wykład III
dr Marek Masztalerz
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2010
UKŁADY EWIDENCYJNE KOSZTÓW
UKŁAD
UKŁAD
UKŁAD
MPK
RODZAJOWY
FUNKCJONALNY
KALKULACYJNY
koszty produkcji
koszty wg miejsc
koszty funkcji
koszty proste
wg nośników (czyli powstawania (np.
realizowanych
wg rodzaju
w przekroju wyrobów,
działów, wydziałów,
przez jednostkę
usług lub klientów)
procesów)
Amortyzacja
Koszty wydziału X
ZuŜycie materiałów
Koszty zakupu
Koszty wydziału Y
Usługi obce
Koszty dział. podst.
Koszty bezpośrednie
...
Podatki i opłaty
Koszty dział. pomoc.
Koszty pośrednie
Koszty działu A
Wynagrodzenia
Koszty zarządu
Koszty działu B
Świadczenia dla prac.
Koszty sprzedaŜy
... itp.
Pozostałe koszty
Zespół „4”
Zespół „5”
Zespół „5”
Zespół „5” lub „9”
© Marek Masztalerz
1
KOSZTY
koszty związane z zakupem materiałów i towarów,
ZAKUPU
np. koszty transportu od dostawcy, koszty opakowań itp.
koszty związane z podstawową działalnością jednostki
KOSZTY
(produkcyjną, handlową lub usługową) – w firmach
DZIAŁALNOŚCI
produkcyjnych są to koszty wytworzenia wyrobów
PODSTAWOWEJ
(bezpośrednie i pośrednie koszty produkcji)
KOSZTY
koszty bezpośrednio związane z pomocniczą działalnością DZIAŁALNOŚCI
jednostki (produkcyjną, handlową lub usługową), np.
POMOCNICZEJ
koszty funkcjonowania własnej elektrowni, kotłowni,
warsztatu remontowego itp.
KOSZTY
koszty ogólnozakładowe, związane z funkcjonowaniem
ZARZĄDU
działów administracyjnych (pozaprodukcyjnych)
koszty związane ze sprzedaŜą produktów i towarów,
KOSZTY
np. koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy,
SPRZEDAśY
prowizje dla handlowców itp.
© Marek Masztalerz
MPK
Koszty Wydziału Produkcyjnego I
Koszty Wydziału Produkcyjnego II
Koszty Magazynu
Koszty Działu Transportu
Koszty Działu Handlowego
Koszty Działu Marketingu
Koszty Działu Księgowości
Koszty Działu Finansowego
Koszty Działu Kadr
Koszty Działu Controllingu
Koszty Biura Zarządu
Koszty ...
Jeśli firma stosuje system budŜetowania, to zamiast typowego podziału na MPK
wprowadza się system ewidencji kosztów i wyników wg ośrodków odpowiedzialności.
© Marek Masztalerz
2
koszty, które moŜna bezpośrednio przypisać do
KOSZTY
produktów, np. materiały bezpośrednie, koszty
BEZPOŚREDNIE
zakupu, płace bezpośrednie, usługi produkcyjne
(outsourcing)
koszty pośrednio związane z działalnością
produkcyjną np. płace kierownika produkcji
KOSZTY
i nadzoru produkcyjnego, amortyzacja hali
WYDZIAŁOWE
i maszyn produkcyjnych, zuŜycie energii
w hali produkcyjnej itp.
koszty ogólnozakładowe, niezwiązane wprost z dział.
produkcyjną, np. wynagrodzenia pracowników
administracyjnych, amortyzacja środków trwałych
KOSZTY
i wartości niematerialnych uŜywanych w administracji, POŚREDNIE
KOSZTY
najem/dzierŜawa budynków i lokali biurowych lub
ZARZĄDU
ogólnogospodarczych, usługi obce (remonty, ochrona,
utrzymanie zieleni, usługi bankowe, pocztowe,
telekomunikacyjne), szkolenia, podróŜe słuŜbowe,
zuŜycie materiałów biurowych itp.
koszty związane ze sprzedaŜą produktów, np.
KOSZTY
koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy,
SPRZEDAśY
prowizje dla handlowców itp.
