Microsoft Word - Program_ochrony

Załącznik do uchwały Nr XVIII/125/2004

Rady Powiatu Pruszkowskiego

z dnia 27 kwietnia 2004 r.

Starostwo Powiatowe w Pruszkowie

P R O G R A M

OCHRONY ŚRODOWISKA

POWIATU PRUSZKOWSKIEGO

Pruszków, kwiecień 2004 r.

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE

1.1

Przesłanki ogólne

1.2

Podstawy prawne

1.3 Cele, uwarunkowania i zakres Programu
1.4

Funkcje Programu

OGÓLNE DANE O POWIECIE PRUSZKOWSKIM

2.1

Położenie geograficzne powiatu

2.2

Granice i gminy powiatu. Powiązania z terenami sąsiadującymi

2.3

Warunki przyrodnicze i klimatyczne

2.4

Ludność, gospodarstwa domowe

2.5

Infrastruktura

2.6

Działalność gospodarcza na terenie powiatu

3. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I JEGO OCHRONA. ANALIZA STANU

ISTNIEJĄCEGO. GŁÓWNE PROBLEMY I ZAGROŻENIA
3.1

Polityka i zarządzanie ochroną środowiska

3.2

Gospodarka odpadami

3.3

Jakość powietrza atmosferycznego

3.4

Ochrona i korzystanie z zasobów wodnych

3.4.1  Zasoby wodne
3.4.2  Gospodarka wodą
3.4.3  Źródła zanieczyszczenia wód i oczyszczanie ścieków

3.5

Powierzchnia ziemi. Gleby

3.6

Hałas

3.7

Zasoby przyrodnicze powiatu i ich ochrona

3.8

Nadzwyczajne zagrożenia środowiska.

3.9

Promieniowanie elektromagnetyczne

3.10 Surowce i zasoby mineralne

4. UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

POWIATU PRUSZKOWSKIEGO
4.1

Uwarunkowania wewnętrzne

4.1.1 Wnioski z diagnozy

4.1.2 Prognozowane zmiany

4.2

Uwarunkowania zewnętrzne

WPROWADZENIE

1.1

Przesłanki ogólne

Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia
ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju oraz wskazuje, iż ochrona
środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny
zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Do takich
władz należą powiaty. Ustawa zasadnicza wskazuje także,  że ochrona środowiska jest
obowiązkiem zarówno obywateli jak i władz publicznych.
Takimi władzami są m.in. samorządy powiatowe. Ustawa stanowi, że powiat wykonuje
określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, w tym między innymi
zadania z zakresu ochrony przyrody i środowiska, leśnictwa, gospodarki wodnej, rybactwa
śródlądowego, zapobiegania nadzwyczajnym zagrożeniom  środowiska. Powiat, akceptując
zasady zrównoważonego rozwoju, powinien szukać takich kierunków rozwoju, które
doprowadzą do ograniczania emisji, zmniejszania energo-, wodo- i materiałochłonności,
poprawy jakości  środowiska przyrodniczego, wzmacniania struktur ekologicznych,
rozwijania aktywności obywatelskiej, poprawy jakości  życia mieszkańców. Winno w tym
pomóc właściwe, zgodne z ideą ekorozwoju, planowanie wszelkich działań. Stąd powiaty
zostały zobowiązane do przygotowania programów ochrony środowiska. Obowiązek ten
wynika także z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej (UE) i harmonizacji prawa
ekologicznego. Polityka ekologiczna UE zakłada bowiem, że działania w zakresie ochrony
środowiska będą tam realizowane w oparciu o przyjęte strategie i polityki.
Niniejszy dokument zawiera taki program przygotowany dla powiatu pruszkowskiego.
Przedstawia on w sposób kompleksowy politykę ekologiczną powiatu, wyznacza
najważniejsze cele i zadania jakie w tym zakresie powinny być na jego terenie osiągnięte.
Przedstawiając niniejszy dokument władze powiatu wyrażają nadzieje, ze realizacja
przedstawionych w nim celów i zadań przyczyni się do poprawy jakości życia mieszkańców
powiatu.
Przedkładany  Program ochrony środowiska powiatu pruszkowskiego (zwany dalej
Programem) jest pierwszym opracowaniem kompleksowo przedstawiającym problematykę
ekologiczną w powiecie pruszkowskim, a    tym samym jest istotnym źródłem wiedzy
o przyrodniczych i  środowiskowych uwarunkowaniach rozwoju powiatu. Ta poznawcza
funkcja  Programu jest jednocześnie jednym z ważnych czynników zapewniających jego
realizację.
Autorzy dokumentu przyjęli również założenie,  że treść Programu zostanie zaktualizowana
i zweryfikowana po przygotowaniu i przyjęciu planów ochrony środowiska gmin należących
do powiatu pruszkowskiego. Jednocześnie założono jednak, że prace te zostaną wykonane nie
później niż do 31 grudnia 2004 roku. Zrezygnowano także z zamieszczania w niniejszym
opracowaniu szczegółowego programu operacyjnego, zostanie on umieszczony w jednej
z kolejnych zweryfikowanych wersji „Programu....”

1.2

Podstawy prawne

Podstawę prawną niniejszego Programu stanowią dwie ustawy:
- o samorządzie powiatowym,
- prawo ochrony środowiska.

Ustawa o samorządzie powiatowym stanowi, że powiat wykonuje określone ustawami
zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, w tym także zadania z zakresu ochrony

środowiska i przyrody.
Zgodnie z obowiązującymi wymaganiami ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia
27 kwietnia 2001 roku (DU 62/01 poz. 627 z późn. zm.) działania z zakresu ochrony
środowiska na szczeblu powiatowym powinny być realizowane zgodnie z programem
ochrony środowiska. Art. 17 ust.1 ww. ustawy nakazuje przygotowanie powiatowego
programu ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Program
powinien określać wymagania odnoszące się do polityki ekologicznej państwa,
a w szczególności:
• cele i priorytety ekologiczne,

• rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,

• środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawne, ekonomiczne,

społeczne.

Z wykonania Programu Zarząd Powiatu sporządzi co dwa lata raporty, które przedłoży Radzie
Powiatu.
Dodatkowo artykuł 14 ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku (DU 62/01 poz. 628
z późn. zm.) zobowiązuje Zarząd Powiatu do opracowania planu gospodarki odpadami, który
stanowić ma część programu ochrony środowiska. Plan gospodarki odpadami powinien
określać w szczególności:
• aktualny stan gospodarki odpadami w powiecie, ich charakterystykę jakościową

i ilościową,

• istniejące instalacje odzysku i unieszkodliwiania odpadów, schemat przepływu odpadów,

koszty gospodarowania odpadami,

• prognozowane zmiany w zakresie gospodarowania odpadami,

• cele i działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami,
• instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów,

• system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów.

Zgodnie z ustawą zarówno program ochrony środowiska i plan gospodarki odpadami winien
być zaopiniowany przez Zarząd Województwa Mazowieckiego oraz gmin należących
do powiatu.
Zarząd Powiatu składał będzie co 2 lata Radzie Powiatu sprawozdanie z realizacji programu
i planu, a nie rzadziej niż co 4 lata dokumenty te powinny ulegać aktualizacji.
Zarząd Powiatu w Pruszkowie postanowił przygotować pod obrady Rady Powiatu dwa
oddzielne dokumenty: niniejszy „Program ochrony środowiska Powiatu Pruszkowskiego”
oraz „Plan gospodarki odpadami Powiatu Pruszkowskiego”. Ponieważ wszystkie zagadnienia
dotyczące postępowania odpadami zostały w tym drugim dokumencie szczegółowo
omówione w niniejszym kwestie te zostaną pominięte.
Przy przygotowywaniu niniejszego dokumentu założono także, że przedstawiony tu program
działań zostanie zaktualizowany i zweryfikowany po przyjęciu gminnych programów ochrony
środowiska przez Rady Gmin należące do powiatu pruszkowskiego. Założono ponadto,
że nastąpi to nie później niż do końca 2004 roku.

1.3 Cele, uwarunkowania i zakres Programu

Głównym celem Programu jest określenie polityki ekologicznej powiatu pruszkowskiego,
realizującej zarówno priorytety i strategię powiatu jak i polityki ekologicznej województwa
i państwa. Przygotowany Program uwzględnia uwarunkowania wojewódzkie wynikające
z przygotowania i przyjęcia następujących dokumentów:
• Strategia rozwoju województwa mazowieckiego,

• projektu Regionalnego programu operacyjnego dla województwa mazowieckiego na lata

2004 – 2006,

•  Program ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego,

Ponieważ program powinien być spójny z celami dokumentów tworzonych na szczeblu
centralnym, przy jego opracowaniu wzięto pod uwagę cele zawarte w następujących,
przyjętych przez Parlament dokumentach krajowych:
•  Polityka ekologiczna państwa (1991 r.) i II Polityka ekologiczna państwa,
•  Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002 – 2010,

• Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata

2007 – 2010,

• Polska 2025, długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju,
• Krajowy plan gospodarki odpadami,

•  Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych.

Przy opracowywaniu „Programu...” wzięto pod uwagę cele i zadania przedstawione w innych
dokumentach programowych dotyczących ochrony środowiska, m.in. krajowych strategii:
ochrony bioróżnorodności, oczyszczania ścieków, edukacji ekologicznej, rozwoju
odnawialnych źródeł energii, polityki ochrony klimatu i in.

Ponadto, zarówno ze względu na międzynarodowe uwarunkowania krajowej polityki
ekologicznej, wynikające z podpisanych wielostronnych umów i konwencji, a także biorąc
pod uwagę przyszłe członkostwo w Unii Europejskiej przy przygotowywaniu Programu
starano się uwzględnić priorytety wynikające z takich dokumentów jak:
•  Traktat Akcesyjny (ze szczególnym uwzględnieniem zobowiązań wynikających

ze stanowiska negocjacyjnego w obszarze Środowisko);

• Strategię zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej;

• Szósty Program Działań UE na rzecz ochrony środowiska;

• Agenda 21 – Ramowy Program Działań;
• konwencje i porozumienia międzynarodowe podpisane i ratyfikowane przez Polskę

(m.in. Ramowa Konwencja NZ w sprawie Zmiany Klimatu i Protokół z Kioto, Konwencja
Wiedeńska, Protokół Montrealski oraz poprawki do Protokołu, Konwencja
o bioróżnorodności i inne).

Program przyjmuje podstawowe zasady ogólne, leżące u podstaw polityki ochrony
środowiska UE i Polski . Są to:
• zasada zrównoważonego rozwoju,

• zasada przezorności ,

• zasada prewencji,
• zasada „zanieczyszczający” płaci,

•  zasada równego dostępu do środowiska postrzegana w kategoriach:
-  sprawiedliwości międzypokoleniowej,
-  sprawiedliwości międzyregionalne i międzygrupowej,
-  równoważenia szans między człowiekiem i przyrodą,
•  zasada uspołecznienia
•  zasada subsydiarności,

• zasada efektywności ekologicznej i ekonomicznej.

Program określa:
• aktualną sytuację ekologiczną w powiecie, w powiązaniu z sąsiednimi powiatami,

• ekologiczne, przestrzenne, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju powiatu,

• priorytetowe działania w podziale na krótkoterminowe (lata 2004 – 2006)

i długoterminowe (do roku 2010),

• harmonogram konkretnych zadań w zakresie ograniczenia emisji, ochrony zasobów

przyrody, racjonalnego gospodarowania środowiskiem, aktywizacji prośrodowiskowej
społeczeństwa i wzrostu świadomości ekologicznej z podziałem na:

- zadania powiatu,
- zadania innych organów administracji publicznej oraz instytucji, przedsiębiorstw

i organizacji społecznych,

- zalecenia do programów gmin,
- uwarunkowania realizacyjne Programu, jego wdrożenie i monitoring.

Program dotyczy obszaru powiatu pruszkowskiego, tym niemniej bierze on pod uwagę
różnego rodzaju powiązania, w tym ekologiczne z powiatami sąsiednimi.
Program opracowany jest z uwzględnieniem ustrojowej pozycji samorządu powiatu i jego
kompetencji wynikających z przepisów prawa ochrony środowiska, a więc ograniczonych
własnych możliwości realizacyjnych i finansowych.

1.4

Funkcje Programu

Niniejszy „Program ochrony środowiska powiatu pruszkowskiego” ma stać się podstawowym
dokumentem koordynującym działania na rzecz ochrony środowiska w powiecie.
W szczególności:
• przekazuje społeczeństwu, przedsiębiorcom, samorządom informacje na temat zasobów

środowiska przyrodniczego oraz stanu poszczególnych komponentów środowiska,

• omawia najważniejsze problemy, w tym zagrożenia ekologiczne, proponując sposoby ich

rozwiązania w określonym czasie,

• jest gwarantem wdrażania zrównoważonego rozwoju powiatu,

• określa sposoby współpracy administracji publicznej wszystkich szczebli oraz instytucji

i pozarządowych organizacji ekologicznych na rzecz ochrony środowiska w powiecie,

• ułatwia, a niekiedy formalnie umożliwia występowanie o środki finansowe potrzebne do

realizacji przedsięwzięć,

•

ułatwia opiniowanie gminnych programów ochrony środowiska, wydawanie decyzji
określających sposób i zakres korzystania ze środowiska,

•

obiektywizuje wydawanie decyzji określających sposób i zakres korzystania ze
środowiska,

•

organizuje system informacji o stanie środowiska i działaniach zmierzających do jego
poprawy.

Program omawia szczegółowo zadania na lata 2004 – 2010. Taki horyzont czasowy przyjęto
w odniesieniu do podstawowego dokumentu wyznaczającego kierunki polskiej polityki
ochrony środowiska tj. „Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem
perspektyw na lata 2007 – 2010”. Podejście takie jest także zgodne z przepisami Prawa
ochrony środowiska, określającego w art. 14 ust. 2, iż politykę ekologiczną przyjmuje się na
cztery lata, z tym że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne cztery
lata. Stąd w Programie sformułowano zadania obejmujące dwa okresy:

• zadania i cele krótkoterminowe –

lata 2004 – 2006,

• zadania i cele długoterminowe –

do roku 2010.

Kierunkowe działania w układzie długookresowym zostały zapisane w formule DPSIR,
przyjętej w Unii Europejskiej (D – przyczyna, P – presja, S – stan, I – wpływ, R - reakcja)
albo w skróconej formie systemu PSR (P – presja, S – stan, R – reakcja).
Podczas opracowywania Programu przyjęto, że:
- cele Programu muszą być pochodną celów generalnych i kierunków rozwoju określonych

w nadrzędnym dokumencie, jakim jest „Program ochrony środowiska województwa
mazowieckiego”;

- działania określone w Programie są adresowane do wszystkich podmiotów mających

realne, prawno-finansowe możliwości ich podejmowania.

Biorąc jednak pod uwagę możliwości oddziaływania samorządu powiatu

na działalność innych organów i instytucji, każde działanie zapisane w Programie jest
jednocześnie adresowane „do siebie”, to jest do władz powiatu pruszkowskiego.
Jak już wskazano wyżej ocena i weryfikacja realizacji zadań Programu dokonywana będzie
zgodnie z wymogami ustawy co 2 lata od przyjęcia Programu, aktualizacja zarówno programu
ochrony środowiska jak i planu gospodarki odpadami nastąpić musi po upływie 4 lat.

OGÓLNE DANE O POWIECIE PRUSZKOWSKIM

2.1  Położenie powiatu

Powiat pruszkowski położony jest na terenie Niziny środkowo mazowieckiej w mezoregionie
Równiny  Łowicko – Błońskiej. Nizina środkowomazowiecka stanowi wielkie kotlinowate
obniżenie na założeniu trzeciorzędowej niecki tektonicznej (niecka mazowiecka).
Charakteryzująca się zbiegiem dolin Wisły, Narwi, Bugu, Pilicy i Bzury. Dolinom towarzyszą
rozległe poziomy denudacyjne, położone poniżej otaczających wysoczyzn: Płońskiej
i Ciechanowskiej na północy; Kałuszyńskiej i Żelichowskiej na wschodzie, Wzniesień
Południowomazowieckiej na południu. Rzeźba Niziny jest mało zróżnicowana. Wysokości
bezwzględne wahają się w granicach 60 – 120 m, zaś formy terenu powstały głównie
w wyniku procesów denudacyjnych i fluwialnych, natomiast formy glacjalne zostały silnie
zatarte tek, ze w krajobrazie dominują  płaskie równiny denudacyjne lub tarasy rzeczne
urozmaicone występowaniem wydm. Gleby są przeważnie pseudobielicowe, ale występują tu
także czarne ziemie wykształcone na paryglacjalnych utworach pylastych.
Równina  Łowicko – Błońska rozciąga się na przestrzeni 3063 km

na południe od doliny

Wisły i Bzury. Przedstawia ona płaski poziom denudacyjny, poprzecinany niewielkimi
dopływami Bzury, z których największy, na terenie powiatu pruszkowskiego, to rzeka utrata.

2.2  Granice i gminy powiatu. Powiązania z terenami sąsiadującymi

Powiat pruszkowski położony jest na zachód od Warszawy, graniczy z:

od północnego - wschodu   – z miastem Warszawa,
od północy

- z powiatem zachodnio warszawskim,

od zachodu

- z powiatem grodziskim,

od południowego zachodu - z powiatem grójeckim,
od południa

- z powiatem piaszeczyńskim.

W skład powiatu wchodzi 6 gmin - trzy gminy wiejskie: Nadarzyn, Michałowice i Raszyn,
dwie gminy miejskie: Pruszków, Piastów oraz jedna miejsko – wiejska: Brwinów (rysunek 1).
Jest to najmniejszy powiat na terenie województwa mazowieckiego, jego powierzchnia
wynosi 246 km

Rys. 1 Gminy i granice powiatu pruszkowskiego

Z terenami sąsiadującymi powiat skomunikowany jest zarówno drogami jak i za pomocą linii
kolejowych.
Miasto Pruszków połączone jest z Warszawą droga wojewódzka 719 Warszawa – Żyrardów.
Jest to droga dwu jezdniowa, o dużym natężeniu ruchu. Największe zatłoczenie występuje
w godzinach rannych (w kierunku do Warszawy) oraz późnym popołudniem i wieczorem
(ruch od strony stolicy). Czas dojazdu do centrum Warszawy wynosi wówczas około 45 min.
Przez teren powiatu przebiegają także drogi krajowe E8 Warszawa – Katowice (która
przecina teren gminy Nadarzyn i Raszyn) oraz droga E7 Warszawa – Kraków (przebiegająca
przez teren gminy Raszyn). Są to trasy dwu jezdniowe, charakteryzuje je bardzo duże
natężenie ruchu samochodowego. Z powodu dużego zatłoczenia dojazd tymi trasami z terenu
powiatu do centrum Warszawy jest utrudniony.
Inne ważne trasy samochodowe, przecinające teren powiatu do droga wojewódzka 721
łącząca Nowy Dwór Mazowiecki, Piaseczno z trasą E8 (na terenie gminy Nadarzyn) oraz
droga wojewódzka 720 Nadarzyn – Brwinów – Błonie, łącząca trasę E8 z drogą krajową
Warszawa – Poznań (Berlin). Obydwie te trasy także charakteryzuje bardzo duże natężenie
ruchu, są one często wykorzystywane przez kierowców ciężarówek. Pozostałe drogi na
terenie powiatu, to drogi powiatowe i gminne, z których część także jest bardzo zatłoczona.
Komunikację Pruszkowa z Warszawą zapewnia także linia kolejowa Warszawa –
Skierniewice (stanowiąca fragment Centralnej Magistrali Kolejowej). Stacje znajdują się
w Piasecznie, Pruszkowie i Brwinowie. Czas dojazd do centrum Warszawy wynosi około
25 minut.
Omawiany obszar połączone jest z Warszawą także poprzez linię Warszawskiej Kolei
Dojazdowej (WKD). Stacje znajdują się m.in. w Opaczy, Michałowicach, Regułach,
Malichach, Tworkach, Pruszkowie, Komorowie, Nowej Wsi, Kaniach i Otrębusach.
Czas dojazdu do centrum Warszawy wynosi około 30 – 45 minut. WKD pozwala także na
dojazd do Podkowy Leśnej, Milanówka i Grodziska Mazowieckiego.

2.3

Warunki przyrodnicze i klimatyczne

Warunki przyrodnicze
Do największych walorów przyrodniczych powiatu należy zaliczyć:
• Rezerwat przyrody (ornitologiczny) Stawy Raszyńskie, na terenie którego stwierdzono

gniazdowanie przeszło 100 gatunków ptaków, a dodatkowe 50 gatunków pojawia się tu
w okresie przelotów. Jest to także teren występowania wielu gatunków ssaków, płazów
i gadów.

• Kompleks leśny Lasów Młochowskich, na terenie którego zlokalizowane są dwa

rezerwaty przyrody: Młochowski Grąd i Młochowski Łęg. Występują tu liczne
starodrzewia, siedliska grądu, dąbrowy, lasu mieszanego, boru i inne. Rezerwat
Młochowski Łęg chroni fragment doliny Utraty z licznymi siedliskami podmokłymi.

• Lasy Sękocińskie sa fragmentem dawnej puszczy, występują tu liczne, sędziwe drzewa

oraz znaczna różnorodność siedlisk. Lasy Sękocińskie stanowią fragment
ponadlokalnego korytarza ekologicznego, baczącego kompleksy leśne Mazowieckiego
Parku Krajobrazowego z ekosystemami Kampinowskiego Parku Narodowego.

Nieco mniejsze znaczenie dla systemu przyrodniczego Mazowsza mają inne kompleksy leśne,
występujące na terenie gmin: Michałowice, Brwinów i Nadarzyn oraz stawy: pęcickie,
helenowskie i walendowskie. Odgrywają one jednak niezwykle ważną rolę we wzmacnianiu
lokalnego i regionalnego systemu przyrodniczego. Dlatego też ich zachowanie i ochrona
powinna być istotnym zadaniem programu ochrony środowiska powiatu pruszkowskiego.
Naturalnym bogactwem powiatu pruszkowskiego są lasy, których powierzchnia w powiecie
wynosi 2 747 ha, tj. 11,13 % ogólnej powierzchni powiatu, z czego:

- lasy Skarbu Państwa zajmują powierzchnię 2 064 ha,
- lasy nie będące własnością Skarbu Państwa zajmują 683 ha.

Rozmieszczenie lasów na terenie powiatu pruszkowskiego jest nierównomierne, tereny
zalesione znajdują się w większości w jego południowo-wschodniej części. Na 1 mieszkańca
przypada ok. 0,02 ha lasu. Lasy w większości występują na siedliskach borowych od boru
świeżego (Bśw) do boru mieszanego świeżego (BMśw) z gatunkiem głównym sosną,
w domieszce z brzozą i dębem. Głównym gatunkiem lasotwórczym w powiecie jest sosna
zwyczajna. Wynika to z dużego areału gruntów niskich klas bonitacyjnych. Nielicznie
występują lite drzewostany dębowe i olszowe. Runo leśne charakterystyczne jest dla
określonych siedliskowych typów lasów. Z roślin chronionych w lasach występują m.in.
widłak i sasanka.
Lasy państwowe zajmują 8,36 % powierzchni leśnych powiatu (z czego w gminie Brwinów
jest 15,4% ogólnej powierzchni lasów państwowych, w gminie Michałowice 10%, w gminie
Nadarzyn 45,6%, w gminie Raszyn 29%). Lasy niepaństwowe stanowią 2,77% powierzchni
zalesionych powiatu. Rozmieszczenie lasów w powiecie pruszkowskim, na terenach nie
stanowiących własności Państwa jest następujące:

gmina Brwinów 208 ha, 30,4% ogólnej powierzchni lasów niepaństwowych

gmina Michałowice 56 ha, 8,2% ogólnej pow. lasów niepaństwowych

gmina Nadarzyn 357 ha, 52,3% ogólnej pow. lasów niepaństwowych

gmina Raszyn 62 ha, 9,1% ogólnej pow. lasów nie państwowych

Prywatne kompleksy leśne są zazwyczaj rozdrobnione i mieszczą się w większości
w przedziale: 0,10-1,3 ha. Rozdrobniona struktura lasów własności prywatnej, brak pełnej
informacji o wielkości zasobów oraz pozyskaniu drewna, niska aktywność gospodarcza

właścicieli rodzą potrzebę zasadniczych rozwiązań, umożliwiających właściwą ocenę stanu
lasów prywatnych, a przede wszystkim stwarzających warunki do prawidłowego
zagospodarowania i ochrony tych lasów. Do chwili obecnej nie wszystkie lasy prywatne
w powiecie pruszkowskim posiadają operaty urządzeniowe dlatego najpilniejszym zadaniem
w tym zakresie jest opracowanie uproszczonych planów urządzenia lasów własności
prywatnej oraz mechanizmów pomocy finansowej dla ich właścicieli.
Ważnym elementem szaty roślinnej na terenach ubogich w lasy są zadrzewienia
i zakrzewienia śródpolne, przydrożne, drzew i zadrzewień rosnących na placach, skwerach
i przy ulicach oraz zadrzewień występujących na terenach prywatnych nieruchomości. Pieczę
prawną nad utrzymaniem tej roślinności sprawują gminy.

Klimat
Położenie powiatu pruszkowsiego na Niżu Polskim Wisły decyduje o podstawowych
cechach klimatu. Temperatura powietrza ma związek z położeniem powiatu w obszarze
wpływów kontynentalnych klimatu. Na przeważającym obszarze średnia roczna temperatura
powietrza sięga około 9

C. Najchłodniejszym miesiącem był w 2002 r. grudzień ze średnią

temp. – 6,6

C, a najcieplejszym lipiec (21,1 °C). Średnie roczne zachmurzenie wynosi

w oktanach przeciętnie 5,0.
Według rejonizacji rolniczo – klimatycznej Polski obszar powiatu leży w zasięgu dzielnicy,
która charakteryzuje się niskimi opadami. Średnia roczna suma opadów na przeważającym
obszarze powiatu jest niższa od średniej dla Polski, czyli nie sięga 600 mm. Na większości
terenu jest niższa od 500 mm. Rozkład kierunków wiatru w roku wiąże się
z warunkami ogólnocyrkulacyjnymi i lokalnymi (rzeźbą terenu). Przeciętnie 65% czasu
w roku nad środkową Polską, a tym samym nad powiatem pruszkowskim, zalegają masy
morskiego powietrza polarnego. Wiatry w związku z tym mają przeważający kierunek
zachodni. Latem wzrasta udział wiatrów północno – zachodnich w związku z napływem
powietrza polarnego znad Atlantyku. Zimą przeważają wiatry z kierunków południowo –
zachodnich.
W przejściowych porach roku pojawiają się wiatry z sektora wschodniego, a jesienią –
południowo – zachodniego.

2.4

Ludność, gospodarstwa domowe

W 2003 roku liczba mieszkańców powiatu pruszkowskiego wynosiła 142 815

osób, z czego

tylko na terenie miasta Pruszków mieszkało około 55 tysięcy osób (tabela 2.4.1). Charakter
zabudowy jest w powiecie zróżnicowany – w gminach Pruszków i Piastów dominuje
zabudowa miejska, wielorodzinna, są tu liczne osiedla typu blokowego. Zabudowa typu
miejskiego występuje także w Brwinowie, Raszynie i Michałowicach z tym, że duża ilość
gospodarstw domowych na tym terenie zamieszkuje domy jednorodzinne. We wszystkich
gminach występuje także zabudowa typu rolniczego.
Duża liczba mieszkańców, przy małej powierzchni powiatu powoduje, że jest to teren
charakteryzujący się wysoką liczbą ludności przypadającej na jednostkę powierzchni, średnia
dla tego terenu wynosi 580 osób na 1 km

. Jest to jeden z najwyższych wskaźników dla

województwa mazowieckiego (z wyłączaniem miast na prawach powiatu). Tak duże
zagęszczenie mieszkańców i będąca jego pochodną silna presja urbanizacyjna stanowi jeden
z poważniejszych problemów ochrony środowiska tego obszaru.

GUS marzec 2003 r.

Tabela nr 2.4.1 Liczba ludności i gospodarstwa domowe w poszczególnych gminach
powiatu pruszkowskiego w 2002 r.

