Scenariusz zajęć nr 53

Odkrywamy prawdę, dobro i piękno

w literaturze.

Tematyka: Książka moim przyjacielem. Rola bajki w życiu sześciolatka.

Odkrywanie mora³u. W œwiecie fikcji a rzeczywistym. Bohater, postacie i miejsce opowiadania. Rozwi¹zywanie problemów. Zabawy z tekstem. Interpretacje tekstu s³owem, gestem, ruchem. Rytmizowanie tekstów. Tworzenie improwizacji muzycznych. Wprawki dramowe. Chronologia wydarzeñ. Wyra¿anie prze¿yæ w dzia³aniach plastycznych. Pro-jektowanie plakatu.

Kształtowane umiejętności:

– swobodne wyra¿anie swoich doœwiadczeñ, prze¿yæ w ró¿ny sposób,

– uwa¿ne s³uchanie tekstu czytanego przez nauczyciela,

– rozumienie pojêæ, np. mora³, dialog, bohater, postacie opowiadania,

– u¿ywanie wyrazów, wyra¿eñ we w³aœciwej formie,

– tworzenie i przeprowadzanie dialogów,

– dostrzeganie i tworzenie rytmów,

– odró¿nianie fikcji od rzeczywistoœci,

– koncentrowanie uwagi na przedmiocie poznania,

– ocenianie pracy innych,

– dostrzeganie chronologii wydarzeñ,

– wyra¿anie swoich prze¿yæ w dzia³aniach plastycznych,

– czytanie liter, wyrazów i zdañ.

Materiały i środki dydaktyczne:

– Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ I

– opowiadanie A. Osieckiej i D. Passenta „Pantoflisko”

– sylwety zwierz¹t (bohaterów opowiadania): lew, lis, kogut, d¿d¿ownica, pantofelek, pantofelkowa, sa³ata

– butelka

– instrumenty perkusyjne i inne przedmioty, np. klocki, kasztany

– materia³y do dzia³añ plastycznych

Sytuacje dydaktyczne:

◆ Zabawa pantomimiczna „Poka¿, jak i gdzie czytasz ksi¹¿ki”

Nauczyciel podaje tytu³ zabawy i zaprasza dzieci do zaprezentowania ruchem swoich pomys³ów. Dzieci wybieraj¹ ró¿ne miejsca w sali i prezentuj¹ ró¿ne sposoby. Nauczyciel z udzia³em zespo³u odgaduje indywidualne propozycje.

224

◆ Nasze rozmowy

Nauczyciel zadaj¹c pytania, inspiruje dzieci do swobodnych wypowiedzi, dzielenia siê swoimi doœwiadczeniami:

– Jakie zwyczaje zwi¹zane z czytaniem ksi¹¿ek panuj¹ w waszych domach?

– Kto i kiedy czyta Wam w domu ksi¹¿ki?

– Jakie ksi¹¿ki lubicie najbardziej?

◆ Opowiadanie A. Osieckiej i D. Passenta „Pantoflisko”

Nauczyciel czyta opowiadanie, wzmacniaj¹c uwagê dzieci prezentacj¹ sylwetek bohaterów.

PANTOFLISKO

Taki ju¿ jest zwyczaj w naszym domu, ¿e kiedy bardzo pada, babcia opowiada nam bajki.

– Po co wam takie opowiadanie domowe, kiedy mo¿na ogl¹daæ telewizjê? – moglibyœcie nas spytaæ.

– Ha. S¹ ró¿ne zwyczaje i obyczaje... mo¿na by odpowiedzieæ.

...Jest jeszcze jedna sprawa. Otó¿ w czwartki babcine bajki s¹ trochê inne ni¿ w pi¹tki: We czwartki bajki s¹ krótsze,

A w pi¹tki bajki s¹ d³u¿sze,

W czwartki ca³kiem ciep³e s¹,

No a w pi¹tki – z zimna dr¿¹.

W zesz³y czwartek babcia opowiedzia³a nam historiê sprzed wielu, wielu lat.

Zaczyna³o siê tak:

Pewnego piêknego dnia, we czwartek oczywiœcie, wielki lew wyszed³ na spacer do d¿ungli, aby coœ

przek¹siæ. Lew by³ ¿ó³ty i ciê¿ki jak bomba. Na imiê mia³ Micha³. Szed³ i szed³. Po chwili spotka³

wygrzewaj¹cego siê na s³oñcu lisa:

– Czeœæ, lisie – powiedzia³ lew – zaraz ciê zjem.

I Micha³ z³apa³ lisa za ko³nierz.

– Och, lwie, szanowny lwie, nie zjadaj mnie jeszcze – b³aga³ lis zwany Tomaszem.

– Dlaczego? – zdziwi³ siê lew. – Mam bardzo dobry apetyt.

– Och, ach – p³aka³ Tomek – ale ja jestem jeszcze taki m³ody, daruj mi ¿ycie.

I ¿eby go mo¿na by³o lepiej zrozumieæ, lis zaœpiewa³: Ach nie, ach nie,

Szanowny lwie,

Ach proszê, ach proszê, ach proszê,

Nie zjadaj mnie.

A lew na to:

Apetyt mam,

Apetyt mam,

Niestety, niestety, niestety,

Apetyt mam.

A lis:

Wiêc muszê gin¹æ niczym ró¿a,

Chocia¿ m³odym jestem lisem

I nikogo nie oburza,

Gdy mn¹ lew nape³nia misê?

A lew:

Nie, nie, nie,

Ho ho ho,

Nie oburza nas to.

A lis:

Ju¿ moja ruda kitka

Wam lasu nie ozdobi...

Lew:

225

Có¿ robiæ...

Lis:

Twarzyczka ma niebrzydka,

Przepadnie jak borowik.

Lew:

Ach robi mi siê gor¹co,

Mówisz tak wzruszaj¹¹¹¹¹co.

Lis:

Wiêc puœæ mnie w puszczê.

Lew:

Nie puszczê.

Lis:

PuϾ.

Lew:

Nie puszczê.

Lis: (odzywa siê zwyczajnym g³osem)

Puœæ, bo bêdê p³aka³.

Lew:

No dobrze, dobrze.

Ju¿ puszczê.

Lew zasêpi³ siê.

– No dobrze, znaj pana – powtórzy³ – jestem w dobrym humorze, wiêc darujê ci ¿ycie. Zjem ciê nastêp-nym razem.

– Dziêkujê, dziêkujê ci, lwie – zawo³a³ lis Tomek i pobieg³ uszczêœliwiony na pole. Na polu spotka³

koguta imieniem Zdzisiek.

– Zjem ciê – zawo³a³ lis i hops! z³apa³ koguta za ogon.

– O rany boskie – wrzasn¹³ kogut – a toœ mnie nastraszy³. Chyba nie chcesz mnie zjeœæ?

– Naturalnie, ¿e chcê – powiedzia³ lis.

– Nie rób tego. Co to, to nie – kukurykn¹³ kogut. – Mam dzisiaj masê spraw na mieœcie. Daruj mi ¿ycie.

...I dla wiêkszej jasnoœci kogut zaœpiewa³:

Jestem kogut

Zdzich, Zdzich, Zdzich

I pochodzê

Z tych, z tych, z tych

Karmazynów.

OdejdŸ, lisie,

IdŸ, idŸ, idŸ,

WstydŸ siê, lisie,

WstydŸ, wstydŸ, wstydŸ

Pod³ych czynów...

A lis:

Dlaczego mam odejϾ, kogucie,

Gdy wola³bym ciê zjeœæ?

A kogut:

Znam setkê innych uciech,

A nawet Рze sto szeϾ:

Jest latanie,

Jest bieganie,

Jest skakanie –

Hop, hop, hop...

Lis:

Stop.

Kogut:

Stop?

Lis:

Oczywiœcie, ¿e stop!...

Tupn¹³ lis i prosto ze œpiewania przeszed³ w zwyczajn¹ mowê: 226

– Nie mogê ju¿ s³uchaæ o tych twoich stu szeœciu uciechach. Muszê to sprawdziæ na w³asn¹ rêkê. A ty –

korzystaj z okazji i prêdko uciekaj.

– A wiêc darujesz mi ¿ycie, lisie?

– Ha, znaj pana – powiedzia³ lis i poszed³ w œwiat, w sprawie stu szeœciu uciech.

A kogut Zdzisiek, uradowany, pobieg³ na podwórze. Na podwórzu spotka³ d¿d¿ownicê imieniem Halina.

– Zjem ciê jak nic – powiedzia³, trzymaj¹c j¹ w pasie.

– Och, nie rób mi tego – zap³aka³a Halina – mam troje ma³ych d¿d¿ownicz¹t na utrzymaniu. Daruj mi

¿ycie:

To mówi d¿d¿ownica Halina,

Co dumna jest jak paw,

Lecz dzisiaj kark mój zgina,

W kolanach ka¿dy dr¿y staw.

Ach proszê, daruj mi ¿ycie,

Patrz, klêkam na patyku...

Kogut:

Kuku-ryku, kuku-ryku...

Halina:

Ach, proszê, daruj mi ¿ycie,

Pochwalê ciê w kurniku...

Kogut:

Kuku-ryku, kuku-rykuuuu...

Có¿ robiæ? Zdzisiek darowa³ jej ¿ycie.

D¿d¿ownica pobieg³a uradowana nad rzekê.

Ujrza³a tam ma³e, ma³e ¿yj¹tko imieniem Pantofelek. Mia³a na niego wielki apetyt, ale Pantofelek zaœpiewa³

wzruszaj¹co:

Ty jesteœ d¿d¿ownica Halinka,

Przeœliczna jak malinka,

W piêknoœci jesteœ rozkwicie,

Ach daruj, daruj mi ¿ycie.

Halinka:

Ach, ach...

Pantofelek:

Pociecha to bêdzie niewielka

Z po³kniêcia Pantofelka.

W dobroci jesteœ rozkwicie,

Ach, daruj, daruj mi ¿ycie.

Nie by³o wyjœcia. D¿d¿ownica westchnê³a i po krótkiej rozmowie darowa³a ¿ycie Pantofelkowi.

Siedzi wiêc sobie ma³y Pantofelek w domu, siedzi i... p³acze. Przez ³zy mówi do pani Pantofelkowej:

– Ach, tak mi smutno, tak mi Ÿle. Ja tak¿e chcia³bym siê wywy¿szyæ, ja tak¿e pragn¹³bym darowaæ komuœ ¿ycie, ale jestem taki ma³y, ¿e po prostu nie mam komu go darowaæ.

– Nie p³acz, uspokój siê, najmilszy mê¿u – pociesza³a go pani Pantofelkowa – najlepiej zdrzemnij siê trochê.

Pantofelek us³ucha³ dobrej rady i po chwili spa³ ju¿ smacznie pod dachem z sitowia.

Œni³o mu siê, ¿e jest wielki i gruby jak bomba. Idzie sobie przez d¿unglê i spotyka malutkiego lwa. „Ha

– myœli sobie to Pantoflisko – zaraz ciê zjem”.

I ³aps! szarpie ju¿ lwa za ko³nierz. A lew – w p³acz, w bek i dalej¿e b³agaæ:

– Och, wspania³y, wielmo¿ny Pantofelku, daruj mi ¿ycie.

Co robiæ? Pantofelek darowa³.

I oto:

Pewnego piêknego dnia Lew wyszed³ na spacer do d¿ungli, aby coœ przek¹siæ...

I tak dalej, i dalej, i dalej. Jak siê domyœlacie, jest to bajka, któr¹ mo¿na opowiadaæ w kó³ko, i te¿ jest bardzo dobrze.

Nasza babcia opowiada³a tê bajkê w ten sposób przez ca³e czwartkowe popo³udnie, przez czwartkow¹

kolacjê i jeszcze trochê. Nazajutrz jednak babcia zrobi³a siê pi¹tkowa, a wiêc i bajka zaczê³a powoli siê zmieniaæ.

227

Niby najpierw wszystko by³o po staremu, ale kiedy w opowiadaniu pojawi³ siê Pantofelek, wszystkie wydarzenia zaczê³y iœæ po pi¹tkowemu. No bo wprawdzie Pantofelek p³aka³ i p³aka³, p³aka³, ale w koñcu powiedzia³:

– Przykrzy mi siê, kochana ¿ono.

– A, skoro ci siê przykrzy – poradzi³a pani Pantofelkowa – to ubierz siê i wyjrzyj trochê na œwiat.

Pantofelek wyszed³.

Na œwiecie nie dzia³o siê dobrze. Wszyscy snuli siê po okolicy smutni, chudzi i strasznie, strasznie g³odni.

Zw³aszcza lew by³ nadzwyczajnie blady.

– Powinieneœ coœ przek¹siæ, lwie – poradzi³ mu Pantofelek.

– Wykluczone – hukn¹³ lew. – Odk¹d darowa³em ¿ycie lisowi, to jestem bardzo s³awny. Nie bêdê siê oœmiesza³ jedzeniem.

– Ani ja – powiedzia³ kogut. – Kury patrz¹ teraz na mnie z podziwem.

– Wiecie co? – westchnê³a d¿d¿ownica Halina. – Mnie, to ju¿ moglibyœcie w³aœciwie zjeœæ. Podchowa³am w koñcu swoje dzieci i zwiedzi³am kawa³ œwiata. Co mi tam.

– Nie ma g³upich – powiedzia³ lis. – Nie bêdê krzywdzi³ ma³ych d¿d¿ownicz¹tek.

Pantofelek pokiwa³ g³ow¹ i zanuci³:

Ach coœ podobnego,

Coœ podobnego,

Coœ podobnego,

Czy widzia³ ktoœ

Coœ podobnego,

By nic nie jad³o niczego... Niczeeeego...

Dalej ju¿ Pantofelek mówi³ normalnie:

I sa³ata zaœpiewa³a:

Bol¹ mnie uszy, uszy, uszy!

Czy nic was nie wzruszy!

Wszystko bardzo siê zawstydzi³o. Wreszcie lew powiedzia³:

– Skoro wszystko wszystkiemu darowa³o ¿ycie, to proponujê, ¿eby nic niczego nie jad³o.

– Dobrze. Zgoda! – powiedzia³o Wszystko i siad³o sobie na ziemi.

Zaœpiewa³o:

Od dzisiaj,

Od dzisiaj,

Od dzisiaj

Œpiewamy w imieniu Wszystkiego,

By nic nie zjad³o niczego,

Niczego,

Niczego – nie.

Odt¹d Wszystko siedzia³o tak i siedzia³o, i siedzia³o, i by³o coraz bardziej i bardziej g³odne i smutne.

Bêc!

To by³a pi¹tkowa bajka.

Tymczasem w tym prawdziwym, najprawdziwszym ¿yciu lwy zjadaj¹ lisy, lisy zjadaj¹ koguty, koguty zjadaj¹ d¿d¿ownice, a wy, kochani moi, zjadacie marchew i szpinak, a¿ wam siê uszy trzês¹.

