prelekcja
Dr n. med. Tomasz Francuz, adiunkt Katedry Biochemii ŚUM, 29.04.2009
1. Gęstość moczu w warunkach prawidłowych wynosi 1010-1030 g/l (1,010 – 1,030 g/cm3) 2. Górna granica normy wynika z maksymalnej zdolności do zagęszczania moczu przez nerki. Dlatego gęstość ρ ≥ 1030 g/l jest uważana za patologię.
3. Wzrost gęstości moczu może być spowodowany:
a. Obecnością białka (głównie albumin osoczowych);
b. Glukoza (głównie w przebiegu niewyrównanej cukrzycy);
c.
Fruktozy (objadanie się owocami, miodem etc.);
GLUKOZURIA
·
Próg nerkowy dla glukozy: 160-180 mg%;
·
Diagnostyka laboratoryjna: półilościowe oznaczenie glikozurii za pomocą testów paskowych;
·
Obecność glukozy w moczu może świadczyć o uszkodzeniu nerek bądź o hiperglikemii.
BIAŁKOMOCZ
·
Stężenie proteinurii do 300 mg/dl nie przekłada się na gęstość moczu;
·
Stężenie proteinurii w granicach 3,5-4 g/dl nieco podwyższa gęstość moczu, chyba że pacjent bezpośrednio przed badaniem wypił dużo płynów.
·
≤ 150 mg/dl – normoproteinuria. Jeżeli stężenie białka w moczu nie przekracza 100 mg%, to nie jesteśmy go w stanie wykryć;
·
ALBUMINURIA. Oznaczenie albumin w moczu musi być zaznaczone na zleceniu badania, bo w badaniu ogólnym jej nie rozróżniamy. Metody diagnostyczne: immunonefelometria, turbidymetrycznie.
·
Białkomocz selektywny/nieselektywny mówi nam o tym, czy przesączaniu kłębuszkowemu ulega konkretne białko, czy wszystkie proteiny osocza. Aby się tego dowiedzieć, trzeba wykonać elektroforezę białek moczu;
·
Fizjologiczny białkomocz występuje (oba mechanizmy mało istotne): Ø Podczas wysiłku fizycznego;
Ø Zależy od pozycji ortostatycznej.
·
Białkomocz spowodowany uszkodzeniem kłębuszków nerkowych:
Ø Kłębuszkowe zapalenie nerek;
Ø Autoimmunologiczne zapalenie nerek;
Ø Nadciśnienie tętnicze;
Ø Cukrzyca.
Wskaźnikiem uszkodzenia nerek jest mikroglobinuria. Przesączaniu kłębuszkowemu ulegają łańcuchy lekkie immunoglobulin w przypadku szpiczaka mnogiego, mioglobina, hemoglobina.
ŁAŃCUCHY κ i λ IMMUNOGLOBULIN:
Ø Ich przesączanie jest spowodowane szpiczakiem mnogim;
Ø Diagnostyka laboratoryjna:
-
Obecność białka Bence’a – Jonesa i test termo precypitacji (tylko dla doświadczonych diagnostów);
1
Immunoelektroforeza (określamy prążki precypitacyjne, ich ilość i na tej podstawie wyznaczamy typ myeloma multiplex.
MIOGLOBINA:
Ø Białko niskocząsteczkowe; w kłębuszkach nerkowych precypituje i powoduje zaczopowanie kanalików nerkowych;
Ø Mioglobinemia wystepuje w zespołach zmiażdżeniowych oraz uszkodzeniach mięśni (proteinuria również w przypadku oparzeń);
HEMOGLOBINA:
Ø Występuje w przypadku
-
gwałtownej hemolizy wewnątrznaczyniowej,
-
oparzeniach,
-
przetoczeniach krwi o niepełnej zgodności tkankowej,
-
autoimmunohemoliza,
-
immunohemoliza polekowa (np. leki haptenowe);
-
enzymopatiach krwinkowych(np. przy niedoborze dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej stosowany jest biseptol, który zwiększa potencjał redukcyjny komórki i powoduje przekształcenie Hb do metHb. Również w przypadku niedoboru reduktazy glutationowej. Stosuje się także pochodne sulfonylomocznika, np. pochodne sulfonamidowe, które są doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi. Wreszcie doustne niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. pochodne anilinowe.) = metHb
-
wpływ neurotoksyn z jadów węży, które powodują DIC ( disseminated intravascular coagulation).
·
Białkomocz wydzielniczy występuje w przebiegu:
Ø Uszkodzenia nerek nabytego i wrodzonego;
Ø Stosowania leków nefrotoksycznych, np. biseptolu;
Ø Białkomocz wydzielniczy i podwyższone pH moczu występuje w przebiegu zakażeń dróg moczowych bakteriami, które rozkładają zawarty w moczu mocznik do NH +
4 i OH-.
