Postępowanie

podatkowe

dr Tomasz Nowak

Katedra Prawa Finansowego

pokój 3.91

dyżur: czwartki 16.00-17.00

Plan wykładu

•

pojęcie postępowania podatkowego

•

pojęcie sprawy podatkowej

•

zasady ogólne postępowania
podatkowego

•

analiza postępowań w
poszczególnych sprawach
podatkowych

Podręczniki

•

H. Dzwonkowski, Z. Zgierski,
Procedury podatkowe, Warszawa
2006

•

M. Staniszewski, Postępowanie
podatkowe. Kontrola podatkowa,
Warszawa 2011

•

komentarze do Ordynacji
podatkowej

Normy o postępowaniu

podatkowym w systemie

prawa podatkowego

•

prawo podatkowe

- materialne

- formalne (proceduralne)

- ustrojowe

Normy o postępowaniu podatkowym w

systemie prawa podatkowego (2)

Prawo podatkowe materialne to:

•

normy ciężaru opodatkowania (elementy
konstrukcji podatku)

•

normy wyznaczające zastępcze wzorce
opodatkowania (np. opodatkowanie dochodów
nieujawnionych, transferpricing)

•

normy wyznaczające zakres
odpowiedzialności

•

normy tworzące definicje materialnoprawne
(np. straty, zaległości podatkowej, nadpłaty)

Cele postępowania

podatkowego

•

postępowanie podatkowe = procedura
podatkowa

•

procedury służą realizacji norm prawa
materialnego

•

procedury podatkowe służą realizacji norm
materialnego prawa podatkowego

•

bez procedur normy te nie były realizowane
(w odróżnieniu od prawa cywilnego, gdzie
sąd wkracza tylko w przypadku sporu)

Pojęcie postępowania podatkowego

•

w znaczeniu „sensu stricte” - procedura
uregulowana w dziale IV Ordynacji podatkowej,
zatytułowanym „Postępowanie podatkowe”

- procedura o charakterze jurysdykcyjnym, której

celem jest rozstrzygnięcie sprawy podatkowej
przez wydanie decyzji podatkowej

- obejmuje wyłącznie czynności mieszczące się

pomiędzy wszczęciem postępowania podatkowego
a wydaniem decyzji

•

w szerokim znaczeniu - „ciąg czynności organów
podatkowych, podatników oraz innych podmiotów
zobowiązań podatkowych mający na celu
ujawnienie i wyznaczenie wysokości zobowiązania
podatkowego oraz ich realizację”

Zakres postępowania

podatkowego sensu largo (1)

•

wszystkie czynności zmierzające do realizacji
materialnego prawa podatkowego

•

zarówno wymiar, jak i wykonanie zobowiązań
podatkowych

•

nie tylko wymiar decyzyjny, ale również wymiar
dokonywany przez inne podmioty (samowymiar
dokonywany przez podatnika, wymiar dokonywany przez
płatnika) - to ta sama sprawa podatkowa (czyli ten sam
przedmiot postępowania podatkowego)

•

również inne podejmowane przez organy podatkowe
procedury zmierzające do weryfikacji samowymiaru -
czynności sprawdzające, kontrola podatkowa

•

w systemie samowymiaru dominuje realizacja obowiązku
podatkowego bez postępowania jurysdykcyjnego

Zakres postępowania

podatkowego sensu largo (2)

•

wszystkie czynności składające się na postępowanie
podatkowe sensu largu charakteryzuje:

•

jedność celów - wymiar, a następnie wykonanie
zobowiązania podatkowego

•

jedność środków:

- przy wymiarze: te same czynności stosowania prawa

podejmuje podatnik dokonując samowymiaru, zaś te
same organ podatkowy weryfikując samowymiar decyzją

- przy samowymiarze to również najczęściej te same środki

dowodowe

•

ciągłość - kolejne czynności są merytoryczną
kontynuacją poprzednich (np. wydanie decyzji jest, przy
samowymiarze, kontynuacją działań podatnika
związanych z obowiązkiem samowymiaru)

Regulacja prawna postępowania

podatkowego

•

ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. -
Ordynacja podatkowa

•

dział IV Op - tytuł: „Postępowanie
podatkowe” - postępowanie
podatkowe sensu stricte

Regulacja prawna postępowania

podatkowego (2)

•

Ordynacja podatkowa nie reguluje:

- procedury egzekwowania zobowiązań

podatkowych

- postępowania kontrolnego prowadzonego

przez organy kontroli skarbowej (z
zastrzeżeniem...)

•

Ordynacja podatkowa reguluje również
inne procedury podatkowe - dział V
„Czynności sprawdzające”, dział VI
„Kontrola podatkowa”

Regulacja prawna postępowania

podatkowego (3)

•

Uwzględnienia wymagają również
przepisy działu III Op

•

Przepisy działu III to zarówno
normy o charakterze materialnym,
jak i proceduralnym

•

Określają, w jakich sprawach może
być prowadzone postępowanie
podatkowe

Regulacja prawna postępowania

podatkowego (4)

•

Przepisy działu IV Op stanowią kalkę Kpa
(Kodeksu postępowania administracyjnego)

•

przed wejściem w życie Ordynacji postępowanie
w sprawach podatkowych prowadzono na
podstawie Kpa

