Urbanizacja-ogół zjawisk z powstawania i rozwijania się miast
Antropopresja-oddziaływania człowieka na otaczające go środowisko
przyrodnicze
Synatropizacja-proces powstawania przystosowań do samodzielnego,niezależnego od woli
człowieka,zajmowania przez
gatunki dzikich zwierząt osiedli lub ich najbliższego otoczenia
Synurbizacja-proces zasiedlania wnętrza miast przez zwierzęta
Aglomeracje,konurbacje,megalopolis-koncentracja i łączenie miast wokół jednego lub kilku
ośrodków
Miasto-historycznie ukształ.
typ osiedla,wyznaczonym istnieniem konkretnej społeczności skoncentrowanej na określonym
obszarze o odrębnej organizacji
uznanej i ustanowionej prawnie oraz wytwarzającej w ramach swojej działalności zespół urządzeń
materialnych o specyficznej
fizjonomi,która można uzanac za odrębny typ krajobrazu.
Kryteria miasta:*demograficzne*funkcjonalne*urbanistyczne*socjologi.
Definicja prawna(miasta)-obszar z gęstą i wysoką zabudową z przewagą ludności wykonującej
zawody rolnicze,posiada prawa miejs.
Socjologiczna-zbiorowość społeczna+środowisko społeczne ekologiczne-składa się z elementów
biotycznych
Układ strukturalno- funkcjonalny-składa się z elementów biotycznych oraz abiotycznych
środowiska,w którym zachodzą procesy obiegu materii i
przepływu energii(T.Zimmy)
Ekogeosystem-jak wyżej ale podkreślająca przestrzenny wymiar tego układu(T. Bartkowski)
Fizjocenoza-miasto jest układem ponaddekosystemalnym,składającym się z wielu odmiennych
jednostek strukturalnych.
Cechy
konstytutywne miasta:
1)wysokie zagęszczenie ludności
2)koncentracja w określonym obszarze: *zwarte zabudowy(mieszkania)
*budynki przemysłowe i infrastruktury techniczne*komunikacja(import produktów,transport
ludzi)*sieci kanalizacyjne,ściekowe *sieci nadziemne(transport
gazu,ciepła,energii)*aglomeracja*kunrbacje*obszarmetropolitalny*megapolis
Ekologia miasta- badanie nad strukturą i funkcjonowaniem terenów zurbanizowanych zadania:
*wypracowanie wzorców i zasad podejmowanie decyzji politycznych,ekonomicznych,
urbanistycznych i planistycznych związanych z rozwojem miasta *zdobycie wiedzy
dotyczącej związków między organizmami a otaczającymi je warunkami miejskimi
Przyczyny i etapy powstawania 1szych skupisk ludzkich
*możliwość stałego korzystania z bogatych zasobów pożywienia możliwych do pozyskania
rolniczo w dolinach rzek
*dostępo do słodkiej wody w sąsiedztwie rzek
*pojawienie się nadwyżki upraw rolniczych i umiejętność ich przechowywania
*nadwyżka ludnościnadwyżka ludzi w stosunku do potrzeb związanych z uprawą
ziemiipojawienie się kupców;rzemieślników*przepływ surowcówrozwój transportu *wzrost
zapotrzebowania na energieekspolatacja zasobów natur.rozwój przemysłu
Czynniki abiotyczne w mieście: klimat-na klimat składa się kilka czynników:
*rzeźba terenu
*gleba
*rodzaj i gęstość zabudowy
*wielkość powierzchni aktywnej biologicznie
*wielkość i rozmieszczenie otwartej przestrzeni wodnej
*wiatr
*opady
*wilgotność
Najważniejsze czynniki urbanistyczne w procesie klimatotwórczym:
*intensywność emisji różnych zanieczyszczeń do atmosfery
*emisja ciepła(opadowego,energetycznego,komunalnego)
*zaburzenia naturalnej równowagi termiczno-wilgotnościowej pod wpływ. dużego udziału podłoza
sztucznego i małej ilość zieleni
*osłabienie wymiany ciepła w obszarach o zawartej zabudowie
Makroklimat:
*centrum z obszarem wiejskiej zabudowy
*dzielnice mieszkaniowe z udziałem zielenii i ulic
*nowe dzielnice mieszkaniowe o luźnej zabudowie i dużym udziałem zielenii
*peryferyjne obszary rekreacyjne z niską i rozproszoną zabudową
*dzielnice przemysłowe
Mezoklimat-wynik istniejących współzalenożności czynników naturalnych oraz wielkości