Gmina

Ludność

w 2002

Liczba gospodarstw

domowych

Powiat Pruszkowski

142018

47237

m. Piastów

23484

7877

m. Pruszków

54615

20073

gm. M-w. Brwinów

20735

6593

gm. W. Michałowice 14358

4398

gm. Nadarzyn

9465

2669

gm. Raszyn

19361

5627

Źródło: Wojewódzki Urząd Statystyczny, 2003

W ostatnich latach, pomimo notowanego ujemnego przyrostu naturalnego w powiecie notuje
się wzrost ilości mieszkańców. Jest to przede wszystkim spowodowane migracją na ten teren
mieszkańców Warszawy. Dlatego dynamiczny wzrost ludności występuje w gminach,
w których buduje się największa ilość nowych domów jedno – i wielorodzinnych.
W 2000 roku były to:
− gmina miejska Pruszków,

− gmina wiejska Michałowice,

− gmina miejsko-wiejska Brwinów,
− gmina Raszyn.

Zmiany liczby mieszkańców w poszczególnych gminach wchodzących w skład powiatu
przedstawiono w tabeli 2.4.2

Tabela nr 2.4.2 Liczba ludności w latach 1998 – 2002 w powiecie pruszkowskim

w podziale na gminy

Jednostka samorządu

terytorialnego

Rok

1998 r.

Rok

1999 r.

Rok

2000 r.

Rok

2001 r.

Rok

2002 r.

Powiat

Pruszkowski

134809 135806 136948 137804 142018

Piastów

23767 23887 24036 24091 23484

Pruszków

53336 53295 53427 53605 54615

gm.

m-w.

Brwinów

19347 19642 19753 19825 20735

gm. w. Michałowice

12491 12821 13071 13294 14358

gm.

Nadarzyn

7747 7860 8259 8401 9465

gm.

Raszyn

18121 18301 18402 18588 19361

Stan na dzień 31.12 2002 r.

Struktura ludności w powiecie pruszkowskim według płci jest nieco mniej korzystna niż
w województwie mazowieckim: na 100 mężczyzn przypada 111 kobiet, przy przeciętnej
w tym województwie 108 kobiet na 100 mężczyzn.

2.5

Infrastruktura

Stan infrastruktury na terenie powiatu jest zróżnicowany. Zdecydowanie lepiej jest ona
rozwinięta ma terenach miejskich tj. w Pruszkowie i Piastowie, ale również w Raszynie.
Niedostatki w tym zakresie występują na terenach wiejskich.
Pod względem komunikacyjnym teren powiatu obsługiwany jest zarówno przez Polskie
Koleje Państwowe, spółkę obsługującą Warszawską Kolej Dojazdową, jak i przez
komunikację autobusową – MZK Warszawa i PKS Grodzisk Mazowiecki.
Sieć dróg na omawianym terenie jest stosunkowo dobrze rozwinięta, choć znaczna ich ilość to
drogi bez utwardzonej nawierzchni. Dotyczy to zwłaszcza dróg gminnych i powiatowych
(tabela 2.5.1) Stan dróg o nawierzchni bitumicznej przede wszystkim gminnych, ale także
pozostałych klas – powiatowych i wojewódzkich - jest zazwyczaj niewystarczający lub wręcz
zły, ze względu na występujące przełomy i koleiny. Dobry jest jedynie stan dróg krajowych.

Tabela nr 2.5.1 Drogi powiatowe w powiecie pruszkowskim

Miasto/Gmina Długość

w km

Utwardzone

w km

Nieutwardzone

w km

Pruszków 22,500

21,100

1,400

Piastów 9,000

9,000

Brwinów 8,130

8,130

Gm. Brwinów

34,220

30,480

3,740

Gm. Michałowice 23,658 23,658

Gm. Raszyn

26,689

25,789

0,900

Gm. Nadarzyn

44,090

40,530

3,560

Podstawowy szkielet układu drogowego powiatu stanowi, obok dróg krajowych E7 i E8, 6
dróg wojewódzkich oraz 38 dróg powiatowych (tabela 2.5.2 i 2.5.3)

Tabela

2.5.2 Wykaz dróg wojewódzkich w granicach administracyjnych powiatu

pruszkowskiego

701 Płochocin-Pruszków-Ożarów
718 Bożęcin – Ołtarzew-Pruszków
719 Warszawa-Pruszków-

Żyrardów-Kamion

720 Błonie-Brwinów-Otrębusy-Nadarzyn
721 Nadarzyn-Piaseczno-Wiązowna-Duchnów
760

droga nr 718-stacja kolejowa PKP Pruszków

Tabela 2.5.3 Wykaz dróg powiatowych powiatu pruszkowskiego

1501 Michałowice-Opacz Mała-Raszyn
1502 Ursus-Reguły-Pęcice-Suchy Las
1503 Helenów-Sokołów-do drogi Nr 8
1504 Pęcice Pruszków
1514 Granica-Nowa

Wieś-do drogi Nr 719

1345 Zgorzała-Dawidy
1346

Nowy Podolszyn do drogi Nr 1348

1348 Lesznowola-Nowe

Falenty

1505

od drogi Nr 8 - Laszczki-Janczewice

1506 Laszczki-Falenty

Duże

1507

Janki-do drogi Nr 1348

1508

Łady- do drogi Nr 8

1510 Raszyn-Dawidy-Dawidy

Bankowe-Warszawa

1511

Nowy Podolszyn - Dawidy

1535 Wolica-Stary

Sękocin

1410

Nadarzyn-Granica-Komorów-Pruszków

1412 Książenice-Żółwin-Podkowa-Leśna
1413 Urszulin-Owczarnia
1414

Żółwin-Milanówek

1421 Chrzanów-Żuków-Czubin
1424 Bieniewice-Stare

Faszczyce

1430 Błonie-Milęcin-Brwinów
1431 Minanówek-Falęcin-Kotowice
1432 Biskupice-Koszajec
1433 Brwinów-Domaniew
1434 Moszna-Pruszków
1515 Parzniew-Pruszków
1350

Łazy-dodrogi Nr 1307

1354 Wola

Mrokowska-Garbatka-Krakowiany

1363 Tarczyn-Księżak-Żelechów
1402 Siestrzeń-Rozalin-Młochów-Parole dodrogi Nr 1354
1403

od drogi Nr 8 - Młochów

1404 Młochów-Krakowiany-Przypki
1405

Kajetany-Kosów- do drogi 1402

1406

Nadarzyn- Szamoty-Wólka Kosowska

1407 Mroków-Walędów- do drogi Nr 721
1409

Nadarzyn /dawny przebieg drogi W-wa-Katowice/

1411 Urzulin-Stara

Wieś-Rusiec

Uzupełniającym układem drogowym powiatu są drogi gminne, a w miastach lokalne ulice
miejskie.
Przez północną części powiatu planowane jest poprowadzenie korytarza autostrady A2.
Realizacja tej inwestycji może przynieść zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki.
Z jednej strony może oznaczać to wzrost atrakcyjności powiatu dla inwestorów, którzy będą
lokalizować tu swoje podmioty gospodarcze. Wspierać to będzie wzrost gospodarczy
powiatu. Z drugiej strony budowa autostrady wprowadzi szereg ujemnych oddziaływań
środowiskowych. Wzrost gospodarczy i lokowanie nowych podmiotów gospodarczych
oznaczać będzie wzrost presji na środowisko przyrodnicze. Pod budowę trasy i obiektów jej
towarzyszących przeznaczone zostaną znaczne ilości gruntów rolniczych i leśnych. Wzrośnie
zagrożenie dla środowiska wywoływane przez motoryzację. Autostrada stanowić będzie także
trudną do przebycia, zarówno dla ludzi (np. rolników) jak i zwierząt, barierę. Kwestie te
muszą zostać uwzględnione w przygotowywanym „Programie ochrony środowiska programu
pruszkowskiego”.
Na terenie powiatu stosunkowo dobrze rozwinięta jest sieć gazowa oraz wodociągowa, przy
czym w odniesieniu do tej ostatniej nadal są znaczne potrzeby inwestycyjne. Znacznie
większe potrzeby istnieją jednak w odniesieniu do rozbudowy sieci kanalizacyjnej. Ścieki
z gospodarstw rolnych oraz zabudowy indywidualnej na tym terenie odprowadzane są do
indywidualnych szamb przydomowych, a następnie wywożone do oczyszczalni ścieków.
Na tym terenie jedynie nieliczne domy jednorodzinne korzystają z przydomowych
oczyszczalni ścieków. Brak jest szczegółowej informacji na temat szczelności szamb.

Budowę nowych odcinków sieci kanalizacyjnej planuje się we wszystkich gminach powiatu
(kwestie te będą bardziej szczegółowo omówione w następnym rozdziale).
Na terenie powiatu pruszkowskiego funkcjonuje 21 zakładów opieki zdrowotnej w tym: 5
zakładów publicznych, 16 niepublicznych i 1 Pogotowie Ratunkowe (jako zakład
niepubliczny). Na terenie miasta Pruszkowa funkcjonują 3 szpitale:

•

Szpital Powiatowy przy ul. Armii Krajowej 2/4 działający w ramach ZOZ, którego
organem prowadzącym jest Powiat Pruszkowski;

•

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Kolejowy w Pruszkowie przy
ul. Warsztatowej 1, którego organem założycielskim jest samorząd województwa;

•

Wojewódzki Samodzielny Psychiatryczny Zespół Publicznych Zakładów Opieki
Zdrowotnej w Tworkach przy ul. Partyzantów 2/4, również jego organem założycielskim
jest samorząd województwa.

Powiat posiada stosunkowo dobrze rozwiniętą sieć placówek oświatowych (przedszkola,
szkoły podstawowe, gimnazja i licea), na jego terenie funkcjonują zarówno przedszkola
i szkoły publiczne jak i liczne ośrodki społeczne i prywatne. Gminne Domy Kultury
prowadzą kursy i koła zainteresowań, organizują liczne imprezy kulturalne dla mieszkańców.

2.6

Działalność gospodarcza na terenie powiatu

Aktywność gospodarcza na terenie powiatu i jej kierunki są w znaczącym stopniu
zdeterminowane bliskością miasta Warszawy. W ostatnich latach powiat w coraz większym
stopniu staje się miejscem lokalizacji nowych podmiotów gospodarczych, które budują tu
swoje siedziby korzystając z niższych, niż w centrum stolicy cen gruntu czy wynajmu.
Symbolem rozwoju gospodarczego tego terenu są Janki, położone u zbiegu dwóch dróg
krajowych E7 i E8 gdzie w latach dziewięćdziesiątych XX wieku wybudowano, na terenach
rolniczych, wielkie centrum handlowo – rekreacyjne z wieloma sklepami, restauracjami
kinem i salonem gier. Nowe inwestycje powstają nie tylko wzdłuż dróg krajowych, ale także
m.in. wzdłuż drogi 719 łączącej Pruszków z Warszawą, a także na terenach wiejskich wzdłuż
dróg powiatowych (np. we wsi Sokołów, w Nadarzynie, Raszynie, Michałowicach etc.).
Proces ten, wraz z postępująca urbanizacją obszaru powiatu związana z lokowaniem tu
budownictwa mieszkaniowego jedno – i wielorodzinnego powoduje ograniczenie roli
rolnictwa na omawianym terenie. Tym niemniej rolnictwo nadal stanowi ważny sektor
aktywności gospodarczej powiatu. Do gmin typowo rolniczych na terenie powiatu można
zaliczyć: Brwinów, Nadarzyn, Raszyn i w mniejszym stopniu Michałowice. Nieliczne
gospodarstwa leżą w granicach miast Pruszkowa i Piastowa. Dominująca rolę odgrywa
produkcja roślinna, przede wszystkim produkcja zbóż i warzyw. Znacznemu ograniczeniu
uległa produkcja typowo ogrodnicza (szklarniowa), choć nadal np. produkcja szkółkarska jest
tu dobrze rozwinięta. Produkcja zwierzęca jest słabo rozwinięta i odgrywa na terenie powiatu
niewielką rolę.
Strukturę obszarową gospodarstw rolnych na terenie powiatu należy uznać za niekorzystną
z punktu widzenia racjonalnej produkcji rolniczej, ale pozytywną z punktu widzenia
środowiskowego. Dominują tu bowiem gospodarstwa o małej powierzchni, o wielkości
do 5 ha. Struktura ta, dzięki znacznej ilości stref ekotonowych sprzyja zachowaniu wysokiej
różnorodności biologicznej występujących tu gatunków flory i fauny. Zjawiskiem
jednoznacznie niekorzystnym jest natomiast obserwowany w gospodarstwach rolnych proces
starzenia się osób zajmujących się produkcją rolną. Jest to jednak trend charakterystyczny dla
całej Polski, a na omawianym terenie dodatkowo wspierany przez bliskość wielkiego miasta
oferującego wiele alternatywnych możliwości rozwoju zawodowego. Podstawowe informacje
na temat struktury użytków rolnych w poszczególnych gminach powiatu przedstawiono
w tabeli 2.6.1

Tabela 2.6.1 Wybrane dane dotyczące struktury użytków rolnych w gminach powiatu
pruszkowskiego

Gmina

Ogólna

powierzchnia

użytków rolnych

[ha]

Grunty

orne

[ha]

Sady

[ha]

Łąki

i pastwiska

[ha]

Średnia

powierzchnia

gospodarstw

[ha]

Brwinów 4988 3766

179

Michałowice 1859

900 - -

2,9

Nadarzyn 3300 2522

127

651

5,8

Piastów 99 86

3 -

Pruszków

750

608 14 128

2,8

Raszyn 2772

1960

Razem 13768

10040

322

825 3,6

Źródło: Wydział Architektury i Ochrony Środowisk

O wysokiej aktywności gospodarczej na terenie powiatu świadczy fakt, że działa tu 4256
podmiotów gospodarczych (osób prawnych oraz samodzielnych jednostek organizacyjnych
mniemających osobowości prawnej zarejestrowanej w rejestrze KRUPGN – REGON). Z tego
231 to podmioty publiczne, a 4025 prywatne.
Ponadto na terenie powiatu zarejestrowano 14104 osób fizycznych prowadzących działalność
gospodarczą. Najwięcej z tych osób prowadzi działalność w zakresie handlu i usług
(naprawy), ale bardzo rozwinięte jest także przetwórstwo przemysłowe (tabela 2.6.2)

Tabela 2.6.2 Kierunki działalności osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą

Ogółem Przetwórstwo

przemysłowe

Budownictwo Handel

naprawy

Hotele i

restauracje

Transport,

gosp.

magazynowa

Pośrednictwo

finansowe

Obsługa firm i
nieruchomości

Inne

14104 2013

1884 4733 232 1440

535

1928 1339

Jednym z dynamicznie rozwijających się kierunków aktywności gospodarczej tego terenu jest
turystyka i rekreacja. Na terenie powiatu działa 12 hoteli (patrz tabela 2.6.3) i pięć
gospodarstw agroturystycznych, które są przygotowane do przyjęcia osób
niepełnosprawnych. Gospodarstwa te są zlokalizowane m.in. w okolicy Lasów Młochowskich
w Ruścu, w Rozalinie (gm. Nadarzyn) oraz w Biskupicach (gm. Brwinów).

Tabela nr 2.6.3 Baza turystyczno-wypoczynkowa w powiecie pruszkowskim

Ilość miejsc noclegowych

Gmina Hotele

całorocznych sezonowych

Brwinów -

- -

Michałowice 1 39 39
Nadarzyn 1

Piastów -

Pruszków -

- -

Raszyn 4

170

Razem: 6

238

Źródło: Wojewódzki Urząd Statystyczny, 2003

Jak się jednak wydaje rozwój bazy hotelowej związany jest nie tylko z rozwojem turystyki,
ale także z koniecznością zapewnienia miejsc noclegowych dla osób przyjeżdżających
do Warszawy w poszukiwaniu pracy.

Jednym z poważniejszych, społecznych problemów powiatu, którego rozwiązanie pośrednio
może wpływać na stan środowiska tego terenu jest bezrobocie. Na terenie powiatu
zarejestrowanych w 2003 roku było 6368 osób bez pracy, stopa bezrobocia wynosiła 12%
i była nieco tylko niższa niż średnia dla całego województwa. Z ogólnej liczby bezrobotnych
5475 osób nie miało prawa do zasiłku. Zmiany w poziomie bezrobocia przedstawiono na
rysunku 2.6.1

Rysunek 2.6.1 Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w latach 1990 - 2002

Z punktu widzenia ochrony środowiska problem bezrobocia jest o tyle istotny, że osoby bez
pracy w poszukiwaniu środków do życia często podejmują działania zagrażające środowisku
i przyrodzie (kłusownictwo, nielegalne pozyskiwanie drewna itp.). Z drugiej strony chęć
rozwiązania tego problemu może powodować sytuację, w których tworzenie nowych miejsc
pracy uzyska prymat nad ochroną środowiska. Prowadzić to może do ułatwienia lokalizacji na
terenie powiatu inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska, wpływać także będzie na
ograniczenie możliwości zamykania zakładów, których działalność negatywnie wpływa na
stan  środowiska przyrodniczego. Jest to jednak problem szerszy, występujący nie tylko na
terenie powiatu pruszkowskiego, ale dotyczący niemalże całego obszaru Polski.
Reasumując można stwierdzić,  że wysoka aktywność gospodarcza na terenie powiatu,
zwłaszcza związana z istnieniem i działaniem na tym obszarze przedsiębiorstw
produkcyjnych stanowi istotne zagrożenie dla stanu środowiska przyrodniczego powiatu
pruszkowskiego. Są to zarówno zagrożenia bezpośrednio związane z prowadzoną
działalnością (emisje zanieczyszczeń do powietrza i wód, emisja hałasu, wytwarzanie
odpadów), jak i zagrożenia pośrednie (wzrastający ruch samochodowy, zajmowanie nowych
terenów pod infrastrukturę itp.). Z drugiej strony potencjalne zagrożenie dla stanu środowiska
powodowane jest przez wysoką stopę bezrobocia w powiecie. Kwestie te wzięto pod uwagę
przy formułowaniu celów programu ochrony środowiska dla powiatu pruszkowskiego.

2000

4000

6000

8000

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Osoby bezrobotne

w tym kobiety

w tym z prawem do zasiłku

3. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I JEGO OCHRONA. ANALIZA STANU
ISTNIEJĄCEGO. GŁÓWNE PROBLEMY I ZAGROŻENIA

3.1

Polityka i zarządzanie ochroną środowiska

System zarządzania ochroną  środowiska w powiecie pruszkowskim, zgodnie
z obowiązującymi przepisami kompetencyjnymi, opiera się na podziale obowiązków
i kompetencji pomiędzy administrację publiczną szczebla wojewódzkiego, powiatowego
i centralnego. Zgodnie z ww. przepisami organy wojewody prowadzą nadzór nad instalacjami
szczególnie szkodliwymi dla środowiska. Koordynują one także prace w zakresie gospodarki
odpadami niebezpiecznymi, a poprzez Wojewódzką Inspekcję Ochrony Środowiska
kontrolują przestrzeganie prawa ochrony środowiska przez podmioty działające na terenie
powiatu oraz prowadzą pomiary monitoringowe. Urząd Marszałkowski nadzoruje wnoszenie
opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i kar za naruszanie warunków tego
korzystania, jest także organem odpowiedzialnym za kontrolę wdrażania wymagań
ustawowych dotyczących opakowań i odpadów z opakowań, a zgodnie z przepisami ustawy
Prawo ochrony Środowiska oraz ustawy o odpadach jest także organem kreującym politykę
ochrony  środowiska i strategię gospodarki odpadami na terenie województwa
mazowieckiego. Starostwo Powiatowe i urzędy gminne wykonują obowiązki wynikające
z przepisów ochrony środowiska na terenie swojego działania.
W imieniu Starosty Pruszkowskiego zadania ochrony środowiska wykonuje głównie Wydział
Architektury i Ochrony Środowiska. Zatrudnione jest w nim 20 osób, z czego 5 zajmuje się
sprawami ochrony środowiska. Dodatkowo utworzono samodzielne stanowisko ds. ochrony
środowiska. Wszystkie stanowiska pracy w Wydziale mają dostęp do komputerów i dostęp do
internetu. Wydział Architektury i Ochrony Środowiska współpracuje ze wszystkimi
wydziałami Starostwa, Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska, Wydziałem
Środowiska i Rolnictwa Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego, Departamentem Rolnictwa
i Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego, Regionalnym Zarządem Gospodarki
Wodnej w Warszawie, Wojewódzkim Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych Inspektorat
w Grodzisku Mazowieckim, Nadleśniczym Nadleśnictwa Chojnów oraz następującymi
pozarządowymi organizacjami ekologicznymi:

Zarządem Okręgu Polskiego Związku Łowieckiego (PZŁ),

Zarządem Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego (PZW),

Zarządem Okręgu Ligi Ochrony Przyrody (LOP),

Fundacją "Nasza Ziemia".

Ponadto na terenie powiatu pruszkowskiego określone zadania z zakresu zarządzania wodami
publicznymi wykonuje Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie,
lasami Skarbu Państwa zarządzają nadleśniczowie Nadleśnictwa Chojnów, lasami
prywatnymi Starosta.
W imieniu Marszałka Województwa Mazowieckiego za meliorację podstawową odpowiada
Wojewódzki Zarząd Melioracji Urządzeń i Wodnych Inspektorat w Grodzisku Mazowieckim.
Osoby odpowiedzialne za ochronę  środowiska pracują także w urzędach gmin jednostek
należących do powiatu pruszkowskiego. Organizacja administracji ochrony środowiska i ilość
osób pracujących w tym zakresie w gminach wynosi:
Urząd Gminy w Michałowicach:
-  Referat Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska

-  liczba osób w referacie: 5
-  liczba osób zajmujących się ochroną środowiska: 2

Urząd Gminy w Raszynie:
-  Wydział Ochrony Środowiska i Gospodarki Komunalnej
-  liczba osób w wydziale: 17
-  liczba osób zajmujących się ochroną środowiska: 4

Urząd Gminy w Nadarzynie:
-  Referat Rolnictwa, Leśnictwa, Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
-  liczba osób w referacie: 4
-  liczba osób zajmujących się ochroną środowiska: 4

Urząd Miasta i Gminy w Brwinowie:
-  Referat Inwestycyjno-Komunalny
-  liczba osób w referacie: 20
-  liczba osób zajmujących się ochroną środowiska: 3

Urząd Miasta w Pruszkowie:
-  Wydział Ochrony Środowiska
-  liczba osób w wydziale: 6
-  liczba osób zajmujących się ochroną środowiska: 4,5

Urząd Miasta w Piastowie:
-  samodzielne stanowisko ds. ochrony środowiska

Pomimo dobrze rozwiniętej struktury administracji ochrony środowiska stopień
przygotowania administracji lokalnej do wykonywania zadań z zakresu ochrony środowiska,
zwłaszcza wobec rosnącej ilości zadań nakładanych na samorządy lokalne i powiatowe w tym
zakresie, należy uznać za niewystarczający.
Za jeden z najważniejszych problemów systemu zarządzania ochroną środowiska na terenie
powiatu należy uznać niepełne rozpoznanie sytuacji w odniesieniu do stanu i jakości
poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego, źródeł zagrożenia dla tego stanu
oraz pożądanych sposobów przeciwdziałania zmianom w środowisku. Dlatego też konieczne
jest podjęcie pilnych zadań, które pozwoliłyby na uzyskanie właściwego poziomu wiedzy
w tym zakresie. Jest to niezbędne dla stworzenia spójnego i właściwie funkcjonującego
systemu zarządzania ochroną środowiska na tym terenie.

Wnioski i rekomendacje

1. Wobec oczekujących zadań związanych z wdrażaniem nowych wymagań ochrony

środowiska (wynikających m.in. z przejęcia wspólnotowych przepisów w tym
zakresie) za pożądane należy uznać wzmocnienie merytoryczne administracji ochrony
środowiska zarówno na poziomie gminnym jak i powiatowym.

2. Za szczególnie ważne należy uznać prace mające na celu przygotowanie miejscowych

planów przestrzennego zagospodarowania dla tych obszarów powiatu, dla których
plany takie nie istnieją.

3. W miarę swoich możliwości wszystkie szczeble administracji publicznej na terenie

powiatu pruszkowskiego powinny starać się gromadzić informacje na temat stanu
środowiska na swoim terenie, źródłach zagrożenia dla tego stanu oraz możliwych
i pożądanych sposobach przeciwdziałania zagrożeniom i degradacji środowiska.
Pożądane jest także zlecenie badań i analiz, które pozwoliłyby na identyfikację
podstawowych zagrożeń dla poszczególnych komponentów środowiska na terenie
powiatu.

3.2

Gospodarka odpadami

Problemy gospodarki odpadami przedstawiono kompleksowo w opracowaniu „Plan
gospodarki odpadami Powiatu Pruszkowskiego”. W opracowaniu tym przeprowadzono
szczegółową diagnozę obecnego systemu gospodarki odpadami na terenie powiatu,
zinwentaryzowano podstawowe zagrożenia i zaproponowano działania mające na celu
wypełnienie obowiązków powiatu w zakresie postępowania z odpadami, które wynikają
zarówno z Krajowego Planu Gospodarki Odpadami jak i Wojewódzkiego Planu Gospodarki
Odpadami. Dlatego też kwestie te nie będą tu szczegółowo omawiane, a jedynie zostaną
wskazane, zidentyfikowane w „Planie gospodarki odpadami Powiatu Pruszkowskiego”
główne problemy w tym zakresie występujące na terenie powiatu:
1.

W zakresie gospodarki odpadami komunalnymi:
•

Brak dokładnych danych dotyczących ilości wytwarzanych odpadów
komunalnych i gospodarowania nimi. Firmy wywożące odpady w większości nie
składają raportów gminom w tej sprawie. Na podstawie dostępnych informacji
można stwierdzić, że dominuje unieszkodliwianie odpadów komunalnych
poprzez ich składowanie. Część odpadów komunalnych jest wywożona
w sposób niekontrolowany do lasów, zagłębień terenów oraz w inne miejsca do
tego celu nie przeznaczone. Gminy na bieżąco identyfikują „dzikie wysypiska”,
które obniżają walory krajobrazowe oraz zanieczyszczają środowisko i określają
działania w celu likwidacji tych składowisk. Działania w tym zakresie pociągają
za sobą jednak znaczące koszty.

•

Odpady komunalne są często palone w kotłowniach lokalnych lub na
powierzchni ziemi zanieczyszczając powietrze, wywołując emisję substancji
złowonnych, niszcząc życie biologiczne w glebie.

•

Podstawowym systemem zbierania odpadów komunalnych jest system
mieszany. W niewielkim stopniu prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów
przy segregacji „u źródła” w gospodarstwach domowych, która w znacznym
stopniu ograniczyłaby masę odpadów deponowanych na składowiskach.

•

Ze względu na słabo rozwinięty system selektywnej zbiórki odpadów na
składowiska trafiają niebezpieczne odpady komunalne np. baterie, zużyte leki,
świetlówki zawierające rtęć i inne toksyczne środki.

•

Koszty systemu gospodarki odpadami komunalnymi nie obejmują rzeczywistych
wydatków gmin.

•

Obecny system gospodarki odpadami komunalnymi nie spełnia wymogów
Krajowego Planu Gospodarki Odpadami, a w szczególności:

- zapobiegania i minimalizacji wytwarzania odpadów,
- recyklingu.

Brak informacji o ilości padłych zwierząt i brak systemu zbierania
i unieszkodliwiania

padliny. W większości jest ona najprawdopodobniej bezpośrednio

zakopywana w ziemi, co może spowodować skażenie gleby i wód podziemnych. Brak
jest również instalacji do unieszkodliwiania odpadów tego typu, co znacznie podnosi
koszty unieszkodliwiania w instalacjach nie znajdujących się na terenie powiatu.
Należy więc podjąć działania dla utworzenia systemu unieszkodliwiania padłych
zwierząt i ich części.

Obecnie na terenie powiatu funkcjonują zakłady posiadające stosowne zezwolenia
zajmujące się zbieraniem wyeksploatowanych pojazdów. Pomimo tego część wraków
samochodowych trafia do zakładów, które nie posiadają wymaganych prawem decyzji
oraz nie są przystosowane do tego typu działalności.