© Marek Masztalerz
UKŁAD FUNKCJONALNO-KALKULACYJNY
KOSZTY
koszty bezpośrednio
DZIAŁALNOŚCI
związane z podstawową
PODSTAWOWEJ
działalnością jednostki
(produkcyjną, handlową
lub usługową)
KOSZT
WYTWORZENIA
KOSZTY
koszty pośrednio związane
WYDZIAŁOWE
z działalnością podstawową
KOSZTY
koszty ogólnozakładowe, ponoszone poza wydziałami
ZARZĄDU
produkcyjnymi – najczęściej są to koszty stałe
koszty związane ze sprzedaŜą produktów i towarów,
KOSZTY
np. koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy,
SPRZEDAśY
prowizje dla handlowców itp.
© Marek Masztalerz
3
TAK
NIE
ZuŜycie materiałów bezpośrednich do
Koszty pośrednie produkcji (wydziałowe
wytworzenia wyrobów i usług
i ogólnoprodukcyjne – dopóki nie zostaną
Rozliczone koszty zakupu przypadające na
rozliczone i przeniesione na konto 501
zuŜyte materiały bezpośrednie
Nierozliczone koszty pośrednie produkcji
Wynagrodzenia oraz świadczenia na rzecz
(koszty niewykorzystanych zdolności
pracowników bezpośrednio produkcyjnych
produkcyjnych)
ZuŜycie narzędzi specjalnych niezbędnych
do wytworzenia określonych produktów
Usługi obce (outsourcing produkcyjny)
wykonane w związku z produkcją
Amortyzacja naturalna maszyn i urządzeń
ZuŜycie energii na cele technologiczne, jeśli
moŜliwe jest bezpośrednie przypisanie
Rozliczone koszty pośrednie produkcji
Wyroby odzyskane z braków oraz koszty
braków wewnętrznych nienaprawialnych
ujawnionych w trakcie produkcji
© Marek Masztalerz
501 PRODUKCJA PODSTAWOWA
490
Produkcja podstawowa
Koszty pośrednie produkcji
Koszty zakupu
Braki
© Marek Masztalerz
4
TAK
NIE
Koszty pośrednie produkcji ponoszone
Koszty bezpośrednie produkcji ponoszone
w wydziale produkcyjnym (bezpośrednie
w wydziałach produkcyjnych
koszty wydziałowe), np. amortyzacja
maszyn i urządzeń produkcyjnych w
Koszty ogólnoprodukcyjne, nierozliczane na
wydziale, zuŜycie materiałów pośrednich,
wydziały produkcyjne.
wynagrodzenia kierownictwa wydziału oraz
nadzoru produkcyjnego itp.
Koszty pośrednie produkcji rozliczone na
wydziały produkcyjne za pomocą kluczy
Na koniec okresu koszty wydziałowe
są przenoszone na dwa konta:
Rozliczone koszty zakupu
uzasadniona część kosztów pośrednich
na konto 501 „Produkcja podstawowa”
Rozliczone koszty działalności pomocniczej
– celem ustalenia kosztu wytworzenia,
a koszty niewykorzystanych zdolności
produkcyjnych (koszty nieuzasadnione)
na konto „Pozostałe koszty operacyjne”.
© Marek Masztalerz
502-... KOSZTY WYDZIAŁOWE
490
Produkcja podstawowa
Koszty zakupu
Koszty dział. pomocniczej
RMK
© Marek Masztalerz
5
TAK
NIE
Koszty pośrednie produkcji ponoszone
Koszty bezpośrednie produkcji ponoszone
ponad wydziałami produkcji podstawowej
w wydziałach produkcyjnych
albo wspólnie przez wydziały produkcyjne
– nierozliczone na koszty wydziałowe
Koszty wydziałowe (bezpośrednio przypisane
do wydziałów produkcyjnych lub rozliczone
Koszty pośrednie produkcji, które w danej
za pomocą kluczy na wydziały)
jednostce ze względu na małe znaczenie
albo brak moŜliwości dokonania pomiaru
i wyceny rozchodu świadczeń nie są
Koszty niewykorzystanych zdolności
ujmowane jako koszty działalności
produkcyjnych
pomocniczej (np. magazyny surowców,
kontrola jakości, nadzór techniczny)
Rozliczone koszty zakupu
Na koniec okresu saldo konta 508
jest przenoszone na konto 501 celem
Rozliczone koszty działalności pomocniczej
ustalenia kosztu wytworzenia.