– Wiecie co? ChodŸmy do ogrodu pani Marcinowej. Bêdziemy jeœæ sa³atkê. To wam dobrze zrobi.

Wszystko, co ¿y³o w lesie, zgromadzi³o siê wokó³ Pantofelka i ruszy³o do ogrodu pani Marcinowej.

Zmierzch zapad³, a Wszystko siedzia³o jeszcze na grz¹dkach i jad³o, jad³o, jad³o zielon¹, md³¹ sa³atê.

Nagle sa³ata zdenerwowa³a siê:

– Odczepcie siê ode mnie! – pisnê³a. – Dlaczego Wszystko akurat mnie po¿era? Doœæ mam tego szczy-pania za uszy.

Bo to jest tak:

Choæ ¿ycie po³¹czone z jedzenie marchwi by³a nieweso³e – ani dla was, ani dla marchwi – to ¿ycie bez marchwi jest równie¿ bardzo, bardzo nieprzyjemne.

228

◆ Spontaniczne wypowiedzi dzieci inspirowane wys³uchanym opowiadaniem

◆ Pogadanka ukierunkowana pytaniami nauczyciela:

– Kto wystêpowa³ w opowiadaniu (postacie opowiadania)?

– Gdzie rozgrywa³a siê akcja opowiadania (miejsce)?

– Jak oceniasz postêpowanie postaci opowiadania?

◆ Sytuacja problemowa s³u¿¹ca wykryciu mora³u opowiadania „Pantoflisko”

Nauczyciel zadaje pytania:

– O czym myœleliœcie, s³uchaj¹c tego opowiadania?

– Co z niego wynika (mora³ opowiadania)?

– Czy i w jaki sposób mo¿na urz¹dziæ przedstawienie pt. „Pantoflisko”?

Dzieci odpowiadaj¹c swobodnie na pytania, poszukuj¹ mora³u. Mo¿e on brzmieæ na przyk³ad:

– Bajkowy œwiat jest inny od rzeczywistego.

– Wszyscy na œwiecie s¹ potrzebni.

– Trudne sytuacje, problemy nale¿y rozwi¹zywaæ poprzez negocjacje, dialog.

– Nie czyñ innemu co tobie nie jest mi³e... itp.

◆ Zabawa z wykorzystaniem tekstu opowiadania „Przedstaw siê”

Dzieci siedz¹ w krêgu. Ka¿de z nich przybiera rolê jednej z postaci opowiadania (lis, lew, kogut, d¿d¿ownica, pantofelek...). Nauczyciel, wprawiaj¹c butelkê w ruch, wskazuje dziecko, które za pomoc¹ rymowanego tekstu, z pomoc¹ nauczyciela, przedstawia siê. Prezentacji postaci mo¿e towarzyszyæ w³aœciwy, wybrany przez dziecko ruch, gesty.

◆ Zabawa ruchowa

Nauczyciel czyta wybrane krótkie fragmenty opowiadania. Dzieci interpretuj¹ je ruchem.

✔ Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 74.

◆ Zabawa „Rytmizowanie tekstu”

Nauczyciel czyta krótkie wybrane fragmenty opowiadania (wypowiedzi poszczególnych zwierz¹t). Zachêca dzieci do pomocy, wspólnej recytacji i po³¹czenia jej z gr¹ na instru-mentach perkusyjnych oraz innych przedmiotach znajduj¹cych siê w sali, np. klocki, kasztany...

◆ Zabawa taneczna „Tworzenie improwizacji tanecznych”

Nauczyciel z dzieæmi wybiera z opowiadania kwestie œpiewane przez ró¿ne zwierzêta.

Dobieraj¹ do nich melodie, a nastêpnie przy œpiewanych kwestiach dzieci tworz¹ im-prowizacje taneczne.

◆ Zabawa „W chowanego”

Nauczyciel umieszcza w ró¿nych miejscach sali sylwetki zwierz¹t wystêpuj¹cych w opowiadaniu tak, aby by³y ma³o widoczne. Dzieci w czasie spaceru szukaj¹ ukrytych zwierz¹t.

W momencie odnalezienia zwierzêcia nauczyciel pyta: „Kogo odnaleŸliœcie?” Dzieci podaj¹ nazwê zwierzêcia, u¿ywaj¹c w³aœciwego przypadku, np. lisa, lwa, koguta... Nau-229

czyciel mo¿e równie¿ wtr¹caæ pytanie: „Kogo jeszcze szukacie?” Po odnalezieniu zwierz¹t i utworzeniu ich ekspozycji, nauczyciel pyta: „Komu przygl¹dacie siê?” Dzieci odmieniaj¹

nazwy zwierz¹t, np. lisowi, kogutowi, lwu...

◆ Wprawka dramowa „Spotkanie zwierz¹t”

Dzieci dobieraj¹ siê w pary. Przyjmuj¹ okreœlone role. Nauczyciel proponuje im zagranie scenki „Spotkanie zwierz¹t”:

– lwa z lisem,

– lisa z kogutem,

– koguta z d¿d¿ownic¹,

– d¿d¿ownicy z pantofelkiem.

Chêtne pary odgrywaj¹ scenkê przed zespo³em. Zespó³ ocenia pomys³y i nagradza brawami (jak uda³a siê scenka? komu najlepiej i dlaczego?).

◆ Dzia³ania plastyczne „Nasze wra¿enia”

Dzieci wyra¿aj¹ swoje wra¿enia zwi¹zane z opowiadaniem w pracy plastycznej. Wspólnie próbuj¹ u³o¿yæ prace zgodnie z chronologi¹ wydarzeñ. Mog¹ równie¿ projektowaæ w grupach plakat reklamuj¹cy przedstawienie pt. „Pantoflisko”.

Scenariusz zajęć nr 54

Odkrywamy prawdę, dobro i piękno

w literaturze.

Tematyka: Humor w poezji J. Brzechwy i W. Chotomskiej.

Dni tygodnia, ich nazwy. Chronologia wydarzeñ. G³oska – litera – wyraz. Liczba i cyfra.

Porz¹dkowanie i algebraiczny aspekt liczb (1–7). Grupowy rozk³ad tygodnia. Wydarzenia prawdziwe a fantastyczne. Moralna prawda tygodnia. Wra¿enia i prze¿ycia w pra-cach plastycznych.

Kształtowane umiejętności:

– odró¿nianie poezji od prozy,

– uwa¿ne s³uchanie tekstu czytanego przez nauczyciela,

– rozwi¹zywanie problemów w sposób twórczy,

– swobodne wypowiadanie siê na okreœlony temat,

– nazywanie dni tygodnia i ustalanie ich kolejnoœci,

– kojarzenie iloœci z liczb¹,

– rozumienie pojêæ, np. tydzieñ, tyle samo, najkrótszy, najd³u¿szy,

– dostrzeganie humoru w utworach literackich, okreœlanie nastroju,

– odró¿nianie fikcji od rzeczywistoœci,

230

– przestrzeganie zasad moralnych,

– czytanie wyrazów ze zrozumieniem,

– rozumienie pojêæ dotycz¹cych po³o¿enia przedmiotów w stosunku do innych.

Materiały i środki dydaktyczne:

– Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ I

– Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ I

– wiersz J. Brzechwy „Tydzieñ”

– komplety kartoników z nazwami dni tygodnia dla ka¿dego dziecka

– nakrêtka, guzik lub kapsel

– dziesiêæ patyczków

– wiersz W. Chotomskiej „Tydzieñ”

– samoprzylepne karteczki

– opowiadanie „Abrakadabra”

– napis z „moraln¹ prawd¹ tygodnia”

Sytuacje dydaktyczne:

◆ Zainteresowanie problematyk¹ zajêæ – wiersz „Tydzieñ” J. Brzechwy Nauczyciel recytuje wiersz J. Brzechwy „Tydzieñ”.

Tydzieñ dzieci mia³ siedmioro:

Chcieli pracê skoñczyæ w pi¹tek,

„Niech siê tutaj wszystkie zbior¹!”

A to ledwie by³ pocz¹tek.

Ale przecie¿ nie tak ³atwo

Zamyœli³a siê sobota:

Radziæ sobie z liczn¹ dziatw¹:

„To¿ dopiero jest robota!”

Poniedzia³ek ju¿ od wtorku

Poszli razem do niedzieli,

Poszukuje kota w worku,

Tam porz¹dnie odpoczêli.

Wtorek œrodê wzi¹³ pod brodê:

Tydzieñ drapie siê w przedzia³ek:

„ChodŸmy sitkiem czerpaæ wodê.”

„No a gdzie jest poniedzia³ek?”

Czwartek w górze ig³¹ grzebie

Poniedzia³ek ju¿ od wtorku

I zaszywa dziury w niebie.

Poszukuje kota w worku -

(I tak dalej...)

◆ Sytuacja problemowa „Co znacz¹ s³owa – i tak dalej...?”

Dzieci swobodnie wypowiadaj¹ siê, poszukuj¹c rozwi¹zania problemu. Efektem winien byæ wniosek, ¿e wiersz ten mo¿na recytowaæ w nieskoñczonoœæ.

◆ Nasze rozmowy

Nauczyciel stawia pytanie dotycz¹ce treœci zawartej w wierszu:

– Jaki nastrój budzi w was czytany wiersz?

– Co jest humorystycznego w wierszu?

– Co to jest tydzieñ?

– Ile dzieci ma tydzieñ?

– Które dzieci tygodnia znacie?

– Które dni tygodnia najbardziej lubicie i dlaczego?

– Który dzieñ tygodnia jest dzisiaj, który by³ wczoraj, który bêdzie jutro?

Dzieci, które potrafi¹, wymieniaj¹ nazwy kolejnych dni tygodnia.

231

◆ Zabawa wyrazami „Dni tygodnia”

Ka¿de dziecko otrzymuje komplet kartoników z nazwami dni tygodnia. Znajduje sobie dowolne miejsce w sali i bawi siê kartonikami. Próbuje czytaæ nazwy dni, wybiera najd³u¿sze, najkrótsze nazwy dni. Przelicza litery w wyrazach, porównuje ich iloœci, szuka wyrazów o takiej samej liczbie liter. Nauczyciel zachêca dzieci do porz¹dkowania dni tygodnia.

◆ Zabawa „Spotkajmy siê”

Dzieci dobieraj¹ siê w pary. Ustalaj¹ wspólnie dzieñ spotkania i jego cel, np. urodziny, kino, wycieczka. Nauczyciel losuje kartoniki z nazwami. Eksponuje je. Pary, które wybra³y dany dzieñ spotkania, prezentuj¹ scenkê rodzajow¹ „Wspólnie spêdzony czas”, np. spot-kanie na urodzinach, w kinie, teatrze, na wycieczce rowerowej itp. Pozosta³e dzieci odgaduj¹ miejsce i sposób spêdzania czasu. Zabawa toczy siê do momentu, a¿ wszystkie pary zagraj¹ swoje scenki.

◆ Gra w klasy „Tworzymy tydzieñ”

Nauczyciel rysuje na pod³odze „Ch³opka”, numeruje pola od 1 do 7, zaznacza lini¹ miejsce startu. Numery pól oznaczaj¹ kolejne dni tygodnia.

Dzieci dziel¹ siê na dwie równoliczne grupy. Cz³onkowie grup, na przemian, z linii startu, rzucaj¹ np. nakrêtkê, guzik lub kapsel, próbuj¹c trafiæ na dowolne pole. Udany rzut premiowany jest kartonikiem z w³aœciwym dniem tygodnia. Niecelny rzut cz³onka grupy lub to samo pole powoduje utratê kolejki przez grupê. Wygrywa ta grupa, która szybciej skompletuje siedem dni tygodnia.

◆ Zabawa „Ence-pence”

Chêtne dziecko wybiera siedem patyczków z dziesiêciu. Rozk³ada je dowolnie do dwóch r¹k tak, by pozosta³e dzieci nie zauwa¿y³y sposobu podzia³u. Krzy¿uj¹c rêce przed sob¹, mówi „ence-pence, w której rêce?” Pozosta³e dzieci wspólnie decyduj¹, któr¹ rêkê chêt-ne dziecko ma otworzyæ. Przeliczaj¹ pokazane patyczki i ich liczbie przyporz¹dkowuj¹

w³aœciwy dzieñ tygodnia. Zgaduj¹, ile patyczków z 7 pozosta³o w drugiej rêce. Ich liczbie przyporz¹dkowuj¹ dzieñ tygodnia. Nauczyciel zachêca nastêpne chêtne dzieci do ró¿nego podzia³u siedmiu patyczków.

✔ Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 88.

◆ Szukanie humoru w wierszu W. Chotomskiej „Tydzieñ”

Nauczyciel recytuje wiersz. Wczeœniej t³umaczy trudne wyrazy, np. ulêga³ki.

Wszed³ na drzewo poniedzia³ek,

A¿ w kocio³ku zawrza³ wrz¹tek.

Natrz¹s³ górê ulêga³ek.

I powiedzia³ do soboty:

Ulêga³ek zebra³ worek

– „Zrób nam kompot

I do domu zabra³ wtorek.

nad kompoty.”

Œroda wszystkie ulêga³ki

Kompot wystyg³ do niedzieli...

Pokroi³a na kawa³ki.

Figê z makiem z niego mieli!

Kocio³ wody nala³ czwartek,

Bo niedziela ledwo wpad³a

Wsypa³ do niej cukru kwartê.

Ca³y kompot zaraz zjad³a...

Gaz zapali³ w kuchni pi¹tek,

232

Dzieci w swobodnych wypowiedziach wskazuj¹ elementy humorystyczne wiersza.

Nazywaj¹ dni w porz¹dku chronologicznym i okreœlaj¹ czynnoœci, które wykonywa³y poszczególne dni.

✔ Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 55.

◆ Planowanie „Nasz grupowy rozk³ad tygodnia”

Nauczyciel proponuje dzieciom, aby zaplanowa³y swój grupowy rozk³ad tygodnia. Prezentuje grupowy rozk³ad dnia – na arkuszu papieru zaznaczone kolejne dni tygodnia. Zachêca dzieci, aby na samoprzylepnych karteczkach w dowolny sposób zaplanowa³y, co chcia³yby robiæ w przedszkolu w poszczególnych dniach, poza zajêciami proponowanymi przez nauczyciela. Karteczki ze swoimi pomys³ami dzieci przyklejaj¹ w wybranym miejscu –

pod nazw¹ dnia. Wspólnie analizuj¹ zg³oszone propozycje z jednoczesn¹ refleksj¹ ich wykorzystania w dniach aktywnoœci edukacyjnej w przedszkolu – zerówce.

◆ Listopadowe wró¿by

Nauczyciel w roli wró¿ki Eulalii czyta tekst „Abrakadabra”

ABRAKADABRA

Czeœæ, czo³em, k³ania siê wam wró¿ka Eulalia. Czy wierzycie w czary? Ja, oczywiœcie, tak – ostatecznie jestem wró¿k¹ i niejeden czar ju¿ widzia³am. Na czary szczególnie podatne s¹ dzieci, których imiona rozpoczynaj¹ siê na O na Y, a tak¿e ci, których rocznica urodzin przypada w tym tygodniu. A wiêc, uwaga! Ci, którzy urodziny bêd¹ obchodziæ...

