Papiery wartościowe
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Papiery wartościowe są to dokumenty wystawiane przez dłużnika
stwierdzające jego zobowiązanie do zapłacenia określonej kwoty
wskazanej na dokumencie osobie lub posiadaczowi tego
dokumentu, za jego zwrotem.
Określone prawa majątkowe mogą stanowić samodzielny przedmiot
obrotu (np. przenoszenie praw na inną osobę).
Wystawca papieru wartościowego – emitent (dłużnik wobec
posiadacza).
Papier wartościowy dla posiadacza stanowi należność od wystawcy
(składników aktywów bilansu)
Papier wartościowy wyemitwanowany stanowi zobowiązanie dla
emitenta (składnik pasywów bilansu)
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Motywy wystawiania papierów wartościowych:
- odroczenie terminu płatności (np. weksel),
- bezpieczeństwo i wygoda przenoszenia pieniądza (np. czeki
gotówkowe, rozrachunkowe, podróżnicze)
- potrzeba powiększenia kapitałów własnych (np. emisja akcji)
lub obcych (emisja obligacji)
- zabezpieczenia (gwarancje) zwrotu określonej pożyczki (np.
weksel gwarancyjny)
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Klasyfikacja papierów wartościowych:
1) wg rodzaju praw
- udziałowe – prawo do majątku podmiotu jako
udziałowiec, np. akcje,
- dłużne – tworzące zobowiązanie emitenta wobec
posiadacza (obligacje, bony, certyfikaty)
2) wg rodzaju emitenta
- państwo, gminy, podmioty finansowe
- podmioty niefinansowe
3) wg typu obrotu
- dopuszczone
- nie dopuszczone do publicznego obrotu
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Klasyfikacja papierów wartościowych c.d:
4) wg określenia posiadacza:
- imienne, których własność można przenieść tylko na podstawie
cesji, czyli przeniesienia praw wynikających z dokumentów na
inną osobę
- na okaziciela, poprzez przekazanie dokumentu innej osobie,
5) wg funkcji ekonomicznej
- służące do obrotu kapitałowego – (obligacje, akcje, bony)
- rozliczeniowe, służące do regulowania wzajemnych należności
i zobowiązań (czeki, weksle, akredytywy)
- gwarancyjne, przekazywane na zabezpieczenie powstałych
wierzytelności, (np. przejęcie papierów wartościowych pod
zastaw wierzytelności)
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Bank na mocy prawa bankowego jest
uprawniony do:
- emitowania papierów wartościowych,
- obrotu papierami,
- prowadzenia kont depozytowych papierów wartościowych,
- dokonywania zleconych czynności związanych z emisją
papierów wartościowych.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Klasyfikacja papierów wartościowych w banku…
Z punktu widzenia banku najistotniejszy jest stosunek ekonomiczny powstający między emitentem a inwestorem oraz cel emitowania lub przyjmowania
papierów wartościowych.
Bank dzieli papiery wartościowe na:
1) własne, tj. emitowane przez bank (np. akcje, obligacje), które stanowią zobowiązanie banku wobec posiadaczy papierów
wartościowych,
2) obce tj. emitowane przez inne podmioty, w tym także banki,
które stanowią należność od emitentów tych papierów, cele
ekonomiczne nabywania papierów wartościowych obcych są
realizowane w formie lokaty środków pieniężnych (inwestycja) lub
handlu tymi walorami.
Podział papierów wartościowych na własne i obce, lokacyjne i handlowe znajduje odzwierciedlenie w systemie rachunkowości bankowej.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Ewidencja papierów wartościowych odbywa
się w zespołach WPKB:
Zespół 0 – ewidencjonowane są papiery wartościowe obce,
przedstawiające prawo banku (inwestora) do kapitałów innych
podmiotów (inwestycje). Grupowanie walorów dzieli akcje jednostek
zależnych, współzależnych i stowarzyszonych. Drugim kryterium
podziału to odróżnianie walorów podmiotów finansowych i
niefinansowych.