miasta, przemysłu oraz intensywności zabudowy efektem są:
*powstające warstwy cieplejszego powietrza
*osłabienie prędkości
wiatru
*zmiany w strukturze układu termicznych
Mikroklimat-lokalne cechy klimatyczne w obrębie stref klimatycznych miasta
wywołane przewagą określonego czynnika
Cechy klimatu miasta w porównaniu z terenami niezabudowanymi:
*cieplejszy
*bardziej suchy
*dłuższe okresy bezwietrzne*niższa średnia prędkość wiatru
*częstsze zachmurzenia i zamglenia
*więcej deszczu mniej śniegu
Zjawiska klimatyczne w mieście:
*efekt szklarniowy(wzmożony przez silną emisję ciepła przez nagrzane obiekty miast
*opady deszczu-duze ale niewypływające dodatnio na wilgotność
*wiatr-słabsza wymiana mas powietrza wynikająca ze zwartej zabudowy,ale lokalnie silny z
względu na korytarzowy układ zabudowy
*smog-specyficzny rodzaj mgły miejskiej powstałej przez zmieszanie zwykłej mgły z dymem i
spalinami
Smog londyński(siarkowy):*pojawia się rano lub wieczorem
*okres jesienno—zimowy*temp. -3
0
C do +5
o
C*wilgotność 80%*skład: SO
2
,CO
2
,sadza*wywołuję
porażenie dróg oddechowych uszkodzenie drzew iglastych oraz piaskowcych
Smog fotochemiczny(ozonowy):*letnie popłudnia*intensywne promieniowanie
słonczne*temp. 27-35
o
C*wilgotność względna: 70%*nie ograniczna widoczności(na poziomie
800-1600m)*skład:spaliny
*powstaje indukowany przez promieniowanie ultrafioletowe*powoduje zapalenie spojówek,plamki
ozonowe na liściach, przyśpieszony rozkład materiałów gumowych
Elementy antropogeniczne rzeźby terenu na obszarach zurbanizowanych:
*wały przeciwpowodziowe
*nasypy kolejowe,drogowe,związane z budową metra
*kopce gruzowe
*hałdy przemysłowe
*składowiska odpadów technologicznych
*wysypiska śmieci
Materiały do budowy:
*odpady ciepłownicze
*piaski,żwiry,gliny
Humifikatory-organizmy rozkładające martwą materię organiczną(szczątki roślin,odchody) i
produkujące próchnice.
Humifikacja-synteza związków humusowych przy udziale enzymów własnych i bakteryjnych.
Najważniejsze humufikatory:
*skoczogonek
*krocionóg
*dżdżownica
*mechowiec
*komarnica
Środowisko wodne miasta:
*źródło wody pitnej
*droga transportowa
*źródło energi
*wykorzystanie przez zakłady przemysłowe
*regulacja klimatu
*zbiorniki przeciwpożarowe
*walory estetyczne,rekreacyjne
Zmiany warunków hydrograficznych wpływające na bilans wodny miasta:
*regulacja rzek(umacnianie brzegów)
*zmiana wodności większych cieków
*likwidacja mniejszych cieków
*osuszanie terenów podmokłych
*powstawania stawów,fontann,kanałów
*rozbudowa kanalizacji
*wzrost powierzchni nieprzepuszczalnych dla wody
*wysokie zabudowy, wymagajce odwodniena terenu
Problemy związane z gospodarką wodną miasta:
*obniżenie poziomu wód gruntowych
*stan biologiczny i chemiczny wód
*gospodarka ściekami
zanieczyszczenia:
*komunikacyjne(pył scieranych opon,asfaltu,chlorki potasu,sodu)
*chem. Środki ochrony roślinności
*nawozy organiczne i mineralnego substancje toksyczne z wysypisk komunalnych i składowisk
przemysłowych
*zanieczyszcz, powietrza
wpływ na organizmy żywe:
*wpływ na gospodarkę tlenową wód
*toksyczny wpływ substancji kumulowanych w organizmach
Szata roślinna:*flora*zbiorowiska roślinne*szata roślinna spontaniczna*zieleń urządzona
Apofizy-rośliny rodzime trwale zadomowione na siedliskach antropogenicznych przejściowo
zawlekane na siedliska antropogeniczne
Ekiofity-zdziczałe z uprawy
Antropofity-rośliny obcego pochodzenia
Archeofity-gatunki zawleczone w czasach przed historycznych obecnie utrzymuje się tylko na
wtórnych siedliskach(chwasty z wykopalisk)
Kenofity-gatunki zawleczone od
XVI w.