W PONIEDZIA£EK – s¹ podatni na s³owo „Abrakadabra”. Wypowiadaj¹c je, ale tylko 31 lutego, kwietnia, czerwca, wrzeœnia lub listopada, mog¹ spowodowaæ trzêsienie ziemi, powódŸ, a nawet koniec

œwiata! Inne czary spowoduj¹, ¿e kiedy jubilaci zjedz¹ czekoladê, to utyj¹!

WE WTOREK – ludzie s³abo podatni na czary, chyba ¿e przydybie ich zielony koñ. Zielony koñ zna zaklêcie, które mo¿e spowodowaæ, ¿e dzieciom tym wypadn¹ wszystkie zêby mleczne! Strze¿cie siê wiêc. W tym tygodniu czary konia nie zadzia³aj¹, natomiast mo¿ecie siê spodziewaæ mi³ych chwil!

W ŒRODÊ – prawdziw¹ czarodziejk¹ jest nasza mama, która umie ugotowaæ coœ dobrego prawie z niczego. Z innych czarów grozi wam wizyta u stomatologa, który umie wyczarowaæ w dziurce plombê.

Szczêœliwa dla was cyfra to szóstka, nieszczêœliwa – pa³ka.

W CZWARTEK – ludzie wyj¹tkowo czarowni. Siej¹ czar dooko³a siebie. Potrafi¹ tak oczarowaæ ciociê,

¿e kupi im trzy porcje lodów. Uwaga – grozi wam przeziêbienie i ból gard³a.

W PI¥TEK – dzieci s³abo podatne na czary. Umiej¹ zmieniæ wazon w skorupy, ale nigdy odwrotnie.

Jedynie na has³o „czary-mary-tygrys-stary” id¹ do ³ó¿ka i zasypiaj¹ z miejsca jak kamieñ. Dotyczy to jednak tylko tych osobników, którzy urodzili siê na wyspach Ciamciaramcia.

W SOBOTÊ – zyskuj¹ si³ê jedz¹c marchewkê, ale zwykle jej nie lubi¹. Osobniki zarówno mêskie, jak i ¿eñskie mog¹ kogoœ oczarowaæ tak, ¿e zamieni siê w ropuchê. Musz¹ jednak mieæ dwumetrowy warkocz, zawi¹zany ¿ó³t¹ wst¹¿eczk¹. Uwaga! Czeka was radosna niespodzianka!

W NIEDZIELÊ – je¿eli cz³owiek, obchodz¹cy urodziny w tê niedzielê, umie zawi¹zaæ sobie rêce na supe³, znajdzie nieprzebrane skarby pod pustynnym kaktusem. Bêd¹ tam z³ote lalki, platynowe trans-formersy, komputery pod³¹czone do Internetu i guma do ¿ucia w kszta³cie pi³ki no¿nej. Jeœli zaœ nie umie zrobiæ z r¹k porz¹dnego sup³a, to znaczy, ¿e jest zwyk³ym cz³owiekiem i z czarów nici. Mo¿e go natomiast czekaæ w tym tygodniu masa frajdy.

233

◆ Czego wszystkim ¿yczy wró¿ka Eulalia.

Dzieci swobodnie wypowiadaj¹ siê na temat zaprezentowanych wró¿b. Inspirowane pytaniami nauczyciela, próbuj¹ odró¿niaæ prawdê od fa³szu, rzeczy mo¿liwe od niemo¿liwych.

Okreœlaj¹ swój stosunek do wró¿b Eulalii.

◆ Nasze postanowienie „Moralna prawda tygodnia”

Nauczyciel prezentuje „moraln¹ prawdê tygodnia”, np. „Wierzymy, ¿e trzeba dzieliæ siê z innymi, pomagaæ innym”. Przyczepia has³o w eksponowanym miejscu, np. k¹ciku ak-tualnoœci. Dzieci za pomoc¹ rysunku wyra¿aj¹ swoje uczucia, jakie budzi w nich „mo-ralna prawda tygodnia”. Nauczyciel zachêca dzieci, aby przypomnia³y sobie sytuacje ze swojego ¿ycia, w których post¹pi³y zgodnie z prezentowan¹ zasad¹. Aby zastanowi³y siê, w jaki sposób mo¿na j¹ zastosowaæ w ¿yciu, jak to zrobiæ w ci¹gu tygodnia.

◆ Praca w domu

Przeprowadziæ obserwacjê drogi, któr¹ odbywa s³oñce w ci¹gu dnia (wschód s³oñca, po³o¿enie w po³udnie, zachód s³oñca).

Magia światła – odkrywamy całą prawdę

o świetle.

Co kszta³cisz, kszta³tujesz, doskonalisz:

– Pamiêæ

– Koncentracjê uwagi

– Samodzielne wypowiadanie siê na dany temat

– Dostrzeganie zjawisk œwietlnych w otoczeniu

– Rozumienie sposobów wykorzystywania zjawisk œwietlnych w ró¿nych urz¹dzeniach Czego potrzebujesz:

– Tekst literacki "Œwiat³o"

– Ilustracje przedstawiaj¹ce zjawiska œwietlne, urz¹dzenia daj¹ce œwiat³o Co robisz:

– Czytasz tekst

– Podajesz instrukcjê wykonania zadania

– Umieszczasz ilustracje na tablicy

Co robi¹ dzieci?

Siedz¹ w krêgu i s³uchaj¹ tekstu czytanego przez nauczyciela. Podchodz¹ kolejno do tablicy i wybieraj¹ dowoln¹ ilustracjê. Wypowiadaj¹ siê na jej temat i odchodz¹ na bok.

234

ŚWIATŁO

Mysz Domowa ostro¿nie wysunê³a czubek nosa poza próg domu. Brrrr! Zimno i wilgotno, szaro i brud-no, jak to w listopadzie. Nastroszy³a futerko i pobieg³a przed siebie. Jej kuzynka, Mysz Polna, oczekiwa³a jej ju¿ w swym przytulnym gniazdku. Na œrodku sta³ przygotowany pokaŸny stosik ziarna do przegry-zania, a wokó³ usadowi³a siê gromada ma³ych Mysi¹t. W k¹cie drzema³ daleki krewny Myszy Polnej, Szczur Okrêtowy, emerytowany marynarz, który zatrzyma³ siê u niej na zimê.

– Mówiê ci, kochana, co za paskudna pogoda! Witajcie, maluchy, dajcie starej ciotce ca³usa.

Szczur okrêtowy ziewn¹³ szeroko.

– Ale¿ okropny czas! No i wilgoæ daje mi siê we znaki, wszystko przez ten reumatyzm, którego nabawi³em siê przez te wszystkie lata na morzu.

W tej chwili da³o s³yszeæ siê chrobotanie i w gnieŸdzie pojawi³a siê wielka szara g³owa z d³ugimi uszami, sama g³owa, bo wiêcej siê nie zmieœci³o.

– Dzieñ dobry – powiedzia³ nieœmia³o Szarak, najbli¿szy s¹siad Polnej Myszy. – Czy mogê wpaœæ na chwilê? Us³ysza³em, ¿e ma pani goœcia, chêtnie pos³ucha³bym znów jakiejœ ciekawej opowieœci.

– Ale¿ oczywiœcie, Szaraku, zostañ. A wy dzieci, uciszcie siê i te¿ usi¹dŸcie, znowu siê czegoœ m¹drego nauczycie. O czym nam dziœ opowiesz, droga kuzynko?

Mysz Domowa znana by³a wszem i wobec z ogromnej wiedzy. Parê lat temu zjad³a ca³¹ encyklopediê i od tego czasu wiedzia³a wszystko na ka¿dy temat. Jej opowieœci by³y niezwykle zajmuj¹ce i pouczaj¹ce, tote¿ zawsze znajdowa³a wdziêcznych s³uchaczy.

– Có¿, w taki ciemny, ponury dzieñ najchêtniej porozmawia³abym o S³oñcu – powiedzia³a Mysz Domowa. – S³oñce, musicie wiedzieæ, jest ogromn¹ gwiazd¹, znajduj¹c¹ siê bardzo, bardzo daleko i ca³e szczêœcie, poniewa¿ jest niewyobra¿alnie gor¹ce. Jest jak gigantyczna kula ognia i œwieci olœniewaj¹cym blaskiem, który dociera w najodleglejsze zak¹tki wszechœwiata, równie¿ i do nas, na Ziemiê. Za dnia daje nam jasnoœæ, dziêki której mo¿emy widzieæ i podziwiaæ œwiat wokó³ nas.

Wszyscy pokiwali g³owami w pe³nej zachwytu zadumie, ale¿ to by³o fascynuj¹ce!

– A w nocy œwieci ksiê¿yc – wtr¹ci³a Mysz Polna, która nie chcia³a okazaæ siê zupe³n¹ ignorantk¹.

– No, niezupe³nie – sprostowa³a Mysz Domowa. – Ksiê¿yc nie œwieci, poniewa¿ nie jest gwiazd¹, jest planet¹, podobnie jak Ziemia, a planety nie daj¹ œwiat³a. Ksiê¿yc tylko niczym lustro odbija œwiat³o S³oñca, dlatego jest ono s³abe i delikatne. Œwiec¹ natomiast wszystkie gwiazdy, s¹ jednak albo zbyt ma³e, albo zbyt oddalone od Ziemi, ¿eby mog³y naprawdê rozjaœniæ mroki nocy.

– A kiedyœ s³ysza³em o œwiec¹cym zaj¹czku, wspomnia³ mi o ty Królik z gospodarstwa – powiedzia³

Szarak z przejêciem. – Czy naprawdê istniej¹ œwiec¹ce zaj¹czki? Bardzo bym chcia³, ¿eby istnia³y… –

doda³ z nadziej¹ w g³osie.

– W pewnym sensie – powiedzia³a Mysz Domowa, a Szarak zastrzyg³ uszami z radoœci. – One dzia³aj¹

na podobnej zasadzie, jak Ksiê¿yc. Bierze siê lusterko, ustawia na S³oñce, tak ¿eby odbija³o jego blask, a to odbicie to plama œwiat³a. Kiedy poruszamy lusterkiem plama skacze, jak prawdziwy zaj¹czek.

– To cudowne! – westchn¹³ Szarak z zachwytem.

– S¹ jeszcze na œwiecie i inne rzeczy, które œwiec¹ w podobny sposób. Ludzie maj¹ zegary z fosforyzuj¹cymi wskazówkami, jeœli padnie na nie choæ odrobina œwiat³a, to œwiec¹ w ciemnoœci. Podobnie œwiate³ka odblaskowe, które ludzkie dzieci nosz¹ przy tornistrach, ¿eby widaæ je by³o na drodze. Reflektory przeje¿d¿aj¹cych aut odbijaj¹ siê w nich, jak w lusterkach i wtedy wydaje siê, ¿e one œwiec¹. ¯e nie wspomnê o kocich oczach, one te¿ s¹ tak skonstruowane, ¿e odbija siê w nich œwiat³o i dlatego zdaj¹ siê b³yszczeæ w pó³mroku…

Mysz Polna na samo s³owo „kot” przygarnê³a do siebie ca³a swoj¹ gromadkê, a ma³e Mysiêta zamar³y ze zgrozy w bezruchu.

– … nie mówmy jednak o tak nieprzyjemnych rzeczach, ma³e nie bêd¹ mog³y potem zasn¹æ w nocy. –

Mysz Domowa szybko zakoñczy³a ten niemi³y temat.

– A sk¹d bierze siê œwiat³o w domach ludzi? – zapyta³a Mysz Polna. – Nawet z naszego pola widaæ po zmroku œwiec¹ce okna, zupe³nie jakby trzymali tam swoje w³asne s³oñca!

– Poniek¹d, poniek¹d… – potwierdzi³a Mysz Domowa. – To siê nazywa elektrycznoœæ!

– Ele… – spróbowa³ powtórzyæ Szarak, ale szybko da³ za wygran¹.

– Ludzie maj¹ ró¿ne urz¹dzenia, które w³¹cza siê do pr¹du i wtedy one œwiec¹, s¹ to rozmaite lampy, lampki, którymi oœwietlaj¹ swoje domy, wtedy jest tam jasno, jak w dzieñ! Ale elektrycznoœæ jest zawodna, wystarczy na przyk³ad przegryŸæ kabel. Zna³am kiedyœ Mysz, która wykona³a kiedyœ ten eksperyment, niestety przyp³aci³a to biedaczka ¿yciem. Poza tym mo¿e siê przepaliæ ¿arówka, a czasem wiatr zrywa druty, którymi p³ynie pr¹d.

235

– Ho, ho, ale nikt z was na pewno nie widzia³ tak ogromnych lamp, jak ja widywa³em, kiedy p³ywa³em po morzu! – wtr¹ci³ Szczur Okrêtowy bardzo dumny z faktu, ¿e i on mo¿e dorzuciæ jak¹œ ciekawostkê.

– Na brzegach ludzie buduj¹ wysokie wie¿e, na których dzieñ i noc pali siê silne œwiat³o i wskazuje okrêtom drogê do portu.

– Tak, to latarnie morskie – potwierdzi³a Mysz Domowa. – Zanim jednak ludzie wymyœlili elektrycznoœæ, radzili sobie inaczej, wykorzystywali do oœwietlenia ogieñ. Najpierw by³y to pochodnie, czyli p³on¹ce drewniane szczapy, potem wymyœlili œwiece. To oœwietlenie te¿ nie by³o doskona³e, œwiece nie daj¹ bowiem zbyt mocnego œwiat³a, poza tym migotaj¹, a potem siê wypalaj¹, a ponad to stwarzaj¹

niebezpieczeñstwo po¿aru. Na szczêœcie wszyscy mamy S³oñce, które po prostu œwieci samo z siebie i nic nie mo¿e mu w tym przeszkodziæ. Zim¹ jesteœmy znacznie bardziej oddaleni od S³oñca, dlatego dzieñ jest krótki, a œwiat³o s³abe, ale kiedy nadejdzie wiosna, wszyscy bêdziemy siê nim cieszyæ do woli!

– zakoñczy³a Mysz Domowa optymistycznym akcentem.

– Och, dziêkujemy ci, moja droga, za te poruszaj¹c¹ opowieœæ, wszyscy tyle siê nauczyliœmy, no i dzieciaki tak¿e, a nie ma to jak gruntowne wykszta³cenie! – powiedzia³a Mysz Polna, podsuwaj¹c goœciowi

œwie¿utkie ziarno.

– Ale¿, kochana kuzynko, ca³a przyjemnoœæ po mojej stronie – odpar³a grzecznie Mysz Domowa, która kiedyœ nadgryz³a tak¿e podrêcznik dobrego wychowania i umia³a zachowaæ siê w ka¿dej sytuacji. –

A poza tym wszyscy mieliœcie swój udzia³ w tej historii, bo ka¿dy ciekawego was coœ ciekawego do niego dorzuci³. Ale teraz muszê ju¿ biec do domu, zrobi³o siê naprawdê póŸno.