Zespół 1 - ewidencjonowane są papiery wartościowe związane z obsługą pieniężną osób podróżujących za granicą (np. czeki podróżnicze),
operacjami otwartego rynku (operacje między bankiem A, a bankiem
centralnym) oraz z redyskontem weksli.
Zespół 2 – ewidencja papierów związanych z działalnością kredytową (np. weksle przyjęte do dyskonta)
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Ewidencja papierów wartościowych odbywa się w
zespołach WPKB: (c.d.)
Zespół 4 – ewidencja papierów wartościowych, obrót którymi
stanowi podstawowe operacje banku tzn.
a) ewidencja papierów wartościowych handlowych (cele spekulacyjne)
b) ewidencja papierów wartościowych lokacyjnych (lokowanie wolnych
środków pieniężnych)
c) ewidencja emisji własnych papierów w celu pozyskania środków pieniężnych Zespół 6 – ewidencja własnych papierów wartościowych,
emitowanych w celu powiększenia kapitału akcyjnego banku.
Zespół 7 i 8 – ujmuje koszty operacji papierami wartościowymi
(grupa kont 73) i przychody z operacji papierami wartościowymi
(grupa kont 83)
Zespół 9 - ujmujący zobowiązania pozabilansowe udzielone i
otrzymane oraz ewidencje operacji przyszłych, których realizacja
może spowodować wydanie bądź otrzymanie w przyszłości aktywów
o określonej wartości.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
W strukturze kont zespołu 4 należy wyróżnić:
- papiery wartościowe obce tj. emitowane przez osoby trzecie,
reprezentują one w banku AKTYWA. W grupie tej wykazuje się
zarówno papiery wartościowe dłużne jak i z prawem do kapitału, z
wyjątkiem tych, które będą ujęte w zespole 0 jako Aktywa trwałe.
- papiery wartościowe własne –dłużne, które bank A wyemitował dla pozyskania środków finansowych, reprezentują one w banku
PASYWA. W bilansie będą zaliczane do kapitałów obcych.
Nabywanie papierów wartościowych jest działalnością inwestycyjną.
Inwestycje są to nabyte aktywa w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania z nich przychodów w
formie odsetek, dywidend lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Do ewidencji inwestycji w papiery wartościowe (poza aktywami finansowymi trwałymi) służą następujące grupy kont zespołu 4 WPKB:
- 41 Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu (handlowe,
spekulacyjne, nabyte w celu osiągnięcia różnicy z ceny /kursu
giełdowego, zarówno dłużne jak i z prawem do kapitału)
- 42 Papiery wartościowe dostępne do sprzedaży (dłużne jak i z
prawem do kapitału, których czas utrzymania nie jest znany)
- 43 Papiery wartościowe utrzymywane do terminu zapadalności
(Lokacyjne, tylko papiery dłużne).
Dla ewidencji papierów wartościowych według kryterium dopuszczone lub nie dopuszczone do publicznego obrotu, jak też podmiotowo według rodzaju
emitenta, zaleca się ujęcie tych aktywów w analityce (księgach pomocniczych).
W realizacji operacji papierami wartościowymi mogą powstawać należności i zobowiązania, rozliczane na właściwych kontach w zespole 5 (pośrednicy w transakcjach, np. biura maklerskie). Powstają również koszty, np. prowizji płaconej pośrednikom, obciążające konta w Zespole 7.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Papiery wartościowe z prawem do kapitału (np. zakupione akcje)
ewidencjonuje się w cenie nabycia, którą jest w zasadzie cena
rynkowa.
Papiery wartościowe bez prawa do kapitału (np. obligacje)
ewidencjonuje się w cenie nominalnej, w wartości określonej
jako kwota wykupu przez emitenta.
W związku z tym cena nabycia może być wyższa lub niższa od ceny
nominalnej. Aby doprowadzić do zgodności miedzy kwotą
wydatkowanych środków pieniężnych, a wartością księgową
aktywu wprowadza się konta korygujące:
- różnica ujemna pomiędzy wartością nominalną a ceną nabycia – koszt
dla inwestora (4110, 4210, 4300),
- różnica dodatnia pomiędzy wartością nominalną a niższą od niej ceną
nabycia (4111,4211,4301) – przychód dla inwestora.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Papiery dłużne mogą mieć „wbudowane” odsetki, powiększające
zobowiązanie emitenta, kwotą odsetek, jaką powinien zapłacić
inwestorom za udostępnienie swoich kapitałów.