Brak informacji o rzeczywiście wytwarzanych odpadach niebezpiecznych
powstających w gospodarstwach domowych oraz systemu zbierania
i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, a w szczególności przeterminowanych
leków, opakowań po środkach ochrony roślin, odpadów zawierających azbest,
wielkogabarytowych. Należy stworzyć taki system, aby do 2006 roku wydzielić ze
strumienia odpadów komunalnych - 15% odpadów niebezpiecznych, a do 2010 roku -
50%, a na składowiska odpadów do 2010 r. kierować nie mniej niż 75% odpadów
biodegradowalnych.

Prowadzący działalność gospodarczą nie w pełni respektują przepisy prawa dotyczące
gospodarowania wytwarzanymi przez siebie odpadami (np. w odniesieniu do odzysku
opakowań i innych rodzajów odpadów, prowadzenia ewidencji odpadów itp.).

Usprawnienia wymaga gospodarka odpadami z oczyszczalni ścieków, np. poprzez
odwadnianie i osuszanie osadów ściekowych i kompostowanie. Działania takie są
niezbędna dla zapewnienia redukcji ilości odpadów biodegradowalnych
unieszkodliwianych poprzez składowanie.

Niezbędne są działania dla poprawy gospodarki odpadami opakowaniowymi
i osiągnięcia na terenie powiatu wymaganych poziomów odzysku poszczególnych
rodzajów odpadów tego typu. Może być to osiągnięte przez rozwinięcie systemu
selektywnej zbiórki i recyklingu tych odpadów.

Zapewnienie właściwego funkcjonowania systemu gospodarki odpadami na terenie
powiatu, wymaga także m.in.:
-

zakończenia do 31 grudnia 2009 r. rekultywacji składowisk „Rusiec” i „Góra
Żbikowska”

konsekwentnego wdrażania systemu segregacji odpadów komunalnych,
wydzielania ze strumienia odpadów komunalnych występujących w nim
odpadów niebezpiecznych,

dokonania pełnej inwentaryzacji miejsc występowania eternitu i stworzeniu
systemu zbiórki i unieszkodliwiania tych odpadów,

prowadzenia systematycznej edukacji ekologicznej społeczeństwa.

W dalszej części niniejszego „Programu...” kwestie działań niezbędnych dla poprawy sytuacji
w tym zakresie nie będą omawiane, ze względu na ich zdefiniowanie w „Planie gospodarki
odpadami Powiatu Pruszkowskiego”

3.3

Jakość powietrza atmosferycznego

Jakość powietrza atmosferycznego na terenie powiatu pruszkowskiego nie jest zadowalająca.
Składają się na to dwie podstawowe przyczyny:

1. oddziaływanie źródeł lokalnych,
2. oddziaływanie zanieczyszczeń z aglomeracji warszawskiej i sąsiednich powiatów.

Wśród lokalnych źródeł zanieczyszczenia, największy wpływ na pogorszenie jakości
powietrza maja:

• emisja punktowa z podmiotów gospodarczych;

• niska emisja z: z pieców węglowych w indywidualnych budynkach jednorodzinnych,

zakładów przemysłowych, gospodarstw ogrodniczych itp.

• transport samochodowy,
• nielegalne spalanie odpadów (w piecach domowych i innych),

Szczególnym rodzajem uciążliwości na terenie powiatu jest emisja substancji złowonnych,
zwłaszcza wokół ferm hodowlanych, oczyszczalni ścieków, zakładów przetwórczych itp.

Emisja
Wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego z terenu powiatu
pruszkowskiego została rozpoznana przez WIOŚ w odniesieniu do emisji punktowej,
powierzchniowej i liniowej.
Wielkość emisji ze źródeł punktowych została przedstawiona w tabeli 3.3.1. Pod względem
ilości odprowadzanego do powietrza, ze źródeł punktowych, dwutlenku siarki powiat
pruszkowski zajmuje

drugie miejsce (po powiecie kozienickim) w województwie

mazowieckim, równie duża jest emisja dwutlenku azotu – powiat pruszkowski jest trzecim
co do wielkości emisji powiatem województwa (po kozienickim i wołomińskim). Znacząco
mniejszy jest udział powiatu w ogólnym bilansie emisji województwa, pod względem emisji
tlenku węgla i pyłu zawieszonego PM10.

Tabela 3.3.1 Emisja zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego ze źródeł punktowych z
terenu powiatu pruszkowskiego w 2002 roku

[Mg/rok]

CO PM10

1093 436 449 143

Źródło: WIOŚ, 2003

Z punktu widzenia emisji ze źródeł punktowych istotnym elementem świadczącym
o poziomie ochrony środowiska na danym terenie i potrzebach działań w tym zakresie jest
ilość zanieczyszczeń zatrzymywanych w urządzeniach oczyszczających gazy odlotowe.
W odniesieniu do tych wskaźników sytuację na omawianym terenie należy uznać za złą,
zarówno udział zanieczyszczeń pyłowych, jak i gazowych zatrzymywanych w urządzeniach
oczyszczających jest niższa niż średnia dla całego województwa. W instalacjach odpylających
zatrzymywane jest 84,5% zanieczyszczeń pyłowych (przy średniej wojewódzkiej 98,9%), na
terenie powiatu nie ma żadnych urządzeń do oczyszczania i/lub neutralizacji zanieczyszczeń
gazowych (średnia wojewódzka wynosi 4,5% zatrzymanych lub zneutralizowanych
zanieczyszczeń gazowych). Wskazuje to na konieczność podjęcia działań inwestycyjnych
w tym zakresie.
Zdecydowanie mniejszy jest udział powiatu w wojewódzkim bilansie emisji zanieczyszczeń
z tych źródeł powierzchniowych (wielkość tej emisji obliczana jest na podstawie wskaźnika
powierzchni ogrzewanej i rodzaju paliwa używanego w indywidualnych systemach
ogrzewania oraz danych o ilości spalonego paliwa w indywidualnych gospodarstwach

z wyłączeniem miast na prawach powiatu

domowych). W odniesieniu do wszystkich badanych substancji wielkość emisji jest podobna,
lub nawet mniejsza niż w większości pozostałych powiatów województwa mazowieckiego.
Niski udział powiatu pruszkowskiego w wojewódzkim bilansie emisji ze źródeł
powierzchniowych jest spowodowany głównie wysokim poziomem gazyfikacji tego terenu,
a także korzystaniem przez znaczną liczbę mieszkańców z ciepła sieciowego. Największy
udział emisji ze źródeł powierzchniowych ma pył zawieszony, jest to jednak tendencja
charakterystyczna dla większości powiatów województwa mazowieckiego. Zbiorcze dane na
temat wielkości emisji z tych źródeł przedstawiono w tabeli 3.3.2

Tabela 3.3.2 Emisja zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego ze źródeł
powierzchniowych z terenu powiatu pruszkowskiego w 2002 roku

[Mg/rok]

CO PM10

305 153 344 1065

Źródło: WIOŚ, 2003

Dane o emisji liniowej są danymi przeliczeniowymi, uzyskanymi na podstawie obliczeń
biorących pod uwagę m.in. ilość i rodzaj samochodów korzystających z poszczególnych
odcinków dróg, a także długości dróg. Ze względu na rozbudowaną sieć dróg powiat
pruszkowski ma znaczący udział w wojewódzkim bilansie emisji zanieczyszczeń z tych
źródeł. Zbiorcze dane na temat wielkości emisji ze źródeł liniowych na terenie powiatu
pruszkowskiego przedstawiono w tabeli 3.3.3.

Tabela 3.3.3 Emisja zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego ze źródeł
powierzchniowych z terenu powiatu pruszkowskiego w 2002 roku

[Mg/rok]

CO PM10

40 540 897 34 8 0,095

Źródło: WIOŚ, 2003

Jakość powietrza atmosferycznego
Wysoka emisja zanieczyszczeń oddziałuje na stan czystości powietrza atmosferycznego
powiatu. Stan ten jest dobrze rozpoznany na terenie miast: Pruszkowa i Piastowa, znacznie
mniejsza ilość informacji istnieje w odniesieniu do pozostałych obszarów powiatu.
Najpoważniejszym problemem jakości powietrza w powiecie są stałe przekroczenia
dopuszczalnych norm stężenia pyłu zawieszonego. W 2002 r. w punkcie pomiarowym
zlokalizowanym w Pruszkowie przy ul. Majowej 14 przekroczenie dopuszczalnego stężenia
pyłu PM10 powiększonego o margines tolerancji. Dopuszczalne 24-godzinne stężenia tego
zanieczyszczenia, powiększone o margines tolerancji, przekroczone było w ciągu 64 dni w
roku (przy dozwolonej, maksymalnej liczbie przekroczeń 35 dni). Poziom dopuszczalny
wartości średniej rocznej PM10 powiększony o margines tolerancji (44.8

µg/m

) został

przekroczony przez wartość średnią notowaną w tym punkcie pomiarowym o 6.9

µg/m

Również w punkcie pomiarowym zlokalizowanym w Piastowie, przy ul. Warszawskiej 24,
stwierdzono w 2002 r. przekroczenie dopuszczalnego średniego rocznego poziomu PM10
powiększonego o margines tolerancji. Stężenie średnie roczne wynosiło 47.3

µg/m

, co

stanowi przekroczenie w/w wartości kryterialnej o 2.5

µg/m

. Jednocześnie w Piasecznie

odnotowano wyższe, maksymalne stężenie średniodobowe niż na terenie miasta Pruszkowa.

Bardziej szczegółowe dane na temat stężeń pyłu zawieszonego PM10 w Pruszkowie
i Piastowie w 2003 roku przedstawiono w tabeli 3.3.4

Tabela 3.3.4 Wyniki pomiaru stężeń pyłu PM10 na stacjach monitoringowych
w Pruszkowie i Piasecznie w 2003 roku

Parametr Jedno-

-stki

Punkt

pomiarowy w

Pruszkowie

Punkt

pomiarowy w

Piastowie

Wartość

dopuszczalna

dla PM10

Wart. dopuszczalne

dla PM10

powiększona o

margines tolerancji

Liczba pomiarów dobowych
w roku

340

Pokrycie roku

93.2

19.2

Najniższe stężenie dobowe

µg/m

26,7 26.7

Najwyższe stężenie dobowe

µg/m

177,15 196,7

Stężenie średnie roczne

µg/m

51,7 47,3 40

44,8

Liczba wartości stęż.
dobowych większych od 50
µg/m

129 21 35

Liczba wartości stężeń
dobowych większych od 65
µg/m

Jak już wspomniano szczegółowe dane dotyczące jakości powietrza na tym terenie istnieją
tylko w odniesieniu do miast Pruszków i Piastów, stąd nie ma pewności czy przekroczenia
dopuszczalnych stężeń PM10 występują także na innych obszarach powiatu. Biorąc jednak
pod uwagę, że przekroczenia takie notowano w dwóch sąsiadujących powiatach:
warszawskim i piaseczyńskim, można domniemywać, że jakość powietrza innych obszarów
powiatu pruszkowskiego w odniesieniu do tego zanieczyszczenia także nie jest właściwa.
Innym, specyficznym zanieczyszczeniem powietrza, w odniesieniu do którego stwierdzono na
terenie powiatu pruszkowskiego przekroczenia dopuszczalnych norm jest formaldehyd.
Dopuszczalne stężenie średnioroczne formaldehydu wynosi 4 µg/m

, natomiast jego stężenie

średnioroczne w Piastowie wyniosło w 2003 roku 9,9 µg/m

(247,5% Da).

W stosunku do pozostałych zanieczyszczeń, których poziomy stężeń były na terenie powiatu
mierzone nie odnotowywano w ostatnich latach przekroczeń dopuszczalnych norm
(tabele 3.3.5 – 3.3.8).
Stężenie dwutlenku siarki charakteryzuje się wyraźną zmiennością w ciągu roku, jest wyższe
w okresie zimowym, Główną przyczyna jest przede wszystkim wykorzystanie węgla
w energetyce komunalnej, zawodowej i przemysłowej oraz w indywidualnych piecach
domowych; jako podstawowego nośnika energii. Maksymalne stężenia średniodobowe
i stężenia średnioroczne SO

zanotowane w 2000 roku przedstawiono w tabeli 3.3.5

Tabela 3.3.5 Maksymalne stężenia średniodobowe i stężenie średnioroczne dwutlenku
siarki w powiecie pruszkowskim w 2000 roku

Lokalizacja stanowiska pomiarowego

Miejscowość

Adres

Maksymalne

stężenie

24godzinne

(µg/m

)

Stężenie

średnio-roczne

[µg/m

]

Piastów Warszawska

24 12

2,5

6,3

Pruszków Majowa

14 107

7,3 18,3

Porównanie zanieczyszczenie powiatu dwutlenkiem siarki, na tle innych powiatów
województwa mazowieckiego przedstawiono na rysunku 2

Rys. 2 Stężenie średnioroczne dwutlenku siarki [µg/m

] w powietrzu na terenie

województwa mazowieckiego (rok 2000)

Stężenia dwutlenku azotu wykazują znacznie mniejsze zróżnicowanie w okresie roku.
Ocenia się, że w sezonie zimnym stężenia NO

są wyższe niż w sezonie ciepłym tylko

o około 40%. Oznacza to, że na emisję dwutlenku azotu związaną ze spalaniem paliw dla
celów grzewczych nakłada się bardzo znaczący udział innych źródeł, zwłaszcza
motoryzacji. Jest to szczególnie widoczne na terenach zurbanizowanych i obszarach
o dużym natężeniu ruchu samochodowego.
Dane dotyczące stężeń dwutlenku azotu na terenie powiatu pruszkowskiego przedstawiono
w tabeli 3.3.6.

Tabela 3.3.6 Maksymalne stężenia średniodobowe i stężenie średnioroczne dwutlenku
siarki w powiecie pruszkowskim w 2000 roku

Lokalizacja stanowiska pomiarowego

Miejscowość

Adres

Maksymalne

stężenie

24godzinne

(µg/m

)

Stężenie

średnio-roczne

[µg/m

]

Piastów Warszawska

26,0 13,2 33,0

Pruszków Majowa

108,0 17,2 43,0

Porównanie zanieczyszczenie powiatu dwutlenkiem azotu, na tle innych powiatów
województwa mazowieckiego przedstawiono na rysunku 3.

Rys. 3 Stężenie średnioroczne dwutlenku azotu [µg/m

] w powietrzu na terenie

województwa mazowieckiego (rok 2000)

Oprócz SO

i NO

podstawowym parametrem charakteryzującym stan czystości powietrza

jest pył zawieszony. W powiecie pruszkowskim w porównaniu z innymi powiatami
województwa mazowieckiego zanotowano jedno z najwyższych stężeń średniorocznych pyłu
z pomiarów reflektometrycznych (tabela 3.3.7).

Tabela 3.3.7 Stężenie na terenie powiatu pruszkowskiego pyłu zawieszonego BS
oznaczonego metodą reflektometryczną w 2000 r.

Lokalizacja stanowiska pomiarowego

Miejscowość Adres

Steżenie średnioroczne

[µg/m

]

Steżenie max

24-h [µg/m

]

Piastów Warszawska

37,4

165,0

Pruszków Majowa

14 36,1

205,0

Na terenie powiatu nie notuje się natomiast przekroczeń dopuszczalnej imisji pyłu oraz metali
ciężkich (tabela 3.3.8)

Tabela 3.3.8 Średnia wielkość opadu pyłu, ołowiu i kadmu w powiecie pruszkowskim
w 2000 r.

Średni opad pyłu

[g/(m

rok)]

Średni opad ołowiu

[mg/(m

rok)]

Średni opad kadmu

[mg/(m

rok)]

norma 200 g/(m

rok)

norma 100 mg/(m

rok)

norma 10 mg/(m

rok)

82,35 17,45 0,72

Wnioski i rekomendacje

1. Niezbędne jest stworzenie bazy danych o źródłach zanieczyszczeń powietrza

zlokalizowanych na terenie powiatu oraz o wielkości emisji odprowadzanych przez
nie do powietrza.

2. Ze względu na występujące na terenie powiatu przekroczenia dopuszczalnych stężeń

pyłu zawieszonego PM10 i formaldehydu za priorytetowe należy uznać rozpoznanie
przyczyn występujących przekroczeń i podjęcie działań mających na celu poprawę
jakości powietrza w odniesieniu do tych zanieczyszczeń.

3. Niezbędna jest ścisła współpraca przedstawicieli powiatu z autorami programu

ochrony powietrza dla powiatu pruszkowskiego, który określi kierunki ochrony
powietrza dla powiatu pruszkowskiego w odniesieniu do pyłu zawieszonego PM10.
Współpraca ta powinna zapewnić wskazanie w programie takich działań, które
z jednej strony wykazywać będą wysoką efektywność w poprawie stanu środowiska,
z drugiej strony będą możliwe do wdrożenia na terenie powiatu pruszkowskiego.

4. Konieczne jest zwiększenie nadzoru nad podmiotami gospodarczymi

odprowadzającymi zanieczyszczenia do powietrza, tak aby zapewnić, że ilość
zanieczyszczeń zatrzymywanych w urządzeniach oczyszczających gazy odlotowe nie
będzie mniejsza od średniej dla województwa mazowieckiego.

5. Ze względu na to, że motoryzacja jest jednym z głównych źródeł emisji na terenie

powiatu ważnym zadaniem jest popieranie transportu publicznego (m.in. poprzez

modernizację linii średnicowej PKP łączącej powiat z Warszawą), transportu
rowerowego i prowadzenie akcji edukacyjnej w tym zakresie

3.4

Ochrona i korzystanie z zasobów wodnych

3.4.1 Zasoby

wodne

Wody podziemne
Na obszarze powiatu pruszkowskiego występują wody podziemne związane
z utworami geologicznymi: czwartorzędowymi, trzeciorzędowymi.
Poziom czwartorzędowy ma zasadnicze znaczenie ze względu na największe zasoby
eksploatacyjne powiatu, najłatwiejszą ich odnawialność oraz najpłytsze występowanie.
Na obszarze powiatu utwory wodonośne tej warstwy charakteryzują się zmienną głębokością
występowania, różną miąższością i wydajnością uzyskiwaną z poszczególnych ujęć oraz
zróżnicowanym stopniem izolacji. Znaczne zasoby tych wód związane są z dolinami
i pradolinami, a przez to narażone na kontakty z zanieczyszczonymi wodami rzek. Z kolei
w obrębie najstarszych pięter wodonośnych przeważają zbiorniki otwarte nieizolowane,
podatne na zanieczyszczenia ze

względu na ich charakter: szczelinowo-krasowy

i szczelinowo-porowy.
Wody trzeciorzędowe, ze względu na znacznie lepszą izolację warstw, w których występują
charakteryzują się znacznie lepsza jakością. Bardzo ważnym zbiornikiem wód podziemnych
o dobrej i trwałej jakości (dobra izolacja od zanieczyszczeń) jest oligoceński poziom
wodonośny (piętro trzeciorzędowe).
Jakość wód podziemnych na omawianym obszarze jest zróżnicowana. Wody gruntowe są
zazwyczaj II i III klasy. Wody wgłębne charakteryzuje na ogół lepsza jakość, zazwyczaj
mieszczą się one w klasie Ib lub II. Zmiany jakości wód podziemnych można prześledzić na
przykładzie zasobów wodnych Brwinowa (tabela 3.4.1)

Tabela 3.4.1 Zmiana jakości wód podziemnych w Brwinowie w latach 1997 – 2000

Klasa wód w latach

Numer ujęcia

Stratygrafia

Głębokość

stropu

[m ppt]

1997 1998 2000

Brwinów-1 Trzeciorzęd 212

Brwinów-2 Trzeciorzęd

156,5 Ib Ib Ib

Brwinów-3 Czwartorzęd 1,4

III

Brwinów (studnia prywatna)

Czwartorzęd 0,6

Brwinów (studnia prywatna)

Czwartorzęd 0,6

III

Wody powierzchniowe

System wód powierzchniowych powiatu budują liczne naturalne cieki wodne, z których
największym jest rzeka Utrata, kanały melioracyjne oraz zbiorniki wodne (przede wszystkim
pochodzenia antropogennego), z których największy kompleks tworzą Stawy Raszyńskie,
będące rezerwatem przyrody.
W systemie zarządzania gospodarką wodną obszar powiatu należy do Regionalnego Zarządu
Gospodarki Wodnej w Warszawie. Podstawowa sieć rzeczna w powiecie (rzeki i kanały) liczy

71,939 km, z czego 63,639 km jest uregulowana. Wody płynące zajmują powierzchnię 78,3
ha.
Rzeka Utrata jest prawostronnym dopływem Bzury, do której uchodzi w 25,6 km w mieście
Sochaczew (powiat sochaczewski). Całkowita długość rzeki wynosi 76,5 km. Rzeka swój
początek bierze w okolicach miejscowości Żelechów (powiat grodziski) i przepływa przez
powiat: grodziski, pruszkowski, zachodni warszawski, sochaczewski. Powierzchnia zlewni
rzeki Utraty wynosi 792 km

. Główne jej dopływy to Raszynka, Kanał Konotopa, Rokitnica,

Kanał Ożarowski, Stara Rokitnica, Rów z Leszna, Korytnica i Teresinka. Rzeka płynie przez
tereny użytkowane w głównej mierze rolniczo, tereny leśne zajmują jedynie ok. 11 %
powierzchni zlewni. Dolina Utraty w górnym biegu rzeki jest wąska i słabo ukształtowana.
Poniżej Mrokowa, przechodząc już w granice powiatu pruszkowskiego, rzeka Utrata
przepływa przez szereg stawów. W środkowym biegu meandruje w dolinie znacznie szerszej
i podmokłej. Utrata przepływa przez następujące większe miejscowości powiatu
pruszkowskiego: Nadarzyn, Komorów Wieś, Pruszków. Teren zlewni jest uprzemysłowiony,
a  ścieki do wód odprowadzane są z kilkudziesięciu zakładów. W dolnym biegu rzeka
przyjmuje  ścieki komunalne z Sochaczewa (powiat sochaczewski), a także zakładów
i nieruchomości zlokalizowanych na terenie tego powiatu. Na obszarze opracowania
największą ilość  ścieków odprowadza oczyszczalnia ścieków w Pruszkowie. W miejscu
zrzutu tych ścieków, na podstawie przeprowadzonych kontroli przed przebudową
oczyszczalni, stwierdzono przekroczenie niektórych wskaźników m.in. BZT

(ok. 122 mg O

/dm

), co świadczyło o niewystarczającym stopniu oczyszczania ścieków.

Wynikiem tego jest bardzo zła jakość wody w Utracie. Rzeka od Pruszkowa ma charakter
pozaklasowy, a na znacznej długości przypomina odkryty kolektor ściekowy. Woda ma
nienaturalną barwę i specyficzny zapach. Badania laboratoryjne wykazują, że w wodzie
w ciągu prawie całego roku nie ma tlenu rozpuszczonego lub występuje w bardzo małych
ilościach. Zawartość substancji organicznych łatwo rozkładalnych (BZT

) wynosiła nawet

około 100 mg O

/dm

, obserwowano również wysokie stężenia związków azotowych,

fosforowych i stałe występowanie bakterii z grupy coli. Ze względu na znaczenie rzeki
(zarówno przyrodnicze, jak i społeczne – związane z jej przebiegiem przez obszar parku
w Żelazowej Woli) poprawę jakości jej wód należy uznać za jeden z priorytetów programu
ochrony środowiska powiatu pruszkowskiego. Wymagać to będzie jednak szerszych prac,
gdyż podobną, złą jakość mają wody wszystkie dopływy Utraty (3.4.2) .

Tabela 3.4.2 Jakość wód w wybranych rzekach powiatu pruszkowskiego

Klasyfikacja rzek (km)

fizyko-chemiczna bakteriologiczna

Ogólna

Nazwa
rzeki

Rok

badań

Ilość

punktów

na rzece

Badana
długość

rzeki

(km)

II III non II III non II III Non

Utrata 2000 10 68,2 0 0 68,2 0 0 68,2 0 0 68,2

Raszynka 2000 2 5,6 0 0 5,6 0 0 5,6 0 0 5,6
Rokitnica 2000

2 11,1 0 0 11,1 0 0 11,1 0 0 11,1

Zimna

Woda

2000

2 16,3 0 0 16,3 0 0 16,3 0 0 16,3

Jakość wód zbiorników występujących na terenie powiatu jest prawdopodobnie nieco lepsza
niż jakość wód płynących, brak jest jednak wystarczających danych na ten temat.
Reasumując należy stwierdzić, że ze względu na złą jakość występujących na terenie powiatu
wód powierzchniowych działania na rzecz poprawy ich jakości powinny być traktowane jako
jeden z priorytetów programu ochrony środowiska. Warto jednak zauważyć, że działania te –
jeśli mają być skuteczne – muszą być prowadzone we współpracy z sąsiednimi powiatami

i gminami, gdyż na jakość płynących przez teren powiatu pruszkowskiego cieków wpływają
zanieczyszczenia odprowadzane do wód także z obiektów zlokalizowanych poza jego
obszarem.

Melioracje wodne
Na terenie powiatu pruszkowskiego zmeliorowanych jest 9170 ha gruntów.
Do utrzymywania zlokalizowanych na terenie powiatu sztucznych zbiorników wodnych
wykorzystywane są jazy (tabela 3.4.3), większość z nich posadowiono na rzece Utracie.
Część z tych urządzeń jest w złym stanie technicznym i wymaga remontu.

Tabela 3.4.3 Jazy zlokalizowane na terenie powiatu pruszkowskiego

Nazwa cieku

Hektometry

Lokalizacja

Rok budowy

Gmina

Utrata 47+420

Pruszków

1976

Pruszków

Utrata 49+240

Pęcice 1962

Michałowice

Utrata 56+390

Strzeniówka

1968

Nadarzyn

Utrata 56+895

Walendów

1971

Nadarzyn

Utrata 59+135

Walendów

1971

Nadarzyn

Raszynka 3+340

Reguły -

Michałowice

Zimna Woda

5+494

Parzniew

Brwinów

Rokitnica Nowa

9+000

Śluza piętrząca

Brwinów

- Brwinów

Wiele innych urządzeń melioracyjnych – jak np. zastawki – od szeregu lat nie jest używana
z uwagi na brak prowadzenia nawodnień użytków zielonych (zaniechanie użytkowania łąk
i pastwisk). W większości istniejące na tym terenie urządzenia melioracyjne są zdewastowane
Sytuację w zakresie melioracji w poszczególnych gminach przedstawiono w tabeli 3.4.4

Tabela 3.4.4 Melioracje szczegółowe w poszczególnych gminach powiatu
pruszkowskiego wg stanu na 31.12.2002 r.

Gmina

Powierzchnia

użytków rolnych

wymagających

melioracji

Powierzchnia

użytków rolnych

zmeliorowanych

Powierzchnia

użytków rolnych

Oczekujących

na melioracje

Stopień

zaspokojenia

potrzeb

melioracji

Brwinów 3082 2761

450

∗

79,9

Michałowice 1522

1184

77,8

Nadarzyn 3874 3672

1290

∗

63,8

Piastów b.d. b.d.

b.d.

Pruszków 162 162 - 100
Raszyn 1717

1391

81,0

Razem 10357

9170

1790

∗

74,1

Z powyższych danych wynika, że na omawianym terenie istnieją znaczne potrzeby w zakresie
kontynuowania prac melioracyjnych. Z drugiej jednak strony, ze względu na postępująca
zabudowę terenów rolnych na obszarze powiatu należy rozważyć, które tereny wymagają
melioracji osuszających, a na jakich powinny zostać przeprowadzone prace pozwalające na
kontynuowanie prowadzenia gospodarki rolnej.

3.4.2 Gospodarka

wodą

Woda na cele komunalne i gospodarcze na terenie powiatu pruszkowskiego jest pobierana
z różnych źródeł: wodociągów czerpiących wodę zarówno z własnych ujęć wody podziemnej
(m.in. Brwinów) jak i pozyskujących wodę z ujęcia powierzchniowego w Warszawie
(m.in. Pruszków i Piastów) jak i ze studni eksploatujących wody trzeciorzędowe
(także oligoceńskie) oraz czwartorzędowe. W tabeli 3.4.5 przedstawiono dane na temat ujęć
wody oligoceńskiej zlokalizowanych na terenie powiatu.

Tabela 3.4.5 Wykaz ujęć oligoceńskich na terenie powiatu pruszkowskiego

Lp. Nazwa

ujęcia

oligoceńskiego

Gmina ujęcia

Zasoby

eksploatacyjne

Jednostka zas.