– Dzieci po¿egnajcie siê z cioci¹ – rzek³a Mysz Polna zwracaj¹c siê do swoich pociech. – I oczywiœcie bêdziemy z niecierpliwoœci¹ oczekiwaæ twoich kolejnych odwiedzin!

– Ja te¿ wpadnê, jeœli pozwolisz – wtr¹ci³ Szarak ostro¿nie wycofuj¹c siê z ciasnego otworu.

– I nie zapomnijcie mnie obudziæ! – dorzuci³ na koniec Szczur Okrêtowy i ziewaj¹c, zacz¹³ na powrót uk³adaæ siê w ciep³ym legowisku.

Mysz Domowa czym prêdzej pomknê³a w stronê domu, choæ by³ jeszcze dzieñ, wokó³ panowa³ jeszcze g³êboki pó³mrok. A po drodze ca³y czas zastanawia³a siê, któr¹ z kolei m¹dr¹ ksi¹¿kê zacz¹æ nadgryzaæ na kolacjê, s³ownik ortograficzny, a mo¿e ksi¹¿kê telefoniczn¹? Bo jak s³usznie zauwa¿y³a Mysz Polna, grunt to solidne wykszta³cenie.

Scenariusz zajęć nr 55

Tematyka: Magia światła: co to jest, skąd pochodzi, co sprawia, komu potrzebne?

Doœwiadczenia ze œwiat³em: za³amywanie, rozszczepianie, odbicie. Zabawy ze œwiat³em:

œwietlny trop, taniec, film, teatr. Gra œwiat³a.

Kształtowane umiejętności:

– rozwi¹zywanie problemów w sposób twórczy,

– kojarzenie i uogólnianie,

– swobodne wypowiadanie siê na okreœlony temat,

– obserwowanie i wnioskowanie,

– przeprowadzanie prostych doœwiadczeñ,

– uzasadnianie swoich s¹dów,

– organizowanie w³asnych dzia³añ,

– wspó³dzia³anie i wspó³praca w parach oraz grupach,

– przeliczanie zbiorów i porównywanie ich liczebnoœci,

– okreœlanie relacji miêdzy zbiorami.

236

Materiały i środki dydaktyczne:

– Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ I

– Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ I

– Pentliczek nr 14/95

– szklanka wody, kilka s³omek do napojów, pryzmat (2)

– lusterka, przedmioty o g³adkiej powierzchni

– latarki dla ka¿dego dziecka

– kadry filmu (obrazki): s³oñce, ognisko, ³uczywo, œwieca, kaganek, pochodnia, latarnia gazowa, lampa naftowa, I. £ukasiewicz, ¿arówka, T. Edison

– dwa rzutniki, przeŸrocza

– diaskop, folie do diaskopu, gêste farby, np. klejowe, kolorowy papier, patyczki, pêdzle Sytuacje dydaktyczne:

◆ Sytuacja problemowa celem zainteresowania problematyk¹ zajêæ Nauczyciel czyta zagadki. Dzieci podaj¹ odpowiedzi.

Rozb³yska o wschodzie,

W szklanej banieczce

O zachodzie gaœnie.

Drucik ¿arz¹cy,

Kiedy jest po³udnie,

Wisi nad sto³em,

To œwieci najjaœniej.

Œwieci jak s³oñce.

Co pali siê weso³o

Blaskiem swym s³u¿ê,

I daje ciep³y blask?

Lecz – co dziwniejsza,

Mi³o si¹œæ przy nim wko³o

Im œwiecê d³u¿ej,

W wieczorny, letni czas.

Tym jestem mniejsza!

◆ Dyskusja „Magia œwiat³a”

Nauczyciel inicjuje dyskusjê wokó³ problemów:

– Co ³¹czy s³oñce, œwiecê, ognisko, ¿arówkê? (pojêcie)

– Co to jest œwiat³o? (definicja)

– Sk¹d pochodzi œwiat³o, co daje nam œwiat³o? (Ÿród³a)

– Co œwiat³o sprawia, potrafi? (w³aœciwoœci)

– Komu i do czego potrzebne jest œwiat³o? (znaczenie) Dzieci w swobodnych, spontanicznych wypowiedziach próbuj¹ rozwi¹zywaæ problemy, poszukiwaæ odpowiedzi na pytania. Dope³nieniem ich wiedzy mo¿e byæ tekst czytany przez nauczyciela (Pentliczek nr 14/95).

Niektóre z pojazdów osi¹ga³y bardzo du¿¹ prêdkoœæ. Za pomoc¹ œwiat³a mo¿na przesy³aæ informacje miêdzy komputerami i rozmowy telefoniczne. Buduje siê elektrownie, które zamieniaj¹ œwiat³o s³oneczne na pr¹d. Œwiat³em wytwarzanym w urz¹dzeniach zwanych laserami mo¿na ci¹æ grube stalowe blachy i wykonywaæ precyzyjne operacje chirurgiczne. Za pomoc¹ œwiat³a mo¿na odtwarzaæ muzykê z p³yt kompaktowych.

No i najwa¿niejsze – bez œwiat³a nie mog³yby rosn¹æ roœliny. Gdyby nie by³o roœlin, zabrak³oby jedzenia, a powietrze nie nadawa³oby siê do oddychania. Bez œwiat³a nie by³oby ¿ycia.

237

◆ Nasze badania „Magia œwiat³a”

Nauczyciel przygotowuje stanowiska do doœwiadczeñ. Dzieci dziel¹ siê na trzy grupy.

Ka¿da z nich przeprowadza inne doœwiadczenie ze œwiat³em.

Grupa I: „Za³amywanie siê œwiat³a”

Materia³y: szklanka wody, kilka s³omek do napojów, pryzmat.

Dzia³ania dzieci: wk³adaj¹ kilka s³omek do szklanki z wod¹ i obserwuj¹ je z boku, na-stêpnie uk³adaj¹ s³omki na stole i k³ad¹ na nie pryzmat.

Obserwacje: s³omki ogl¹dane przez pryzmat wygl¹daj¹ jakby by³y zgiête w dwóch miejscach, a s³omki w szklance jakby za³amywa³y siê pod powierzchni¹ wody.

Uzasadnienie: œwiat³o szybko biegnie przez powietrze. Gdy przenika do wody, zwalnia i trochê zmienia kierunek, wywo³uj¹c wra¿enie, ¿e przedmioty za³amuj¹ siê, s¹ zgiête.

Grupa II: „Rozszczepienie œwiat³a”

Materia³y: pryzmat.

Dzia³ania dzieci: ustawiaj¹ pryzmat w taki sposób, by na jego jedn¹ œciankê pada³y promienie S³oñca.

Obserwacje: na œcianie „tañczy” wielobarwna plamka – têcza.

Uzasadnienie: œwiat³o bia³e, np. s³oneczne, rozszczepia siê w napotkanej na drodze prze-szkodzie – pryzmacie i powstaje wiele têczowych kolorów. To œwiadczy o tym, ¿e œwiat³o bia³e sk³ada siê z ró¿nych barw.

Grupa III: „Odbicie œwiat³a”

Materia³y: lusterko, przedmioty o g³adkiej powierzchni.

Dzia³ania dzieci: szukaj¹ z lusterkami miejsca w sali, gdzie mo¿na „puszczaæ zaj¹czki”.

Obserwacje: na œcianach, suficie, ró¿nych przedmiotach biegaj¹ bia³e, œwietliste plamki.

Ich ruch zale¿y od ruchu rêki.

Uzasadnienie: promienie s³oneczne odbijaj¹ siê od g³adkich powierzchni.

◆ Nasze prezentacje „Magia œwiat³a”

Poszczególne grupy prezentuj¹ wyniki swoich doœwiadczeñ.

◆ Zabawy œwiat³em „Nasze twarze”

Dzieci tworz¹ pary. Nauczyciel daje ka¿dej parze latarkê. Dzieci na przemian oœwietlaj¹ twarz kolegi z ró¿nych stron: z przodu, lewej strony, prawej, góry, do³u... Obserwuj¹, jak œwiat³o wydobywa kszta³ty twarzy. Rozmawiaj¹ o swoich obserwacjach, wra¿eniach i odczuciach.

◆ Zabawa ze œwiat³em „Dok¹d prowadzi œwietlny trop?”

Chêtne dziecko opuszcza salê. Pozosta³e dzieci umawiaj¹ siê, co bêdzie celem œwietl-nego tropu, np. jakiœ przedmiot w sali, tekst do przeczytania, wybrane dziecko itp. Dziecko w sali z latark¹ prowadzi kolegê do wyznaczonego celu.

✔ Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 70.

◆ Taniec œwiat³a

Dzieci otrzymuj¹ latarki i „tañcz¹” ich œwiat³em na suficie.

238

◆ To ciekawe – film „Historia z lamp¹”

Nauczyciel przygotowuje kadry filmu (obrazki): s³oñce, ognisko, ³uczywo, œwieca, kaganek, pochodnia, latarnia gazowa, lampa naftowa, Ignacy £ukasiewicz, ¿arówka, Tomasz Alva Edison. Nauczyciel prezentuje poszczególne kadry „filmu” na tablicy w nieuporz¹dkowanym uk³adzie. Dzieci w czasie dyskusji próbuj¹ u³o¿yæ kadry filmu we w³aœciwej kolejnoœci, tworz¹c film „Historia z lamp¹”. Uzasadniaj¹ swoje propozycje.

W chwili, gdy film jest gotowy, nauczyciel z dzieæmi komentuje wydarzenia, wzbogacaj¹c wiedzê dzieci o fakty historyczne. Umieszcza portret J. £ukasiewicza w „Galerii s³awnych Polaków”.

◆ To ciekawe – teatr œwiat³a

Nauczyciel przygotowuje dwa rzutniki do przeŸroczy, wiele jednokolorowych przeŸroczy, ekran do projekcji. Do rzutnika wsuwa kolorowy slajd, np. czerwony. W zaciemnionym pomieszczeniu oœwietla jednym rzutnikiem wybrany motyw, np. sylwetkê, maskê, dziecko... pod k¹tek ostrym na ekranie. Po chwili z prawej strony w³¹cza drugi projektor, który œwieci tylko bia³ym œwiat³em. W czasie poruszania i zmiany kierunku padania

œwiat³a z projektorów powstaj¹ fascynuj¹ce przeciêcia i kolorowe przeobra¿enia. Dzieci bawi¹ siê œwiat³em, wykorzystuj¹c ró¿ne figury oraz przeŸrocza o ró¿nej barwie.

Komentuj¹ powsta³e obrazy, nadaj¹ im tytu³y, snuj¹ fantastyczne opowiadania.

◆ Nasze badania „Gra œwiat³a”

Nauczyciel przygotowuje diaskop, folie do diaskopu, gêste farby, np. klejowe, kolorowy papier. Dzieli dzieci na dwie grupy. Jedna z nich wycina z kolorowego papieru dowolne kszta³ty. Komponuj¹ z nich, na szybie diaskopu, ró¿ne scenki. Druga grupa pokrywa foliê gêst¹ farb¹ i umieszcza j¹ na szybie diaskopu. Nauczyciel zaznacza na folii niewiel-ki otwór dla œwiat³a. Dzieci rysuj¹ na zamalowanej folii dowolne kszta³ty, korzystaj¹c z patyczków. Na œcianie wyœwietlaj¹ siê tajemnicze rysunki. Dzieci obserwuj¹ grê œwiat³a.

Lekkie przemalowanie folii pozwala tworzyæ nowe rysunki.

✔ Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 93.

Scenariusz zajęć nr 56

Magia światła – odkrywamy całą prawdę

o świetle.

Tematyka: Wędrówka słońca.

Zjawisko dnia i nocy. Zabawy z globusem. Eksperymentowanie ze œwiat³em. Zabawy z cieniem. Taniec cieni. Tworzenie w³asnych teatrzyków cieni.

239

Kształtowane umiejętności:

– obserwowanie zjawisk przyrodniczych,

– swobodne wypowiadanie siê na podstawie obserwacji, doœwiadczeñ,

– skuteczne komunikowanie siê,

– analizowanie, porównywanie i wnioskowanie,

– rozumienie pojêæ, np. globus, wschód, zachód, po³udnie, dzieñ, noc, cieñ...

– przeprowadzanie prostych doœwiadczeñ, eksperymentów,

– odró¿nianie poezji od prozy,

– uwa¿ne s³uchanie tekstu czytanego przez nauczyciela,

– przeliczanie zbiorów i porównywanie ich liczebnoœci,

– rozumienie pojêcia „tyle samo”, wewn¹trz, na zewn¹trz...

Materiały i środki dydaktyczne:

– Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ I

– Æwiczenia szeœciolatka. Czeœæ I

– obrazki, zdjêcia lub przeŸrocza ilustruj¹ce s³oñce w ró¿nym po³o¿eniu

– dwie latarki, kawa³ki bibu³y: czerwonej i ¿ó³tej

– sylwety z brystolu (2 jaja i kurczê), trzy korki

– wiersz L. J. Kerna „Cieñ”

– przeœcierad³o, klamerki do bielizny, sznurek, lampka

– utwór muzyczny

– arkusze czarnego kartonu

Sytuacje dydaktyczne:

◆ Nasze indywidualne obserwacje „Wêdrówka s³oñca”

Nauczyciel inspiruje dzieci do swobodnych wypowiedzi na temat poczynionych przez nie obserwacji, zadaj¹c im zagadkê.

Kiedy wstaje – dzieñ nastaje,

Gdy zachodzi – noc przychodzi.

Dzieci swobodnie wypowiadaj¹ siê na temat drogi, jak¹ przebywa s³oñce w ci¹gu dnia.

Nauczyciel wykonuje prosty szkic drogi s³oñca. Jako punkty odniesienia wykorzystuje sta³e elementy krajobrazu, np. charakterystyczne drzewo, wie¿a, wysoki blok itp.

Nawi¹zuje równie¿ do wiadomoœci znanych dzieciom z wczeœniejszych zajêæ. Uzupe³nia wypowiedzi dzieci. (Œwiat³o s³oñca rozchodzi siê po linii prostej. Gdy napotka przeszkodê – rzuca cieñ. S³oñce œwieci równie¿ wówczas, kiedy u nas jest noc. Wtedy w innych krajach, daleko od nas, jest dzieñ.)

◆ Dyskusje w grupach

Dzieci dobieraj¹ siê w czteroosobowe grupy. Ka¿da z nich otrzymuje obrazki, zdjêcia lub przeŸrocza (zale¿y, czym nauczyciel dysponuje), ilustruj¹ce s³oñce, jego po³o¿enie w ró¿nych œrodowiskach przyrodniczych, porach roku, czêœciach œwiata. Dzieci ogl¹daj¹

obrazki i prowadz¹ swobodne rozmowy.

240

◆ Badanie „Jak to siê dzieje, ¿e jest dzieñ i noc?”