Cena nabycia takich papierów powinna być niższa od wartości
nominalnej. Powstająca różnica dodatnia stanowi, reprezentuje
odsetki i stanowi przychód inwestora rozliczany w czasie.
Odsetki te określane są jako dyskonto.
Papiery wartościowe, których cena nominalna jest równa cenie
nabycia, a emitent zwróci kwotę powiększoną o odsetki, określa
się jako papier z kupnem > od zera, co wymaga naliczania
odsetek od wartości nominalnej. Odsetki księguje się na koncie
4X9 (Schemat)
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Wycena papierów wartościowych…
Posiadane w ewidencji papiery wartościowe mogą podlegać zmianom wartości w wyniku ich wyceny. Zmiana ta może być dodatnia lub ujemna.
Wzrost wartości oznacza przychód (Zespół 8- Przychody z tytuły wzrostu wartości papierów wartościowych).
Zmniejszenie wartości oznacza ubytek majątku, dlatego jest księgowany w zespole 7
– „Koszty z tytułu zmniejszenia wartości papierów wartościowych w wyniku wyceny do wartości godziwej”
Zmiany wartości papierów wartościowych ustalane w wyniku
okresowej wyceny ujmuje się odmiennie w stosunku do papierów
rozróżnianych według praw:
1) Papiery wartościowe z prawem do kapitału ewidencjonuje się (powiększa się, zmniejsza wartość) bezpośrednio na koncie tego aktywu (schemat),
2) Papiery wartościowe bez prawa do kapitału (dłużne) ewidencjonuje się (powiększa się, zmniejsza wartość) na kontach korygujących „Różnice dodatnie lub ujemne pomiędzy wartością nominalną a ceną nabycia” (schemat).
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Sprzedaż papierów wartościowych…
Obrót papierami wartościowymi powoduje powstawanie różnic
między wartością nabycia, a ceną sprzedaży waloru.
Do rozliczenia różnic w ewidencji operacji sprzedaży stosuje się
konto pośredniczące, pomiędzy kontem aktywów (papierów
wartościowych), a kontem służącym do rozliczeń z pośrednikiem,
tzn. konto 523 „Rozliczenie sprzedaży papierów wartościowych”
(schemat).
Na konto 523 przenosi się również inne obciążenia wpływające na
rezultat finansowy operacji danym walorem, np. prowizje płacone
pośrednikowi, podatek z tytułu sprzedaży na podstawie
właściwych przepisów, inne koszty związane z obrotem papierami
wartościowymi.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Ewidencja dłużnych papierów wartościowych własnej emisji Emisja własnych papierów wartościowych z prawem do kapitału
prowadzona jest w zespole 6 - Fundusze własne
Emisja własnych dłużnych papierów wartościowych prowadzona
jest w grupie kont 46 „Emisja własnych papierów wartościowych”
w ramach kont:
- Papiery wartościowe dłużne 460,
- Listy zastawne – w banku hipotecznym 461
Na stronie Ma księguje się sprzedane papiery wartościowe według
wartości nominalnej, na stronie Wn – wartość wykupionych przez
bank papierów wartościowych.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Ewidencja dłużnych papierów wartościowych własnej emisji Ceną ewidencyjną jest cena nominalna, natomiast cena sprzedaży
może być inna. Różnice ujemne (np. wartość nominalna 100,
sprzedaż za 95) bądź dodatnie (cena nominalna 100, sprzedaż za
103) bank ewidencjonuje na kontach różnic 4601, 4602
(schematy)
Dłużne papiery są oprocentowane. W związku z tym w grupie kont
46 występuje konto odsetki 469, przeznaczone do ewidencji
zobowiązań banku z tytułu odsetek od sprzedanych papierów
wartościowych własnej emisji.
Na stronie Ma księguje się odsetki do zapłacenia należne
inwestorowi, na stronie Wn –wypłatę odsetek.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/