UKŁADY KRWI:
a) AB0 (austriacki patolog K. Landsteiner) – układ ten zawiera antygeny A i B; przeciwciała skierowane przeciw antygenowi układu AB0 stanowią stały składnik ludzkiego osocza i należą do klasy IgM; cząsteczki krzyżowo reagujące z antygenami układu AB0 znaleziono w komórkach bakterii, roślin, zwierząt, np. w surowicy końskiej znajdują się przeciwciała aglutynujące krwinki człowieka;
antygeny
izoaglutyniny obecne w osoczu
fenotyp
krwinkowe
A
anty-B
A
B
anty-A
B
A i B
---
AB (kodominacja)
---
anty-A i anty-B
0
jeżeli brak transferaz – nieprzekształcona H grupa krwi 0 – recesywna do A, B i AB; w Europie występuje najczęściej grupa krwi A i 0, rzadziej B, a najrzadziej AB; AGLUTYNACJA – zlepienie erytrocytów; zjawisko wtórne do powstawania kompleksu antygenu z przeciwciałami z zewnątrz; podstawowa metoda identyfikacji antygenów grupowych krwi oraz skierowanych przeciw nim przeciwciał; wystąpienie zależy od:
→ liczby i lokalizacji antygenów na powierzchni erytrocytów;
→ stężenia odpowiednich przeciwciał w surowicy;
antygeny układu AB0 umieszczone są zewnątrzkomórkowo na błonie erytrocytów (ok. 1 mln.
cząsteczek) – łatwo dostępne dla przeciwciał;
b) Rh (od Rhezusa – małpy) – antygeny układu Rh umieszczone są śródbłonowo (30 – 50 tys.
cząsteczek) – trudniej dostępne dla przeciwciał (trudniej wywołać aglutynację); Badania fenotypu układu Rh są wykonywane przeważnie metodą probówkową w środowisku NaCl za pomocą odczynników zawierających przeciwciała monoklonalne: anty-D, anty-C, anty-CW, anty-c, anty-E, anty-e (antygen D najsilniejsze działanie; Rh- na pewno nie ma /
Rh+ ma); przeciwciała układu Rh należą do klasy IgG i powstają w wyniku immunizacji; określenie fenotypu Rh nie zawsze pozwala na ustalenie genotypu – badania rodzinne genetyczne;
KONFLIKT SEROLOGICZNY:
→ matka Rh(-) – płód Rh(+);
→ nieszczelność łożyska;
do określenia Rh wykorzystuje się przeciwciała monoklonalne; PRZECIWCIAŁA MONOKLONALNE: 1984r Nobel w dziedzinie medycyny za metodę otrzymywania przeciwciał monoklonalnych – N.K.Jerne, C. Milstein, G.J.F. Kőhler; wykazują specyficzność wobec pojedynczej determinanty antygenowej; produkowane są in vitro przez pojedynczy hybrydowy klon limfocytów B (hybrydoma); hybrydoma powstaje w wyniku fuzji limfocytu B wytwarzającego przeciwciała z komórką nowotworową (szpiczaka), dzieki czemu hybrydoma zyskuje zdolność nieograniczonej proliferacji; zastosowanie:
→ lokalizacja i leczenie nowotworów;
→ wykrywanie i określanie stężenia leków, enzymów, hormonów;
→ wykrywanie antygenów mikroorganizmów;
→ serologia – badanie antygenów układów grupowych;
LEKTYNY – białka roślinne, które w odpowiednim rozcieńczeniu reagują swoiście z pewnymi antygenami krwinek czerwonych, powodując ich aglutynację (mają zdolność wiązania odpowiednich reszt cukrowych);
zastosowanie:
→ badania grup układu AB0, np.
Dolichos biflorus – anty-A
Ulex europaeus – anty-H
→ badania grup układu MNS, np.
Vicia graminea – anty-N
w humanizacji przetoczeniowej największe klinicznie znaczenie mają:
→ antygen D (Rh);
→ antygen K (Kell);
→ u biorców D(+) antygeny E, c, CW (układu Rh);
zasady stanowiące serologiczną podstawę krwiodawstwa:
→ przetacza się krew zgodną w zakresie antygenów układu AB0 i antygenów antygenów z układu Rh;
→ przetaczana krew nie może zawierać antygenu reagującego z przeciwciałami biorcy lub antygenu, który był odpowiedzialny za stwierdzoną alloimmunizację w przeszłości;
→ chorym, którzy kiedykolwiek wytworzyli alloprzeciwciała odpornościowe lub u których stwierdza się autoprzeciwciała aktywne w 37ºC należy dobierać krew zgodną w antygenie K z układu Kell; przetaczanie grupy 0 chorym innej grupy jest dopuszczalne:
→ w stanie zagrażającym życiu, gdy brak krwi jednoimiennej;
→ obecne alloprzeciwciała odpornościowe, gdy brak krwi zgodnej jednoimiennej;
→ bardzo słaba ekspresja antygenów A lub B lub trudności w określeniu grupy AB0;
→ brak krwi Rh(-) w układzie AB0 – przetacza się krew gr 0 Rh(-); najrzadsza krew – AB Rh(-)