Nauczyciel ustawia globus – model ziemi oraz lampkê – s³oñce. Dzieci szukaj¹ na globusie Polski i zaznaczaj¹ j¹ np. szpilk¹. Wybrane dziecko obraca powoli globus dooko³a osi. Wszyscy obserwuj¹ zaznaczone na globusie miejsce, stopieñ oœwietlenia tego miejsca. Wspólnie wyjaœniaj¹ zjawisko dnia i nocy.

◆ Eksperymentowanie

Nauczyciel przygotowuje stanowisko do eksperymentowania. Jedn¹ latarkê owija czerwon¹ bibu³¹, drug¹ ¿ó³t¹. Osadza w korkach dwa jaja i kurczê wyciête z brystolu.

Dzieci oœwietlaj¹ latark¹ œcianê pod k¹tem ostrym (pokaz nauczyciela). Nastêpnie ustawiaj¹ jajko na drodze œwiat³a. Po przeciwnej stronie oœwietlaj¹ œcianê drug¹ latark¹.

Przed ni¹ równie¿ ustawiaj¹ jajko. Manewruj¹ latark¹ tak, aby na œcianie pojawi³ siê jeden cieñ. PóŸniej wymieniaj¹ jajko przed drug¹ latark¹ na kurczaka. Obserwuj¹

powstaj¹ce zjawisko.

✔ Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 80.

◆ Tworzenie teatru cieni na podstawie wiersza L. J. Kerna „Cieñ”

Nauczyciel przygotowuje ekran/przeœcierad³o przypiête klamerkami do rozci¹gniêtego sznurka i lampkê. Recytuje wiersz z jednoczesnym ilustrowaniem ruchem na ekranie czynnoœci wynikaj¹cych z treœci wiersza.

Ten mój cieñ

On na schody

Œmieszny cieñ

Ja jem lody

Chodzi za mn¹ ca³y dzieñ

On je lody

Robi wszystko to, co ja:

Ja przez p³ot

Ja gram w pi³kê

On przez p³ot

On te¿ gra

Gotów jest do ró¿nych psot.

Ja na schody

◆ Zabawy z cieniem „Jesteœmy czarodziejami”

Nauczyciel zachêca dzieci do wyczarowywania na przygotowanym ekranie ró¿nych zwierz¹t, stworów, gestów... Dzieci odgaduj¹ zagadki-cienie.

✔ Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 72.

◆ Zabawa „Taniec cieni”

Dzieci dobieraj¹ siê w pary. Jedno z nich wykonuje dowolne ruchy, drugie wiernie naœladuje je – jest jego cieniem. Po pewnym czasie nastêpuje zmiana ról. Zabawie towarzyszy ulubiony przez dzieci utwór muzyczny.

◆ Tworzenie w³asnych teatrzyków cieni

Dzieci wykonuj¹, wed³ug w³asnych pomys³ów, sylwetki z czarnego kartonu do teatrzyku cieni. W zabawach dowolnych komponuj¹ fabu³y w³asnych przedstawieñ.

241

Scenariusz zajęć nr 57

Magia światła – odkrywamy całą prawdę

o świetle.

Tematyka: Wędrując z Księżycem.

Dlaczego Ksiê¿yc siê zmienia – fazy Ksiê¿yca wzglêdem Ziemi i S³oñca. Prawda i fikcja w opowiadaniu „Ksiê¿ycowa opoñcza”. Doœwiadczanie uk³adu planet: S³oñce, Ksiê¿yc, Ziemia. Tworzenie ksiê¿ycowego kalendarza. Czytanie znaków i symboli. Wydarzenia realne i fantastyczne (prawda – fa³sz). Znaczenie œwiat³a ksiê¿ycowego w ¿yciu ludzi i przyrodzie.

Kształtowane umiejętności:

– dostrzeganie rzeczy istotnych, szczegó³ów,

– uwa¿ne s³uchanie tekstu czytanego przez nauczyciela,

– rozumienie pojêæ, np. Ksiê¿yc, fazy Ksiê¿yca, pe³nia, nów, kwadra,

– tworzenie poprawnej, spójnej wypowiedzi na podany temat,

– uzasadnianie swoich s¹dów,

– rozwi¹zywanie problemów w sposób twórczy,

– organizowanie w³asnych dzia³añ,

– rozumienie poleceñ oraz pojêæ zwi¹zanych z po³o¿eniem przedmiotów w stosunku do innych lub uk³adów odniesieñ,

– opisywanie otaczaj¹cej rzeczywistoœci.

Materiały i środki dydaktyczne:

– Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ I

– Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ I

– rebus

– opowiadanie W. Wajnerta „Ksiê¿ycowa opoñcza”

– napis „Dlaczego Ksiê¿yc tak siê zmienia?”

– materia³y do doœwiadczenia

– wykresy „Cztery fazy Ksiê¿yca”

– obrêcz

– materia³y do ksiê¿ycowego kalendarza

Sytuacje dydaktyczne:

◆ Rebus „Tarcza ksiê¿ycowa”

Nauczyciel skupia uwagê dzieci na rebusie i wspólnie z nimi rozwi¹zuje go. Kartonik z jego rozwi¹zaniem umieszcza na tablicy.

242

◆ Opowiadanie „Ksiê¿ycowa opoñcza” W. Wajnerta Nauczyciel czyta opowiadanie.

Pewnego razu Ksiê¿yc, wêdruj¹c po niebie, spotka³ otulon¹ grubym szalem kometê. Pozazdroœci³ jej ciep³ego ubrania. Zaszed³ wiêc do krawca, by sprawiæ sobie ciep³¹ opoñczê.

– Och, jaki pan jest chudy, moœci Ksiê¿ycu – zdziwi³ siê przy powitaniu krawiec, ujrzawszy mizernego klienta.

W istocie Ksiê¿yc wygl¹da³ niczym cieniuchny rogalik. Ca³y by³ zgiêty w pó³, jakoby go bola³ brzuch.

Ksiê¿yc, jak gdyby nie s³ysz¹c tej uwagi, powiedzia³:

– Uszyj mi ubranie. A choæ nie mam pieniêdzy – za tw¹ pracê wynagrodzê ciê, mistrzu, sowicie pêkiem mych srebrnych promieni.

– Dobrze – zgodzi³ siê krawiec i nie zwlekaj¹c przyst¹pi³ do mierzenia klienta.

– PrzyjdŸ waœæ do przymiarki za dwie niedziele – rzek³ krawiec.

Dok³adnie po czternastu dniach Ksiê¿yc zawita³ znów w progi domu krawca. Lecz có¿ to?... Gruby, okr¹g³y jak balon, prawie nie móg³ siê przecisn¹æ przez drzwi. Gdy mu siê to w koñcu z trudem uda³o, zaj¹³ niemal ca³¹ krawieck¹ pracowniê. Krawiec za g³owê siê chwyci³.

– Jakim to sposobem tak potwornie uty³eœ – zawo³a³ – toæ trzeba bêdzie szyæ nowe ubranie! Ca³a dotych-czasowa praca na nic i tyle sukna zmarnowanego...

– Có¿ zrobiæ, mistrzu – odrzek³ Ksiê¿yc – uty³em i nic na to nie poradzê. Musisz poszerzyæ opoñczê...

– Przerobiæ siê nie da – stwierdzi³ krawiec – trzeba zacz¹æ od nowa, trudno!

I zabra³ siê krawiec do roboty. Tym razem jednak zdejmowanie miary z tak grubego klienta nie by³o ³atwe, ale jakoœ sobie z tym poradzi³.

– Uff – sapn¹³ na koniec – miara gotowa, przyjdŸ znowu do przymiarki za dwa tygodnie.

Domyœlacie siê zapewne, co siê wydarzy³o po czternastu dniach. No, oczywiœcie! Ksiê¿yc zjawi³

siê u krawca chudy, chudziusieñki, zgiêty jak rogalik. By³ dok³adnie taki sam jak wówczas, gdy pierw-szy raz przyszed³ do krawca. Ten o ma³o nie zemdla³ z wra¿enia. Pokrêci³ g³ow¹ z niedowierzaniem, odmówi³ dalszej roboty, postanawiaj¹c, ¿e nigdy wiêcej nie tknie ig³y, a zajmie siê upraw¹ pietruszki w swoim ogródku...

Odszed³ wiêc nasz Ksiê¿yc, by gdy dzieñ siê koñczy, Pilnowaæ co wieczór, czy spaæ id¹ dzieci;

I do dzisiaj nikt mu nie uszy³ opoñczy,

I do dzisiaj go³y, tam na niebie œwieci...

◆ Spontaniczne wypowiedzi dzieci

Dzieci spontanicznie wypowiadaj¹ siê na temat treœci opowiadania. Nauczyciel za pomoc¹

pytañ pomocniczych motywuje i inspiruje dzieci do d³u¿szych wypowiedzi, uzasadnia-nia swoich s¹dów.

◆ Sytuacja problemowa „Ró¿ne fazy Ksiê¿yca”

Nauczyciel stawia pytanie problemowe i umieszcza je na tablicy: „Dlaczego Ksiê¿yc tak siê zmieni³?” Dzieci próbuj¹ odpowiadaæ na pytanie, domyœlaæ siê, snuæ przypuszczenia i uzasadniaæ je.

✔ Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 83.

◆ Nasze badania

Nauczyciel proponuje przeprowadzenie doœwiadczenia celem wspólnego wyjaœnienia tego zjawiska (w sali) lub indywidualnego (w domu).

Zapal wieczorem lub w zaciemnionym pomieszczeniu lampkê kreœlarsk¹ lub stoj¹c¹. Lampa ta bêdzie twoim S³oñcem. Si¹dŸ na sto³eczku na œrodku pokoju w odleg³oœci oko³o 1,5 metra od lampy i poproœ

kolegê (siostrê, brata), aby zacz¹³ powoli kr¹¿yæ wokó³ ciebie, ca³y czas maj¹c twarz zwrócon¹ w twoj¹

243

stronê. Ty zaœ musisz równie¿ obracaæ siê na sto³eczku, patrz¹c na kr¹¿¹cego kolegê (siostrê, brata).

WyobraŸ sobie, ¿e twoja g³owa to Ziemia, a g³owa kolegi to Ksiê¿yc. Zwróæ uwagê: gdy kolega (brat, siostra) znajdzie siê pomiêdzy tob¹ a lamp¹, ca³a jego twarz bêdzie w cieniu; w momencie zaœ, gdy bêdziesz mia³ lampê za sob¹, ujrzysz ca³¹ jego twarz oœwietlon¹. Oczywiœcie bêd¹ tak¿e chwile, gdy lampa oœwietli tylko po³owê twarzy kolegi (siostry, brata): raz lew¹, raz praw¹.

W przypadku trudnoœci w przeprowadzeniu doœwiadczenia nauczyciel, wykorzystuj¹c wykres, wyjaœnia zjawisko ci¹g³ych zmian – ró¿ne ustawienia (fazy) Ksiê¿yca wzglê-

dem Ziemi i S³oñca.

Tekst dla nauczyciela: Jak to jest naprawdê z tymi ci¹g³ymi zmianami oblicza naszego naturalnego satelity, Ksiê¿yca?

S¹dzê, ¿e wiesz, ¿e Ksiê¿yc kr¹¿y wokó³ Ziemi. Ta zaœ wraz z nim kr¹¿y z kolei wokó³ S³oñca. W tym sta³ym, ci¹g³ym ruchu powtarzaj¹ siê kolejno, w ci¹gu 29 dni, ró¿ne ustawienia tych trzech cia³ nie-bieskich wzglêdem siebie: raz Ziemia znajduje siê miêdzy S³oñcem a Ksiê¿ycem, to znów Ksiê¿yc wchodzi pomiêdzy Ziemiê i S³oñce lub te¿ S³oñce oœwietla Ksiê¿yc z jednego albo drugiego jego boku.

Pozycje te nazywamy pe³ni¹, nowiem i kwadrami Ksiê¿yca.

◆ Zabawa ruchowo-wyobra¿eniowa

Ka¿de dziecko zabiera obrêcz i k³adzie j¹ na pod³odze. Nauczyciel proponuje dzieciom:

– wejdŸcie do œrodka obrêczy i stañcie tak, jak ma³e myszki,

– zakryjcie jak najwiêcej miejsca w obrêczy swoim cia³em,

– wyobraŸcie sobie, ¿e jesteœcie mlekiem, które wyla³o siê do obrêczy i p³ynie we wszystkich kierunkach,

– poka¿cie, jak mo¿ecie siê wyd³u¿yæ (stañcie na czubkach palców i próbujcie zerwaæ wiœnie z drzewa stoj¹cego nad wami),

– wyobraŸcie sobie, ¿e jesteœcie Ksiê¿ycem w pe³ni (stajecie siê bardzo grubymi),

– wyobraŸcie sobie, ¿e jesteœcie chudzi jak Ksiê¿yc-rogalik.

◆ Zabawa „Ksiê¿ycowy kalendarz”

Nauczyciel przygotowuje trzy komplety kartoników, na których narysowane s¹ kolejne fazy Ksiê¿yca (pe³nia, nów, I kwadra, II kwadra. Kartoniki s¹ w kolorach: ¿ó³ty, ciemno¿ó³ty, bia³y. Dzieci wybieraj¹ po jednym kartoniku. Ustawiaj¹ siê w krêgu. Nauczyciel rzuca ksiê¿ycowym kamieniem (kulka uformowana z folii aluminiowej). W momencie, gdy ksiê¿ycowy kamieñ upadnie na pod³ogê, dzieci zaczynaj¹ tworzyæ ksiê¿ycowe kalendarze. Tworz¹ czteroosobowe grupy – od pe³ni do pe³ni, zachowuj¹c zgodnoœæ kolorystyczn¹. Uwaga: je¿eli u³o¿enie kalendarza ksiê¿ycowego przez jedn¹ z grup jest niemo¿liwe (np. mniejsza liczba dzieci), mo¿na dobraæ kartoniki lub stwierdziæ ¿artem:

„W pozosta³e dni by³o pochmurnie”.

✔ Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 41.

◆ To ciekawe

Nauczyciel informuje dzieci:

– czy wiecie, ¿e Ksiê¿yc przyci¹ga wody oceanów? To dziêki niemu s¹ przyp³ywy i odp³ywy – gdy Ksiê¿yc s³abiej przyci¹ga wodê, to wy³ania siê ca³a pla¿a, jest odp³yw; gdy Ksiê¿yc mocniej przyci¹ga wodê, pla¿a jest zalana, jest przyp³yw, 244

– czy wiecie, ¿e ogrodnik planuje swoj¹ pracê w ogródku od NOWIU do PE£NI, bo wtedy wszystko lepiej roœnie,

– a czy wiecie, ¿e do dentysty najlepiej iœæ wtedy, gdy Ksiê¿yc maleje? To najlepszy czas, nic wtedy nie boli,

– a mo¿e ktoœ z was ma w³asne doœwiadczenia z Ksiê¿ycem?