AMINOKWASY:
Ø Overflow aminokwasów (hiperaminoacydemia skorelowana z hiperaminoacydurią); Ø Najczęstszą przyczyną uszkodzenia wątroby spowodowane zatruciami toksynami grzybów (głównie amanityną, inhibitor polimerazy II i III RNA) – zanik wątroby, co kwalifikuje się do transplantacji narządu;
4. Spadek gęstości moczu występuje w przebiegu:
a. Spożycia dużej ilości płynów;
b. Stosowania leków moczopędnych, np. furosemidu;
c.
Moczówki prostej (trzeba sprawdzić, czy działa ADH – hormon antydiuretyczny, dlatego podaje się go dożylnie, co jest wysoce niekorzystne dla pacjenta oraz drogą wziewną, gdzie wchłania się z błony śluzowej nosa. (W przyszłości prawdopodobnie w postaci czopków ;)W
przypadku prawidłowej funkcji kanalików nerkowych, ADH działa antydiuretycznie, tzn.
zagęszcza mocz. Jeśli nie zaobserwujemy wzrostu gęstości moczu, ADH nie działa na kanaliki nerkowe, co jest konsekwencją ich defektu bądź w zaburzeń genetycznych akwaporyny); d. Spożycia alkoholu (poprzez blokowanie wydzielania ADH); e.
Przewlekłej niewydolności nerkowej;
f.
Stosowania leków neurotoksycznych;
g. Narażenia na działanie soli metali cięźlich, np. Pb.
2
· Występuje w przypadku cukrzycy, głodzenia, w niewyrównanej diecie (wysokolipidowej i skąpo węglowodanowej, tj. dieta Atkinsa, dieta Kwaśniewskiego – przewlekła hiperketonemia).
AMYLAZA W MOCZU
· Badanie zlecane na żądanie w przypadku podejrzenia ostrego zapalenia trzustki;
·
U osób nadużywających alkoholu ( ostre biby ;) )może dojść do blokowania przewodu trzustkowego, wskutek czego wzrasta stężenie amylazy w surowicy, a następnie w moczu. Po kilku godzinach dochodzi do samostrawienia narządu, czemu towarzyszy obniżenie się stężenia amylazy w surowicy i podwyższenia w moczu.
·
W przypadku zapalenia ślinianek dochodzi do wzrostu amylazy w surowicy bez wzrostu stężenia lipazy (bo jej tu nie ma).
BILIRUBINA (tzw. Barwniki żółciowe w moczu)
· Żółtaczki miąższowe i cholestatyczne;
· Hemoliza z uszkodzeniem wątroby (żółtaczka hemolityczna z komponentą niewydolności wątroby).
UROBILINOGEN
· Żółtaczka cholestatyczna, miąższowa i cholestatyczna po zasiedleniu przewodów żółciowych przez bakterie;
· Porfirie (następuje utlenianie ALA i PBG do uroporfiryn pod wpływem światła)
ERYTROCYTURIA
· ich kształt zależy od pH moczu (owalne występują w przypadku krwiomoczu pochodzenia z dróg moczowych i pęcherza moczowego, wyługowane z upośledzonej filtracji kłębuszkowej oraz przybierania kształtu morwy pod wpływem niższego pH oraz hiperosmolarności rdzenia nerki);
· pobranie moczu do podania w okresie menstruacji u kobiet;
· zapalenie nerek i pęcherza moczowego;
· uszkodzenie dróg moczowych;
· w przypadku kamieni moczowych (powodują ból oraz gorączkę);
· w przypadku przedawkowania leków zmniejszających krzepliwość krwi (heparyna, antywitaminy K –
warfaryna, acenokumarol, zwłaszcza powyżej 2 mg/dobę).
NITRATY
· powstają z pokarmów na wskutek redukcji azotanów do azotynów pod wpływem bakterii zawartych w przewodzie pokarmowym.
5. Obecność wit. C jest zjawiskiem niepożądanym w ogólnej diagnostyce moczu (zaniża wyniki panelu badań).
3
· Jedynymi wałeczkami występującymi w moczu fizjologicznym są wałeczki szkliste;
· Niektóre kryształy powstają w moczu na skutek chorób wątroby (np. kamica dróg moczowych kryształami Met, Cys, Cys-Cys);
· Jedynym kryształem, który powoduje usuwalną farmakologicznie kamicę dróg moczowych jest kwas moczowy, który precypituje w nerce pod wpływem obniżonego pH moczu. Podanie farmakoterapeutyków alkalizujących przywraca postać rozpuszczalną tego związku;
· Pozostałe kryształy (zwłaszcza wapniowe) są nierozpuszczalne, jedyną drogą ich usunięcia jest interwencja chirurgiczna;
· Kryształy soli wapniowych można uwidocznić w obrazie RTG dróg moczowych po zastosowaniu kontrastu.
Copyrighted by Martinus 2009
4