1 Osiedle + Ośrodek

Zdrowia

Brwinów 40.000 m

/godz.

2 POLSIM

WYTW.

WÓD
GAZOWANYCH

Michałowice –

Opacz Kolonia

50.000 m

/godz.

3 WODOCIĄG

WIEJSKI

Nadarzyn 90.000 m

/godz.

4 PUNKT

CZERPANY – UL.
WYSOCKIEGO

Piastów 13.000 m

/godz.

5 PUNKT

CZERPANY

Piastów 20.000 m

/godz.

6 Instytut Mech. Bud.

i Górnictwa Skal. w
W-wie

Pruszków 20.000 m

/godz.

7 STUDNIA

PUBLICZNA UL.
LIPOWA

Pruszków 30.000 m

/godz.

8 OSIEDLE

MIESZK.

„STASZIC”

Pruszków 25.000 m

/godz.

9 SPÓŁDZIELNIA

HODOWL.
„DAWIDY”

Raszyn 67.000

/godz.

10 Ujęcie przy ul.

Pożarnej (2 studnie –
eksploatowane
przemiennie)

Raszyn 70.000

/godz.

Sieć wodociągowa w powiecie pruszkowskim ma 484,3 km, tj. 1,96 km sieci wodociągowej
na km

powierzchni powiatu, natomiast sieć kanalizacyjna ma 250,7 km, tj. 1,02 km sieci

kanalizacyjnej na km

powierzchni powiatu

Pasmo Pruszkowskie zasilane jest w wodę warszawską przewodem średnicy 1000 ułożonym
w Alejach Jerozolimskich. Miasta Pruszków i Piastów zasilane są przewodem magistralnym
średnicy 800 przebiegającym Al. Dwudziestolecia. System zaopatrzenia w wodę Pasma
Pruszkowskiego podzielony jest na dwie strefy ciśnienia: strefę I opartą na tzw. „ciśnieniu
warszawskim” obejmującą Ursus, Piastów i Michałowice, docelowo również Ożarów oraz
strefę II obejmującą Pruszków, w której to strefie dla zaspokojenia potrzeb

i niezbędnego ciśnienia w sieci oraz rezerw niezbędne jest zrealizowanie stacji strefowej

Bank Danych Regionalnych, GUS za 2002 r.

„Malichy”

. Długość sieci wodociągowej na terenie Powiatu Pruszkowskiego będącego

na stanie MPWiK wynosi 151 km. Pobór wody z sieci warszawskiej przez odbiorców wynosi
3 785 000 m

/rok, w tym pobór przez odbiorców indywidualnych (gospodarstwa domowe)

tj. ok. 50 tys. mieszkańców wynosi 3 044 000 m

/rok. Zasoby Wodociągów Warszawskich

przewyższają zaopatrzenie miasta w wodę, jedynym ograniczeniem może być przepustowość
magistrali wodociągowej dostarczającej wodę do Pruszkowa. Na terenie Pruszkowa
w eksploatacji MPWiK znajduje się 5 awaryjnych ujęć wody, z których (zgodnie z
pozwoleniem wodno – prawnym) produkowana jest woda wyłącznie w przypadku awarii
bądź wyłączenia magistrali warszawskiej.
W gminie Michałowice w 2001 r. znaczne nakłady poniesiono na budowę sieci
wodociągowych, których wybudowano łącznie 5,58 km. W gminie funkcjonują trzy zbiorowe
wodociągi niezależne pod względem źródeł zasilania i zasięgu sieci rozdzielczych.
Zaspokojenie potrzeb w zakresie dostępność wody z sieci wodociągowej jest na tym trenie
niewystarczające. Posesje nie podłączone do wodociągów oraz leżące poza zasięgiem sieci
przemysłowych zasilane są z wodociągów indywidualnych wodą pobraną z płytkich warstw
wodonośnych.

Do 2010 roku w Gminie Michałowice planowane są inwestycje w zakresie

rozbudowy sieci wodociągowej.
Miasto Brwinów jest w 100 % zwodociągowane, trwa rozbudowa sieci wodociągowej na
pozostałym terenie gminy. Na ogólnie planowaną długość sieci wodociągową 120 km do
końca 2002 r. wykonano 80,7 km. Zaopatrzenie Gminy Brwinów w wodę odbywa się
z własnych ujęć, tj. SUW w Brwinowie przy ul. 11 Listopada 5 uzdatniającej 100 m

(planowana wydajność 130 m

/h) oraz SUW w Parzniewie o wydajności 5 m

/h (planowana

wydajność 18 m

/h). Miejscowości Domaniew,

Domaniewek i Moszna podłączone są do

„wody warszawskiej” poprzez miasto Pruszków – planowane jest podłączenie tych
miejscowości do własnych SUW.

W Nadarzynie część mieszkańców korzysta z wody wodociągowej pochodzącej z ujęcia
komunalnego. Liczba gospodarstw rolnych i domostw na terenie gminy Nadarzyn w roku
1999 według głównego źródła zaopatrzenia w wodę kształtuje się następująco: wodociąg
sieciowy –345 gospodarstw, wodociąg zagrodowy podłączony do studni – 439 gospodarstw,
studnia własna 216 gospodarstw.

3.4.3 Źródła zanieczyszczenia wód i oczyszczanie ścieków

Na jakość wód powierzchniowych wpływają uwarunkowania naturalne: warunki klimatyczne,
hydrograficzne, tempo przebiegu procesów biohydrochemicznych w wodach (tzw. zdolność
samooczyszczania się wód), presje antropogeniczne. W ostatnich latach oddziaływanie źródeł
przemysłowych uległo istotnemu ograniczeniu. Poważnym czynnikiem obniżającymi jakość
wód w powiecie pruszkowskim pozostają nadal:

spływy powierzchniowe z terenów wiejskich,

ścieki komunalne odprowadzane do odbiorników systemami kanalizacyjnymi,

wody opadowe, zakwaszenie odpadów,

dzikie składowiska odpadów.

W ostatnich latach w powiecie pruszkowskim nastąpił znaczący rozwój infrastruktury
technicznej chroniącej wody powierzchniowe przed zanieczyszczeniem. Z oczyszczalni
ścieków korzysta około 40 % ludności powiatu. Większość oczyszczalni to jednak małe

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Pruszkowa”, 2000 r

„Raport o stanie Gminy Michałowice” 2002 r.

Materiał przekazany przy piśmie z dnia 15.12.2003 r., znak: IK.762/410/03

„Strategia rozwoju gminy Nadarzyn.”, maj 1999 r.

obiekty, zdolne obsługiwać jednostki osadnicze o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM)
poniżej 2000. Oczyszczalnie ścieków powyżej 2000 RLM posiadają tylko: Domy Towarowe
„Casino” S.A. w Jankach, Pruszków (MPWiK w Warszawie), Urząd Gminy Raszyn, Urząd
Gminy Nadarzyn. Większość oczyszczalni nie jest w pełni wykorzystana. Główną przyczyną
tej sytuacji jest zbyt krótka sieć kanalizacyjna i niedostatek dobrze pracujących punktów
zlewnych. Niektóre z oczyszczalni ścieków wykazują okresowe przekroczenia
dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach (głównie fosforu
ogólnego i azotu ogólnego). Główną przyczyną w/w sytuacji jest niski stopień oczyszczania
w istniejących oczyszczalniach (brak trzeciego stopnia oczyszczania) oraz niewłaściwa
eksploatacja oczyszczalni.
Listę działających na terenie powiatu oczyszczalni ścieków przedstawiono w tabeli 3.4.6

Tabela 3.4.6 Wykaz oczyszczalni na terenie powiatu pruszkowskiego

Lp. Zarządzający Gmina

Miejscowość

Rodzaj

oczyszczalni

Projektowana

przepustowość

/d)

Odbiornik

1. Dom

Pomocy

Społecznej w Czubinie

Brwinów
Czubin

biologiczna 49,0 Rokitnica

Utrata

Bzura

2. Miejskie

Przedsiębiorstwo
Wodociągów i
Kanalizacji w
Warszawie
Oczyszczalnia miejska w
Pruszkowie

Pruszków
Pruszków

Mechaniczno -
biologiczna

52 000,0 Utrata

- Bzura

EC Warszawskie S.A.
EC Pruszków

Pruszków
Pruszków

Wody deszczowe

Utrata

4. Pruszkowskie

Zakłady

Materiałów Izolacyjnych
w Pruszkowie

Pruszków
Pruszków

mechaniczna 12,0 Utrata

- Bzura

5. Zakłady Akumulatorowe

ZAP S.A. w Piastowie

Piastów
Piastów

Mechaniczno -
chemiczna

250,0 Rów melioracyjny

-Kanał Konotopa
-Utrata

6. Samodzielny

Zespół

Publicznych Zakładów
Psychiatrycznej Opieki
Zdrowotnej w
Komorowie

Michałowice
Komorów

biologiczna

23,0 Utrata

- Bzura

Urząd Miasta i Gminy
Brwinów oczyszczalnia
gminna

Brwinów
Parzniew

biologiczna 100,0 Rów

Zimna Woda

8. Krajowe

Centrum

Doradztwa Rozwoju
Rolnictwa i Obszarów
Wiejskich w Brwinowie

Brwinów
Brwinów

biologiczna 120,0 Rów

ZW-13

Zimna Woda

HERMES TOUR Sp. z
o.o. w Nadarzynie

Nadarzyn
Nadarzyn

Mechaniczno
biologiczna

22,0 Rów Mrówka

10. Urząd Gminy Nadarzyn

oczyszczalnia miejska

Nadarzyn
Nadarzyn

Mechaniczno
biologiczna

1000,0 Zimna Woda

11. SCANIA POLSKA S.A.

w Starej Wsi

Nadarzyn
Stara Wieś

biologiczna

31,5 Rów ZW 10 i rz. Zimna

Woda

12. Jednostka Wojskowa Nr

2380 w Ruścu

Nadarzyn
Rusiec

Mechaniczno
biologiczna

30,0 Rów U-31

Utrata
Bzura

13. Specjalny

Ośrodek

Wychowawczy
Zgromadzenia Sióstr

Nadarzyn
Kostowiec

Mechaniczno -
Biologiczna
BIKON

55,0 Rów melioracyjny

Zimna Woda

Franciszkanek Rodziny
Maryjnej w Kostowcu

14. Urząd Gminy Nadarzyn

oczyszczalnia gminna

Nadarzyn
Młochów

Mechaniczno
biologiczna

60,0 Rów U34 i

rz. Utrata

15. Instytut Hodowli i

Aklimatyzacji Roślin
Oddział Młochów

Nadarzyn
Młochów

biologiczna 60,0 Rów

ZW13/2

rz. Zimna Woda

16. Urząd Gminy Nadarzyn

oczyszczalnia gminna

Nadarzyn
Walendów

Mechaniczno
biologiczna

150,0 Rów melioracyjny i rz.

Utrata
Bzura

17. Centrum

Mody

Warszawa Sp. z o.o. w
Nadarzynie – Kajetanach

Nadarzyn
Nadarzyn
Kajetany

Mechaniczno -
biologiczna

20,0 Rów u-7

Utrata
Bzura

18. 3M Poland Sp. z o.o. w

Kajetanach

Nadarzyn
Nadarzyn –
Kajetany

Biologiczna,
bioreaktor
osad czynny
niskoobciażony

34,0 Zimna Woda

19. Domy

Towarowe

CASINO S.A. w
Warszawie Centrum
Handlowe „GEANT” w
Jankach

Raszyn
Janki

biologiczna 230,0 Rów

R-4

Raszynka
Utrata

20. IKEA Polska S.A. w

Jankach

Raszyn
Janki

biologiczna 65,0 Rów

E-4

21. Urząd Gminy Raszyn

oczyszczalnia gminna

Raszyn
Falenty

biologiczna z
podwyższonym
usuwaniem
biogenów

2920,0 RRÓW c

Raszynka
Utrata

22. Handlowo – Rolnicza

Spółdzielnia DAWIDY
w Dawidach

Raszyn
Dawidy

biologiczna z
podwyższonym
usuwaniem
biogenów

300,0 Rów R-12

Raszynka
Utrata

23. Instytut

Badawczy

Leśnictwa w Warszawie
Ośrodek Dioświadczalny
w Sękocinie Las

Raszyn
Sękocin Las

biologiczna 37,0 Rów

U-5

Utrata
Bzura

24. Metra

Pooland

Aluminium Sp. z o.o.
URZUT

Urzut
Nadarzyn

Mechaniczno -
chemiczna

62,0 Rz. Zimna Woda

Największą oczyszczalnią ścieków działającą na terenie powiatu jest mechaniczno –
biologiczna grupowa oczyszczalnia ścieków w Pruszkowie o przepustowości 38 tys. m³/dobę.
Oczyszcza ona głównie ścieki komunalne z terenu Pruszkowa, Piastowa, gminy Michałowice,
Ursusa (jako dzielnicy Warszawy) oraz gminy Ożarów Mazowiecki.
Ścieki surowe dopływające do oczyszczalni w Pruszkowie charakteryzują się następującym
składem:

-  stężenie ścieków surowych BZT5 = 200 do 300 mg O2/dm3
-  jw. CHZT= 800 do 1200 mg O2/dm3
-  zawiesina Z= 150 do 300 g/m3
-  azot N og.= 10 mg N/dm3

Oczyszczone ścieki odprowadzane są do rzeki Utraty. Jakość oczyszczonych ścieków
w chwili obecnej, charakteryzowana wskaźnikami zapotrzebowania na tlen wynosi:
BZT

= 10 mg O

/dm

, CHZT = 80 mg O

/dm

. Od 1999 r. realizowana jest modernizacja

mająca na celu dostosowanie oczyszczalni do standardów UE oraz zwiększenie
przepustowości do 52 tys. m³/dobę. Uzyskanie pełnego, zakładanego efektu ekologicznego
planowane jest na 31.06.2004 r.
W wyniku eksploatacji oczyszczalni w Pruszkowie powstają znaczące ilości osadów
ściekowych i zanieczyszczeń stałych. Osady poddawane są fermentacji w wydzielonych

komorach fermentacyjnych, następnie odwadniane na wirówkach i składowane maksymalnie
przez okres jednego roku na składowisku odpadów na terenie oczyszczalni. Z tego miejsca
odpady odbierane są przez odbiorców z terenu miasta Pruszkowa posiadających zezwolenie
na zagospodarowanie osadów z oczyszczalni ścieków w Pruszkowie.
Zanieczyszczenia stałe (skratki) zbierane na kratach hermetyzowane są w workach
i kontenerach, skąd odbierane są przez odbiorców (spoza terenu Pruszkowa) posiadających
zezwolenie na zagospodarowanie skratek z oczyszczalni ścieków. Rocznie wytwarza się ca
300 Mg skratek o uwodnieniu 70%
Piasek zbierany z piaskownika po przepłukaniu składowany jest na składowisku oczyszczalni
ścieków, skąd odbierany jest przez odbiorców (spoza terenu Pruszkowa) posiadających
stosowane zezwolenie. Rocznie wytwarza się ca 200 Mg piasku i ca 7 000 Mg osadu
o uwodnieniu 70%. Trwają przygotowania do podjęcia budowy instalacji do termicznego
przekształcania ustabilizowanych osadów ściekowych w powiązaniu z wytwarzaniem energii
elektrycznej i cieplnej.
Charakterystykę pozostałych, dużych oczyszczalni ścieków (przyjmujących ładunek powyżej
2 000 RLM) przedstawiono w tabeli 3.4.7. Należy pamiętać,  że zgodnie z zobowiązaniami
zapisanymi w Traktacie Akcesyjnym pomiędzy Polską a Wspólnotą Europejską  będzie
istniała konieczność dostosowania warunków działania oczyszczalni ścieków powyżej
2000 RLM do wymagań dyrektywy 271/91/EWG w sprawie oczyszczania ścieków
komunalnych.

Tabela 3.4.7 Charakterystyka oczyszczalni ścieków o RLM powyżej 2000 działających na
terenie powiatu pruszkowskiego

Stopień redukcji ładunków zanieczyszczeń

w %

Ładunek substancji oznaczanych w ściekach

oczyszczonych w kg/rok

Oczy -

szczalnia

RLM

BZT

ChZT

Zawie-

sina

Azot

ogólny

Fosfor

ogólny

BZT

ChZT

Zawie -

sina

Azot

ogólny

Fosfor

ogólny

Janki/

Raszyn

3300 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d.

b.d. b.d.

Urząd

Gminy

Nadarzyn

5000 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d.

2098,0

7102,0

5972,0 2421,0 484,0

Urząd

Gminy

Raszyn

15200 98,3 94,3 95,9 83,8 87,2 3643,0

19412,0

7286,0 9628,0 677,0

Znaczna ilość ścieków wytwarzanych na terenie powiatu, zwłaszcza przez gospodarstwa
domowe położone na obszarach wiejskich, ale także częściowo na terenach zurbanizowanych
jest gromadzona w zbiornikach bezodpływowych lub dołach chłonnych. Część szamb jest
rozszczelniona, lub ścieki z nich wywożone są na pola, do lasów i do cieków wodnych
(drastycznie pogarszając ich czystość), zamiast do punktów zlewnych oczyszczalni ścieków.
Problemem wszystkich gmin jest zbyt krótka sieć kanalizacyjna odprowadzająca nieczystości
płynne z poszczególnych posesji do oczyszczalni.
Chociaż w ostatnich latach wzrasta ilość przyłączy kanalizacyjnych (tabela 3.4.8) to ich ilość
jest daleka od wymaganej – obecny stosunek długości sieci wodociągowej do kanalizacyjnej
wynosi 1,92:1.

Tabela 3.4.8 Przyłącza kanalizacyjne wykonane na terenie powiatu w latach 2001 – 2002.

Gmina

Ilość przyłączy

kanalizacyjnych wykonanych

Ilość przyłączy

kanalizacyjnych wykonanych

Tendencje:

w latach 2001 [szt.]

w latach 2002 [szt.]

Brwinów 45

74 wzrost

Michałowice 1288

1539 wzrost

Nadarzyn 426

526 wzrost

Piastów 86

114

wzrost

Pruszków b.d.

b.d.

Raszyn 906

1606

wzrost

Długość czynnej sieci kanalizacji sanitarnej w poszczególnych gminach Powiatu
Pruszkowskiego wynosi

- Gmina Brwinów

- 14,7 km

- Gmina Michałowice – 37,3 km
- Gmina Nadarzyn

– 18,1 km

- Miasto Piastów

– 46,2 km

- Miasto Pruszków

– 107,9 km

- Gmina Raszyn

– 26,5 km.

Odbiornikiem ścieków z terenu miasta Pruszkowa i Piastowa jest zmodernizowana
oczyszczalnia ścieków w Pruszkowie. Cały obszar miasta Pruszkowa i Piastowa wymaga
rozbudowy systemu kanalizacji sanitarnej ogólnomiejskiej (rozdzielczej).

Zgodnie z koncepcją kanalizacji sanitarnej Gmina Brwinów realizuje sieć kanalizacyjną
z przesyłaniem ścieków do Oczyszczalni Ścieków w Grodzisku Mazowieckim. Do końca
2002 r. wybudowano 14,7 km sieci oraz 11 przepompowni, w tym przepompownia główna
przy ul. Sochaczewskiej tłocząca ścieki poprzez miasto Milanówek do Oczyszczalni
w Grodzisku Mazowieckim.

Gmina Michałowice odprowadza ścieki systemem kanalizacji sanitarnej do oczyszczalni
ścieków w Pruszkowie. Zgodnie z planami rozbudowa sieci kanalizacyjnej w gminie będzie
trwała do 2010 roku. W gminie funkcjonują odcinki wybudowanej w latach 1994-2000
sieciowej kanalizacji sanitarnej. W ramach realizacji „Harmonogramu budowy kanalizacji
sanitarnej” w 2001 r. wybudowano 8,2 km sieci kanalizacyjnej wraz z przykanalikami.

Stopień skanalizowania wsi Nadarzyn jest bardzo mały. Gmina Nadarzyn posiada jeden
kolektor (1,39 km) oraz oczyszczalnię ścieków w Nadarzynie. Ponadto, na terenie gminy
działa pięć oczyszczalni lokalnych (Młochów, Walendów, Ruciec, Bieliny, Kostowiec).

Inwestycje w tym zakresie są jednak stale kontynuowane.
Jeszcze gorsza sytuacja istnieje w odniesieniu do kanalizacji deszczowej. Pruszków i Piastów
nie posiadają zorganizowanego systemu odprowadzania wód opadowych. Istniejąca sieć
kanalizacji deszczowej jest niewystarczająca i fragmentaryczna. Podstawowymi odbiornikami
wód opadowych z terenu Pruszkowa i Piastowa są: rzeka Utrata oraz cieki Żbikówka (kanał
Konotopa), Regułka (rów Reguły-Malichy) i Raszynka. Są one zanieczyszczone poprzez
częste bezpośrednie odprowadzanie do nich ścieków bytowo-gospodarczych
oraz przemysłowych niedostatecznie oczyszczonych. Nie wszystkie istniejące kanały
deszczowe oraz lokalne rowy posiadają osadnik podczyszczający wody deszczowe przed

Bank Danych Regionalnych, GUS za 2002 r.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Pruszkowa”, 2000 r.

Materiał przekazany przy piśmie z dnia 15.12.2003 r., znak: IK.762/410/03

„Raport o stanie Gminy Michałowice” 2002 r.

„Strategia rozwoju gminy Nadarzyn. Nadarzyn 2006 rok ”, maj 1999 r.

odprowadzeniem do cieku. Ponadto bezpośrednio do cieków wodnych odprowadzane są
dzikie podłączenia szamb

Gmina Brwinów opracowała w 2003 r. koncepcję kanalizacji deszczowej dla miasta
Brwinowa. Odbiorcami wód deszczowych są rowy melioracyjne odprowadzające wody do
rzek Zimna Woda i Rokitnica Stara. Istniejąca kanalizacja w Gminie Brwinów została
wymieniona oraz w części odbudowana. W budowie są dalsze odcinki kanalizacji
deszczowej: w ul. Pszczelińskiej, wymiana odcinka kanalizacji deszczowej od ul. Grodziskiej
poprzez Park Miejski i w ul. Sochaczewskiej.

Również w planach inwestycyjnych Gminy Michałowice jest rozbudowa sieci kanalizacji
deszczowej.
Źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych na omawianym terenie jest także spływ
powierzchniowy. Zanieczyszczenia wielkoobszarowe, transportując substancje mineralne
z terenu zlewni, są odprowadzane poprzez wody roztopowe, opadowe i infiltracyjne na całej
długości zlewni rzek powiatu (Utraty, Raszynki, Zimnej Wody). Doprowadza to do
nadmiernego wzbogacania wód w substancje biogenne. Nadmiar substancji biogennych
w wodach powoduje nadmierny rozwój organizmów, a ich masowy rozkład obniża parametry
biochemiczne wód, zagrażając często organizmom wodnym. Ze względu na ograniczenie roli
rolnictwa na terenie powiatu, maleje także ilość zanieczyszczeń odprowadzanych do wód
z tych źródeł.
Narażone na zanieczyszczenie są także wody podziemne. Najbardziej zagrożone w powiecie
pruszkowskim, jak i w całym kraju, są wody gruntowe w obrębie czwartorzędowego poziomu
wodonośnego. Dobre właściwości filtracyjne skał słabo izolujących poziom wodonośny
stwarzają warunki do migracji zanieczyszczeń z powierzchni terenu. Wody wgłębne, lepiej
izolowane od powierzchni, charakteryzują się dobrą jakością. Zanieczyszczenie wód
podziemnych może mieć charakter nieodwracalny, dlatego też ich ochrona ma znaczenie
priorytetowe.
Jednym z obszarów najbardziej zagrożonych jest teren tzw. Rynny Brwinowskiej, znaczącego
zbiornika wód podziemnych. Ujęcia wodne na tym terenie nie posiadają właściwego
zabezpieczenia, zaś programy rozwoju sieci drogowej i zrzuty ścieków z zlokalizowanych tu
osiedli mieszkaniowych i domów jednorodzinnych (m.in. do nieszczelnych szamb) stanowią
znaczące zagrożenie dla zlokalizowanych tu zasobów wody.
Głównymi zagrożeniami dla jakości wód podziemnych w powiecie pruszkowskim są:

tradycyjne metody pozbywania się  ścieków bytowych (rozsączkowanie nie
oczyszczonych  ścieków w gruncie lub świadome zakładanie nieszczelnych
szamb,  świadome usuwanie ścieków bytowych na powierzchnie gruntów przez
pojazdy asenizacyjne),

składowiska odpadów,

działalność gospodarcza (stacje paliw, magazyny środków chemicznych),

awarie przemysłowe.

Ze względu na niskie zasoby dyspozycyjne wód pitnych na terenie województwa
mazowieckiego, zły stan jakości wód powierzchniowych i podziemnych powiatu, a także
negatywny wpływ zanieczyszczenia wody na zdrowie ludzi i zwierząt, konieczność
oszczędnego gospodarowania wodami i ochrony ich jakości należy uznać za jednej
z ważniejszych priorytetów programu ochrony środowiska powiatu pruszkowskiego.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Pruszkowa” 2000 r.

Materiał przekazany przy piśmie z dnia 15.12.2003 r., znak: IK.762/410/03

Wnioski i rekomendacje

• Stan jakości wód powierzchniowych występujących na terenie powiatu, głównie

płynących, jest zdecydowanie zły, większość z cieków (w tym największa rzeka powiatu
– Utrata) prowadzi wody pozaklasowe lub III klasy czystości.

• Również stan wód podziemnych nie jest zadowalający, większość wód gruntowych

charakteryzuje się wskaźnikami pozwalającymi zaliczyć je do II lub III klasy czystości.
Jakość wód wgłębnych jest lepsza, ale i one charakteryzują się zazwyczaj maksymalnie
jakością pozwalającą je zaliczyć do klasy Ib.

• Wśród wielu źródeł zanieczyszczenia wód na terenie powiatu do najważniejszych

zaliczyć należy: niski poziom wyposażenia terenu w kanalizację, zbyt niski poziom
oczyszczania ścieków, niewłaściwa gospodarka ściekami magazynowanymi w szambach,
nielegalny zrzut nieczyszczonych ścieków poza oczyszczalniami ścieków,
niewystarczające wyposażenie istniejących tu jednostek osadniczych i podmiotów
gospodarczych w oczyszczalnie ścieków.

• Za najważniejsze działania mające na celu poprawę jakości wód w powiecie należy

uznać: rozbudowę sieci kanalizacyjnej, modernizację istniejących i w przypadku
występujących potrzeb budowę nowych oczyszczalni ścieków, nadzór nad sposobem
magazynowania i postępowania ze ściekami gromadzonymi w szambach, obudowa
biologiczna brzegów cieków i zbiorników wodnych.

• Woda na potrzeby komunalne (woda pitna) oraz gospodarcze pobierana jest z różnych

źródeł: około 1/3 mieszkańców korzysta z wody przesyłanej do powiatu ze stacji
uzdatniania wody w Warszawie, część gmin posiada własne studnie głębinowe, stacje
uzdatniania i sieć wodociągową. Nadal jednak znaczna ilość mieszkańców powiatu 20 –
30% korzysta z własnych studni czerpiących wody z poziomu czwarto – lub (znacznie
rzadziej) trzeciorzędowego. Dalsza rozbudowa sieci wodociągowej traktowana jest przez
większość gmin jako jeden z priorytetowych kierunków inwestowania.

3.5

Powierzchnia ziemi. Gleby

Brak jest szczegółowych danych na temat zanieczyszczenia gleb występujących na terenie
powiatu pruszkowskiego. Ze względu na prowadzoną tu od wielu lat działalność gospodarczą,
a także ze względu na potencjalnie duży wpływ motoryzacji na gleby sąsiadujące z drogami
należy się spodziewać, że mogą tu występować tereny zanieczyszczone metalami ciężkimi,
węglowodorami i innymi związkami. Domniemanie to potwierdzają wyrywkowe dane
z badań prowadzonych na terenie gminy Piastów (wokół zakładów produkujących
akumulatory) prowadzone w latach 70-tych i 80-tych przez katedrę Gleboznawstwa SGGW,
które wykazały obecność na terenie powiatu gruntów zanieczyszczonych ołowiem.
Można przypuszczać, że najważniejszymi źródłami zagrożenia dla stanu gleb powiatu są:
• motoryzacja;

• nieuporządkowana gospodarka odpadami (nielegalne usuwanie odpadów w miejscach do

tego nie przeznaczonych);

• nieuporządkowana gospodarka ściekowa (infiltracja zanieczyszczeń z nieszczelnych

szamb, wywóz odpadów płynnych na pola);

• niewłaściwe lub nadmierne używanie nawozów i środków ochrony roślin;
• mycie pojazdów w miejscach do tego nie przeznaczonych;

• erozja spowodowana wadliwym użytkowaniem gruntów;

• nielegalne pozyskiwanie warstwy próchniczej.