Efemerofity-gatunki przejściowo zawlekane, nie zadamawiające się na stałe, eliminowane głownie
przez czynniki Klimatyczne
Względem przekształcania siedlisk przez człowieka:
*hemerobia-okresla typ reakcji roślinnej na działanie czynnika środowiskowego, jakim są wpływy
antropogeniczne
*hemerofile-gatunki korzystające z siedlisk stworzonych prze człowieka
*hemeradiafory-gatunki obojętn, których obfitość występowania nie zmiania się pod wpływem
działalności człowieka
*hemerofoby-gatunki występujące z powodu działalności człowieka
Względem sposobu napływu:
*hemerofity- gatunki introdukowane,wprowadzone celowo przez człowieka
*ksenofity-gatunki zawleczone,dostały się na dany teren na skutek niecelowych działań człowieka
Względem zajmowanych siedlisk:
*gatunki ruderalne-występowanie spontaniczne
na siedliskach rudalnych w miastac,osiedlach,osadach,wsiach wzdłuż szlaków komunikacyjnych a
więc tam gdzie brak szaty roślinej
*gatunki segetalne-występują jako chwasty na polach uprawnych
Względem form życiowych roślin:
*fanerofity-drzewa i krzewy
*Chamefity-krzewinki o pędach zdrewniałych i trwałe rośliny zielone
*hemikryptofity- Rośliny mające pąki odnawiające osadzone na ukrytych w glebie,blocie lub
organach spichrzowych
*terofity-rośliny
Jednoroczne przeżywające niesprzyjaną porę roku w postaci nasion.Zamykają się w jednym okresie
wegetacyjnym.
Florystyczne strefy antropopresji w miastach:
strefa a:*strefa o zwartej wysokiej budowie*powierzchnia całkowicie niedostępna
Dla roślin zajmuje ponad 50%*powierzchnia dominuje roślinność ruderalna i kultywowana
strefa b:*luźniejszej zabudowy i zwykle krócej trwającej antropopresji*powierzchnia całkowicie
niedostępna dla roślin stanowi 5-30%*dominuje roślinność ruderalna w
kompleksie z segetalną
strefa c:*strefa peryferycznie wewnętrzna*Siedliska w tej strefie są tylko częściowo
przekształcone przez człowieka*pow. cał. niedost dla roślin-zwykle poniżej 5%*dominuje
roślinność półnaturalna(łaki,leśne zbiorowiska nieliczne)
strefa d:*zajmuje niewielki obszar w granicach miasta*bezpośrednie oddziaływania człowieka jest
tu ograniczone*dominują
zbiorowiska zbliżone do naturalnych, niewielki udział zbiorowisk półnaturalnych i synantropijnych
Ograniczenie różnorodnośći swiata roślin w miastach zachodzi poprzez:*zanikanie różnych
taksonów(gatunków,rodzajów)*recesja gatunków ściśle zawiązanych z naturalnym siedliskami
wodnymi,torfowiskowymi,bagiennymi itp. a nawet z biotopami antropogenicznymi
*ustępowanie roślin wieloletnich na rzecz gatunków jednorocznych*ograniczenie areały gatunków
względnie odpornych na urbanizacje,powodując eliminacje ekotypów
Zbiorowiska ruderalne-zajmują biotopy w otoczeniu siedzib ludzkich, mogą to być:
*powierzchnie sztuczne*podłoża naturalnego pochodzenia ale zmienione pod względem
strukturalnym i chemicznym
Typy zbiorowisk ruderalnych:
*pionierskie-zbudowane z terofitów występują na torfowiskach tramwajowych, hałdy w
dzielnicach przemysłowych
*ciepłolubne-na torach,nasypach kolejowych,pryzmach zwiru
*nitrofilne-dobrze rozwijają się w dzielnicach utworzonych przez ,,wchłonienie” wsi
podmiejskich,na siedliskach bogatych w związki amonowe
*kalcyfilne- wyst. na gruzowiskach zmieszanych z ziemią na zboczach gliniastych wykopów i
nasypów na podłożach bogatych w odpady budowalne
*dywanowe-płożące się rośliny występujące na siedliskach silnie wydeptywanych,takich jak
ścieżki,boiska.