© Marek Masztalerz
508 KOSZTY OGÓLNOPRODUKCYJNE
490
Koszty ogólnoprodukcyjne
Koszty zakupu
Koszty dział. pomocniczej
RMK
© Marek Masztalerz
6
Konto 509 słuŜy do wyceny straty na brakach, tj. róŜnicy między wartością braków nienaprawialnych i kosztami naprawy braków a wartością odzyskanych odpadów uŜytkowych i odszkodowań.
TAK
Wartość braków nienaprawialnych z produkcji
bieŜącego okresu
Strata na brakach obciąŜa
Rzeczywisty koszt wytworzenia braków
w całości koszty okresu:
ujawnionych w magazynie lub poza jednostką
- koszty strat produkcyjnych
obciąŜają koszty wytworzenia
Koszty usunięcia wad braków naprawialnych,
sprzedanych produktów,
w tym płace za czas przestojów z powodu
- koszty napraw braków obciąŜają
wystąpienia braków i koszty usług obcych
albo koszty sprzedaŜy albo
związane z naprawą braków (np. opłaty na
rozliczenia międzyokresowe
rzecz autoryzowanych punktów napraw)
kosztów bierne.
Koszty podróŜy słuŜbowych, transportu,
wysyłki itp. związane z brakami ujawnionymi
poza jednostką
© Marek Masztalerz
509 BRAKI*
490
Braki
Koszty produkcji (501/502)
Rozliczenie kosztów dział.
Zapisy równoległe: Dt 580 oraz
Ct Wyroby gotowe lub Ct Koszt
wytw. sprzedanych produktów.
RMK
© Marek Masztalerz
7
Na kontach 51... ujmuje się koszty zakupu surowców i materiałów nabytych na potrzeby działalności jednostki oraz koszty zakupu towarów nabytych w celu odsprzedaŜy.
TAK
NIE
Usługi obce transportu, załadunku,
Koszty zakupu w przypadku ewidencji
rozładunku, spedycji, wysyłki
materiałów i towarów w cenach nabycia
Ubezpieczenie transportu
Koszty zakupu przypadające na materiały
i towary w magazynach w przypadku
Prowizje pośredników (dostawców)
ewidencji po cenie zakupu (są rozliczane
w czasie proporcjonalnie do rozchodu za
Koszty opakowań zbiorczych i palet
pomocą kont 64...)
Koszty badań jakości
Koszty składowania poza jednostką
Koszty transportu, załadunku i wyładunku
poniesione w ramach jednostki
© Marek Masztalerz
51... KOSZTY ZAKUPU
490
Koszty zakupu
RMK
Koszty dział. pomocniczej
© Marek Masztalerz
8
TAK
NIE
Koszty opakowań zbiorczych produktów
Koszty przeglądów i napraw pogwarancyjnych
Koszty załadunku i rozładunku, transportu,
ubezpieczenia transportu produktów
Wartość produktów zniszczonych w czasie
Prowizje przedstawicieli handlowych
sprzedaŜy i transportu uznanych za zawinione
Koszty centrów dystrybucji i sklepów
Koszty promocji i reklamy produktów
Koszty udziału w targach, wystawach
Koszty sprzedaŜy w całości
Wartość produktów zniszczonych w czasie
obciąŜają koszty okresu.
sprzedaŜy i transportu uznanych za
niedobory niezawinione
Koszty przeglądów i napraw gwarancyjnych
Koszty obsługi klientów
Rozliczenie rezerwy (RMK) na przeglądy
i naprawy gwarancyjne
© Marek Masztalerz
52... KOSZTY SPRZEDAśY
490
Koszty sprzedaŜy
Koszty zakupu
Koszty dział. pomocniczej
RMK
© Marek Masztalerz
9
Konta 53... słuŜą do ewidencji kosztów wydziałów pomocniczych jak np. elektrownie, kotłownie, gazownie, transformatornie, wydziały remontowe, transportowe, sprzętowe, magazyny surowców i materiałów, ośrodki przetwarzania danych, biura projektowo-konstrukcyjne, laboratoria, komórki świadczeń pracowniczych, działy obsługi tłumaczeniowej, prawnej itp.