Jak się jednak wydaje największym zagrożeniem dla gleb na omawianym terenie jest
niszczenie pokrywy glebowo – roślinnej w wyniku technicznej zabudowy powierzchni ziemi
związanej z postępującą urbanizacją terenu powiatu: rozwojem zabudowy mieszkaniowej
oraz przemysłowej i usługowej oraz towarzyszącej im infrastruktury.
Dane Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Warszawie

gleby powiatu

pruszkowskiego charakteryzują się mniejszym, niż dla większości powiatów województwa,
udziałem gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych (od 21 do 40% powierzchni). Niski jest też udział
gleby o bardzo niskiej i niskiej zawartości fosforu (do 20%) i magnezu (21 – 40%), Mniejszy
niż dla większości powiatów województwa jest także udział gleb o bardzo niskiej
i niskiej zawartości potasu (41 – 60%). Chociaż powyższe dane zdają się wskazywać na
wysoką przydatność gleb powiatu dla rozwoju działalności rolniczej, to jednak jest to
limitowane słabą jakością występujących tu utworów. Gleby występujące na terenie powiatu
pruszkowskiego to zazwyczaj gleby średniej i niskiej jakości, wśród gruntów rolnych
dominuje III i IV klasa, wśród użytków zielonych gleby IV i V klasy (tabele 3.5.1 i 3.5.2).

Tabela 3.5.1 Udział gleb gruntów ornych w poszczególnych klasach w gminach powiatu
pruszkowskiego

Grunty orne

Gmina

I II

IIIa

IIIb

IVa

IVb

V VI

Viz

Razem

Raszyn

0,0 0,0 4,3 12,2 34,7 30,8 16,7 1,3 0,0 100%

Brwinów

0,1 5,7 16,6 20,5 17,5 14,1 17,0 8,4 0,2 100%

Pruszków

0,0 0,0 8,2 16,6 29,2 26,6 18,2 1,3 0,0 100%

Piastów

0,0 4,4 15,8 45,1 28,1 6,5 0,0 0,0 0,0 100%

Nadarzyn

0,0 0,2 5,2 14,0 16,5 16,3 32,8 14,8 0,3 100%

Michałowice

0,0 0,4 14,4 25,0 23,7 18,3 12,9 5,2 0,1 100%

Tabela 3.5.2 Udział gleb użytków zielonych w poszczególnych klasach w gminach
powiatu pruszkowskiego

Użytki zielone

Gmina

I II III IV V VI IVz

Razem

Raszyn

0,0 0,0 7,5 41,3 21,5 6,3 0,0 100%

Brwinów

0,0 0,7 14,3 40,4 27,3 3,5 0,3 100%

Pruszków

0,0 0,0 8,7 51,2 25,9 4,7 0,0 100%

Piastów

0,0 0,0 40,7 10,9 14,7 0,0 0,0 100%

Nadarzyn

0,0 0,0 7,6 42,5 24,6 1,5 0,1 100%

Michałowice

0,0 0,0 11,4 25,7 25,4 3,4 0,0 100%

W gminie Brwinów gleby najlepszej klasy zaliczone do klasy I i II zajmują 5,8 %
powierzchni gruntów ornych i zlokalizowane są w północnej oraz niewielka powierzchnia w
południowej części. Gmina Brwinów jest najbardziej zasobna w najlepsze jakościowo gleby
w całym powiecie pruszkowskim. Gleby dobre zaliczone do klas IIIa i IIIb zajmują 37,1 %
powierzchni gruntów ornych i zlokalizowane są w centralnej i północnej części gminy. Wśród
gruntów ornych wyróżniono tu czarne ziemie zdegradowane i właściwe, gleby brunatne
wyługowane i właściwe oraz gleby pseudobielicowe.
Gleby najlepszej klasy w gminie Michałowice występują w jej północnej części, gleby dobre,
zaliczone do klas IIIa i IIIb zlokalizowane są w centralnej części gminy. Wśród gruntów

Stan środowiska w województwie mazowieckim w 2002 roku. IOŚ. Warszawa, 2003

ornych przeważają gleby brunatne wyługowane, mniejsze obszary stanowią gleby
pseudobielicowe oraz czarne ziemie i płytkie mursze.
Gleby dobre w gminie Nadarzyn (klasy IIIa i IIIb) zlokalizowane są w centralnej części
gminy Nadarzyn. Wśród gruntów ornych przeważają tu gleby pseudobielicowe, mniejsze
obszary zajmują gleby brunatne wyługowane i kwaśne oraz czarne ziemie zdegradowane.
Gleby dobre zaliczone do klas (II, IIIa i IIIb) zajmują stosunkowo duży obszar gminy Piastów
i zlokalizowane są w centralnej, północnej i zachodniej jej części. Wśród gruntów ornych
przeważają gleby pseudobielicowe, mniejsze obszary zajmują brunatne wyługowane,
a najmniejsze czarne ziemie właściwe i zdegradowane.
W gminie Pruszków gleby dobre zaliczone do klas IIIa i IIIb zajmują 24,8 % powierzchni
gruntów ornych i zlokalizowane są w północnej części gminy. Gleby najlepszych klas (I i II)
w gminie Pruszków nie występują. Wśród gruntów ornych przeważają gleby brunatne
wyługowane, następnie czarne ziemie, gleby pseudobielicowe oraz piaski murszate i mursze.
Również w gminie Raszyn nie występują gleby najwyższych klas. Gleby dobre zaliczone do
klas IIIa i IIIb zlokalizowane są w centralnej oraz we wschodniej części gminy. Wśród
gruntów ornych przeważają gleby brunatne wyługowane, następnie czarne ziemie, gleby
pseudobielicowe oraz mursze.
Zagrożenie dla gleb powiatu wiąże się także z planowanym poprowadzeniem przez ten teren
korytarza autostrady A2. Wiązać się to będzie z przekwalifikowaniem części gruntów i ich
zajęciem na cele nierolnicze i nieleśne, zaś wzmożony ruch samochodowy będzie źródłem
zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi i węglowodorami.

Wnioski i rekomedacje

• Jakość i stan zanieczyszczenia gleb na terenie powiatu pruszkowskiego są słabo poznane.

Dlatego też trudno jest w chwili obecnej określić takie źródła zanieczyszczeń,
w odniesieniu do których należałoby podjąć szybkie i zdecydowane działania.

• Ze względu na mały udział w powierzchni użytków rolnych powiatu gleb bardzo

dobrych i dobrych (od I do III klasy) należy wprowadzić kryterium ochrony tych
gruntów przed przekształceniem ich w tereny nierolnicze.

• Rekomenduje się podjęcie działań dla lepszego rozpoznania jakości (stopnia

zanieczyszczenia) gleb występujących na obszarze powiatu. Badania takie w pierwszym
rzędzie powinny zostać przeprowadzone na użytkach rolnych sąsiadujących z drogami
krajowymi i wojewódzkimi o wysokim natężeniu ruchu oraz sąsiadujących z zakładami
przemysłowymi.

• Nowym zagrożeniem dla gleb jest planowana autostrady A2. Wiązać się to będzie

z zajęciem gleb na cele nierolnicze i nieleśne, a wzmożony ruch samochodowy będzie
źródłem zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi i węglowodorami.

3.6

Hałas

Na terenie powiatu pruszkowskiego występuj różne rodzaje źródeł uciążliwości akustycznej,
m. in.:
• źródła punktowe (zakłady przemysłowe, dyskoteki itp.);

• źródła liniowe (drogi i linie kolejowe);
• źródła hałasu lotniczego.

Hałas przemysłowy w ostatnich latach uległ znacznemu ograniczeniu. Jest to związane przede
wszystkim z instalowaniem w przedsiębiorstwach urządzeń cichobieżnych, eliminujących

wielkość hałasu u źródła. Tym niemniej lokowanie podmiotów gospodarczych na obszarach
zurbanizowanych często staje się źródłem uciążliwości akustycznej – pochodzącej m.in.
z eksploatacji urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, czy operacji pośrednich
(np. związanych z wzmożonym ruchem ciężkich samochodów ciężarowych). Bardziej
kompleksowe informacje na temat hałasu punktowego na terenie powiatu pochodzą z końca
lat dziewięćdziesiątych, w 1998 r. WIOŚ Warszawa na terenie powiatu pruszkowskiego
przeprowadził 11 kontroli w zakresie emisji hałasu do środowiska, w tym w gminie:

• Michałowice – 3

• Nadarzyn – 1

• Piastów – 2
• Pruszków – 3

• Raszyn – 2

Skontrolowano wówczas m.in. następujące podmioty gospodarcze:

• Zakład Ślusarstwo i Wytwarzanie Części Zamiennych i Akcesoriów do Pojazdów

Mechanicznych, Handel, Michałowice;

• „Shopex”, Kolonia Opacz;

• ZPHU „Pruszyński”, Reguły;

• Ślusarstwo, Usługi Wulkanizacyjne, Sprzedaż Opon i Wyrobów Gumowych,

Nadarzyn;

• „ARRAN SPORT Warszawa” ul. Bolesława Prusa, Piastów;

• Wytwórnia Artykułów z Tworzyw Sztucznych, ul. K. Skorupki, Piastów;

• „Jumwel”, ul. Lipowa, Pruszków;
• Sklep Nr 70 PSS „Społem”, ul. Niepodległości, Pruszków;

• Zakład Wyrobów Gumowych „HABEX”, ul. Morska Pruszków;

• PPH „Formika”, ul. Jarząbka, Raszyn;
• „Wojart” Zakład Elektroniki Przemysłowej, Biuro Projektowe, ul. 19-go kwietnia,

Raszyn.

Wobec tych źródeł, które emitowały nadmierny poziom hałasu wydano decyzje pokontrolne
nakazujące podjęcie działań mających na celu wyeliminowanie tej uciążliwości. Brak jest
jednak danych na temat skuteczności tych działań.
O potencjalnej uciążliwości akustycznej źródeł przemysłowych na tym terenie świadczy także
fakt, że w latach 2001 – 2003 Referat Ochrony Środowiska Starostwa Pruszkowskiego wydał
dwa pozwolenia na emisję hałasu do środowiska.
W ostatnich latach wzrastającym  źródłem uciążliwości akustycznej są różnego rodzaju
festyny, dyskoteki, zabawy etc. Brak jest jednak danych dotyczących uciążliwości tych źródeł
na terenie powiatu, ich eliminacja (zwłaszcza w godzinach nocnych), jest zadaniem służb
porządkowych.
Hałas komunikacyjny na terenie powiatu pruszkowskiego stanowi poważny problem dla
obszarów zurbanizowanych, a w szczególności dla zabudowy mieszkaniowej znajdującej się
w zasięgu oddziaływania ważnych ciągów komunikacyjnych. W ramach realizacji „Programu
monitoringu  środowiska województwa mazowieckiego” w 2002 roku przeprowadzono
pomiary hałasu komunikacyjnego na terenie miasta Pruszkowa przy trasie E-719 w punkcie
pomiarowym zlokalizowanym przy ul. Wojska Polskiego 30. Oznaczony wówczas
równoważny poziom dźwięku wyniósł 64,9 dB przy elewacji na wysokości około 1,5 m n.p.t.
i 67,7 dB przy elewacji na poziomie 4 m n.p.t. Dane te świadczą o znaczącej uciążliwości
akustycznej ruchu samochodowego w Pruszkowie. Jednocześnie należy przypuszczać,  że
podobny poziom zagrożenia akustycznego, związany z nadmiernym ruchem samochodowym,

występuje także w sąsiedztwie pozostałych dróg wojewódzkich, krajowych i części dróg
powiatowych.
Liniowym  źródłem emisji hałasu jest także linia kolejowa Warszawa – Skierniewice, oraz
linia Warszawskiej Kolei Dojazdowej. W przypadku linii WKD podstawowym problemem
jest stan taboru kolejowego (silnie wyeksploatowany i przestarzały) oraz stan torowiska,
bowiem na podstawie rozkładu odjazdów kolejki można przyjąć,  że linia kolejowa nie jest
zbyt obciążona, a w związku z tym częstotliwość kursowania nie jest przyczyną
odczuwalnego hałasu. Ponadto, ponieważ zasilanie kolejki odbywa się za pomocą trakcji
elektrycznej o wysokim napięciu to podczas dni z opadem tuż przy linii może być  słychać
charakterystyczne buczenie, które chociaż o niezbyt głośne to ze względu na charakterystykę
stanowi istotną uciążliwość dla mieszkańców.
Źródłem zagrożenia hałasem jest także ruch lotniczy związany z eksploatacją lotnika na
Okęciu. Wokół tego lotniska istnieją gęsto zaludnione obszary, gdzie poziomy dopuszczalne
hałasu, są już przekraczane. Na terenie powiatu pruszkowskiego hałas lotniczy stanowi
zagrożenie dla niewielkich obszarów gminy Raszyn (część wschodnia) i gminy Michałowice
(również część wschodnia). Na tych terenach dochodzi do przekraczania dopuszczalnego
poziomu hałasu w porze nocnej, a w niektórych przypadkach także w porze dziennej.

Wnioski i rekomendacje

• Dla terenu powiatu i należących do niego gmin nie wykonano map akustycznych, dlatego

też trudno jest w chwili obecnej określić takie źródła zanieczyszczeń, w odniesieniu do
których należałoby podjąć szybkie i zdecydowane działania.

• Dla rozpoznanych źródeł zagrożenia akustycznego powinny zostać podjęte działania

mające na celu ograniczenie zasięgu tej uciążliwości.

• Rekomenduje się wykonanie cząstkowych map akustycznych powiatu, które pozwolą

z jednej strony na identyfikację obszarów zagrożonych tym rodzajem oddziaływania,
a z drugiej strony będą stanowiły podstawę dla podjęcia działań naprawczych.

3.7

Zasoby przyrodnicze powiatu i ich ochrona

W wyniku wielowiekowego oddziaływania działalności ludzkiej przyroda na terenie powiatu
pruszkowskiego została silnie przekształcona. Pomimo jednak silnego zurbanizowania tego
terenu występują tu obszary o znaczących walorach przyrodniczych, część z nich została
objęta różnego rodzaju formami ochrony. Są tu trzy rezerwaty przyrody, obszar chronionego
krajobrazu, znaczna ilość pomników przyrody. Zostaną one omówione bardziej szczegółowo
poniżej.
Jak już wspomniano wcześniej do największych walorów przyrodniczych powiatu należy
zaliczyć ornitologiczny rezerwat przyrody Stawy Raszyńskie. Jest on położony po obu
stronach Alei Krakowskiej, pomiędzy Raszynem a Jankami. Od zachodu graniczy z wsią
Puchały, a od wschodu z Instytutem Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, który
jednocześnie administruje terenem.
Rezerwat ten został utworzony w 1978 r. Jego powierzchnia wynosi 110 ha, z tego 11 stawów
hodowlanych zajmuje powierzchnię przeszło 90 ha Stawy te założono około 200 lat temu.
Początkowo nawadniała je rzeczka Mrowa w dolinie której ulokowane są zbiorniki,
ze względu jednak na jej zanieczyszczenie, obecnie wody czerpie się ze źródliska we wsi
Laszczki. Rezerwat, który jest w zasadzie zamknięty dla turystów, można jednak zwiedzać
korzystając z istniejących dróg biegnących przede wszystkim po istniejących groblach.
Z gniazdujących tu ptaków najłatwiej zauważyć łabędzie, perkozy (występują tu 4 ich

gatunki: perkoz dwuczuby, rdzawy i zausznik oraz perkozek) i kaczki (obok krzyżówki
można spotkać tu głowienkę, czernicę i płaskonosa). Późną jesienią, zimą i wiosną nad
stawami można zaobserwować inne gatunki, w tym wiele takich, które wpisano do Polskiej
Czerwonej Księgi Ginących Kręgowców. Są to m.in.: bataliony, kaczka różaniec, i świstun,
cyraneczki, sieweczki, brodźce: leśny, piskliwy, samotny i śniady. W sumie stwierdzono
tu gniazdowanie przeszło 100 gatunków ptaków, a dodatkowe 50 gatunków pojawia się
tu w okresie przelotów. Na dzielących stawy groblach mieszkają m.in. kuny, lisy, zające
i piżmaki. Groble porośnięte są olszami, klonami i wiązami, stawy okala zwarty szuwar pałki,
manny mielec, turzyc i trzcin.
Innym bardzo cennym przyrodniczo obszarem jest kompleks leśny Lasów Młochowskich, na
terenie którego zlokalizowane są dwa rezerwaty przyrody: Młochowski Grąd i Młochowski
Łęg. Las Młochowski stanowi pozostałość dawnej Puszczy Jaktorowskiej. Teren tu jest lekko
falisty, poprzecinany licznymi rzeczkami i strumieniami. Występują tu zróżnicowane
siedliska leśne. W siedliskach boru o charakterze naturalnym występują liczne okazałe
egzemplarze sosny i dębu. W runie występują borówczyska, mchy, szczawiki, zawilce,
konwalie i in. Na siedliskach grądu występują oba gatunki krajowych dębów: szypułkowi
i bezszypułkowy, z niewielką domieszką sosny. W podszycie występuje grab, lipa, osika
i brzozy. W runie spotkać można krzewy i podrosty leszczyny, jarzębiny, występują tu także
licznie zawilce. Na siedlisku łęgu przystrumykowego spotyka się stare olchy, w bujnym runie
występują wysokie pokrzywy, chmiel i wiele innych gatunków. Na terenie omawianego
kompleksu leśnego występują dwa rezerwaty:

• „Młochowski Grąd”, którego nazwa wywodzi się od uroczyska leśnego ”Młochów”.

Rezerwat utworzony został w latach osiemdziesiątych XX wieku, jego powierzchnia
wynosi 27 ha. Celem utworzenia tego rezerwatu leśnego było zachowanie resztek
naturalnych zbiorowisk leśnych z panującym zespołem grądu wysokiego i fragmentem
boru mieszanego kontynentalnego. Rezerwat „Młochowski Grąd” jest udostępniony dla
turystyki i spacerowiczów, którzy mogą korzystać z dróg leśnych oraz szlaku
turystycznego.

• Rezerwat „Młochowski Łęg”, którego powierzchnia wynosi 12,04 ha. Chronione są tu

zbiorowiska łęgowe występujące w dolinie rzeki Utraty, której szerokość w tym biegu
wynosi 1,20-1,80m. Rezerwat chroni pospolity niegdyś typ lasu łęgowego oraz
niewielkie fragmenty zbiorowisk grądowych.

Na znacznym obszarze powiatu utworzono rozporządzeniem Wojewody Warszawskiego
z dnia 29 sierpnia 1997 r obszar chronionego krajobrazu. Na terenie powiatu zajmuje on
znaczną powierzchnię gmin: Brwinów, Michałowice, Nadarzyn, Raszyn i Pruszków.
Na wyodrębnionym obszarze obowiązuje zakaz zmian stosunków wodnych, niszczenia
ciągów zadrzewień i zakrzewień oraz stanowisk rzadkich gatunków fauny i flory, nakaz
zachowania i pozostawienia w dotychczasowym użytkowaniu łąk, wrzosowisk, torfowisk
oraz zachowania ich warunków siedliskowych. W odniesieniu do wód zakazuje się
lokalizowania budynków w odległości mniejszej niż 20 m od brzegów naturalnych cieków
i zbiorników wodnych.
Kolejną forma ochrony przyrody, występująca na terenie powiatu są pomniki przyrody.
W granicach powiatu pruszkowskiego rośnie 148 drzew pojedynczych będących pomnikami
przyrody oraz 10 zabytkowych alei drzew w wieku 70-140 lat głównie obsadzonych lipą
drobnolistną Do najciekawszych okazów należą::

- lipa drobnolistna o obwodzie pnia na wysokości 1,3 m od ziemi – 726 cm znajdująca

się w Pęcicach,

- dąb szypułkowy o obwodzie pnia 642 cm, a wysokości 25 m rosnący obok Gajówki

Chojak,

- lipa drobnolistna o pięknym pokroju, o obwodzie pnia 533 cm i wysokości 29 m

rosnąca we wsi Owczarnia – Willa Kazimierówka,

- rzadko występujący w Polsce (introdukowany) miłorząb dwuklapkowy - o obwodzie

pnia 211 cm, wysokości 15 m rosnący przy ulicy Rynek w Brwinowie,

- „Aleja Zosiańskie”z 43 lipami w Otrębusach,
- szpaler 18 buków o obwodach 157-264 cm rosnących na terenie Zespołu Szkół

Agroekonomicznych w Brwinowie,

- 32 modrzewie o obwodach 120-237 cm rosnące na terenie Leśnictwa Młochów.

Zestawienie ilościowe wszystkich pomników przyrody występujących na terenie powiatu
pruszkowskiego przedstawiono w tabeli 3.7.1.

Tabela 3.7.1 Pomniki przyrody na terenie powiatu pruszkowskiego

Gmina Ogółem

szt.

Pojedyncze

drzewa

szt.

Grupy

drzew

Aleje

zabytkowe

Głazy Inne

Brwinów 54 45 2 5 1 1
Michałowice 38

Nadarzyn 37 31 3

3 - -

Piastów 1 1 - - - -
Pruszków 29 29 -

- -

Raszyn 6

6 - - - -

SUMA 165

148 5 10 1 1

Jak już wspominano wcześniej ważnym elementem systemu przyrodniczego powiatu
są występujące tu pozostałe ekosystemy leśne oraz zbiorniki i cieki wód powierzchniowych.
Na obszarach nie objętych  ścisłą ochroną przyrody prowadzona jest działalność  łowiecka.
Prowadzona jest ona przez 4 koła łowieckie w 4 obwodach o łącznej powierzchni użytkowej
11975 ha, z których wszystkie obwody to obwody łowieckie polne. Według kryteriów
kategoryzacji hodowlanej obwodów łowieckich 2 obwody zaliczone zostały do obwodów
słabych, a 2 do bardzo słabych. Wszystkie koła zatrudniają na terenie swoich obwodów
strażników  łowieckich.  Podstawową zwierzyną  łowną w powiecie pruszkowskim jest
zwierzyna drobna.
Obok zbiorowisk naturalnych, o obrazie środowiska przyrodniczego powiatu decydują także
licznie występujące na tym terenie parki i ogrody, a także zieleń tworzona na terenie
nieruchomości prywatnych wokół domów jednorodzinnych. Zbiorczą informację
o zlokalizowanych na terenie powiatu parkach historycznych i ich obszarze przedstawiono
w tabeli 3.7.2, poniżej opisano, kilka najbardziej cennych – ze względów przyrodniczych
i historycznych obiektów.

Tabela 3.7.2 Parki historyczne występujące na terenie powiatu pruszkowskiego.

Gmina Miejscowość Nazwa

Powierzchnia

[ha]

Brwinów

Pałac i Park z II połowy XIX

6,0

Helenówek

Dwór z połowy XIX w

23,4

Czubin

Park z połowy XIX w

3,5

Moszna Park

podworski

2,5

Brwinów

Otrębusy Park

2,0

Otrębusy

Park

2,7

Pęcice Małe Zespół pałacowo-parkowy z pocz. XIX w

23,4

Reguły Park

dworski

2,2

Michałowice

Helenów Park

pałacowy z pocz. XIX w

9,0

Młochów Park

pałacowy z I połowy XIX w

12,0

Rozalin Park

pałacowy 15,5

Bieliny Park

podworski

1,8

Paszków Pak

podworski

2,1

Nadarzyn

Żabieniec Park

pałacowy 2,5

Pruszków

Park Potulickich

21,0

Pruszków Park

Kościuszki 4,26

Pruszków Anielin

Wsch.

2,90

Pruszków Anielin

Zach.

1,5

Pruszków

Pruszków/Żbików „Ogrody

Hosera”

Dawidy

Park i pałac

Raszyn

Falenty

Park i pałac

Jednymi z najcenniejszych obiektów parkowych na terenie powiatu są:

• Zespół pałacowo - parkowy w Pęcicach, zlokalizowany jest w dolinie rzeki Utraty.

Pałac został zbudowany w latach 1808-1809 na podstawie projektu architekta Fryderyka
Alberta Lessela. Najdłużej właścicielami Pęcic była rodzina Sapiehów, a następnie
Marylskich. Budynek jest murowany; został uszkodzony w czasie I wojny światowej -
odbudowany przez ówczesnego właściciela, a następnie znowu zniszczony w 1944 roku.
W 1950 r. został ponownie odbudowany. Park pałacowy, zaprojektowany przez
ogrodnika Jana Chrystiana Schucha, został założony na 24 ha. Znajduje się w nim wiele
cennych okazów drzew, a między innymi: 250 - letnie wiązy szypułkowe oraz lipa
drobnolistna o obwodzie 7 m. oceniana na 400 lat i należąca do najstarszych okazów tego
gatunku na Mazowszu. Teren parku łączy się z 50 hektarowym obszarem stawów, na
którym gnieździ się wiele gatunków ptactwa wodnego.

• Zespół pałacowo - parkowy w Helenowie. Znajduje się murowany pałac, który został

zbudowany w 1807 r. według projektu architekta Jakuba Kulickiego, a następnie
w latach 1858 - 60 rozbudowany przez architekta Henryka Markowskiego. W parku
znajdują się liczne rzeźby, a wśród nich obelisk poświęcony pamięci poległych w czasie
I wojny światowej. W bogatym drzewostanie parku znajdują się okazy zaliczone do
zabytków przyrody: 14 dębów szypułkowych, 2 białe topole oraz jesion wyniosły.

• Park Potulickich w Pruszkowie został założony w II połowie XIX wieku wg projektu

Karola Sparmana z Saksonii. Przy komponowaniu parku wykorzystano jako główny
motyw istniejące stawy. W południowo-zachodniej części parku znajduje się
klasycystyczny pałac z XIX wieku, do roku 1945 własność rodziny Potulickich, obecnie
siedziba Urzędu Stanu Cywilnego. W parku znajduje się również zabytkowy budynek
wozowni, w którym obecnie mieści się Muzeum Starożytnego Hutnictwa
Mazowieckiego.

• Zespół budynków należących do rodziny Hoserów wybudowano w dzielnicy Pruszkowa,

na Żbikowie na zlecenie profesora Hosera (1857-1939), człowieka bardzo zasłużonego
dla rozwoju ogrodnictwa w Polsce – założyciela Wydziału Ogrodniczego w SGGW
w Warszawie. Prowadzono tu przez II Wojną Światową wzorcowe gospodarstwo
szkółkarskie i nasienne działające pod szyldem „Bracia Hoser”. Znajduje się tu też
zabytkowa neogotycka willa z 1898 roku otoczona unikatowym w skali kraju parkiem-
arboretum.

Zasoby przyrodnicze omawianego terenu podlegają wielorakim zagrożeniom. Jak się wydaje
najważniejsze z nich, wspólne dla całego powiatu to:
• szybki proces urbanizacji tego terenu spowodowany przekształcaniem terenów rolnych

i innych w obszary zabudowy mieszkaniowej, dzieleniem siedlisk i zabudowywanie
coraz mniejszych działek itp. Wraz ze wzrostem zabudowy mieszkaniowej wzrasta
również ilość infrastruktury towarzyszącej, wzrost ten stwarza także konieczność
rozbudowy infrastruktury technicznej (drogi, wodociągi i kanalizacja, telefony itp., sieć
handlowo - usługowa).

• niski priorytet ochrony przyrody ożywionej w odniesieniu do innych zadań, wynikający

w znacznej mierze z niskiej świadomości ekologicznej społeczeństwa (np. mieszkańcy
częściej domagają się rozbudowy infrastruktury niż zapewnienia właściwej ochrony
obszarów przyrodniczo cennych),

• wpływ niewłaściwego postępowania właścicieli działek (niszczenie roślinności wysokiej,

pozyskiwanie warstwy próchniczej), nielegalne lub niewłaściwe zabudowywanie działek;
ale także wpływ działalności gospodarczej i in.,

• obawa części mieszkańców i władz przed obejmowaniem ochroną przyrody nowych

obszarów, co ograniczałoby możliwość rozwoju i zagospodarowania gospodarczego na
tych terenach.