◆ Sytuacja problemowa uruchamiaj¹ca wyobraŸniê dzieci Nauczyciel stawia pytanie problemowe:

– Czego ubywa, a czego przybywa podobnie jak Ksiê¿yca?

– Czy znacie coœ, co ma kszta³t ksiê¿ycowy?

Dzieci podaj¹ w³asne pomys³y (realne i fantastyczne) z jednoczesnym uzasadnianiem s¹dów.

Scenariusz zajęć nr 58

Magia światła – odkrywamy całą prawdę

o świetle.

Tematyka: W kinie.

Sk¹d siê wziê³o kino? Nasze ulubione filmy, bohaterowie filmowi, najciekawsze w¹tki filmu. Nieme kino i film rysunkowy. Kreskówki. Tygodniowy repertuar przedszkolnego kina. Spotkanie z goœciem i kamer¹. Tworzenie przedszkolnego kina. Dni tygodnia.

Kształtowane umiejętności:

– swobodne wypowiadanie siê na podany temat,

– uwa¿ne s³uchanie tekstu czytanego przez nauczyciela,

– koncentrowanie siê na przedmiocie poznawania,

– kreatywne myœlenie i dzia³anie,

– zapamiêtywanie rzeczy istotnych,

– nazywanie dni tygodnia,

– rozumienie pojêæ, np. tydzieñ, dni tygodnia, zwi¹zanych z up³ywem czasu,

– zadawanie pytañ i formu³owanie odpowiedzi,

– organizowanie w³asnego dzia³ania,

– czytanie liter, wyrazów i zdañ.

Materiały i środki dydaktyczne:

– Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ I

– opowiadanie M. Szelachowskiego „Tañcz¹ce cienie, czyli sk¹d siê wziê³o kino?”

– kartoniki z obrazkami ró¿nych zdarzeñ lub ró¿ne dziwne przedmioty 245

– szeroki, d³ugi pasek papieru

– plansza z nazwami dni tygodnia (poniedzia³ek – niedziela)

– pude³ko (przedszkolne kino)

– kartonik z nazw¹ kina

Sytuacje dydaktyczne:

◆ Sytuacja problemowa rozbudzaj¹ca ciekawoœæ poznawcz¹

Nauczyciel inspiruje dzieci do swobodnych wypowiedzi, stawiaj¹c pytania problemowe:

– Jaki film ostatnio ogl¹daliœcie?

– Co by³o w nim najciekawsze?

– Czy chcielibyœcie ogl¹daæ jakiœ film kilka razy?

Dzieci swobodnie wypowiadaj¹ siê na podane tematy.

◆ To ciekawe: „Sk¹d siê wziê³o kino?”

Nauczyciel czyta opowiadanie M. Szelachowskiego „Tañcz¹ce cienie, czyli sk¹d siê wziê³o kino?”

Dawno, dawno temu wszyscy ludzie mieszkali w jaskiniach. By³o ciemno i zimno. Ludzie palili ogieñ, który rozgrzewa³ i rozjaœnia³ jaskiniê. Wszyscy wtedy cieszyli siê i tañczyli. Na œcianach tañczy³y wraz z nimi ich cienie. Czasami cienie przypomina³y dzikie zwierzêta, czasami tajemnicze stwory, czasami dziwne roœliny, a czasami tylko ludzi. To by³o naprawdê piêkne i tajemnicze.

Mija³y lata. Ludzie opuœcili jaskinie. Zbudowali zamki, pa³ace, domy. Brakowa³o im jednak wspólnego ogniska i tañcz¹cych na œcianie tajemniczych cieni. Nagle pojawi³ siê cudowny aparat, który nazwano MAGICZN¥ LATARNI¥. Ludzie wk³adali zapalon¹ œwiecê do MAGICZNEJ LATARNI, przystawiali do niej zdjêcie, ¿eby na œcianie zobaczyæ powiêkszony obraz fotografii.

Obrazy z MAGICZNEJ LATARNI by³y nieruchome. Znudzi³y siê wiêc szybko. I wówczas pojawili siê bracia Lumière, co po polsku znaczy ŒWIAT£O. WynaleŸli oni maszynê, dziêki której na œcianie pojawi³

siê obraz chodz¹cych ludzi, pêdz¹cego po torach poci¹gu, a potem biegn¹cego ulic¹ psa. Wszystko rusza³o siê, by³o piêkne, a zarazem tajemnicze.

Takie by³y pocz¹tki kina.

◆ Zabawa „Tworzymy nieme kino”

Dzieci losuj¹ kartoniki z obrazkami ró¿nych zdarzeñ lub ró¿ne „dziwne” przedmioty, lub kartoniki z nic nie znacz¹cymi wyrazami. Nauczyciel prosi je, aby przygotowa³y pantomimiczn¹ scenkê, ilustruj¹c¹ wylosowane zdarzenie, przedmiot lub wyraz. Chêtne dzieci prezentuj¹ scenkê. Pozosta³e dzieci nagradzaj¹ wykonawców brawami. Nastêpnie ka¿de dziecko losuje jedno zdanie i prezentuje czynnoœæ, o której w nim mowa.

◆ Zabawa konstrukcyjna „Maszyna do projekcji filmu”

Dzieci dziel¹ siê na dwie grupy. Ka¿da z nich buduje z siebie, wed³ug w³asnego pomys³u, maszynê do projekcji filmu. G³ówny konstruktor grupy wyjaœnia budowê maszyny. Nauczyciel robi pami¹tkowe zdjêcia.

◆ Nasze doœwiadczenia: „Jak to siê dzieje?”

Ka¿de dziecko robi (nakrêca) swój film rysunkowy. Szeroki, d³ugi pasek papieru dzieci sk³adaj¹ na pó³. Na stronie spodniej, przy samym brzegu paska, dzieci rysuj¹ Smutnego Jasia, na stronie wierzchniej – Weso³ego Jasia. Wierzchni¹ stron¹ dzieci nawijaj¹ pasek papieru na o³ówek tak, aby powsta³ rulonik. Nastêpnie szybko poruszaj¹ o³ówkiem, 246

rozwijaj¹c i zwijaj¹c rulonik. W ten sposób narysowany Jaœ o¿ywa – RAZ SIÊ ŒMIEJE, A RAZ SMUCI. Nauczyciel, na przyk³adzie tego doœwiadczenia, wyjaœnia dzia³anie kina.

◆ Zabawa ruchowa „Film kreskówkowy”

Dzieci stoj¹ w krêgu. Jedno z nich rozpoczyna zabawê, pokazuj¹c dowolny ruch. Nastêpne dziecko powtarza ruch kolegi i dodaje swój. Trzecie dziecko powtarza dwa ruchy i dodaje swój itd.

◆ Zabawa „Tworzymy tygodniowy repertuar naszego przedszkolnego kina”

Nauczyciel przygotowuje planszê z nazwami dni tygodnia (poniedzia³ek – niedziela).

Dzieci opracowuj¹ w grupach repertuar kina, wybieraj¹c zadania na miarê swoich mo¿liwoœci:

– rysuj¹, o czym bêdzie film,

– sk³adaj¹ tytu³y filmów z rozsypanek sylabowych,

– sk³adaj¹ tytu³y filmów z rozsypanek literowych.

Dzieci decyduj¹, jaki film bêdzie grany, w którym dniu, w przedszkolnym kinie.

Uzupe³niaj¹ przygotowan¹ planszê.

✔ Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 78.

◆ Spotkanie z goœciem

Nauczyciel zaprasza goœcia – rodzica z kamer¹. Goœæ prezentuje sprzêt. Dzieci stawiaj¹

ró¿norodne pytania, obserwuj¹ sposób obs³ugi kamery, nagrywanie. Próbuj¹, przy pomocy goœcia, samodzielnie nagraæ film o...

◆ Nasze dzia³ania

Dzieci, przy pomocy nauczyciela, wykonuj¹ przedszkolne kino, wykorzystuj¹c pude³ko.

Wycinaj¹ w nim ekran, wymyœlaj¹ sposób przesuwania „taœmy filmowej”, ozdabianie pude³ka. Proponuj¹ jego nazwê. Kartonik z nazw¹ umieszczaj¹ w wybranym miejscu.

Scenariusz zajęć nr 59

Magia światła – odkrywamy całą prawdę

o świetle.

Tematyka: Ludzie kina – nazwy zawodów.

Urz¹dzenia, sprzêty i rekwizyty filmowe. Stop klatka. Ciekawe spotkania – bohaterowie filmowi. Nasze badania – filmowanie. Rower jednym ze œrodków lokomocji. Sport to zdrowie. Krótkie opisy – rower. Jesteœmy re¿yserami i realizatorami filmu „Rower”.

247

Kształtowane umiejętności:

– korzystanie z wiedzy, doœwiadczeñ i wyobra¿eñ,

– ocenianie w³asnych dzia³añ,

– reagowanie na sygna³y akustyczne,

– skuteczne komunikowanie siê (stawianie pytañ i formu³owanie odpowiedzi),

– eksperymentowanie, badanie, komentowanie,

– wnikliwe obserwowanie, dostrzeganie szczegó³ów,

– nazywanie œrodków lokomocji, np. rower, i ich czêœci sk³adowych,

– przeliczanie zbiorów i porównywanie ich liczebnoœci,

– w³aœciwe stosowanie symboli: >, <, =,

– rozumienie pojêæ: litera, sylaba, wyraz.

Materiały i środki dydaktyczne:

– Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ I

– Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ I

– samoprzylepne kartoniki

– muzyka filmowa

– obrazki przedstawiaj¹ce bohaterów filmów, szpilki

– kartki papieru formatu zeszytu szkolnego z otworem w œrodku

– rower

Sytuacje dydaktyczne:

◆ Burza mózgów „Kto pracuje przy produkcji filmu?”

Dzieci, wykorzystuj¹c swoj¹ wiedzê, doœwiadczenia i wyobra¿enia, wypowiadaj¹ siê na podany temat. Nauczyciel zapisuje pionowo, zachowuj¹c odstêpy miêdzy wyrazami, propozycje dzieci, formu³uj¹c poprawnie nazwy zawodów.

◆ Zabawa twórcza „Dobieranka”

Dzieci rysuj¹ na samoprzylepnych karteczkach urz¹dzenia, sprzêty, rekwizyty potrzebne poszczególnym osobom (ludziom filmu), do wykonywania pracy. Swoje propozycje umieszczaj¹ obok w³aœciwej nazwy zawodu. Wspólnie „czytaj¹” rysunki, oceniaj¹ po-prawnoœæ wykonanej pracy, uzupe³niaj¹ – jeœli bêdzie taka potrzeba.

✔ Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 90, zad. 1.

◆ Zabawa ruchowa „Stop klatka”

Przy muzyce filmowej na has³o „akcja” dzieci poruszaj¹ siê w dowolny sposób. Nauczyciel „filmuje” ich zachowania. Na has³o „stop klatka” ka¿de dziecko zastyga w pozycji, w której zasta³o je has³o. Nauczyciela – kamerzystê mo¿e zast¹piæ dziecko.

◆ Zabawa „Ciekawe spotkania”

Nauczyciel przypina na plecach dzieci obrazki, przedstawiaj¹ce znanych bohaterów fil-mowych. Dzieci, spaceruj¹c, szukaj¹ pary (przypadkowy dobór). Rozpoznaj¹ siê, nazywaj¹

248

bohaterów lub tytu³y filmów (zachowuj¹ w tajemnicy, dla siebie). Dzieci w parach siadaj¹

naprzeciwko i zadaj¹c sobie pytania, próbuj¹ zgadn¹æ, kim jest kolega. Nauczyciel prosi, aby nie stawiaæ pytania „Kim jesteœ?”.

✔ Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 56.

◆ Nasze badania

Dzieci otrzymuj¹ kartki papieru wielkoœci szkolnego zeszytu. W ka¿dej z nich na œrodku wyciêty jest otwór w kszta³cie ma³ego ko³a. Dzieci próbuj¹ z ni¹ robiæ co chc¹, próbuj¹

j¹ do czegoœ wykorzystaæ. Obserwuj¹ przez otwór siebie nawzajem, ró¿ne przedmioty znajduj¹ce siê w sali. Wymieniaj¹ siê swoimi spostrze¿eniami. Eksperymentuj¹, np.

oddalaj¹ i przybli¿aj¹ kartki do oka. Komentuj¹ – kiedy widaæ np. wiêcej?

◆ Nasze rozmowy

Nauczyciel wprowadza do sali rower. Ustawia go na œrodku sali. Dzieci, obserwuj¹c go, prowadz¹ rozmowy o rodzajach rowerów, jego czêœciach, bezpieczeñstwie jazdy, trosce o jego sprawnoœæ, czystoœæ itp. Wspólnie z nauczycielem ustalaj¹ korzyœci odnosz¹ce siê do wykorzystania roweru jako œrodka lokomocji, np.:

– nie wydziela brzydkich zapachów,

– nie szkodzi, nie niszczy przyrody,

– wzmacnia miêœnie nóg, serce i p³uca,

– zajmuje ma³o miejsca np. na parkingu, w domu,

– jego u¿ywanie jest tanie (nie potrzebuje pr¹du ani benzyny).

✔ Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 90, zad. 2.

◆ Nasze dzia³ania

Dzieci – filmowcy krêc¹ film o rowerze. Kamerami (kartki z otworami) filmuj¹ ró¿ne fragmenty roweru. Ujêcia „kamery” rysuj¹ lub zapisuj¹ na kartkach papieru. Gotowe kadry – „ujêcia” naklejaj¹ na d³ugim pasku papieru – taœmie filmowej roz³o¿onej wzd³u¿

sali. Dzieci ogl¹daj¹ film i podaj¹ propozycje tytu³ów.

Skarby ziemi.

Co kszta³cisz, kszta³tujesz, doskonalisz:

– Koncentracjê uwagi

– Pamiêæ

– Analizowanie, porównywanie, wnioskowanie

– Swobodne wypowiadanie siê na podany temat

– WyobraŸniê i kreatywne myœlenie

– Podporz¹dkowywanie siê regu³om zabaw

249

Czego potrzebujesz:

– Tekst literacki :Kopalnia soli"

– Solniczka

Co robisz:

– Czytasz tekst

– Podajesz instrukcje wykonania zadania

– Stawiasz solniczkê na œrodku krêgu

Co robi¹ dzieci:

Siedz¹ w krêgu i s³uchaj¹ czytanego tekstu. Potem pierwsze chêtne dziecko siada w

œrodku krêgu i bierze solniczkê do rêki. "Zamienia siê" w sól i wypowiada jedno zdanie na swój temat np.: "Mo¿na mnie wykopaæ w kopalni", "Mo¿na mn¹ posoliæ jedzenie",

"Jestem s³ona" itp. Po wypowiedzeniu zdania dziecko zostawia solniczkê na œrodku krêgu, wraca na swoje miejsce a jego miejsce w œrodku krêgu zajmuje nastêpne dziecko.