TAK
NIE
Koszty rodzajowe obciąŜające działalność
Koszty działalności socjalnej
pomocniczą
Koszty zaliczane do kosztów wydziałowych,
Koszty rozliczane w czasie przypadające na
kosztów ogólnoprodukcyjnych, kosztów
produkcję pomocniczą
zarządu lub kosztów sprzedaŜy sprzedaŜy
© Marek Masztalerz
53... DZIAŁALNOŚĆ POMOCNICZA
490
Koszty dział. pomocniczej
Koszty zakupu
RMK
Koszty wydziałów pomocniczych są rozliczane na koszty produkcji, koszty zarządu lub koszty sprzedaŜy na podstawie przyjętych kluczy / zasad rozliczania świadczeń pomocniczych.
© Marek Masztalerz
10
TAK
NIE
Koszty rodzajowe ponoszone w komórkach
Koszty, które moŜna zaliczyć do kosztów
administracyjnych jednostki
produkcji lub sprzedaŜy
Koszty funkcjonowania zarządu i organów
Koszty działalności pomocniczej
nadzorczych jednostki
Koszty działalności socjalnej
Koszty reprezentacji i public relations
Koszty ogólnozakładowe, niezaliczane
do kosztów produkcji i kosztów sprzedaŜy
Koszty świadczeń komórek pomocniczych
Koszty zarządu w całości
na rzecz komórek administracyjnych
obciąŜają koszty okresu.
Rozliczenia międzyokresowe kosztów
obciąŜające koszty okresu w komórkach
administracyjnych
© Marek Masztalerz
55... KOSZTY ZARZĄDU
490
Koszty ogólnego zarządu
Koszty zakupu
Koszty dział. pomocniczej
RMK
© Marek Masztalerz
11
SCHEMATY EWIDENCJI KSIĘGOWEJ KOSZTÓW
PRZYKŁAD: firma dostała rachunek za remont biura 20 000 zł
EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKŁADZIE RODZAJOWYM
202 Rozrachunki z dostawcami
403 Usługi obce
20 000
20 000
EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKŁADZIE FUNKCJONALNO-KALKULACYJNYM
550 Koszty zarządu
202 Rozrachunki z dostawcami
20 000
20 000
EWIDENCJA KOSZTÓW W DWÓCH UKŁADACH
202 Rozrachunki z dostawcami
403 Usługi obce
20 000
20 000
490 Rozliczenie kosztów rodzajowych
550 Koszty zarządu
20 000
20 000
© Marek Masztalerz
ROZLICZANIE KOSZTÓW
Koszty rodzajowe w zespole „4” rozlicza się na koszty w zespole „5” na podstawie kluczy.
Klucze te mogą być ustalane arbitralnie (klucze procentowe ustalone w drodze negocjacji) lub oparte na stosownych nośnikach kosztów, czyli takich wielkościach, które w sposób moŜliwie wierny odzwierciedlają faktyczne rozłoŜenie kosztów pomiędzy produkty/usługi (w układzie kalkulacyjnym) lub miejsca powstawania kosztów (w układzie MPK).
KLUCZ
ROZLICZANE KOSZTY (przykładowe)
Powierzchnia
Czynsze za najem powierzchni (MPK, UFK)
Liczba maszynogodzin
Energia i amortyzacja w wydziałach produkcyjnych (UK) Liczba roboczogodzin
Wynagrodzenia przypadające na konkretne produkty / usługi Kubatura
Koszty ogrzewania (MPK, UFK)
Część kosztów rodzajowych moŜna rozliczyć bez stosowania kluczy na podstawie szczegółowej ewidencji, np. amortyzację środków trwałych i wynagrodzenia.
© Marek Masztalerz
12
POZYCJE
Koszty
Koszty
Koszty
SUMA
KOSZTÓW
produkcji
sprzedaŜy
zarządu
Amortyzacja
5 400 zł
-
3 200 zł
8 600 zł
ZuŜycie materiałów
27 800 zł
2 500 zł
1 900 zł
32 200 zł
Usługi obce
4 300 zł
600 zł
5 200 zł
10 100 zł
Podatki i opłaty
100 zł
200 zł
600 zł
900 zł
Wynagrodzenia
12 900 zł
2 400 zł
8 700 zł
24 000 zł
Świadczenia
2 500 zł
800 zł
3 400 zł
6 700 zł
Pozostałe koszty
600 zł
1 700 zł
4 200 zł
6 500 zł
SUMA
53 600 zł
8 200 zł
27 200 zł
89 000 zł
© Marek Masztalerz
ARKUSZ ROZLICZENIOWY KOSZTÓW – przykład
ARKUS Z ROZLICZENIOWY KOS ZTÓW
550 - Ko s zty o g ó lno a dministra cyjne
527 - Ko sz ty sprz e da Ŝy
INNE
Dz ia ł
Dz ia ł
Dz ia ł
Obsług a P ro m o c ja
S UMA
za mie sią c ....... ro k .........