Zagrożeniem dla przyrody ożywionej powiatu jest plan budowy autostrady A2. Jej korytarz
przetnie istniejące na tym obszarze połączenia ekologiczne, będzie stanowił istotną barierę dla
migracji wielu gatunków zwierząt.
W celu zapobieganie tym zagrożeniom niezbędne jest prowadzenie działań edukacyjnych
oraz aktywna współpraca władz powiatowych z samorządami lokalnymi w celu wdrażania
aktywnych form ochrony przyrody.

Wnioski i rekomendacje

• Pomimo silnego przekształcenia zbiorowisk przyrodniczych na terenie powiatu

występują liczne obiekty cenne przyrodniczo, z których część objęta jest różnymi
formami ochrony prawnej. Najcenniejsze z nich objęte są ochroną typu rezerwatowego.

• Wobec wszystkich występujących tu obiektów przyrodniczych (zarówno objętych

ochroną prawną jak i nie chronionych) konieczne jest prowadzenie aktywnych prac
ochronnych i w odniesieniu do ich użytkowników ścisłe egzekwowanie przepisów
ustawy o ochronie przyrody.

• O obrazie przyrodniczym powiatu, obok zbiorowisk naturalnych decydują także liczne

założenia parkowe, ogrody oraz zieleń towarzysząca domom jednorodzinnym,
zadrzewienia śródpolne, zieleń miejska. Również te formy powinny być objęte ochrona
przed ich dewastacja i niszczeniem.

• Głównymi źródłami zagrożenia przyrody na omawianym teranie jest szybko postępujący

proces urbanizacji oraz niska świadomość ekologiczna co powoduje niski priorytet
działań na rzecz ochrony przyrody.

3.8

Nadzwyczajne zagrożenia środowiska.

Na terenie powiatu pruszkowskiego występują trzy rodzaje nadzwyczajnych zagrożeń
środowiska powodowanych działalnością antropogenną:
1.  transport substancji niebezpiecznych przez teren powiatu;
2.  działalność podmiotów gospodarczych wykorzystujących w procesie produkcyjnym

technologię i substancje stanowiące nadzwyczajne zagrożenie dla środowiska;

3. lokalizacja na terenie powiatu infrastruktury, której awaria może być przyczyną

poważnego wypadku.

Przez teren powiatu przebiegają trasy samochodowe, po których transportowane są substancje
niebezpieczne. Są to m.in. drogi krajowe E7 i E8. Transport substancji niebezpiecznych po
tych trasach stanowi szczególne zagrożenie dla gminy Raszyn, w przypadku trasy E8 także
dla gminy Nadarzyn. Szczególnie niebezpieczne jest jednak przewożenie substancji
niebezpiecznych po drogach wojewódzkich i powiatowych, które – jak np. droga 719 –
przechodzą przez centra obszarów zurbanizowanych powiatu. W tym przypadku jednak
podejmowane są działania mające na celu wyznaczanie takich tras transportu tych substancji,
które minimalizować  będą zagrożenie dla środowiska i ludzi w przypadku awarii lub
wypadku. Nielegalne próby transportu substancji niebezpiecznych po drogach do tego nie
przeznaczonych jest (i będzie) eliminowany przez policję.
Znacznie mniejszy jest wpływ władz powiatu na transport substancji niebezpiecznych koleją.
Przez jego obszar (w tym tereny zurbanizowane z rozwiniętą zabudową mieszkalną –
Piaseczna, Pruszkowa i Brwinowa) przebiega ruchliwa linia kolejowa Warszawa – Łódź,
a także fragment Centralnej Magistrali Kolejowej łączącej Warszawę z Krakowem
i Katowicami. Brak jest wystarczającej informacji o rodzajach i terminach transportu
substancji niebezpiecznych po tych trasach.
Na terenie powiatu znajduje się kilka obiektów stanowiących, w przypadku awarii
lub wypadku, zagrożenie dla środowiska i okolicznych mieszkańców. Największe zagrożenie
związane jest z działaniem Bazy Dystrybucji Gazu Płynnego „PROGAS-EUROGAZ”
Sp. z o.o., zlokalizowanej w Pruszkowie przy ul. Warsztatowej 8. Zakład znajduje się
w wykazie Komendy Wojewódzkiej PSP jako podmiot gospodarczy o dużym ryzyku
wystąpienia poważnej awarii przemysłowej zakwalifikowanej na podstawie § 1 ust. 3
rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów
i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje
o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii
przemysłowej (Dz. U. Nr 58 poz. 535 z 2002 r.). Firma PROGAS-EUROGAZ może
magazynować 290 ton gazu, przy czym wielkość przeładunku miesięcznego sięga 900 ton.
Baza zatrudnia 22 pracowników z czego 17 na stanowiskach robotniczych. Przedsiębiorstwo
posiada opracowany i zatwierdzony Plan Ratownictwa wyznaczający procedurę postępowania
w przypadku awarii i/lub wypadku.
Pewne zagrożenie w omawianym zakresie stwarzają eksploatowane tu stacje benzynowe,
zwłaszcza te które położone są na obszarach zurbanizowanych (m.in. stacje Shell i Orlen
w Pruszkowie). Minimalizowaniu tego zagrożenia służy przede wszystkim właściwa
procedura lokalizacyjna, wykonywanie ocen oddziaływanie na środowisko projektowanych
inwestycji oraz nadzór techniczny nad obiektami stacji.
Zagrożenie wypadkiem przez zlokalizowaną tu infrastrukturę wiąże się przede wszystkim
z silnie rozwiniętą siecią gazową. Przez teren powiatu przebiega gazociąg wysokoprężny
relacji Warszawa – Częstochowa, natomiast w poszczególnych gminach istnieje sieć gazowa
średniego i niskiego ciśnienia.
Dodatkowym rodzajem zagrożenia występującego na terenie powiatu jest możliwość
wystąpienia katastrof naturalnych. Możliwość zapobieżenia im ze strony człowieka jest
ograniczona (z wyjątkiem ochrony przeciwpowodziowej. Warto jednak stwierdzić,
ze zagrożenie powodziowe terenu powiatu nie jest duże – nawet w okresach wielkich
zagrożeń powodzią w Polsce, stany takie na terenie powiatu nie występowały ) i ogranicza się
przede wszystkim do tworzenia procedur postępowania w przypadku wystąpienia takich
przypadków. W tym zakresie władze powiatu współpracują ze służbami porządkowymi
(policja, straż miejska) oraz ratowniczymi (straż pożarna, pogotowie).

Tym niemniej władze powiatu, samorządy lokalne, a także mieszkańcy tego terenu powinni
podejmować działania mające na celu ograniczanie zagrożenia ze strony naturalnych katastrof
ekologicznych. Służyć temu może m.in.: ograniczanie stosowania substancji kontrolowanych
niszczącymi warstwę ozonową) i właściwy nadzór nad instalacjami zawierającymi takie
substancje, ograniczanie emisji gazów szklarniowych (np. poprzez wzrost efektywności
wykorzystania energii, termoizolację budynków, rozwój odnawialnych źródeł energii),
ochronę terenów zalewowych i właściwe zarządzanie ochroną srodowiska.

Wnioski i rekomendacje

• Największe prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia mającego znamiona

nadzwyczajnego zagrożenia środowiska jest awaria środków transportu, którymi
przewożone są substancje stanowiące zagrożenie tego typu.

• Zagrożeniem dla srodowiska są także znajdujące się tu obiekty – przede wszystkim Baza

Dystrybucji Gazu Płynnego, a w mniejszym stopniu także liczne stacje benzynowe.
Ograniczanie ryzyka awarii i wypadku powinno polegać przede wszystkim na
bezwzględnym przestrzeganiu warunków technicznych eksploatacji tych instalacji.

• Niezbędna jest prowadzenie nadzoru nad infrastrukturą gazową zlokalizowaną na terenie

powiatu – niewłaściwy jej stan lub sposób eksploatacji może być także przyczyną
nadzwyczajnego zagrożenia dla mieszkających tu ludzi i środowiska.

3.9

Promieniowanie elektromagnetyczne

Na terenie powiatu pruszkowskiego zlokalizowane są źródła promieniowania
elekromagnetycznego. Wg informacji Referatu Ochrony Środowiska w latach 2001 – 2003
Starosta Pruszkowski wydał 11 pozwoleń na emitowanie pól elektromagnetycznych.
Wszystkie źródła promieniowania związane są z funkcjonowaniem na tym terenie stacji
bazowych telefonii komórkowej. Źródła promieniowania zlokalizowane są w:

-  Brwinów, ul. Grodziska (działka nr ew. 6),
-  Brwinów, ul. Grodziska 12 (gmina Brwinów),
-  Janki, ul. Falencka 3 (gmina Raszyn),
-  Michałowice, ul. Szkolna 15 (gmina Michałowice),
-  Michałowice, ul. Topolowa (teren cmentarza),
-  Nadarzyn, ul. Komorowska 7 (gmina Nadarzyn),
-  Nowa Wieś, ul. Główna 2 (gmina Michałowice),
-  Pęcice, działka nr ew. 233 (gmina Michałowice),
-  Pruszków, ul. Przejazdowa 21,
-  Pruszków, ul. Waryńskiego 1,
-  Raszyn, ul. Szkolna 2 (gmina Raszyn),

3.10 Surowce i zasoby mineralne

Powiat pruszkowski nie jest zasobny w surowce mineralne, co jest uwarunkowane budową
geologiczną. Złoża surowców mineralnych, które występują na tym terenie posiadają
niewielkie znaczenie lokalne, i są wykorzystywane głównie dla zaspokojenia potrzeb
budownictwa indywidualnego i drogownictwa.

Najbardziej powszechne są tu złoża kopalin pospolitych – kruszywa naturalnego - głównie
piasku, surowca ilastego i in. Na podstawie informacji uzyskanych z Państwowego Instytutu
Geologicznego w bazie danych „System Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych
MIDAS” złoża zlokalizowane w obszarze powiatu pruszkowskiego to:

- 9 złóż kruszywa naturalnego (piaski i żwiry) o łącznych zasobach 24 980 tysięcy ton;
- jedno złoże surowców ilastych ceramiki budowlanej (Domaniew), o łącznych

zasobach bilansowych 9 449 tysięcy m

W bazie danych MIDAS nie stwierdzono występowania na obszarze powiatu zasobów torfów
i gytii.
Wydobywanie kopalin pospolitych z eksploatowanych złóż, zlokalizowanych na terenie
powiatu, odbywa się na podstawie koncesji geologicznych wydanych przez Wojewodę
Warszawskiego – do dnia 31 grudnia 1998 roku oraz koncesji geologicznych wydanych przez
Wojewodę Mazowieckiego i Starostę Pruszkowskiego – od 1 stycznia 1999 roku.

Dla podsumowania sytuacji ekologicznej w powiecie w poniższej tabeli przedstawiono
wybrane wskaźniki dotyczące korzystania ze środowiska i jego ochrony w 2002 roku.

Wartość wybranych wskaźników dla powiatu

pruszkowskiego 2002 r.

Wielkość

Ilość mieszkańców powiatu

142 296

Powierzchnia powiatu

246 km

Ilość instalacji wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych
[szt.], wielkość produktu [MWh], % w stosunku do całej
dostarczonej energii w powiecie

Obecnie brak instalacji

wytwarzających EZO

Pobór wody ogółem

10 hm

Pobór wody na potrzeby eksploatacji sieci wodociągowej ogółem
(przed wtłoczeniem do sieci)

44,3 %

Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczenia
ogółem

5,6 hm

Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków

56,3 % ludności ogółem

Zasoby geologiczne kruszywa naturalnego

24980 tys. ton

Zasoby geologiczne surowca ilastego

9449 tys. m

Wskaźnik emisji całkowitej pyłu zawieszonego PM10 do
atmosfery [Mg/rok]

1247,4

Emisja zanieczyszczeń pyłowych powietrza z zakładów
szczególnie uciążliwych

0,1 tys. ton

Emisja zanieczyszczeń gazowych powietrza z zakładów
szczególnie uciążliwych

144,4 tys. ton

Proporcja długości sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej 1,92
Zasoby wód powierzchniowych w powiecie pruszkowskim (rzeki:
Utrata i Raszynka)

65000 m

Ilość drzew posadzonych w stosunku do ilości drzew wyciętych 3,5
Powierzchnia krzewów posadzonych w stosunku do powierzchni
krzewów wyciętych

0,22

Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie
chroniona

18828 ha

Pomniki przyrody (obiekty)

166

Zasoby drewna

90 tys. m

Odpady (z wyłączeniem odpadów komunalnych) wytworzone w
ciągu roku ogółem

12,3 tys. ton

Odpady komunalne (stałe) zebrane w ciągu roku ogółem

68,3 tys. ton

Wydatki inwestycyjne na ochronę środowiska

20,7 mln zł

Wydatki inwestycyjne na gospodarkę wodną

6,3 mln zł

Ilość przedsiębiorstw z certyfikatem ISO 14001

Ilość instalacji planowanych do objęcia pozwoleniem
zintegrowanym

b.d.

Ilość posiedzeń rady powiatu poświęconych ekologii

4. UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

POWIATU PRUSZKOWSKIEGO

Na cele, kierunki i sposób realizacji programu ochrony srodowiska powiatu pruszkowskiego
wpływać będą zarówno uwarunkowania wewnętrzne (wynikające z diagnozy obecnego stanu
środowiska, analizy głównych źródeł jego zagrożenia, prognozowanych kierunków zmian –
m.in. gospodarczych, społecznych i legislacyjnych, a także kompetencji jakie przepisy prawa
nałożyły na samorząd powiatowy) oraz uwarunkowania zewnętrzne wynikające z wdrażania
celów polityki ekologicznej państwa oraz programu ochrony środowiska województwa
mazowieckiego. Prawdopodobnie znaczący wpływ na realizacje zadań z zakresu szeroko
pojętej ochrony środowiska będzie miało wstąpienie Polski do Unii Europejskiej.

4.1 Uwarunkowania wewnętrzne

4.1.1 Wnioski z diagnozy

Najważniejsze dla określenia głównych celów i zadań programu ochrony środowiska dla
powiatu jest analiza potrzeb wynikających z diagnozy obecnej sytuacji w tym zakresie.
Na podstawie analizy zasobów informacji na temat powiatu, systemu zarządzania ochroną
środowiska w powiecie i gminach do niego należących oraz diagnozy stanu środowiska i jego
zagrożeń zidentyfikowano najważniejsze problemy ochrony środowiska na terenie powiatu
pruszkowskiego. Należą do nich

Zarządzanie ochroną środowiska

1. Zbyt mała ilość informacji o stanie środowiska i głównych źródłach zagrożenia dla

tego stanu, konieczność stworzenia lepszego systemu współpracy pomiędzy
jednostkami podległymi Staroście Pruszkowskiemu odpowiedzialnymi za realizacje
zadań w ochronie środowiska z innymi instytucjami działającymi w tym zakresie
zarówno na terenie powiatu jak i na szczeblu wojewódzkim i centralnym.

2. Niski priorytet działań w ochronie środowiska – wynikający zarówno z niskiej

świadomości ekologicznej mieszkańców powiatu jak i istnienia wielu innych
problemów i priorytetów (m.in. bezrobocie)

3. Konieczność wzmacniania administracji ochrony środowiska różnych szczebli,

jak i wagi działań w tym zakresie, wynikająca m.in. z wzrastającej roli ochrony
środowiska związanej z wejściem Polski do UE

Jakość powietrza atmosferycznego

1. Podstawowym problemem ochrony powietrza na terenie powiatu są stale występujące

przekroczenia dopuszczalnych stężeń pyłu zawieszonego PM10 na jego terenie.
Przekraczane są także dopuszczalne stężenia formaldehydu. Dlatego za działanie
priorytetowe należy uznać rozpoznanie przyczyn występujących przekroczeń
i podjęcie działań mających na celu poprawę jakości powietrza w odniesieniu do tych
zanieczyszczeń.

ponieważ Starostwo przygotowało osobny dokument „Plan gospodarki odpadami dla powiatu

pruszkowskiego” zawierający szczegółowe cele działań w tym zakresie w niniejszym rozdziale pominięto
zagadnienia dotyczące gospodarki odpadami.

2. Potrzebne jest stworzenie szczegółowej, powiatowej bazy danych o źródłach

zanieczyszczeń powietrza zlokalizowanych na terenie powiatu oraz o wielkości emisji
odprowadzanych przez nie do powietrza.

3. Konieczne jest zwiększenie nadzoru nad podmiotami gospodarczymi

4. Dla ograniczenia wpływu motoryzacji na jakość powietrza niezbędne jest wspieranie

transportu publicznego, transportu rowerowego i innych działań mających na celu
ograniczenie wzrostu ruchu samochodowego

Ochrona i korzystanie z zasobów wodnych

1. Jakość zasobów wodnych na terenie powiatu jest zdecydowanie niewystarczająca,

większość z cieków (w tym największa rzeka powiatu – Utrata) prowadzi wody
pozaklasowe lub III klasy czystości, również jakość wód podziemnych jest
niezadowalająca. Za szczególny priorytet należy uznać poprawę jakości rzeki Utrata.

2. Wśród wielu źródeł zanieczyszczenia wód na terenie powiatu do najważniejszych

zaliczyć należy: niski poziom wyposażenia terenu w kanalizację, zbyt niski poziom
oczyszczania ścieków, niewłaściwa gospodarka ściekami magazynowanymi
w szambach, nielegalny zrzut nieczyszczonych ścieków poza oczyszczalniami
ścieków, niewystarczające wyposażenie istniejących tu jednostek osadniczych
i podmiotów gospodarczych w oczyszczalnie ścieków.

3. Za najważniejsze działania mające na celu poprawę jakości wód w powiecie należy

Powierzchnia ziemi. Gleby

1. Jakość i stan zanieczyszczenia gleb na terenie powiatu pruszkowskiego są słabo

poznane. Dlatego też za ważne działanie należy uznać przeprowadzanie prac mających
na celu uzupełnienie tej luki w wiedzy.

2. Ze względu na mały udział w powierzchni użytków rolnych powiatu gleb bardzo

dobrych i dobrych (od I do III klasy) należy wprowadzić kryterium ochrony tych
gruntów przed przekształceniem ich w tereny nierolnicze.

3. Do głównych zagrożeń powierzchni ziemi należy uznać na tym terenie presję

urbanistyczną (powodująca przekształcanie terenów rolniczych i leśnych
w budowlane) i oddziaływania na jakość gleb motoryzacji. Mniejsze znaczenie
(z punktu widzenia całego powiatu – gdyż lokalnie źródła te mogą odgrywać
zasadniczą rolę) mają: eksploatacja surowców mineralnych oraz oddziaływanie
punktowych źródeł zanieczyszczenia.

4. Zagrożeniem dla gleb tego obszaru jest także planowana budowa autostrady A2, która

przetnie powiat w jego północnej części.

Hałas

1. Ważnym zadaniem jest inwentaryzacja źródeł akustycznych, które pozwolą

szczegółowo określić zagrożenia akustyczne terenów, w odniesieniu do których
należy podjąć działania mitygujące.

Zasoby przyrodnicze powiatu i ich ochrona

1. Pomimo silnego przekształcenia zbiorowisk przyrodniczych na terenie powiatu

występują liczne obiekty cenne przyrodniczo, z których część objęta jest różnymi
formami ochrony prawnej. Wobec wszystkich występujących tu obiektów
przyrodniczych (zarówno objętych ochroną prawną jak i nie chronionych) konieczne
jest prowadzenie aktywnych prac ochronnych i w odniesieniu do ich użytkowników
ścisłe egzekwowanie przepisów ustawy o ochronie przyrody.

2. Głównymi źródłami zagrożenia przyrody na omawianym teranie jest szybko

postępujący proces urbanizacji oraz niska świadomość ekologiczna co powoduje niski
priorytet działań na rzecz ochrony przyrody.

Nadzwyczajne zagrożenia środowiska

1. Największe prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia mającego znamiona

nadzwyczajnego zagrożenia środowiska jest awaria środków transportu, którymi
przewożone są substancje stanowiące zagrożenie tego typu.

2. Zagrożeniem dla srodowiska są także znajdujące się tu obiekty – przede wszystkim

Baza Dystrybucji Gazu Płynnego, a w mniejszym stopniu także liczne stacje
benzynowe.

Promieniowanie elektromagnetyczne

1. Niezbędne jest prowadzenie nadzoru nad źródłami promieniowania

elektromagnetycznego, tak aby ich eksploatacja nie stanowiła zagrożenia dla
mieszkańców powiatu.

Surowce mineralne

1. Pomimo niewielkich zasobów surowcowych na terenie powiatu część

z zlokalizowanych tu złóż jest eksploatowana. Ponieważ eksploatacja zasobów jest
sektorem silnie wpływającym na środowisko przyrodnicze, niezbędne jest
przestrzeganie wymagań ochrony środowiska w tej działalności. Służyć temu
powinien m.in. ścisły nadzór służb ochrony środowiska nad tą formą działalności,
a także uzależnienie przyznawania koncesji od uwzględnienia w planowanych
działaniach celów ochrony środowiska.

Dla określenia celów „Programu ochrony srodowiska...” niezbędne jest podsumowanie
powyższych zagadnień i wskazanie na mocne i słabe strony w poszczególnych obszarach.
Zostało dokonane to w tabeli 4.1.

Tabela 4.1 Mocna i słabe punkty ochrony środowiska powiatu pruszkowskiego –
wynikające z diagnozy stanu obecnego

Mocne strony

Słabe strony

Zarządzanie środowiskiem

- istnienie dobrze zdefiniowanej struktury

instytucjonalnej ochrony środowiska – na
poziomie powiatu oraz samorządów lokalnych

- wzrastająca ilość obowiązków z zakresu

ochrony

środowiska (wynikająca m.in.

z przystąpienia Polski do UE);

na jego terenie

- szybkie i nieprzewidywalne zmiany przepisów

ochrony srodowiska;

- duża ilość zadań z zakresu ochrony środowiska

nałożona na powiaty i gminy przy
jednoczesnym braku systemowego wsparcia
finansowego na realizację tych zadań;

- niewystarczająca ilość wiedzy na temat stan,

głównych zagrożeń i niezbędnych działań
mitygujących na terenie powiatu;

- zbyt słaba administracja ochrony środowiska

(w odniesieniu do ilości niezbędnych prac
i działań);

- niski priorytet ochrony środowiska, wynikający

przede wszystkim z niskiej świadomości
ekologicznej społeczeństwa i wielości innych,
ważnych problemów (m.in. bezrobocie);

- potencjalne pojawienie się nowych źródeł

zagrożeń związane z przecięciem terenu
powiatu przez autostradę.

Powietrze

- istnienie na terenie powiatu dwóch stacji

monitorujących jakość powietrza
atmosferycznego;

- rozpoznanie głównych problemów jakości

powietrza (stałe przekroczenia dopuszczalnych
stężeń pyłu PM 10 i przekroczenia
dopuszczalnych stężeń formaldehydu) –
rozpoczęcie prac nad Programem poprawy
jakości powietrza w powiecie

- przekroczenia dopuszczalnych norm pyłu

zawieszonego PM10 i formaldehydu

- znaczący udział motoryzacji w emisji

zanieczyszczeń do powietrza

- zbyt niski poziom oczyszczania gazów

odlotowych w źródłach punktowych zarówno
w odniesieniu do pyłów, jak i przede
wszystkim do zanieczyszczeń gazowych

- brak wystarczającej wiedzy o głównych

źródłach zanieczyszczeń i możliwych (oraz
niezbędnych) działaniach na rzecz poprawy
tego stanu

Ochrona i korzystanie z zasobów wodnych

- duże zasoby wodne – także w odniesieniu do

wód powierzchniowych

- wystarczająca jakość wód podziemnych w

utworach trzeciorzędowych,

- powiązanie części systemu zaopatrzenie w wodę

z systemem wodociągowym Warszawy,

- istnienie znacznej ilości oczyszczalni ścieków,

w tym dużej oczyszczalni komunalnej w
Pruszkowie

- uznanie rozbudowy sieci kanalizacyjnej i

wodociągowej za jeden z priorytetów działań (i
co za tym idzie realizacja prac w tym zakresie)
przez gminy należące do powiatu.

- wysoki stopień zwodociągowania.

- bardzo zła jakość wód powierzchniowych

(zwłaszcza w ciekach płynących), w tym także
bardzo zła jakość głównej rzeki powiatu –
Utraty

-  niedostateczny stan wód gruntowych,
-  zły stan techniczny urządzeń melioracyjnych,
-  słaby rozwój małej retencji,
-  niedostateczny stopień skanalizowania powiatu
-  znaczące potrzeby w odniesieniu do

zaopatrzenia w wodę sieciową;

- brak wystarczającej ilości oczyszczalni

ścieków (w tym także dla niektórych
aglomeracjach powyżej 2000 RLM),
niewystarczający poziom oczyszczania
ścieków w istniejących oczyszczalniach;

- brak izolacji poziomu czwartorzędowego

stanowiącego źródło zaopatrzenia ludności i
działalności gospodarczych,

- nieprawidłowa gospodarka ściekami na

terenach nieskanalizowanych (rozszczelnianie
szamb, odprowadzanie ścieków
nieoczyszczonych do gruntu i wód

powierzchniowych), zbyt słaby nadzór nad
gospodarką ściekami na tych obszarach.

Powierzchnia ziemi

- dobre rozpoznanie klasyfikacji i rodzaju gleb

występujących w poszczególnych gminach,

- stosunkowo niski udział gleb silnie i bardzo

silnie zakwaszonych i wynikające stąd
umiarkowane potrzeby w zakresie wapnowania.

- brak informacji o jakości gleb na terenie

powiatu i głównych

źródłach ich

zanieczyszczenia;

- bardzo silny nacisk presji urbanizacyjnej

sprzyjający przekształcaniu gleb rolniczych
i leśnych na tereny pod zabudowę
mieszkaniową, usługową i przemysłową;

- silny wpływ motoryzacji na jakość gleb na

terenie powiatu. Planowana budowa na terenie
powiatu odcinka autostrady A2 oznaczać
będzie dalszy wzrost presji motoryzacji na
gleby.

Zasoby przyrody

- występowanie na terenie powiatu obszarów o

znaczących, wyjątkowych walorach
przyrodniczych objętych ochroną typu
rezerwatowego;

włączenie znaczącego obszaru powiatu– 57,7 %
powierzchni ogółem - w granice warszawskiego
obszaru chronionego krajobrazu

- niski priorytet działań na rzecz ochrony

przyrody wśród innych działań powiatu i gmin;

- lokalnie nadmierna penetracja cennych

przyrodniczo terenów

- niski stopień lesistości i nieproporcjonalne

rozmieszczenie lasów w poszczególnych
gminach powiatu, rozdrobnienie lasów,

- brak spójne koncepcji ochrony przyrody na

terenie powiatu;

Surowce

- mała ilość złóż zasobów surowcowych

zlokalizowanych na terenie powiatu

- występowanie niektórych złóż na obszarach

przyrodniczo cennych.

Hałas

- stosunkowo dobre rozpoznanie zagrożenia

hałasem w odniesieniu do źródeł punktowych

- brak map akustycznych dla terenu powiatu;
- występowanie różnorodnych źródeł hałasu,

w tym źródeł komunikacyjnych i lotniczych
w odniesieniu do których nie jest możliwe
(w wyniku działań powiatu) zmniejszenie
uciążliwości „u źródła”

Nadzwyczajne zagrożenia dla środowiska

- rozpoznane zagrożenia NZŚ ze strony

zlokalizowanych w powiecie podmiotów
gospodarczych

- transport przez teren powiatu substancji

niebezpiecznych – zarówno samochodowy jak
i kolejowy

Gospodarowanie zasobami środowiska

- udział społeczeństwa w aktywnych

działaniach na rzecz poprawy stanu
środowiska.