KOPALNIA SOLI

W Wieliczce znajduje siê kopalnia soli. Jak sama nazwa wskazuje, jest to takie miejsce, sk¹d wydobywa siê sól. A sk¹d wziê³a siê sól pod ziemi¹? Tak naprawdê to nikt tego nie wie na pewno, ale jest bardzo prawdopodobne, ¿e kiedyœ, miliony lat temu, by³o tam morze. W morzu jak wiadomo, woda jest s³ona.

Kiedy nast¹pi³a zmiana klimatu i na ziemi zrobi³o siê bardzo, ale to bardzo gor¹co, woda zaczê³a pa-rowaæ, czyli powoli zmienia³a siê w ob³oczki pary, które wznosi³y siê wysoko do góry. A sól zosta³a na dnie.

Ta sól, która znajduje siê pod ziemi¹, wcale nie wygl¹da, jak sól, któr¹ znamy, s¹ to wielkie szare bry³y przypominaj¹ce brudne lodowe kryszta³y. ¯eby nadawa³a siê do jedzenia, musi przejœæ gruntown¹ k¹piel w specjalnym miejscu, które nazywa siê warzelnia. Po takiej gor¹cej k¹pieli zmienia siê nie do poznania.

Staje siê czyœciutka, bielutka i miêkka, jak œnieg, zreszt¹ tak samo ³adnie b³yszczy.

A ja te¿ mam swoj¹ w³asn¹ kopalniê soli. Stoi sobie na stole, jest szklana, przezroczysta i rzeŸbiona w ³adne wzorki, a u góry ma srebrn¹ zatyczkê z dziurkami. Mogê j¹ wzi¹æ do rêki, bo jest ca³kiem niedu¿a i przechyliæ, a wtedy sól z niej siê sypie, jak woda z prysznica. I proszê, mogê sobie sam posoliæ pomi-dora na kanapce, wtedy znacznie lepiej smakuje.

Scenariusz zajęć nr 60

Tematyka: Wieloznaczność wyrazów.

Skrzynia skarbów. Tworzenie opowiadania „Droga skarbu”. Ró¿nice i podobieñstwa.

Cechy przedmiotów: kszta³t, kolor, wielkoœæ, faktura, zastosowanie. Tocz¹ce siê kamienie – muzyka i ruch .W kopalni soli w Wieliczce. Tajemnicza postaæ Skarbka. S¹d nad Skarbkiem (dobry – z³y).

Kształtowane umiejętności:

– rozumienie pojêæ, np. skarb, wêgiel, sól,

– redagowanie spójnej wypowiedzi na podany temat,

– kreatywne i logiczne myœlenie,

250

– dostrzeganie ró¿nic i podobieñstw, cech wspólnych i ró¿ni¹cych,

– opisywanie przedmiotów: kolor, kszta³t...

– rozumienie poleceñ oraz pojêæ: ma³y, du¿y,

– uwa¿ne s³uchanie innych,

– argumentowanie w³asnych s¹dów,

– wspó³dzia³anie w grupie,

– czytanie zdañ pytaj¹cych,

– rozumienie znaczenia znaku zapytania.

Materiały i środki dydaktyczne:

– Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ I

– Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ I

– kartonik z napisem „Skarb to coœ bardzo cennego”

– skrzynia skarbów, np. pude³ko z bry³¹ wêgla i soli

– napisy: WÊGIEL, SÓL

– tabela do porównywania bry³

– nagranie muzyczne

– opowiadanie E. Korulskiej „Strachy na lachy”

Sytuacje dydaktyczne:

◆ Zainteresowanie dzieci tematyk¹ zajêæ

Nauczyciel stawia pytania problemowe: „Co to jest skarb? Kiedy, gdzie, w jakich sytu-acjach s³yszeliœcie to s³owo?” Dzieci w spontanicznych wypowiedziach opisuj¹ ró¿ne sytuacje, nawi¹zuj¹ do wypowiedzi rodziców, krewnych. Podaj¹ ró¿ne przyk³ady. Wyni-kiem rozmowy winno byæ stwierdzenie „Skarb to coœ bardzo cennego”. Nauczyciel przypina je na tablicy.

◆ Skrzynia skarbów

Nauczyciel informuje dzieci, ¿e w przedszkolu znajduje siê skrzynia (pude³ko), a w niej skarby. Dzieci otwieraj¹ „skrzyniê skarbów” i nazywaj¹ je (wêgiel, sól). Nauczyciel przypina nazwy na tablicy. Dzieci spontanicznie wypowiadaj¹ siê na temat skarbów, które obserwuj¹.

◆ Tworzenie opowiadania „Droga skarbu”

Nauczyciel dzieli zespó³ w sposób losowy na dwie grupy. Ka¿da z nich otrzymuje jedn¹

bry³ê. Zadaniem grup jest wymyœlenie „Sk¹d ta bry³a przyby³a do skrzyni ze skarbami?”

Dzieci tworz¹ opowiadania, które prezentuj¹ przed ca³ym zespo³em.

◆ Ró¿nice i podobieñstwa

Nauczyciel przygotowuje tabelê do porównywania bry³. Na podstawie obserwacji, wiedzy, doœwiadczeñ dzieci proponuj¹ sposób uzupe³niania tabeli, okreœlaj¹ kolor, kszta³t... Nastêpnie poszukuj¹ cech wspólnych i ró¿ni¹cych.

251

SKARBY ZIEMI

WÊGIEL

SÓL

– Kolor

– Kszta³t

– Sk¹d pochodzi?

– Czy brudzi?

– Zastosowanie

(przydatnoϾ

dla cz³owieka)

– Kto wydobywa?

✔ Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 69.

◆ Zabawa ruchowa „Tocz¹ce siê kamienie”

Dzieci w pozycji skulonej na pod³odze ko³ysz¹ siê w rytm muzyki. Na sygna³, np. muzyka urywa siê, tocz¹ siê jak kamienie we wszystkich kierunkach, zwa¿aj¹c na to, aby kamienie nie styka³y siê ze sob¹.

◆ Opowiadanie „Strachy na lachy” E. Korulskiej

G³êboko pod ziemi¹ ukryte s¹ skarby, których posiadanie zapewnia ludziom bogactwo i w³adzê. Od wielu stuleci ludzie poszukuj¹ diamentów, z³ota, wêgla, miedzi. Czy wiecie, ¿e sól, dziœ powszechnie u¿ywana, by³a kiedyœ niemal tak cenna jak z³oto? St¹d wziê³o siê powiedzenie „s³one ceny”, oznaczaj¹ce ceny bardzo wysokie.

Je¿eli bêdziecie zwiedzaæ przepiêkn¹ kopalniê soli w Wieliczce, zobaczycie tam miêdzy innymi rzeŸbê z soli, przedstawiaj¹c¹ Skarbnika. Jest to niski starzec w d³ugiej szacie i z bia³¹ brod¹, z górnicz¹ lampk¹

w rêku.

Skarbnik, albo Skarbek, to stra¿nik wszystkich kopalnych skarbów, duch strzeg¹cy wejœcia do podziem-nych korytarzy. Je¿eli górnicy zachowuj¹ siê pod ziemi¹ tak jak nale¿y, nie niszcz¹ z³ó¿, nie ha³asuj¹, a w razie spotkania ze Skarbnikiem okazuj¹ mu szacunek, nie robi on im krzywdy, a czasem nawet obdarza skarbami. Jednak takich spotkañ nale¿y unikaæ, gdy¿ czêsto koñcz¹ siê nieprzyjemnie. Obra¿ony Skarbek potrafi wywieœæ na manowce przypadkowego wêdrowca albo zalaæ kopalniê wod¹. Czasem te¿

obiecuje niezliczone bogactwa, ale stawia warunki niemo¿liwe do spe³nienia.

Skarbnika mo¿na spotkaæ w ka¿dej kopalni. Nale¿y wtedy unikaæ dotkniêcia go. Je¿eli poprosi o ogieñ do lampy albo o kawa³ek chleba, najlepiej podaæ mu ¿¹dan¹ rzecz na ³opacie albo po³o¿yæ na ziemi.

Dotykaj¹c Skarbnika, górnik staje siê jego poddanym. Ale zdarza siê tak¿e, ¿e Skarbnik ratuje górnikom

¿ycie, ostrzegaj¹c ich przed po¿arem. Pokazuje siê wtedy w postaci myszy, czarnego kota lub psa albo bije w dzwon, który s³ychaæ w najdalszych korytarzach kopalni.

◆ Sytuacja problemowa

Nauczyciel inspiruje dzieci do swobodnych wypowiedzi, stawiaj¹c pytania problemowe:

– Kim jest Skarbek?

– Jaki jest Skarbek (cechy charakteru)?

– Gdzie mieszka Skarbek?...

◆ Nasza debata

Nauczyciel dzieli dzieci na dwie grupy. Jedna z nich broni Skarbka: „Jest dobrym duchem”, druga oskar¿a: „Jest z³ym duchem”.

✔ Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 56.

252

Scenariusz zajęć nr 61

Skarby ziemi.

Tematyka: Sól kamienna bogactwem Ziemi.

Cechy wspólne i ró¿ni¹ce. Piêkno kopalni soli w Wieliczce. Tworzenie trasy wycieczki.

Zastosowanie soli kuchennej. Nasze doœwiadczenia z sol¹. Piêkno poezji H. Bechlerowej

„W kopalni soli”. Poezja a proza. Sposoby uzyskiwania soli.

Kształtowane umiejętności:

– nazywanie przedmiotów, obiektów i zdarzeñ, dostrzeganie podobieñstw i ró¿nic,

– wyró¿nianie cech wspólnych,

– odró¿nianie poezji od prozy,

– rozumienie pojêæ, np. pos¹g, kopalnia,

– korzystanie z ró¿nych Ÿróde³ informacji,

– interpretowanie ruchem,

– rozumienie poleceñ,

– wspó³dzia³anie w grupie,

– rozwi¹zywanie sytuacji problemowych, pokonywanie trudnoœci,

– organizowanie w³asnych dzia³añ,

– poznawanie rzeczywistoœci za pomoc¹ zmys³ów,

– rozwi¹zywanie zadañ tekstowych,

– wyró¿nianie i nazywanie kolorów.

Materiały i środki dydaktyczne:

– Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ I

– Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ I

– ilustracje: solniczka, morze, ³za

– wiersz H. Bechlerowej „W kopalni soli”

– ilustracje, pocztówki, albumy z kopalni soli w Wieliczce

– arkusze szarego papieru

– dwa s³oiki z wod¹, sól

– akwarium ze s³on¹ wod¹, patyki, nitki, szyszki, kawa³ki w³óczki Sytuacje dydaktyczne:

◆ Stworzenie atmosfery zorganizowanych dzia³añ

Nauczyciel umieszcza na tablicy ilustracje: solniczka, morze, ³za... Dzieci nazywaj¹ przedmioty przedstawione na ilustracjach i próbuj¹ znaleŸæ wspóln¹ cechê:

– w solniczce jest sól,

– woda w morzu jest s³ona,

– ³za jest s³ona.

Dzieci odgaduj¹ tematykê zajêæ (SÓL).

253

◆ Prawda i piêkno w wierszu H. Bechlerowej „W kopalni soli”

Nauczyciel czyta wiersz. Wczeœniej wyjaœnia wyrazy nieznane dzieciom, np. grota, pos¹gi...

Kopalnia w Wieliczce

A w grotach, w pó³cieniu

– jak pa³ac pod ziemi¹:

I w mrocznych zakrêtach

Tu œciany, kolumny

Œpi echo, co czasy

Srebrzyœcie siê mieni¹.

Odleg³e pamiêta.

W kaplicach pos¹gi,

I budzi siê w ciszy,

¯yrandol jak s³oñce.

I s³ychaæ gdzieœ kroki,

Na falach jeziora

I lampka olejna

– œwiate³ka tañcz¹ce.

Zab³yœnie w pó³mroku.

I ³ódka siê chwieje,

I zdaje siê – górnik

I mo¿e pop³ynie

Sprzed wieków – jak w baœni –

Do groty srebrzystej

Podejdzie, p³omyczek

W baœniowej krainie.

Latarki rozjaœni.

◆ Kopania soli w Wieliczce

Dzieci ogl¹daj¹ ilustracje, pocztówki, albumy z kopalni soli w Wieliczce. Opisuj¹ wygl¹d kopalni, poziomy, korytarze, oœwietlenia, s³one jeziora, windy, schody...

◆ Zabawa „Wycieczka do kopalni”

– wchodzimy do windy, jest ciasno (dzieci stoj¹ œciœniête),

– zje¿d¿amy w dó³ (wolno osuwaj¹ siê do pod³ogi),

– przechodzimy w¹skim korytarzem (id¹ „gêsiego”),

– przechodzimy szerokim korytarzem (id¹ parami, trójkami...),

– schodzimy po schodach w dó³ (tupi¹ 5 razy),

– przep³ywamy przez s³one jezioro (wios³uj¹),

– przechodzimy przez k³adkê (id¹ „gêsiego”, rêce na boki w celu utrzymania równowagi),

– wyje¿d¿amy wind¹ w górê (od kucek do stania na bacznoœæ).

◆ Tworzymy trasê wycieczki po kopalni

Nauczyciel dzieli dzieci na cztery grupy. Dzieci w odpowiedniej kolejnoœci rysuj¹ pisakami trasy wycieczki.

✔ Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 60.

◆ Sytuacja problemowa „Do czego cz³owiek wykorzystuje sól?”

Nauczyciel stawia pytanie problemowe: „Do czego cz³owiek wykorzystuje sól?”, „Gdzie sól znajduje swoje zastosowanie?”. Dzieci wymieniaj¹, np. w kuchni – przyprawa, do k¹pieli, do rozmra¿ania œliskich nawierzchni, lampki solne – zdrowie...

✔ Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 75.

◆ Nasze doœwiadczenia: „Nasycanie wody sol¹”

Nauczyciel przygotowuje dwa s³oiki. Nape³nia je tak¹ sam¹ iloœci¹ wody. Do jednego z nich dzieci wsypuj¹ przygotowan¹ przez nauczyciela iloœæ soli (tak¹, która rozpuszcza 254

siê), do drugiego wiêcej (nie ca³a sól siê rozpuszcza). Dzieci badaj¹, co p³ywa w zwyk³ej wodzie, co w s³onej wodzie, a co w wodzie o du¿ym nasyceniu.

✔ Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 47.

◆ Nasze doœwiadczenia: „S³one morze”

Nauczyciel wyjaœnia dzieciom, ¿e sól mo¿na wydobywaæ w kopalni, ale równie¿ mo¿na j¹ uzyskaæ osuszaj¹c np. morze, s³one jezioro. Nauczyciel wspólnie z dzieæmi przygotowuje akwarium i nape³nia je s³on¹ wod¹. Dzieci umieszczaj¹ w nim ró¿ne przedmioty, np. patyki, nitki, kawa³ki w³óczki, szyszki itp., zawieszone na patykach lub po³o¿one na dnie. Dzieci obserwuj¹ przez pewien czas (codziennie) zmiany zachodz¹ce w akwarium.