•

część instytucji obu postępowań (podatkowego i
administracyjnego) ma zbliżony charakter prawny
- i dla nich można stosować dorobek praktyki
orzeczniczej ukształtowanej na gruncie Kpa

•

jednak postępowanie podatkowe ma swoją
specyfikę, dlatego Kpa nie jest w pełni adekwatny

Regulacja prawna postępowania

podatkowego (5)

Niektóre instytucje z Kpa nadają się do

bezpośredniego stosowania w Ordynacji
podatkowej (należy zaznaczyć jednak, że
po 16 latach obowiązywania Op
instytucje te nie muszą się pokrywać):

•

doręczenia

•

protokoły

Regulacja prawna postępowania

podatkowego (6)

•

Kpa może jednak zawierać uregulowania,
które:

- nie nadają się do zastosowania w postępowaniu

podatkowym (niektóre przesłanki
nadzwyczajnych trybów postępowania
podatkowego)

- wymagają modyfikacji do postępowania

podatkowego (np. strona postępowania,
wszczęcie postępowania, dowody)

•

Niekiedy Kpa nie zawiera regulacji, które są
niezbędne w postępowaniu podatkowym- np.
księgi podatkowe, wymiar szacunkowy,

Regulacja prawna postępowania

podatkowego (7)

•

Niekiedy jednak Ordynacja odwołuje się
do Kpa, np.:

•

art. 171 § 2a Op: „Jeżeli podanie dotyczy
kilku spraw, w tym spraw
niepodlegających załatwieniu przez
organy podatkowe, organ podatkowy, do
którego wniesiono podanie, zawiadamia
wnoszącego, że w tych sprawach
powinien wnieść odrębne podanie do
właściwego organu, informując go o
treści art. 66 § 2 Kodeksu postępowania
administracyjnego”.

Regulacja prawna postępowania

podatkowego (8)

•

Kpa określa, w jakich przypadkach znajduje
zastosowanie do spraw podatkowych:

Art. 3 § 1 Kpa: „Przepisów Kodeksu postępowania

administracyjnego nie stosuje się do:

1)   postępowania w sprawach karnych skarbowych;
2)   spraw uregulowanych w ustawie z dnia 29

sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z
2012 r. poz. 749, z późn. zm.), z wyjątkiem
przepisów działów IV, V i VIII”.

•

dział IV Kpa - „Udział prokuratora”

•

dział V Kpa - uchylony

•

dział VIII Kpa - „Skargi i wnioski”

Stosowanie przepisów

działu IV Op do innych

procedur

•

Przepisy działu IV Op stosuje się
również w innych procedurach
podatkowych (niejurysdykcyjnych,
tj. niekończących się decyzją):

•

„odpowiednio” w całości

•

wyłącznie w zakresie wybranych -
wskazanych w regulacji dotyczącej
tych innych procedur - przepisów
działu IV Op

Stosowanie Op do

postępowania kontrolnego

•

postępowanie kontrolne jest prowadzone przez organy kontroli
skarbowej (inspektor kontroli skarbowej)

•

rozdział 3 ustawy o kontroli skarbowej: „Postępowanie kontrolne”

•

art. 31 ust. 2 pkt 3 ustawy o kontroli skarbowej: „Użyte w ustawie
określenia oznaczają: postępowanie kontrolne - postępowanie
podatkowe, o którym mowa w dziale IV ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. - Ordynacja podatkowa”

➡ postępowanie kontrolne = postępowanie podatkowe uregulowane

w dziale IV Ordynacji podatkowej

•

postępowanie jurysdykcyjne, którego celem jest zarówno
weryfikacja wykonania obowiązków przez podatnika, ale
jednocześnie zmierza ono do wydania decyzji wymiarowej (na
podstawie art. 21 § 1 pkt 2 Op, art. 21 § 3 Op, art. 21 § 3a Op, art.
24 Op) ➞ elementy kontroli i wymiaru

Stosowanie przepisów działu

IV do kontroli podatkowej

•

Art. 292 Op: „W sprawach
nieuregulowanych w niniejszym
dziale [tj. dziale VI] stosuje się
odpowiednio przepisy art. 102 § 2 i
3, art. 135-138, art. 139 § 4, art.
140 § 2, art. 141 i art. 142 oraz
przepisy rozdziałów 1, 2, 5, 6, 9 z
wyłączeniem art. 171a, rozdziałów
10-12, 14, 16, 22 oraz 23 działu
IV”.

Stosowanie przepisów działu

IV do czynności

sprawdzających

•

Art. 280 Op: „W sprawach
nieuregulowanych w niniejszym
dziale stosuje się odpowiednio
przepisy art. 143 oraz przepisy
rozdziałów 1-3, 5, 6, 9 z
wyłączeniem art. 171a, rozdziałów
10, 14, 16 oraz 23 działu IV”.

Stosowanie przepisów działu

IV do procedury wydawania

interpretacji podatkowych

•

Art. 14h Op: „W sprawach dotyczących
interpretacji indywidualnej stosuje się
odpowiednio przepisy art. 120, art. 121 §
1, art. 125, art. 129, art. 130, art. 135-
137, art. 140, art. 143, art. 165a, art. 168,
art. 169 § 1-2, art. 170 i art. 171 oraz
przepisy rozdziału 5, 6, 10 i 23 działu IV”.

•

to procedura nie-jurysdykcyjna - nie
kończy się wydaniem decyzji