- braki kadrowe w administracji ochrony

środowiska,

- niski stan świadomości ekologicznej

społeczeństwa,

- zmieniające się przepisy prawa

ekologicznego,

- brak umiejętności pozyskiwania środków

z funduszy UE,

- złe warunki bytowe i bieda wśród części

społeczeństwa,

- niski budżet powiatu,
- słabe wyposażenie w odpowiedni sprzęt

informacyjny.

Powyższe informacje stanowią podstawę dla określenia celów programu ochrony środowiska
w powiecie pruszkowskim. Tym niemniej przy ich określaniu konieczne jest wzięcie pod
uwagę uwarunkowań zewnętrznych – wynikających m.in. z prognozowanych zmian sytuacji
społeczno – gospodarczej na terenie opracowania, a także uwarunkowań wynikających
z przyjęcia dokumentów prognostycznych wyższego szczebla – przede wszystkim Polityki
Ekologicznej Państwa orasz Programu Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego.
Chociaż oczywistym jest, ze program powiatowy nie może w pełni powielać celów tych
programów (np. trudno się spodziewać, że wysoko zurbanizowany powiat o niskiej lesistości
osiągnie poziom lesistości taki jaki założono w Polityce Ekologicznej Państwa) to przyjęte
priorytety nie mogą być sprzeczne z tymi celami, a wręcz powinny wspierać ich osiąganie.
Dlatego też poniżej dokonano analizy prognozowanych zmian jakie nastąpią w najbliższych
latach i wpływać  będą na kierunki działań w ochronie środowiska przedstawiono także
główne wytyczne polityki ekologicznej: państwa i województwa mazowieckiego.

4.1.2 Prognozowane zmiany

Stan środowiska przyrodniczego i stopień jego zagrożenia zależeć będzie w nadchodzących
latach nie tylko od podejmowanych działań na rzecz jego ochrony, ale także od zmian
demograficznych i społeczno – gospodarczych jakie zajdą na terenie opracowania.

Zmiany demograficzne
Na podstawie obecnych trendów, związanych z rozwojem budownictwa mieszkaniowego na
terenie powiatu założono dalszy wzrost ilości mieszkańców. Będzie to spowodowane przede
wszystkim migracją na teren powiatu mieszkańców Warszawy i budową na tym terenie
nowych domów. Przyczyni się to nie tylko do zwiększenia presji na środowisko
spowodowanej aktywnością nowych mieszkańców powiatu (generowanie odpadów, pobór
wody i zrzut ścieków), ale doprowadzi do zwiększenia presji na przyrodę  ożywioną.
Należy się spodziewać postępującej fragmentaryzacji terenów otwartych (przejmowanych
pod tereny zabudowy), zmiany przeznaczenia i zabudowy terenów rolniczych, ograniczanie
tras migracyjnych zwierząt (stawianie ogrodzeń, likwidacja zieleni na terenach nowych
działek budowlanych), zastępowania rodzimych gatunków roślin florą introdukowaną,
charakterystyczną dla ogrodów i terenów parkowych.
Należy się także spodziewać,  że wzrost ilości mieszkańców może doprowadzić
do zwiększenia presji na obszary rezerwatów i inne tereny objęte prawną ochroną
zlokalizowane na obszarze powiatu.

Zmiany wynikające z prognoz społeczno-gospodarczych
Zmiany społeczno – gospodarcze, jakie zajdą w najbliższych latach w naszym kraju są trudne
do oszacowania. Jest to spowodowane przede wszystkim niepewnością co do skutków
gospodarczych wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Większość z dotychczasowych
prognoz ekonomicznych wskazuje, że proces integracji pozytywnie wpłynie na rozwój
gospodarczy Polski, czego efektem będzie uzyskanie wysokiego tempa wzrostu PKB.
Średnioroczne tempo wzrostu gospodarczego w latach 1991-2001 w naszym kraju wynosiło
ok. 3,3%. Należy jednak zauważyć, że pod koniec lat 90. Polska wyraźnie zaczęła tracić
dynamikę tego wzrostu. W latach 2001-2002 r. przyrost PKB zmalał do około 1% rocznie
(z poziomu 6%-7% w połowie dekady), tym niemniej w 2003 roku odnotowano początki
ożywienia gospodarczego.
Omawiany proces wpłynie zarówno na kierunki działalności gospodarczej jak i wywoła
daleko idące zmiany zarówno w strukturze gospodarstw rolnych. Należy się spodziewać
ograniczenia aktywności rolnej małych gospodarstw rolnych, które tą formę działalności

traktowały jako dodatkowe źródło dochodów. Jednocześnie wzrost ceny gruntów zachęcać
będzie rolników do sprzedawania wybranych działek pod zabudowę mieszkaniową
i rekreacyjną. Procesy integracji mogą wzmocnić tendencje do lokalizowania na terenie
Polski inwestycji uciążliwych, których realizacja na terenie państw o bardziej niż Polska
rozwiniętej polityce i świadomości ekologicznej może być trudne lub wręcz niemożliwe.
Ze względu na bliskość stolicy i planowaną budowę autostrady, która przebiegać będzie przez
teren powiatu, teren ten jest potencjalnie narażony na lokalizowanie tego typu inwestycji.
Proces integracji europejskiej powinien wywrzeć jednak także pozytywny skutek.
Wprowadzenie nowych przepisów ochrony środowiska – dotyczących zarówno działalności
gospodarczej i podmiotów gospodarczych, jak i działalności samorządów nakładają na te
jednostki nowe zobowiązania i konieczność bardziej restrykcyjnego podchodzenia do ochrony
środowiska. Co więcej należy się spodziewać upowszechnienia działań prośrodowiskowych
w podmiotach gospodarczych, zwłaszcza tych, które swoje wyroby będą się starały
eksportować na rynki unijne.

Zmiany prawa
W latach dziewięćdziesiątych oraz na początku obecnej dekady dokonano w Polsce
gruntownej zmiany obowiązujących przepisów ochrony środowiska. Zmiany te,
w początkowym okresie wynikały z konieczności dostosowania przepisów krajowych do
funkcjonowania wolnego rynku, a następnie były spowodowane koniecznością harmonizacji
prawa krajowego z legislacją Unii Europejskiej. Nałożyły się na to zmiany wynikające
z reformy administracyjnej przeprowadzonej w Polsce pod koniec ubiegłego wieku. W chwili
obecnej przepisy ochrony środowiska ujęte są w kilkudziesięciu ustawach, do których
wydano około 300 aktów wykonawczych. Co więcej na bieżąco dokonywana jest nowelizacja
ustaw, w wielu przypadkach zmieniająca znacząco istniejące dotychczas zapisy. Ta płynność
prawa w istotny sposób utrudnia racjonalne prowadzenie działań w zakresie ochrony
środowiska – zarówno na poziomie indywidualnych podmiotów gospodarczych jak i na
poziomie administracji publicznej.
Niestety należy się spodziewać dalszych zmian w obowiązujących przepisach. Wynika to
przede wszystkim z dynamiki działań w tym zakresie Unii Europejskiej, która co roku
przyjmuje 2 – 5 nowych dyrektyw dotyczących różnych aspektów ochrony środowiska.
Wymagania wynikające z przyjęcia tych przepisów będą musiały być wdrażane również
w naszym kraju.
Nie jest możliwe określenie jednoznaczne kierunków w jakich prawo ochrony środowiska
będzie się zmieniać. Wydaje się jednak, ze następować  będzie dalsze zaostrzanie jego
wymagań, przy jednoczesnym wprowadzaniu nowych instrumentów ochrony środowiska.
Należy się spodziewać, ze w nadchodzących latach w większym stopniu niż dotychczas
rozwijane będą instrumenty ekonomiczne. Jednocześnie utrudnieniem będzie wprowadzenie
unijnych regulacji dotyczących pomocy publicznej dla ochrony środowiska – może
to stanowić istotne ograniczenie dla możliwości finansowania działań ochronnych przez
fundusze ekologiczne.

Środowiskowe skutki prognozowanych zmian
W wyniku opisanych powyżej zmian należy się spodziewać następujących oddziaływań
środowiskowych:
•  zaostrzenie wymagań ochrony środowiska wynikające zarówno z wprowadzenia nowych

przepisów w tym zakresie, jak i z większego nacisku na ich egzekucję (kontrola
przestrzegania prawa prowadzona będzie nie tylko przez instytucje krajowe, ale także
przez jednostki unijne);

• wzrost presji urbanizacyjnej na powiat – zabudowa coraz większej ilości terenów,

konieczność rozbudowy infrastruktury, wzrost zagrożenia dla obszarów czynnych
biologicznie i cennych przyrodniczo

• ograniczenie możliwości finansowania działań ochrony środowiska ze źródeł

publicznych – zwłaszcza w odniesieniu do podmiotów prywatnych (wynikające
z przyjęcia norm unijnych w tym zakresie), przy jednoczesnym pojawieniu się nowych
źródeł finansowania takich działań przez podmioty publiczne (uruchomienie funduszy
europejskich),

• wzrost poboru wody i ilości odprowadzanych ścieków, wzrost ilości wytwarzanych

odpadów – zarówno komunalnych jak i przemysłowych,– spowodowany zarówno
wzrostem ilości mieszkańców jak i lokalizacją nowych podmiotów gospodarczych,

• wzrost ilości podmiotów gospodarczych emitujących zanieczyszczenia do powietrza

atmosferycznego,

• wzrost ilości zanieczyszczeń emitowanych przez środki transportu (samochody)

spowodowanego zarówno wzmożeniem ruchu jak i budowa nowych dróg (autostrada
Wschód – Zachód),

• wzrost zagrożenia akustycznego związanego z rozwojem systemu transportu

(samochodowego i kolejowego) oraz lokalizacją nowych źródeł hałasu na terenie
powiatu.

4.2 Uwarunkowania zewnętrzne

Uwarunkowania zewnętrzne realizacji „Programu ochrony środowiska powiatu
pruszkowskiego” wynikają z przyjętych przez Polskę zapisów Polityki Ekologicznej Państwa,
Programu ochrony środowiska w województwie mazowieckim, a także z zobowiązań
międzynarodowych podjętych przez nasz kraj (w tym wynikających z integracji Polski z UE).

4.2.1  Polityka Ekologiczna Państwa

Cele działań w zakresie ochrony srodowiska zostały wyznaczone w dokumentach
•  II Polityka Ekologiczna Państwa,
•  „Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy

na lata 2007 – 2010”.

„II Polityka ekologiczna państwa” (PEP) została zaakceptowana przez Parlament w 2001 r.
Ustala ona cele ekologiczne do 2010 i 2025 r. W 2002 r. PEP została uzupełniona przez
„Program Wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa, na lata 2002 – 2010”,
który wskazał wykonawców i terminy realizacji konkretnych zadań, a także oszacował
niezbędne nakłady i źródła ich finansowania.
Drugi z omawianych dokumentów: „Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010” należy traktować jako aktualizację
i uszczegółowienie długookresowej „II Polityki ekologicznej państwa”, przede wszystkim
w nawiązaniu do priorytetowych kierunków działania określonych w przyjętym
VI Programie działań Unii Europejskiej w dziedzinie środowiska. Dlatego też przedstawione
tu zadania są zgodne z wymaganiami opracowania „Narodowy program przygotowania
do członkostwa” oraz przyjętymi przez Polskę ustaleniami i przyjęte zobowiązaniami
wynikającymi z negocjacji akcesyjnych (CONF-PL 95/01).
Polityka Ekologiczna Państwa wprowadza szereg zasad, którym podporządkowane powinny
być nie tylko prace na rzecz ochrony srodowiska, ale także całe życie społeczno –
gospodarcze kraju. Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest przyjęta w Konstytucji

RP zasada zrównoważonego rozwoju, co oznacza obowiązek równorzędnego traktowania
rozwoju społecznego, ekonomicznego i ekologicznego. Pozostałe zasady PEP to:

zasada przezorności,

zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi,

zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego,

zasada uspołecznienia,

zasada „zanieczyszczający płaci”,

zasada prewencji,

zasada stosowania najlepszych dostępnych technik,

zasada subsydiarności,

zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej.

PEP wprowadziła także cały szereg celów, które powinny zostać w Polsce osiągnięte.
Osiąganiu tych celów powinna służyć realizacja regionalnych (wojewódzkich) i lokalnych
(powiatowych i gminnych) programów ochrony srodowiska. Cele PEP to m.in.:

w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu

-  utrzymanie na odpowiednim poziomie różnorodności biologicznej i krajobrazowej,
-  zwiększenie powierzchni obszarów chronionych (do 1/3 terytorium kraju),
-  rekultywacja i renaturalizacja obszarów zdegradowanych,
-  powstrzymywanie procesu degradacji zabytków kultury,
-  zwiększenie skuteczności ochrony obszarów objętych ochroną prawna,
-  renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych,  zniszczonych  ekosystemów

i siedlisk,

- restytucja wybranych gatunków,
- rozwój prac badawczych i inwentaryzacyjnych w zakresie oceny stanu i rozpoznania

zagrożeń bioróżnorodności,

- utrzymanie krajobrazu rolniczego, zwiększenie wsparcia i rozwoju rolnictwa

ekologicznego,

-  zapewnienie ochrony i racjonalnego gospodarowania bioróżnorodnością,
-  wzrost stanu świadomości ekologicznej społeczeństwa i władz lokalnych,
-  zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach przyrodniczo cennych,
-  zapewnienie przeciwdziałania wprowadzania obcych gatunków, zagrażających

integralności naturalnych ekosystemów i siedlisk.

w zakresie kształtowania stosunków wodnych i ochrony przed powodzią

-  racjonalizacja zużycia wody,
-  eliminowanie wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe,
-  zwiększenie pojemności zbiorników retencyjnych,
-  efektywna ochrona przed powodzią.

w zakresie racjonalizacji użytkowania wody

- zaniechanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe,
- zastosowanie najlepszych dostępnych technik produkcji przemysłowej i praktyk

rolniczych w celu zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i do ograniczenia ładunków
odprowadzanych do odbiorników zanieczyszczeń,

- racjonalizacja zużycia wody w gospodarstwach domowych (ograniczenie

marnotrawstwa, strat w systemach wody).

w zakresie zmniejszenia materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności,
odpadowości gospodarki i wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

-  poprawa efektywności ekonomicznej procesów wytwórczych,
-  zasady likwidacji zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń u źródła,
-  zmniejszenie energochłonności zarówno w procesach wytwórczych, jak i świadczenia

usług oraz konsumpcji,

- wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych do 7,5 % w 2010 r.,
- wzrost udziału w produkcji energii elektrycznej i cieplnej, energetycznych nośników

odnawialnych (energia wody i wiatru, energia geotermalna, energia słoneczna,
energia z biomasy) oraz pochodzących z odpadów.

w zakresie ochrony gleb

- przeciwdziałanie przejmowania gleb nadających się do wykorzystania rolniczego lub

leśnego na inne cele, zwłaszcza inwestycyjne,

- podniesienie poziomu wiedzy użytkowników gleb i gruntów w zakresie możliwości

eksploatacji gleb,

- doskonalenie struktur organizacyjnych zajmujących się problematyką ochrony gleb,

racjonalnego ich użytkowania, przygotowania programów działań w tym zakresie,

- wprowadzenie w rolnictwie sposobu produkcji zgodnego z ustawą o rolnictwie

ekologicznym,

- objecie monitoringiem gleb rejestracji zmian wynikających z rodzaju i intensywności

eksploatacji oraz oddziaływania negatywnych czynników,

- eliminacja produkcji rolniczej lub odpowiednia zmiana struktury upraw na glebach

zanieczyszczonych substancjami niebezpiecznymi dla zdrowia tam, gdzie stopień
zanieczyszczenia przekracza dopuszczalne wskaźniki,

- przywracanie wartości użytkowej glebom, które uległy degradacji (oczyszczanie,

rekultywacja, odbudowa właściwych stosunków wodnych),

- dostosowanie do naturalnego, biologicznego potencjału gleb formy ich

zagospodarowania rolniczego lub leśnego.

w zakresie wzrostu lesistości, wzbogacenia i racjonalnej eksploatacji zasobów leśnych

-  dalsze zwiększanie lesistości, stałe powiększanie zasobów leśnych,
-  rozszerzanie zasięgu renaturalizacji obszarów leśnych,
-  kształtowanie lasu wielofunkcyjnego (poprawa funkcji wodochronnej,

klimatotwórczej, glebochronnej),

- wdrożenie zasad ochrony i powiększenie różnorodności biologicznej w lasach na

poziomie genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym,

-  zachowanie zdrowotności i żywotności ekosystemów leśnych,
-  zapewnienie ochrony leśnych zasobów genowych,
-  racjonalne, zgodne z zasadami przyrody, użytkowanie zasobów leśnych,
-  zachowanie w stanie zbliżonym do naturalnego lub odtworzenie śródleśnych

zbiorników wodnych,

-  utrzymanie i wzmacnianie społeczno – ekonomicznej funkcji lasów,
-  ochrona gleb leśnych,
-  wprowadzanie zadrzewień i zakrzewień jako czynnika ochrony różnorodności

biologicznej i krajobrazowej oraz racjonalnego użytkowania przestrzeni
przyrodniczej,

- zapewnienie lasom i zadrzewieniom właściwego znaczenia w planowaniu

przestrzennym,

- poprawa stanu i produkcyjności lasów prywatnych.

w zakresie ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych

- ograniczenie wydobycia kopalin, jeśli możliwe jest znalezienie substytutu danego

surowca,

-  zwiększenie efektywności wykorzystania rozpoznawanych i eksploatowanych złóż,
-  zmniejszenie zużycia surowca w przeliczeniu na jednostkę produktu,
-  objęcie ochroną wód leczniczych, podziemnych, zwłaszcza głównych zbiorników tych

wód,

- poszerzanie wiedzy o budowie geologicznej Polski i kontynuowanie prac

w zakresie poszukiwania, rozpoznawania i dokumentowania nowych złóż,

- ograniczanie naruszeń środowiska towarzyszących eksploatacji kopalin i pracom

geologicznym.

w zakresie gospodarowania odpadami:

pełne wprowadzanie w życie regulacji prawnych dot. odpadów,

zapobieganie powstawania odpadów, przy rozwiązywaniu problemu odpadów
„u źródła”,

zwiększenie poziomu odzysku odpadów,

bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych,

stwarzanie podstaw dla nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi,

zbudowanie krajowego systemu unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych,

w zakresie jakości wód:

osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wszystkich rodzajów wód pod względem
jakościowym i ilościowym,

zapobieganie zanieczyszczeniom wód powierzchniowych i podziemnych ze
szczególnym uwzględnieniem zapobiegania „u źródła”,

ochrona wód Morza Bałtyckiego przed substancjami biogennymi i niebezpiecznymi
oraz przed nadmiernym eksploatowaniem zasobów żywych,

przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu
ekologicznego, a przez to zapewnienie odpowiednich źródeł poboru wody do picia,

zlewniowe zarządzanie gospodarką wodną,

w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem:

poprawa stanu czystości powietrza,

uzyskanie norm emisyjnych wymaganych przez przepisy UE,

konsekwentne przechodzenie na likwidację zanieczyszczeń „u źródła”,

coraz szersze normowanie emisji w przemyśle, energetyce i transporcie,

wprowadzanie norm ograniczających emisję do powietrza zanieczyszczeń w procesie
produkcyjnym (w pełnym cyklu życia produktów i wyrobów),

w zakresie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego:

zmniejszenie skali narażania ludności na ponadnormatywny poziom hałasu,

nie dopuszczanie do pogorszenia się klimatu akustycznego tam, gdzie obecnie
sytuacja jest korzystna,

kontrola i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania niejonizującego,

stworzenie struktur zajmujących się monitorowaniem i badaniem pól
elektromagnetycznych,

kształtowanie zieleni zorganizowanej pełniących funkcje ochronne,

harmonizacja polskich przepisów z odpowiednimi dyrektywami UE,

poprawa systemu transportu zbiorowego,

produkcja urządzeń i pojazdów o hałaśliwości zgodnej z normami
międzynarodowymi,

w zakresie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego:

włączenie się Polski do realizacji międzynarodowych programów związanych
z bezpieczeństwem chemicznym i biologicznym,

harmonizowanie polskich przepisów prawnych z przepisami UE oraz wdrażanie
wymogów i zaleceń,

w zakresie poważnych awarii:

eliminowanie lub zmniejszenie skutków dla środowiska z tytułu poważnych awarii,

sporządzenie ocen ryzyka obiektów, planów operacyjno – ratowniczych
wojewódzkich i powiatowych planów zarządzania ryzykiem,

doskonalenie istniejącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii
i klęsk żywiołowych,

wprowadzenie systemu ubezpieczeń ekologicznych,

w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatu:

włączenie się Polski do wysiłków społeczności międzynarodowej na rzecz ochrony
klimatu globalnego,

zintegrowanie polskiej polityki ochrony klimatu z polityką UE,

wypełnienie przez Polskę zobowiązań do redukcji emisji gazów cieplarnianych o 6 %
w stosunku do roku bazowego,

zapewnienie realizacji polityki ochrony klimatu na poziomie sektorów gospodarczych
i przedsiębiorstw.

W PEP ustalone zostały także określone ilościowo cele polityki ekologicznej. Cele te
powinny zostać osiągnięte do 2010 r.:

zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50 % w stosunku do stanu w 1990 r.
(w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle),

ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50 % w stosunku do 1990 r., w taki
sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państwa OECD
(w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),

ograniczenie zużycia energii o 50 % w stosunku do 1990 r. i 25 % w stosunku do
2000 r. również w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PBK),

dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych
w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem
z 1990 r.,

odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50 % papieru i szkła z odpadów
komunalnych,

pełna (100 %) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów
przemysłowych,

zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych
w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50 %, z gospodarki komunalnej
(na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30 % i ze spływu powierzchniowego – również
o 30 %,

ograniczenie emisji pyłów o 75 %, dwutlenku siarki o 56 %, tlenków azotu o 31 %,
niemetanowych lotnych związków organicznych o 4 % i amoniaku o 8 % w stosunku
do stanu w 1990 r.,

do końca 2005 r. wycofać z użytkowania etylinę i przejść wyłącznie na stosowanie
benzyny bezołowiowej,

wzrost lesistości do 30 % w 2020 r., zgodnie z krajowym programem zwiększenia
lesistości (2003),

budowa zbiorników na gnojowice i płyt gnojowych w gospodarstwach hodowlanych
aby ograniczyć zanieczyszczenie wód azotanami pochodzącymi z rolnictwa
(do 2008 roku),

zwiększenie udział źródeł odnawialnych w produkcji energii do 7,5 % do 2010 r.,

stworzenie zintegrowanego systemu obszarów chronionych w ramach sieci NATURA
2000.

Cele te powinny zostać przyjęte jako punkt odniesienia przy określaniu celów regionalnych
i lokalnych programów ochrony środowiska.

4.2.2 Program

ochrony

środowiska Województwa Mazowieckiego

Dokumentem nadrzędnym wytyczającym cele i kierunki działań w zakresie polityki
ekologicznej województwa jest „Strategia rozwoju województwa mazowieckiego”.
Priorytety ochrony środowiska przedstawione w „Strategii...” zostały uszczegółowione
w dokumencie „Program ochrony środowiska Województwa Mazowieckiego”, uchwalonym
przez Sejmik Województwa Mazowieckiego 15 grudnia 2003 r. Postanowiono, że cele
polityki ekologicznej woj. mazowieckiego będą realizowane w oparciu o krajowe limity
przyjęte w Polityce ekologicznej państwa. Cele ochrony środowiska przyjęte w „Programie...”
podzielono na cele główne i szczegółowe. Są one następujące:

1.

Cel główny: zmniejszenie zanieczyszczeń środowiska

Cele szczegółowe:

•

poprawa jakości wód,

•

poprawa jakości gleb,

•

uporządkowanie gospodarki odpadami,

•

zapewnienie wysokiej jakości powietrza atmosferycznego,

•

ograniczenie uciążliwości hałasu.

Cel główny: racjonalizacja gospodarki wodnej

Cele szczegółowe:

•

zmniejszenie deficytu wód powierzchniowych,

•

ograniczenie poboru wód podziemnych dla celów gospodarczych produkcji
i usług,

•

ograniczenie wodochłonności,

•

poprawa standardów zaopatrzenia w wodę.

Cel główny: zwiększenie lesistości i ochrona lasów

Cele szczegółowe:
•

osiągnięcie wskaźnika lesistości Mazowsza do 25 %,

•

zmiana struktury własnościowej lasów,

•

racjonalizacja gospodarki leśnej,

•

rozwój funkcji ochronnych i buforowych lasu.

Cel główny: poprawa stanu bezpieczeństwa ekologicznego

Cele szczegółowe:

• ochrona przeciwpowodziowa,

• ochrona przeciwpożarowa,
• zmniejszenie ryzyka awarii związanych z wykorzystaniem lub transportem

substancji niebezpiecznych.

Cel główny: podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej

Cele szczegółowe:

• kształtowanie postaw i zachowań zgodnych z zasadami ekorozwoju,

• wiedza ekologiczna jako ważny czynnik w procesie zarządzania,
• tworzenie ekologicznych podstaw kształtowania tożsamości regionalnej i lokalnej.

Cel główny: rozwój proekologicznych form działalności gospodarczej

Cele szczegółowe:

• wzrost ilości podmiotów gospodarczych posiadających certyfikaty jakości,

• rozwój proekologicznych form produkcji rolniczej,
• wzrost wykorzystania energii odnawialnej,

• zwiększenie udziału transportu szynowego w przewozach osób i towarów,

• zmniejszenie materiałochłonności i energochłonności

Cel główny: utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych

Cele szczegółowe:

• zwiększenie obszarów objętych ochroną prawną do 35 % powierzchni

województwa, ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych, kompleksów
leśnych, a także obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski”,

• określenie do roku 2006 zasad gospodarowania na wszystkich obszarach

chronionych oraz sporządzenie planów ochrony dla tych obszarów,

• utrzymanie i wzmocnienie ciągłości powiązań przyrodniczych w ramach korytarzy

ekologicznych krajowych, regionalnych i lokalnych,

• partnerstwo samorządowe i partycypacja społeczna w działaniach na rzecz

tworzenia obszarów chronionych,

• włączenie obszarów cennych przyrodniczo do europejskiej sieci ekologicznej

NATURA 2000.

Jak już wspomniano powyżej priorytety określone w niniejszym „Programie ochrony
środowiska Powiatu Pruszkowskiego” będą wspierać osiąganie celów ekologicznych polityki
ekologicznej województwa, ze względu na lokalne uwarunkowania i stan środowiska
na obszarze opracowania nie jest jednak możliwe ich bezpośrednie przeniesienie.

4.2.3 Zobowiązania międzynarodowe

Zobowiązania te wynikają z podpisanego traktatu akcesyjnego z Unią Europejską
formułującego nasze zobowiązani wynikające z faktu uzyskania członkostwa w UE, a także
z ratyfikacji przez Polskę umów i konwencji międzynarodowych dotyczących ochrony
środowiska.
Szczególnym zobowiązaniem jakie Polska przyjęła to obowiązek wdrożenia całego dorobku
prawnego Unii Europejskiej. Zadanie to w ochronie środowiska nie będzie łatwe – kwestie te
są ujęte w około 200 dyrektywach UE, bezpośrednio do tego tematu odnosi się około 90
wspólnotowych aktów prawnych.  W podpisanym w dniu 16 kwietnia 2003 roku w Atenach
Traktacie Akcesyjnym Polska potwierdziła wolę wdrożenia wymagań prawa ekologicznego
UE. Jednocześnie w odniesieniu do 9 aktów prawnych Unia Europejska zaakceptowała
wnioski o okresy przejściowe:

W przypadku wymagań dotyczących jakości powietrza Polska uzyskała:

• 4-letni okres przejściowy (do 31.12.2006r.) w odniesieniu do Dyrektywy 99/32/WE

w sprawie redukcji zawartości siarki w paliwach płynnych

• 3-letni okres przejściowy (do 31.12.2005 r.) w odniesieniu do dyrektywy 94/63/WE

w sprawie kontrolowania emisji lotnych związków organicznych powstałych wskutek
z magazynowania benzyn, i jej dystrybucji z terminali do stacji obsługi

W przypadku wymagań dotyczących gospodarki odpadami Polska uzyskała:

• 5-letni okres przejściowy (do 31.12. 2007 r.) w odniesieniu do dyrektywy 94/62/WE

w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych

• 3-letni okres przejściowy (do 01. 07. 2012r. ) w odniesieniu do dyrektywy 99/31/WE

w sprawie składowisk odpadów

• 5 - letni okres przejściowy ( do 31.12.2007 r.) w odniesieniu do rozporządzenie

259/93/EWG w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrębie
do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar

- dla niektórych grup odpadów przeznaczonych do odzysku z tzw. "zielonej listy"
- dla wybranych odpadów przeznaczonych do odzysku z tzw. "pomarańczowej

listy"

z możliwością przedłużenia do 2012 r. po uprzednim uzasadnieniu w odniesieniu do odpadów
tworzyw sztucznych ('zielona lista") oraz grupy odpadów z "listy żółtej":

W przypadku wymagań dotyczących jakości wód Polska uzyskała okresy przejściowe dla
dwóch dyrektyw. W zakresie wdrażania wymagań dyrektywy 91/271/EWG dotyczących
budowy kanalizacji uzyskano:

• 6 letni okres przejściowy (do 31.12.2008 roku) w odniesieniu do aglomeracji

większych niż 10 000 RLM;

• 10 letni okres przejściowy (do 31.12.2015 roku) w odniesieniu do aglomeracji

o wielkości od 2 000 do 10 000 RLM.

