GENETYKA (prelekcja 6)
CECHY POLIGENOWE ILOŚCIOWE:
→ uwarunkowane czynnikami genetycznymi i środowiskowymi;
→ dają się zmierzyć;
→ natężenie można wyrazić liczbowo;
→ rozkład ich natężenia w populacji jest ciągły (krzywa Gaussa);
→ w każdej populacji:
•
są osobniki o minimalnym i maksymalnym natężeniu cechy;
•
większość osobników wykazuje pośrednie (przeciętne) natężenie cechy (osobnik ma połowę wszystkich możliwych allel warunkujących daną cechę);
→ badanie rozkładu kulek w aparacie Galtona – model badania rozkładu w populacji natężenia cech ilościowych o zmienności ciągłej;
POMIARY ANTROPOMETRYCZNE GŁOWY:
→ należy pamiętać o takim jej ustawieniu, aby linia frankfurcka ( prosta przebiegająca poziomo, stycznie do dolnej krawędzi oczodołu i do górnej krawędzi otworu słuchowego zewnętrznego) była równoległa do podstawy;
→ DŁUGOŚĆ GŁOWY (G-OP):
G – GLABELLA – punkt leżący w miejscu najbardziej wysuniętym ku przodowi kości czołowej, między łukami brwiowymi, nad nasadą nosa, w linii środkowej;
OP – OPISTHOKRANION – punkt położony w miejscu najdalej wysuniętym ku tyłowi czaszki na kości potylicznej w linii środkowej;
→ SZEROKOŚĆ GŁOWY (EU-EU):
EU – EURYON – punkt położony na czaszce najbardziej bocznie od linii środkowej (najczęściej na kości ciemieniowej lub skroniowej);
→ WYSOKOŚĆ GŁOWY (T-V):
T – TRAGION – punkt położony na górnej krawędzi guzka ucha;
V – VERTEX – najwyżej położony punkt na głowie ustawionej w płaszczyźnie frankfurckiej, będący górną granicą wzrostu osobnika;
→ WYSOKOŚĆ CZASZKI (BA-BR):
→ BA – BASION – punkt leżący na przednim brzegu kości potylicznej w linii środkowej;
→ BR – BREGMA – połączenie szwu wieńcowego ze strzałkowym w linii środkowej; WSKAŹNIK SZEROKOŚCIOWO-DŁUGOŚCIOWY GŁOWY:
= S
W
⋅ 100
D
→ ocena ukształtowania czaszki w różnych populacjach;
→ ocena ewolucyjnych zmian w kształtowaniu się głów; METODY POMIARU POJEMNOŚCI CZASZKI:
→ metoda bezpośrednia – Brocá:
→ do zamkniętej czaszki wsypujemy kaszę i mierzymy jej objętość;
→ metoda pośrednia – Lee Pearsona:
3 wartości wymiarów:
•
największa szerokość;
•
największa długość;
•
największa wysokość;
czaszki (basion-bregma);
głowy (tragion-vertex);
PRZYBLIŻONA POJEMNOŚĆ CZASZKI/GŁOWY WG LEE PEARSONA: PM = 000337
,
0
⋅ ( D − )(
11 S −
)(
11 W −
)
11 +
01
,
406
PK = 0004
,
0
⋅ ( D − )(
11 S −
)(
11 W −
)
11 +
6
,
206
D – długość czaszki/głowy (w mm!);
S – szerokość czaszki/głowy (w mm!); W – wysokość czaszki/głowy (w mm!); POD WZGLĘDEM UZĘBIENIA SSAKI DZIELI SIĘ NA:
→ krótkozębne – korzenie kształtują się wcześnie; mały otwór wierzchołkowy; korony - ograniczony wzrost;
→ długozębne – korzenie kształtują się późno; otwarty szeroko kanał i otwór wierzchołkowy; korony długie, rosną przez całe życie;
W TOKU EWOLUCJI ZĘBÓW U HOMINIDAE: 1. tendencje do zmniejszania liczby zębów, przy zachowaniu wszystkich rodzajów (heterodoncja –
siekacze, kły przedtrzonowce, trzonowce); 2. utrata przerwy (diastema);
3. formowanie się łuku parabolicznego; 4. przewaga wielkości drugiego trzonowca i zmniejszenie drugiego przedtrzonowca; 5. zmniejszenie się wymiarów zębów; PRZEJAWY ATAWIZMU:
→ występowanie czwartego zęba trzonowego;
→ występowanie diastemy;
RODZAJE ZGRYZU:
→ obcęgowaty – labidoncja (wyeliminowany w wyniku ewolucji);
→ nożycowaty – psalidoncja (dla rasy białej);
→ dachówkowaty – stegodoncja (u ok. 33% osób rasy żółtej);
→ zgryz nieprawidłowy;
PAMIĘTAJMY, ŻE:
→ tzw. dziedziczne bezzębie mężczyzn (cecha recesywna, sprzężona gonosomalnie);
→ brak szkliwa (cecha dominująca sprzężona gonosomalnie); WSKAŹNIK POWIERZCHNI CIAŁA:
→ informacja o wydolności organizmu i jego możliwościach termoregulacyjnych;
→ stosowany do określenia podstaw przemiany materii;
→ wykorzystywany jako jeden z mierników, stanowiących punkt odniesienia dla oceny wyników sportowych;
WSKAŹNIKI NP. ROHRERA CHARAKTERYZUJĄ PROPORCJE WAGOWO-WZROSTOWE:
→ ocena ogólnej budowy ciała;
→ ocena zmiany proporcji ciała z wiekiem;
→ ocena stopnia odżywienia;
→ ocena wpływu czynników środowiska na rozwój osobniczy człowieka; WSKAŹNIK SZEROKOŚCIOWO-DŁUGOŚCIOWY GŁOWY: (klasyfikacja wg Martina i Sallera)
♂
♀
dolichocephalus (długogłowy)
X – 75,9
X – 76,4
mesocephalus (średniogłowy)
76,0 – 80,9
77,0 – 81,9
brachycephalus (krótkogłowy)
81,0 – 85,4
82,0 – 86,4
hyperbrachycephalus (nadkrótkoglowy) 85,5 - X
86,5 - X
HOMO SAPIENS – DIAGRAM ZĘBOWY: 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8
8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8
-- - brak zęba
K – korona protetyczna
U – ząb do usunięcia
W – wypełnienie
WSKAŹNIK REHRERA:
masa : ( B − V )3 ⋅100
masa ciała (g) B − V wysokość (cm)
♀
♂
smukły
X – 1,24
X – 1,37
średni
1,25 – 1,36
1,38 – 1,58
tęgi
1,37 - X
1,59 - X
PRZYBLIŻONA POJEMNOŚĆ CZASZKI/GŁOWY WG LEE PEARSONA: PM = 000337
,
0
⋅ ( D − )(
11 S −
)(
11 W −
)
11 +
01
,
406
PK = 0004
,
0
⋅ ( D − )(
11 S −
)(
11 W −
)
11 +
6
,
206
mikrocefalia
< 1149 cm3
małogłowie
1150 – 1449 cm3
średnia pojemność
1450 – 1649 cm3
duża pojemność
1650 – 1949 cm3
makrocefalia
> 1950 cm3
WYSOKOŚĆ GŁOWY:
W = ( B − V ) − ( b − t) B – basis – podstawa
WSKAŹNIK POWIERZCHNI CIAŁA WG ISAKSSONA: ( P +
)
PC =
dH + 1
100
P – masa ciała (kg)
dH – różnica wysokości ciała w stosunku do 160cm
♂
♀
bardzo mała
< 1,67
< 1,50
mała
1,68 – 1,72
1,51 – 1,54
średnia
1,73 – 1,83
1,55 – 1,61
duża
1,84 – 1,89
1,62 – 1,65
bardzo duża
> 1,90
> 1,66
zki
e
e
zębó
czas
3
eroka
brwiow
0cm
<M
sz
U
T
brak
35
małe
poza linię
wydatny
1
kresy karkow
łuki
ortognatyzm
–
–
ok.
krótka,
Homo sapiens
brak
brak
środek podstawy
niewysunięte
w
zki
zębó
czas
lny
3
znaczone
znaczone
U
n Ples
>MT
poza linię
5cm
za
za
małe
51
Pa
prognatyzm
niewydatny
minima
pośrednia
słabo
słabo
środek podstawy
niewysunięte
ów
IE CZASZEK
czaszki
zęb
3
50 cm
>MT
jest
, wąska
V
duże
wydatny
wydatne
poza linię
5 – 6
PORÓWNAN
Gorilla sp.
prognatyzm
niewydatny
długa
zęść podstawy
32
c
tylna
wysunięte
(T) do
zki
ki
o
zy
ewioczas
czasz
we
zki
twar
trz
potylicznego
zodołowe
zęki
ha
czas
ośćca
ru
potyliczny
szc
ębodołoweg z
cec
oporcjapr
nadoczodoło
wysklepienia
kościec nosa
ebień
kształt
łuku
wielkość kłów
położenie kłów
grz
pojemność
(M)
wały
ki
położenie k
wcięcie pozaoc
stopień
kształt
położenie otwo
zgoczasz
mó