindykacyjna rola roślin i grzybów w ocenie antropopresji: porosty-wskaźniki zanieczyszczenia powietrza(gł SO2)

Mszaki-zanieczyszcznie wilgotności powietrza

Paprotnik i niektóre nasienne-zmniejszenie wilgotności w podłożu Rośliny nasienne-wskaźniki warunków termicznych

Li

chenoindykacja - wykorzystanie porostów do oznacznia w miastach Stref zanieczyszczenia powietrza : *strefa pustyni prostowej*strefa osłabionej wegetacji*strefa normalnej wegetacji gatunki:

Bylica pospolita(k),bodziske kosmaty(ar),cykoria podróżnik(ar),farbownik(ar),gorczyca polna(ar),jasnota biała(ar),kosmosa

Muranowa(ar)

Zróżnicowanie przestrzenne rozmieszczenia roślin naczyniowych w zależności od stopnia urbanizacji:

Skrajnie urbanofile-gatunki wyst w strefach wewnętrznej miejskiej lub zewnętrznej miejskiej,a nie obecnje w strefie rol.

Umiarkowane urbanofile-gatunki mogące wyst we wszystkich strefach,lecz rozmieszczone gł w strefie wewnętrznej Miejskiej lub zewnętrznej miejskiej

skrajne urbanofoby-gatunki wyst w strefie rolniczo-leśnej, a nieobecne w strefach miejskich wewnętrznej i miejskiej zewnętrznej

gatunki urbanoneutralne-gatunki rozmieszczone mniej wiecej równomierne we wszystkich strefach

Formy zielnie miejskiej:parki,zieleńce,ogrody historyczne,zieleń osiedlowa,cmentarze,tereny sportowe,lotniska,ogrody działkowe,lasy,sady,ogrody

Zieleń urządzona: *skład(kultywowane gatunki drzew,krzewów i roślin zielonych pochodzenia rodzimego) taksony geograficzne obce*obejmuje(zieleńce,parki,ogrody,aleje,trawniki itp.) Zieleń Gdańsk podzielona na dwa duże kompleksy: wschodnie-tereny nad Zatoką Gdańską,które zajmują lasy w Układzie pasmowym oraz liczne ogrody działkowe zachodznia-

duży kompleks leśny(Trójmiejski park krajobrazowy)

I rozproszone ogrody działkowe

Rola roślin w obszarach miejskich:*zdolność fotosyntezy*pozytywny wpływ na Klimat miasta*miejsce przebywania i żerowania zwierząt*zwiększanie sprawności funkcjonowania układu ekologicznego Miasta*poprawa samopoczucia mieszkańców*maskowanie śladów ingerencji człowieka*funcka dydaktyczna-wychowcza *wychwytywanie zanieczyszczanie Oczyszczająca rola drzew:*część zanieczyszczeń atmo,takich jak SO2,fluorki wnikają przez aparty szparkowe i mogą zostać wykorzystane lub uwolnione do gleby*drzewa iglaste mają duża powierzchnie liści których nie zrzucają*gleba wokół drzewa działa jako główny obszar despozycji zanieczyszczeń takich jak metale ciężkie *wiatr przenikający przez korony drzew ogranicza szybkość i traci część zanieczyszczeń które niesie*duża liczba liści Wpływa na redukcje zanieczyszczeń w powietrzu*korona z dużą liczbą gałęzi i grubym pniem z liczymi szczelianmi