◆ Nasze doœwiadczenia: „Rozmra¿anie”

Dzieci wychodz¹ na zewn¹trz przedszkola/zerówki. Posypuj¹ sol¹ zamarzniêt¹ powierzchniê i obserwuj¹ j¹ (o ile sprzyjaj¹ warunki pogodowe).

Scenariusz zajęć nr 62

Skarby ziemi.

Tematyka: Co mówią skamieliny?

Koszyk z klejnotami. Cechy przedmiotów: kszta³t, kolor, wielkoœæ, faktura. Rodzaje minera³ów. ¯yczenia, dobro zaklête w kamieniu. Tworzenie kolekcji. Slalom z kamieniami – wspó³zawodnictwo. Wspólne kompozycje „Skamieliny”. Ró¿ne Ÿród³a informacji: albumy, fotografie, ilustracje, encyklopedie...

Kształtowane umiejętności:

– rozumienie pojêæ, np. skamielina,

– wnikliwe obserwowanie i dostrzeganie szczegó³ów,

– opisywanie przedmiotów: kszta³t, kolor, wielkoœæ, faktura,

– reagowanie na sygna³y akustyczne,

– tworzenie zbiorów,

– korzystanie z ró¿nych Ÿróde³ informacji,

– wspó³dzia³anie w grupie,

– rozumienie pojêæ dotycz¹cych po³o¿enia przedmiotów wzglêdem innych lub uk³adów odniesieñ,

– odró¿nianie i nazywanie figur geometrycznych,

– mierzenie d³ugoœci za pomoc¹ miarki centymetrowej,

– przeliczanie zbiorów.

255

Materiały i środki dydaktyczne:

– Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ I

– Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ I

– napis „SKAMIELINA”

– ró¿ne skamieliny z resztkami roœlin (ilustracje)

– koszyk z minera³ami, kamieniami

– marszowa muzyka

– pude³ka po zapa³kach, wata, piasek, klej

– 2 ma³e kamyki, 2 patyki, 10 butelek

– masa solna, patyki, muszelki i zasuszone roœliny

– albumy, fotografie, ilustracje z ró¿nymi minera³ami Sytuacje dydaktyczne:

◆ Sytuacja problemowa „Burza mózgów”

Nauczyciel wiesza na tablicy napis „SKAMIELINA” i stawia pytanie: „Co to jest skamielina?” Dzieci próbuj¹ wyjaœniaæ to pojêcie, podaj¹ w³asne pomys³y. Nauczyciel uzupe³nia wypowiedzi dzieci i wyjaœnia pojêcie: „Skamieliny to szcz¹tki organizmów z mi-nionych epok, dawnych lat, zachowane w ska³ach”.

◆ Nasze obserwacje: „Skamieliny”

Dzieci ogl¹daj¹ ró¿ne skamieliny z resztkami roœlin (mog¹ to byæ ilustracje). Nauczyciel wyjaœnia, ¿e dziêki skamielinom mo¿emy dowiedzieæ siê o roœlinach i zwierzêtach, które

¿y³y dawno temu, ¿e paprocie nale¿¹ do najstarszych roœlin l¹dowych.

◆ Koszyk z klejnotami

Nauczyciel posy³a wœród dzieci koszyk wype³niony ró¿nego rodzaju minera³ami, kamieniami. Dzieci wybieraj¹ z niego jeden kamieñ. Obserwuj¹ go i opisuj¹ (kszta³t, kolor, wielkoœæ, faktura).

◆ Zabawa „Przekazujê kamieñ”

Dzieci siedz¹ w krêgu. Ka¿de trzyma swój wybrany kamieñ. Zabawie towarzyszy marszowa muzyka. Na sygna³, np. „hop!”, dziecko przekazuje kamieñ osobie siedz¹cej po jego prawej stronie. Zabawa trwa do momentu, a¿ kamieñ wróci do w³aœciciela.

✔ Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 57.

◆ Nasza kolekcja kamieni

Dzieci tworz¹ przedszkoln¹ kolekcjê kamieni. W pude³kach po zapa³kach wy³o¿onych wat¹ lub piaskiem uk³adaj¹ zgromadzone kamienie. Pude³ka ³¹cz¹ klejem lub zszywaj¹

i umieszczaj¹ je w k¹ciku przyrodniczym.

◆ Zawody sportowe „Slalom z kamieniami”

Nauczyciel przygotowuje 2 ma³e kamyki, 2 patyki i 10 butelek. Dzieli zespó³ na dwie grupy. Na sto³ach tworzy tor wyœcigowy z butelek dla ka¿dej z grup. Zadaniem dzieci 256

(kolejno) jest przeprowadzenie slalomem kamienia miêdzy rozstawionymi butelkami, poprzez popychanie go patykiem. Na koñcu toru dziecko chwyta kamieñ do rêki i przekazuje nastêpnemu cz³onkowi grupy. Wygrywa dru¿yna, która szybciej wykona zadanie (wszyscy cz³onkowie grupy przeprowadz¹ kamieñ).

◆ Tworzenie skamielin (dzia³alnoœæ plastyczna)

Dzieci indywidualnie lub w 3–4-osobowych grupach tworz¹ kompozycje skamielin.

Odbijaj¹ w masie solnej ró¿nego rodzaju patyki, muszelki i zasuszone roœliny.

◆ Nasze obserwacje

Dzieci ogl¹daj¹ ró¿nego rodzaju albumy, fotografie, ilustracje z ró¿nymi minera³ami.

✔ Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 81.

Scenariusz zajęć nr 63

Prawda, dobro i piękno

świąt Bożego Narodzenia.

Tematyka: Mikołaj Święty przynosi prezenty.

Historia Œwiêtego Miko³aja. Dobro zaklête w prezencie. Prezenty dawniej i dziœ. Kieszeñ

Œwiêtego Miko³aja – prawda i fantastyka. Piosenka Œwiêtego Miko³aja. Co kryje worek

Œwiêtego Miko³aja – rozsypanki literowe. Zbiory. Jak byæ Œwiêtym Miko³ajem?

Kształtowane umiejętności:

– uwa¿ne s³uchanie tekstów czytanych przez nauczyciela,

– rozwi¹zywanie problemów w sposób twórczy,

– dostrzeganie dobroci, ¿yczliwoœci, serdecznoœci innych ludzi,

– twórcze myœlenie,

– swobodne wypowiadanie siê,

– analizowanie, syntetyzowanie, rozpoznawanie liter,

– rozumienie pojêæ,

– czytanie wyrazów,

– rozró¿nianie liczby pojedynczej i mnogiej,

– dodawanie liczb w zakresie 7.

Materiały i środki dydaktyczne:

– Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ I

– Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ I

257

– opowiadanie F. Jaffke „Historia Œwiêtego Miko³aja”

– piosenka Œwiêtego Miko³aja

– po jednym, pomalowanym na z³oto, orzechu dla ka¿dego dziecka

– ilustracje Œwiêtego Miko³aja

– zagadki i ilustracje (odpowiedzi)

– koperty z rozsypankami literowymi do ilustracji

Sytuacje dydaktyczne:

◆ Opowiadanie F. Jaffke „Historia Œwiêtego Miko³aja”

Nauczyciel czyta opowiadanie celem wywo³ania zainteresowania dzieci tematyk¹ zajêæ.

W odleg³ych wschodnich krainach ¿y³ pewien pobo¿ny cz³owiek – biskup Miko³aj. Któregoœ dnia us³ysza³,

¿e daleko, daleko, w jednym z miast Zachodu panuje klêska g³odu; nie starcza po¿ywienia dla doros³ych, cierpi¹ ma³e dzieci. Zasmucony zawo³a³ swoje kochaj¹ce go s³ugi i poprosi³: „Przynieœcie mi owoce z waszych ogrodów i ¿niwne dary z waszych pól, abyœmy mogli nimi nakarmiæ g³oduj¹cych”.

I przynieœli oni wielkie kosze, pe³ne rumianych jab³ek i piêknych orzechów zebranych w ich ogro-dach i worki, w których po³yskiwa³o z³ote zbo¿e z ich pól. Kobiety przys³a³y s³odkie miodowe ciasto.

Biskup Miko³aj kaza³ za³adowaæ wszystkie te dary na jeden statek. By³ to potê¿ny i pe³en chwa³y okrêt, b³êkitny jak niebo rozjaœniane jedynie blaskiem bia³ego ¿agla. £ódŸ gna³a popychana wiatrem, a gdy ten ucich³, s³udzy zasiedli do wiose³, by nie robiæ przerwy w podró¿y. Ich droga by³a d³uga, p³ynêli siedem dni i siedem nocy.

Gdy przybyli pod mury wielkiego miasta, zapada³ wieczór. Ulice by³y puste, nikt z za³ogi nie ujrza³

mieszkañców, jedynie z niektórych okien s¹czy³o siê œwiat³o.

Biskup Miko³aj zapuka³ w jedno z okien. Kobieta, która s¹dzi³a, ¿e to jakiœ spóŸniony wêdrowiec, kaza³a swemu dziecku otworzyæ drzwi przybyszowi. Przed drzwiami nie by³o jednak nikogo. Dziecko podbieg³o do okna, ale i tutaj nikt nie czeka³. Stal za to wielki kosz, w którym mieni³y siê dorodne jab³ka, czerwone i ¿ó³te orzechy, a na samym wierzchu pyszni³ siê lukrowany miodownik. Obok sta³

worek nape³niony z³otym ziarnem pszenicy. Gdy wszystko wniesiono do izby, rozpoczê³a siê prawdziwa uczta; skoñczy³ siê g³ód. Dzieci wkrótce znów by³y zdrowe, wypoczête i pe³ne radoœci.

Œwiêty Miko³aj przebywa teraz wysoko w niebie. Jednak co roku w dniu swoich urodzin udaje siê w po-dró¿ na Ziemiê.

◆ Sytuacja problemowa

Nauczyciel stwarza sytuacjê problemow¹, stawiaj¹c pytania:

– Jak mo¿na innym ludziom dawaæ radoœæ?

– Jakie prezenty ludzie otrzymywali dawniej, a jakie dzisiaj?

– Co ty chcia³byœ otrzymaæ od Œwiêtego Miko³aja?

◆ Prezent od dawnego Œwiêtego Miko³aja

Nauczyciel rozdaje dzieciom po jednym orzechu pomalowanym na z³oto (prezent od dawnego Œwiêtego Miko³aja) z jednoczesnym komentarzem, ¿e nie zawsze wielkie i dro-gie prezenty dostarczaj¹ du¿o radoœci. Dzieci swobodnie wypowiadaj¹ siê na temat zaistnia³ej sytuacji.

◆ Zabawa twórcza „Kieszeñ Œwiêtego Miko³aja”

Nauczyciel wiesza na tablicy ilustracjê Œwiêtego Miko³aja i inspiruje dzieci do twór-czego myœlenia oraz swobodnych wypowiedzi na temat: „Co ma Œwiêty Miko³aj w kie-szeni?”

258

◆ Zajêcie muzyczne „Piosenka Œwiêtego Miko³aja”

Dzieci œpiewaj¹ piosenkê.

◆ Sytuacja problemowa „Co Œwiêty Miko³aj przyniós³ dzieciom?”

Nauczyciel czyta zagadki. Po odgadniêciu umieszcza na tablicy w³aœciwe obrazki i ilustracje.

Mo¿e byæ ma³a albo du¿a,

W œrodku ma powietrze,

Czasami szklane oczka zmru¿a.

Nie ma ¿adnej dziury.

Zawsze jest mi³a, uœmiechniêta,

Gdy rzucisz o ziemiê,

Dlatego lubi¹ j¹ dziewczêta.

To skacze do góry.

Kierownica, dzwonek,

Lata na skrzyd³ach

Ko³a z oponami.

Podniebnym szlakiem.

Jedzie na nim cz³owiek

Lata wysoko,

I rusza nogami.

Choæ nie jest ptakiem.

Choæ nie maj¹ kó³,

D³ugie, w¹skie deski,

Same pêdz¹ w dó³,

Zakrzywione noski.

Ale musisz mieæ sznurek,

Latem o nich zapominasz,

By je wci¹gn¹æ na górê.

Lubisz, gdy przychodzi zima.

Szybko po lodzie

Z czego dzieci buduj¹ domy,

Nios¹ nas one,

Mosty, wie¿e

Obie do butów

I nie psuj¹ zabawki,

S¹ przyczepione.

Chocia¿ siê j¹ rozbierze.

◆ Praca indywidualna „Co kryje worek Œwiêtego Miko³aja?”

Dzieci otrzymuj¹ koperty z rozsypankami literowymi. Uk³adaj¹ wyrazy z liter. Ilustruj¹

odczytany wyraz i pod rysunkiem przyklejaj¹ w³aœciwy wyraz z otrzymanych liter (lalka, samolot, pi³ka...).

✔ Æwiczenia szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 95.

◆ Zabawa relaksacyjna „Œwiêty Miko³aj”

WyobraŸcie sobie, ¿e zmieniliœcie siê w Œwiêtego Miko³aja. Ma on sympatyczny du¿y brzuch, który porusza siê, gdy ten siê œmieje. Stañcie i poka¿cie mi, jak wygl¹da Œwiêty Miko³aj, który siê œmieje...

Œwiêty Miko³aj jest zawsze w drodze z workiem pe³nym prezentów. Poka¿cie mi, jak on wygl¹da, kiedy przemierza ulice z workiem pe³nym podarunków...

Wiecie dobrze, ¿e Œwiêty Miko³aj czêsto u¿ywa komina, by niepostrze¿enie wejœæ do domu. Poka¿cie mi, jak on wygl¹da, gdy przeciska siê przez w¹ski komin. Gdzie ma wtedy swój worek?...

Co zrobi³by Œwiêty Miko³aj, gdyby na koñcu komina by³ p³on¹cy w kominku ogieñ? Poka¿cie mi, jak

Œwiêty Miko³aj móg³by sobie wtedy pomóc...

Jak Œwiêty Miko³aj bêdzie siê poruszaæ, gdy bêdzie ju¿ w waszym domu? Poka¿cie mi, jak on siê porusza i uwa¿a przy tym, by nikt go nie odkry³...

Jak Œwiêty Miko³aj wyjdzie z domu? Poka¿cie mi, jak z powrotem wychodzi przez komin...

✔ Ksi¹¿ka szeœciolatka. Czêœæ pierwsza, s. 66.

259

PIOSENKA ŒWIÊTEGO MIKO£AJA

1. Jestem ju¿ stary,

mam siw¹ brodê,

lecz w grudniu dzieci

odwiedziæ mogê.

Jestem zmarzniêty,

lecz uœmiechniêty,

bo niosê dzieciom

œliczne prezenty.

2. W srebrzystych saniach

d³ugo jecha³em,

Królowej Œniegu

pa³ac widzia³em.

Jestem zmarzniêty...

3. Przysi¹dê chwilkê

obok choinki,

chodŸcie tu do mnie

ch³opcy, dziewczynki!

Jestem zmarzniêty...

260