Za rz ą d
Księ g o w o ść
Ma g a z yn
Pro je kto w y
Pro dukc ji
S e rw isu
klie nta
i re kla m a
ZA
FK
DP
DR
S U
MG
KL
PR
IN
41
Am o rtyz a c ja
411
Amortyz ac ja s prz ę tu
412
Amortyz ac ja nieruc homoś c i
413
Amortyz ac ja wa rtoś c i nie mate rialnyc h
42
Ma te ria ły i e ne rg ia
421
Mat. biurowe , ka wa , woda , ś rodki c z ys toś c i
422
P a liwo i cz ę ś c i s a moc hodowe
423
P rą d, ga z, ś c ieki, woda
424
P oz os ta łe ma teria ły (np. s przę t nis koc e nny)
43
Usług i o bce
431
Na je m i dz ierŜ a wa
432
Te le fony
433
Re monty, prz eglą dy, kons e rwa cje
434
Dora dz two, obs ługa pra wna
435
P oz os ta łe us ługi obc e
44
Po da tki i o pła ty
45
Wyna g ro dze nia
46
Ś w ia dcz e nia na rz e c z pra c o w nikó w
461
S kła dki ZUS i inne kos z ty pra c y
462
S z kole nia pra c owników
463
Ube z piec z e nia prac owników
464
P oz os ta łe ś wiadc z e nia
47
Po z o sta łe ko szty
471
P odróŜ e s łuŜ bowe
472
Re prez e ntac ja i re kla ma
473
Ube z piec z e nia mają tkowe
474
P oz os ta łe kos z ty
S UMA
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
© Marek Masztalerz
13
W FIRMIE DEWELOPERSKIEJ
Nr
Koszty w układzie
Nr
Koszty w układzie
konta
rodzajowym
konta
funkcjonalno-kalkulacyjnym
401
Amortyzacja
Koszty działalności podstawowej
- ujmuje się tutaj wszystkie koszty
402
Materiały i energia
502
budowy w przekroju budynków,
403
Usługi obce
kilkupoziomowa analityka kosztów
404
Koszty budowy dróg i ulic
Podatki i opłaty
503
909 Konto techniczne
405
Wynagrodzenia
Koszty sprzedaŜy
406
Świadczenia na rzecz pracowników
527
- ujmuje się tutaj koszty promocji,
reklamy oraz obsługi klienta
407
Pozostałe koszty
Koszty zarządu
- ujmuje się tutaj koszty ogólnego
Ewidencja analityczna kosztów
zarządu w przekroju komórek
rodzajowych jednopoziomowa,
550
funkcjonalnych: Zarząd, Dział
numeracja kont np. 403-1, 403-2 itd.
Finansowo-Księgowy, Dział
Projektowania, Dział Kadr itp.
© Marek Masztalerz
MODEL EWIDENCYJNY KOSZTÓW
W FIRMIE PRODUKCYJNEJ
Nr konta
Koszty w układzie rodzajowym
Koszty w układzie
Nr konta
401
Amortyzacja
funkcjonalno-kalkulacyjnym
411
Materiały
Produkcja podstawowa
- ujmuje się tutaj wszystkie koszty
419
Energia
501
bezpośrednie produkcji, analityka
421
Obróbka obca
według asortymentów produktów
426
Usługi transportowe
508
Koszty ochrony środowiska
427
Remonty
Koszty wydziałowe
429
Pozostałe usługi obce
521
- ujmuje się tutaj koszty pośrednie
produkcji, analityka wg rodzaju
431
Wynagrodzenia
Koszty sprzedaŜy
445
Świadczenia na rzecz pracowników
523
- obejmują tutaj wyłącznie koszty
461
Podatki
opakowań i transportu wyrobów
466
PodróŜe słuŜbowe
Koszty ogólnego zarządu
468
Koszty reklamy
- ujmuje się tutaj koszty zarządu
551
469
Pozostałe koszty
oraz koszty promocji i reklamy,
analityka wg rodzaju
470
Koszty NKUP
© Marek Masztalerz
14