Zbiorowiska segetalne-związane z polami uprawnymi,sadami,parkami miejskimi,obejmują
warstwy jednoroczne
Roślinność półnaturalna-zbiorowiska zbudowane gł z roślin rodzimego
pochodzenia,pozostającego pod niewielkim wpływem
antropopresji
Roślinność naturalna-zbudowana niemal wyłącznie z roślinności rodzimego
pochodzenia,pozostaję w związkach funkcjonalnych,ukształtowanych bez udziału człowieka
Spektrum grup biologicznych grzybów makroskopowych w 3 stref:
Strefa centralna;-saprofity(ok.70%)-symbionty(22%)-pasożyty(ok. 8%)
Miejska;-saprofity(50%)-symb(40%)-pasożyty(10%)
Podmiejska;-saprofity(50%)-symbionty(ok. 47%)-pasożyty(ok.3%)
Bioindykacyjna rola roślin i grzybów w ocenie antropopresji:
porosty-wskaźniki
zanieczyszczenia powietrza(gł SO
2
)
Mszaki-zanieczyszcznie wilgotności powietrza
Paprotnik i niektóre nasienne-zmniejszenie wilgotności w podłożu
Rośliny nasienne-wskaźniki warunków termicznych
Lichenoindykacja
- wykorzystanie porostów do oznacznia w miastach
Stref zanieczyszczenia powietrza : *strefa pustyni prostowej*strefa osłabionej wegetacji*strefa
normalnej wegetacji gatunki:
Bylica pospolita(k),bodziske kosmaty(ar),cykoria podróżnik(ar),farbownik(ar),gorczyca
polna(ar),jasnota biała(ar),kosmosa
Muranowa(ar)
Zróżnicowanie przestrzenne rozmieszczenia roślin naczyniowych w zależności od stopnia
urbanizacji:
Skrajnie urbanofile-gatunki wyst w strefach wewnętrznej miejskiej lub zewnętrznej miejskiej,a
nie obecnje w strefie rol.
Umiarkowane urbanofile-gatunki mogące wyst we wszystkich strefach,lecz rozmieszczone gł w
strefie wewnętrznej Miejskiej lub zewnętrznej miejskiej
skrajne urbanofoby-gatunki wyst w strefie rolniczo-leśnej, a nieobecne w strefach miejskich
wewnętrznej i miejskiej zewnętrznej
gatunki urbanoneutralne-gatunki rozmieszczone mniej wiecej równomierne
we wszystkich strefach
Formy zielnie miejskiej:parki,zieleńce,ogrody historyczne,zieleń osiedlowa,cmentarze,tereny
sportowe,lotniska,ogrody działkowe,lasy,sady,ogrody
Zieleń urządzona: *skład(kultywowane gatunki drzew,krzewów i roślin zielonych pochodzenia
rodzimego) taksony geograficzne obce*obejmuje(zieleńce,parki,ogrody,aleje,trawniki itp.)
Zieleń Gdańsk podzielona na dwa duże kompleksy: wschodnie-tereny nad Zatoką
Gdańską,które zajmują lasy w Układzie pasmowym oraz liczne ogrody działkowe zachodznia-
duży kompleks leśny(Trójmiejski park krajobrazowy)
I rozproszone ogrody działkowe
Rola roślin w obszarach miejskich:*zdolność fotosyntezy*pozytywny wpływ na
Klimat miasta*miejsce przebywania i żerowania zwierząt*zwiększanie sprawności funkcjonowania
układu ekologicznego Miasta*poprawa samopoczucia mieszkańców*maskowanie śladów ingerencji
człowieka*funcka dydaktyczna-wychowcza *wychwytywanie zanieczyszczanie
Oczyszczająca rola drzew:*część zanieczyszczeń atmo,takich jak SO
2
,fluorki wnikają
przez aparty szparkowe i mogą zostać wykorzystane lub uwolnione do gleby*drzewa iglaste mają
duża powierzchnie liści których nie zrzucają*gleba wokół drzewa działa jako główny obszar
despozycji zanieczyszczeń takich jak metale ciężkie *wiatr przenikający przez korony drzew
ogranicza szybkość i traci część zanieczyszczeń które niesie*duża liczba liści Wpływa na redukcje
zanieczyszczeń w powietrzu*korona z dużą liczbą gałęzi i grubym pniem z liczymi szczelianmi