W odniesieniu do obowiązku budowy oczyszczalni ścieków Polska uzyskała następujące
okresy przejściowe:

• 10 letni okres przejściowy (do 31.12.2015 roku) w odniesieniu do aglomeracji

o wielkości od 2 000 do 10 000 RLM,

• 10 letni okres przejściowy (do 31.12.2015 roku) w odniesieniu do aglomeracji

o wielkości od 10 000 do 15 000 RLM,

• 13 letni okres przejściowy (do 31.12.2015 roku) w odniesieniu do aglomeracji

o wielkości od 15 000 do 100 000 RLM,

• 8 letni okres przejściowy (do 31.12.2010 roku) w odniesieniu do aglomeracji

większych niż 100 000 RLM.

Ponadto w odniesieniu do tej dyrektywy uzyskano:

• 10 letni okres przejściowy (do 31.12.2015 roku) w odniesieniu do zrzutu ścieków

do wód słodkich i ujęć rzek z aglomeracji poniżej 2 000 RLM

•  10 letni okres przejściowy w przypadku zrzutu ścieków do wód przybrzeżnych
•  z aglomeracji poniżej 10 000 RLM (do 31.12.2015 roku).
•  8 letni okres przejściowy dla budowy oczyszczalni ścieków w zakładach sektora rolno

– spożywczego reprezentujących równoważną liczbę mieszkańców powyżej 4 000

Natomiast w odniesieniu do Dyrektywy 76/464/EWG w sprawie zanieczyszczenia
spowodowanego przez niektóre substancje odprowadzane do środowiska wodnego
oraz dyrektyw "córek" dotyczących poszczególnych substancji niebezpiecznych uzyskano:

• 5 - letni okres przejściowy (do 31.12.2007r.)

W przypadku dyrektyw dotyczących zanieczyszczenia przemysłowego Polska uzyskała:

• 3 – letni okres przejściowy (do 31.12.2010 r.) w odniesieniu do wdrażania wymagań

dyrektywy 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli
zanieczyszczeń dla ograniczonej grupy instalacji istniejących, wymagających
poważnych lub całkowitych zmian technologicznych

W odniesieniu do aktów prawnych regulujących bezpieczeństwo jądrowe i ochronę przed
promieniowaniem jonizującym uzyskano:

• 4 - letni okres przejściowy (do 31.12.2006 r.) na wdrażanie wymagań dyrektywy

97/43/Euroatom w sprawie ochrony przed promieniowaniem jonizującym
pochodzącym ze źródeł medycznych

W odniesieniu do Dyrektywy 2001/80/WE w sprawie ograniczania emisji niektórych
zanieczyszczeń do powietrza z dużych źródeł spalania paliw czas przeznaczony na wdrożenie
wymagań odnoszących się do istniejących (tzw. starych) źródeł spalania przedłużono:

• o 8 lat (do 1 stycznia 2008 roku) w zakresie emisji SO

dla elektrowni zawodowych,

elektrociepłowni przemysłowych oraz elektrociepłowni i ciepłowni zawodowych;

• o 5 lat (do 31 grudnia 2020 roku) w zakresie emisji NO

dla elektrowni zawodowych

i elektrociepłowni przemysłowych;

• o 7 lat (do 31 grudnia 2022 roku) w zakresie emisji NO

dla elektrociepłowni

i ciepłowni zawodowych;

• o 10 lat (do 31 grudnia 2017 roku) w zakresie emisji pyłu dla ciepłowni komunalnych.

Wymagania pozostałych aktów prawnych UE powinny zostać wdrożone przed dniem 1 maja
2004 roku. O tym, ze realizacja powyższych zadań nie będzie łatwa świadczy fakt, ze koszt
wdrożenia wymagań przepisów ekologicznych UE ocenia się na 30 – 35 miliardów EURO.
Oczywiste jest, ze zobowiązań wobec UE nie uda się terminowo wypełnić jeśli w ich
realizację aktywnie nie zostaną włączone powiaty i gminy. Wszystkie szczeble samorządowe
będą musiały wprowadzić nowe procedury zarządzania ochroną środowiska w tym nowe
zasady sprawozdawczości, dodatkowo na samorządach lokalnych spoczywać będzie
obowiązek wypełnienia wymagań wynikających z realizacji zadań w zakresie gospodarki
wodno – ściekowej i odpadami. Aby było to jednak możliwe konieczna jest współpraca
pomiędzy instytucjami publicznymi różnych szczebli – w tym administracji powiatowej
z gminną, wojewódzka i rządową. Administracja rządowa będzie wspierała samorządy w ich
działaniach m.in. poprzez dostarczanie niezbędnej informacji, prowadzenie szkoleń czy
wreszcie – co jest prawdopodobnie najważniejsze – przez pomoc w uzyskiwaniu środków
finansowych niezbędnych dla realizacji wymaganych inwestycji.
Dodatkowe wymagania w odniesieniu do koniecznych prac w ochronie środowiska nakładają
ratyfikowane przez Polskę konwencje międzynarodowe. Za najważniejsze z nich należy
uznać:

1. Ramową Konwencje NZ w Sprawie Zmiany Klimatu i Protokół z Kioto do tej

Konwencji. Zobowiązują one nasz kraj do redukcji emisji 6 gazów szklarniowych
(m.in. dwutlenku węgla, metanu i podtlenku azotu) i 6% w okresie lat 2008 – 2012
w porównaniu do poziomu emisji z roku 1988.

2. Konwencje Wiedeńską w sprawie ochrony warstwy ozonowej, Protokół Montrealski

do tej Konwencji oraz tzw. Poprawki Kopenhaskie i Londyńskie. Zobowiązują one
nasz kraj do wycofywania z obrotu, a także z użycia substancji niszczących warstwę
ozonową – przede wszystkim freonów i halonów.

3. Konwencja Helsińska o ochronie Morza Bałtyckiego, która nakłada na nasz kraj

redukcję ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych z terenu Polski do Morza
Bałtyckiego

4. Konwencja o ochronie bioróżnorodności, nakładająca obowiązek podejmowania

działań mających na celu ochronę różnorodności gatunkowej, w tym obejmowanie
gatunków zagrożonych skutecznymi formami ochrony,

5. Konwencja o dostępie do informacji zapewniająca każdemu prawo do uzyskiwania

informacji o stanie środowiska przyrodniczego, źródłach jego zagrożenia i działaniach
na rzecz jego ochrony, a także gwarantująca prawo do udziału społecznego
w działaniach na rzecz ochrony środowiska,

6. Konwencja Genewska w sprawie transgranicznych zanieczyszczeń powietrza wraz

z tzw. Protokołem Siarkowymi Protokołem Azotowym do tej konwencji nakładająca
zobowiązania do redukcji emisji gazów powodujących powstawanie kwaśnego
strumienia.

To tylko wybrane, najważniejsze z wielostronnych umów międzynarodowych dotyczących
ochrony środowiska, Polska podpisała i ratyfikowała ponad 100 takich konwencji. Część
z nich ma charakter wiążący, brak realizacji podjętych zobowiązań spowoduje nałożenie na
nasz kraj określonych kar lub sankcji. Dlatego tez niezbędne jest podejmowanie działań
mających zapewnić realizację zaciągniętych zobowiązań. Działania te powinny być wdrażane
na wszystkich szczeblach i przez różnorodne podmioty – także na poziomie lokalnym
i regionalnym.

5. CELE PROGRAMU OCHORNY ŚRODOWISKA POWIATU

PRUSZKOWSKIEGO

Diagnoza stanu środowiska w powiecie pruszkowskim oraz analiza uwarunkowań
wewnętrznych i zewnętrznych realizacji programu pozwoliła określić cele i priorytetowe
kierunki działań na rzecz ochrony środowiska w powiecie. Przyjęto także dwuetapowy
harmonogram prac nad „Programem ochrony środowiska powiatu pruszkowskiego”:

W niniejszym, I etapie prac zostaną sformułowane cele generalne i szczegółowe
polityki ekologicznej powiatu

II. W etapie II, realizowanym w 2004 roku zostanie przygotowany program wykonawczy

określający szczegółowe działania, które będą realizowane wraz ze wskazaniem ich
wykonawców, szczegółowym harmonogramem i oszacowaniem kosztów.

Przyjęcie takiej strategii pozwoli na uzgodnienie celów zaproponowanych na poziomie
powiatu z celami programów ochrony środowiska tworzonych i przyjmowanych przez gminy
należące do powiatu pruszkowskiego. Zapewni to większą możliwość ich realizacji.

Celem nadrzędnym programu ochrony środowiska w powiecie pruszkowskim jest:

Poprawa stanu środowiska przyrodniczego i ochrona jego zasobów.

Dla realizacji celu nadrzędnego przewidziano osiągnięcie czterech priorytetów
szczegółowych

1.Ograniczenie emisji substancji i energii.
2.Ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazu.
3.Racjonalne gospodarowanie środowiskiem.
4.Zwiększenie aktywności obywatelskiej i podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej

społeczeństwa powiatu.

Założono także, że działania niezbędne dla osiągnięcia ww. priorytetów realizowane będą w
dwóch horyzontach czasowych:

- krótkookresowym (lata 2004 – 2006),
- długoterminowym (lata 2006 – 2010).

Cel szczegółowy: Ograniczenie emisji substancji i energii

Cel operacyjny: Osiągnięcie lepszej jakości powietrza, zwłaszcza w zakresie pyłów

Działania:
Lata 2004 – 2006:

- inwentaryzacja źródeł emisji substancji do powietrza i stworzenie bazy danych na ten

temat;

- inwentaryzacja źródeł zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10

i formaldehydem;

Podobnie (i z takich samych przyczyn) jak w pozostałych częściach niniejszego opracowania nie

przedstawiono tu celów dotyczących gospodarki odpadami. Tym niemniej priorytety i cele działań
przedstawione w „Planie gospodarki odpadami powiatu pruszkowskiego” stanowią istotną cześć prac jakie będą
realizowane w ramach wdrażania niniejszego „Programu...”

- przygotowanie programu poprawy jakości powietrza atmosferycznego na terenie

powiatu;

- wspieranie działań na rzecz ograniczenia uciążliwości motoryzacji.

Lata 2006 – 2010:

- wdrażanie postanowień programu poprawy jakości powietrza atmosferycznego na

terenie powiatu,

- wzmocnienie nadzoru nad podmiotami gospodarczymi emitującymi zanieczyszczenia

do powietrza, wspieranie ich działań w celu zwiększenia skuteczności oczyszczania
gazów odlotowych

- modernizacja komunalnych źródeł emisji do powietrza (kotłowni) na terenie jednostek

organizacyjnych Powiatu Pruszkowskiego;

- wspieranie działań podmiotów prywatnych i publicznych na rzecz zwiększenia

efektywności wykorzystania energii;

- wspieranie działań na rzecz rozwoju odnawialnych źródeł energii na terenie powiatu;
- wspieranie działań na rzecz ograniczenia uciążliwości motoryzacji, poprzez

wspieranie rozwoju transportu publicznego, ruchu rowerowego, tworzenia stref
wyłączonych z ruchu samochodowego.

Cel operacyjny: Osiągnięcie lepszej jakości wód w zakresie badanych parametrów

Działania:
Lata 2004 – 2006:

- inwentaryzacja emisji zanieczyszczeń do wód i stworzenie bazy danych na ten temat,
- nawiązanie współpracy z sąsiednimi powiatami (gminami) w celu ustalenia strategii

ochrony cieków wodnych, przede wszystkim rzeki Utraty;

- wspieranie działań gmin w zakresie rozbudowy sieci kanalizacyjnej, budowy

i modernizacji oczyszczalni ścieków;

- wpływanie na podmioty gospodarcze aby bardziej oszczędnie gospodarowały wodą;
- wspieranie działań gmin w zakresie racjonalnego korzystania z wody i rozbudowy

sieci wodociągowej.

Lata 2006 – 2010:

- osiągnięcie równowagi pomiędzy długością sieci kanalizacyjnej i wodociągowej

(na obszarach gdzie jest to ekonomicznie uzasadnione), wspieranie mieszkańców
obszarów wyłączonych z budowy sieci kanalizacyjnej w budowie przydomowych
oczyszczalni ścieków;

- wspieranie gmin, a także współpraca z jednostkami kontrolnymi w prowadzeniu

nadzoru nad prawidłowością gospodarki ściekami, zarówno przez podmioty
gospodarcze, firmy asenizacyjne jak i mieszkańców korzystających z szamb;

- prace przy odbudowie biologicznej brzegów cieków i zbiorników wodnych;
- wdrażanie, we współpracy z innymi jednostkami, działań na rzecz poprawy jakości

wód w rzece Utrata.

Cel operacyjny: Ograniczenie uciążliwości hałasu i promieniowania elektromagnetycznego

Działania:
Lata 2004 – 2006:

- inwentaryzacja źródeł uciążliwości akustycznej,

- inwentaryzacja źródeł emisji pól elektromagnetycznych i obszarów objętych

oddziaływaniem tych pól.

Lata 2006 – 2010:

- rozpoczęcie prac nad stworzeniem cząstkowych map akustycznych,
- przeprowadzenie prac mających na celu ograniczenie zagrożenia mieszkańców

hałasem poprzez tworzenie barier akustycznych, wymuszanie działań podmiotów
będących źródłem emisji aby dokonywały stosownych zmian technologicznych;

- wprowadzanie zagadnień akustycznych w planach zagospodarowania przestrzennego,
- nadzór nad źródłami emisji pola elektromagnetycznego.

Cel operacyjny: Zapobieganie skutkom awarii przemysłowych

Działania:
Lata 2004 – 2006:

współpraca ze służbami porządkowymi mająca na celu bezwzględne egzekwowanie
zakazu transportu substancji niebezpiecznych trasami do tego nie przeznaczonymi;

nawiązanie współpracy z PKP w celu ustalenia procedur bezpieczeństwa dotyczących
przewozu koleją substancji niebezpiecznych przez obszary zurbanizowane powiatu
pruszkowskiego;

inwentaryzacja instalacji stanowiących potencjalne zagrożenia środowiska i życia
ludzi,

stworzenie procedur informowania społeczeństwa o zagrożeniu ze strony wystąpienia
poważnych awarii,

przygotowanie procedur postępowania w przypadku wystąpienia nadzwyczajnych
zagrożeń środowiska i/lub klęsk żywiołowych.

Lata 2006 – 2010:

- sporządzenie planów operacyjno – ratowniczych dla gmin powiatu narażonych na

skutki poważnych awarii przemysłowych,

- uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wymogów

ochrony przed nadzwyczajnymi zagrożeniami środowiska i/lub katastrofami
naturalnymi

Cel szczegółowy: Ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazu

Cel operacyjny: Ochrona przyrody i krajobrazu z uwzględnieniem wymogów UE

Działania:
Lata 2004 – 2006:

- dokonanie szczegółowej inwentaryzacji przyrodniczej powiatu i stworzenie mapy

zawierającej informacje o obiektach chronionych i cennych przyrodniczo;

- wspieranie gmin przy przygotowywaniu opracowań ekofizjograficznych ich

obszarów;

- współpraca z wojewódzkim konserwatorem przyrody w celu wprowadzenia lepszych

procedur ochrony obszarów cennych przyrodniczo;

- popieranie wysiłków gmin, organizacji ekologicznych i indywidualnych obywateli

mających na celu tworzenie nowych form ochrony przyrody na terenie powiatu;

- motywowanie gmin na rzecz wyposażenia w infrastrukturę ochrony środowiska

obszarów cennych przyrodniczo;

- wprowadzenie zasady równorzędności (a w strefach chronionego krajobrazu –

nadrzędności) ochrony przyrody wobec innych funkcji w planach przestrzennego
zagospodarowania oraz w decyzjach lokalizacyjnych.

Lata 2006 - 2010:

- respektowanie przez użytkowników środowiska zasad ekorozwojowych na terenach

cennych przyrodniczo i krajobrazowo ,

- wspieranie przez samorząd powiatu inicjatyw dotyczących tworzenia obszarów

i obiektów chronionych,

- ochrona starodrzewi, parków podworskich i wiejskich,
- motywowania społeczności lokalnych do działań na rzecz utrzymania walorów

przyrodniczych terenów.

Cel operacyjny: Zwiększanie lesistości w powiecie i dokonanie pojedynczych zadrzewień

Działania:
Lata 2004- 2006:

- ustalenie czy na terenie powiatu znajdują się tereny przewidziane do zalesień,

współpraca ze służbami rolnymi w celu wyznaczania (i przeznaczania) gruntów
rolniczych pod zalesienie,

- inwentaryzacja lasów prywatnych.

Lata 2006 - 2010:

- ochrona istniejących lasów,
- ochrona istniejących zadrzewień śródpolnych, przydrożnych, terenów zieleni

miejskiej, a także zieleni towarzyszącej zabudowie jednorodzinnej,

- uwzględnienie pozytywnej roli lasów i zadrzewień w planach zagospodarowania

przestrzennego,

- zapewnienie dokumentacji urządzeniowej dla lasów.

Cel operacyjny: Ochrona gleb

Działania:
Lata 2004 - 2006:

-  inwentaryzacja terenów zdegradowanych i wymagających rekultywacji,
-  rozpoczęcie prac przy tworzeniu powiatowej mapy zanieczyszczenia gleb,
-  współpraca z agendami odpowiedzialnymi za planowanie i budowę autostrad w celu

wprowadzenia zasad ochrony gleb przy prowadzeniu korytarza autostrady A2 przez
teren powiatu

Lata 2004 - 2010:

- wykonanie powiatowej mapy zanieczyszczenia gleb,
- opracowanie i realizacja powiatowego programu rekultywacji zdegradowanych gleb,

wyrobisk i terenów poprzemysłowych.

Cel operacyjny: Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych

Działania:

Lata 2004 - 2006:

- ograniczanie wykorzystywania wód podziemnych do celów innych niż zaopatrzenie

ludności w wodę,

- inwentaryzacja efektów środowiskowych eksploatacji zasobów surowców

mineralnych na terenie powiatu.

Lata 2006 - 2010:

- ograniczanie naruszeń środowiska towarzyszących eksploatacji kopalin,
- ochrona wód podziemnych przed ich ilościową i jakościową degradacją.

Cel szczegółowy: Racjonalne gospodarowanie środowiskiem

Cel operacyjny: Ograniczenie materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności
i odpadowości gospodarki, zatrzymanie wody w środowisku

Działania:
Lata 2004 - 2010:

- egzekwowanie obowiązku rejestracji zużycia wody do celów przemysłowych

i rolniczych w przeliczeniu na jednostkę produkcji,

- wspieranie działań (podejmowanych przez podmioty publiczne, prywatne, organizacje

ekologiczne i osoby fizyczne) mających na celu zwiększenie efektywności
wykorzystania energii;

-  kontrola prawidłowego funkcjonowania melioracji wodnych,
-  ograniczenie zużycia wody podziemnej,
-  działania na rzecz zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów, zarówno przez

mieszkańców jak i podmioty gospodarcze.

Cel operacyjny: Wykorzystanie energii odnawialnej do 7,5 % ogółu energii zużywanej

Działania:
Lata 2004 - 2010:

- opracowanie programu rozwoju energetyki odnawialnej na terenie powiatu,
- wspieranie działań (podejmowanych przez podmioty publiczne, prywatne, organizacje

ekologiczne i osoby fizyczne) mających na celu budowę na terenie powiatu instalacji
opartych na wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii.

Cel operacyjny: Usprawnienie zarządzania środowiskiem

Działania:
Lata 2004 - 2006:

- wzmocnienie (jakościowe i ilościowe) służb ochrony środowiska w gminach

i powiecie,

- przygotowanie służb ochrony środowiska (udział w szkoleniach) do pełnego

wdrażania prawa ekologicznego i korzystania ze wspólnotowych środków
finansowych,

- powołanie powiatowego zespołu konsultacyjnego zajmującego się problematyką

ochrony środowiska,

- przygotowanie administracji ochrony środowiska do prowadzenia procedur IPCC,

- rozszerzanie systemu udostępniania informacji o środowisku zgodnie z wymaganiami

ustawy Prawo Ochrony Środowiska.

Lata 2006 - 2010:

- przygotowanie programów, opinii, baz danych o istotnym znaczeniu dla powiatu,
- doskonalenie współpracy z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi, uczelniami

i innymi instytucjami zajmującymi się ochroną środowiska,

- zweryfikowanie lub opracowanie nowych, planów zagospodarowania przestrzennego

w celu uwzględnienia wymagań wynikających ze znowelizowanego prawa
ekologicznego,

- analiza wydanych pozwoleń ekologicznych i przestrzegania nałożonych obowiązków

w zakresie ochrony i korzystania z środowiska.

Cel operacyjny: Zwiększenie aktywności obywatelskiej i podnoszenie poziomu świadomości
ekologicznej społeczeństwa powiatu

Cel szczegółowy: Edukacja ekologiczna i podnoszenie poziomu świadomości
ekologicznej mieszkańców powiatu

Działania:
Lata 2004 - 2006:

- wspieranie działań gmin w zakresie prowadzenia edukacji ekologicznej i tworzenia

gminnych centrów edukacji ekologicznej,

- wspieranie działań organizacji ekologicznych w zakresie edukacji ekologicznej,
- prowadzenie własnych działań mających na celu podnoszenie poziomu świadomości

ekologicznej mieszkańców powiatu.

Lata 2004 - 2010:

-  zapewnienie społeczeństwu powszechnego dostępu do informacji o środowisku,
-  wspieranie wprowadzania programów edukacyjnych dla uczniów,
-  wspieranie organizacji szkoleń i programów edukacyjnych dla rolników,

przedsiębiorców, nauczycieli, radnych, urzędników i in.

- prezentacja treści ekologicznych w środkach masowego przekazu,
- uczestnictwo w imprezach masowych o tematyce ekologicznej - Dzień Ziemi, Dzień

Ochrony Środowiska, Sprzątanie świata,

- wprowadzanie procedur zapewniających szeroki udział społeczeństwa

w postępowaniu w sprawach ochrony środowiska.

Cel operacyjny: Większa aktywność społeczeństwa na rzecz środowiska

Działania:
Lata 2004 - 2006:

- wspieranie aktywności obywateli podejmujących działania na rzecz ochrony

środowiska;

- przygotowania programu wspierania rozwoju usług turystycznych na obszarach

cennych przyrodniczo i krajobrazowo,

- tworzenie partnerstwa publiczno - prywatnego na rzecz rozwiązywania problemów

ochrony środowiska.

INSTRUMENTY DLA REALIZACJI CELÓW

Bezpośrednią odpowiedzialność za wdrażanie programu ponosi Starosta i Zarząd Powiatu
Pruszków i działające z jego upoważnienia jednostki organizacyjne powiatu. Realizacja
przedstawionych w „Programie...” zadań wymagać będzie jednak udziału gmin, administracji
rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego, przedsiębiorców. Wymagać ona będzie
także szerokiego wsparcia mieszkańców powiatu pruszkowskiego oraz działających na tym
terenie organizacji pozarządowych, zwłaszcza tych, które cele statutowe dotyczą szeroko
pojętej ochrony środowiska.
Realizacja „Programu...” wymagać będzie także przeznaczenia na ten cel odpowiednich
środków finansowych. W ramach swoich możliwości budżetowych i kompetencji działania
będą wspierane z budżetu Starosty Pruszkowskiego, także z powiatowego funduszu ochrony
środowiska i gospodarki wodnej. Tym niemniej istotna część zadań będzie musiała zostać
sfinansowana z budżetów gmin; na część prac konieczne będzie pozyskanie środków
finansowych z zewnątrz. Planuje się, iż niektóre z zadań uzyskają pomoc finansową
z NFOŚiGW i funduszy Unii Europejskiej.

6.1 Instytucje

wdrążające

Wdrażanie celów zawartych w niniejszym „Programie...” spoczywać będzie przede
wszystkim na organach ochrony środowiska działających na tym terenie. Są to:
• Wójtowie, burmistrzowie i prezydent (rozpatrują sprawy związane z korzystaniem

ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami, wycinaniem drzew,
krzewów, utrzymaniem zieleni, realizują uchwały rad gmin w sprawie utrzymania
czystości i porządku w gminach, zaopatrzenia w wodę, ciepło, energię, odprowadzenia
ścieków, systemu zbierania odpadów komunalnych, realizacji postanowień planu
zagospodarowania przestrzennego gminy). Aktywność samorządów lokalnych będzie
miała decydujący wpływ na powodzenie realizacji niniejszego „Programu...”, znaczna
ilość działań i inwestycji będzie realizowana bowiem na tym szczeblu. Dlatego też
Starosta i Zarząd Powiatu w ramach swoich kompetencji i możliwości będzie wspierał
gminy w realizacji założonych działań.

• Starosta

– główny decydent w ochronie środowiska wydający decyzje dla przedsięwzięć,

które są klasyfikowane jako przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać
na środowisko (spis decyzji poniżej), sprawujący nadzór nad lasami nie stanowiącymi
własności Skarbu Państwa, spółkami wodnymi, racjonalną gospodarką łowiecką, ochroną
przyrody, realizujący zadania z zakresu edukacji ekologicznej. Zgodnie z obowiązującymi
przepisami starosta wydaje decyzje administracyjne dotyczące:

- wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza,
- gospodarki wodno – ściekowej - pozwolenia wodnoprawne: na szczególne

korzystanie z wód , na wykonanie urządzeń wodnych, na rolnicze wykorzystanie
ścieków, w zakresie nieobjętym zwykłym korzystaniem z wód, na wprowadzenie do
urządzeń kanalizacyjnych ścieków zawierających substancje szczególnie szkodliwe
dla środowiska wodnego, na długotrwałe obniżenie zwierciadła wody podziemnej,
na odwadnianie obiektów lub wykopów budowlanych i/lub na wydobywanie
kamienia, żwiru, piasku, innych materiałów oraz ich składowanie,

- wytwarzania odpadów,
- zatwierdzenia programów gospodarki odpadami niebezpiecznymi

Zadania te zostały przez Starostę Powiatu Pruszków scedowane na Wydział Architektury i Ochrony

Środowiska

- prowadzenia działalności w zakresie odzysku, unieszkodliwiania, transportu

odpadów,

-  emitowania hałasu do środowiska,
-  emitowania pól elektromagnetycznych,
-  zakresu, sposobu i terminu zakończenia rekultywacji,
-  pozwolenie zintegrowane,
-  zatwierdzenia projektu prac geologicznych, których wykonanie nie wymaga

koncesji.

- wydawania koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin

pospolitych (bez użycia materiałów wybuchowych i na powierzchni nie
przekraczającej 2 ha i przewidywanym rocznym wydobyciu nie przekraczającym
20 000 m

Także Rada i Zarząd Powiatu posiada określone kompetencje i obowiązki w zakresie ochrony
środowiska. Zgodnie z przepisami Rada Powiatu :
• uchwala Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami,

• co 2 lata analizuje raporty z realizacji Programu ochrony środowiska i planu gospodarki

odpadami,

• ustanawia obszary ograniczonego użytkowania wokół instalacji oddziaływujących

negatywnie na środowisko,

Na Zarządzie Powiatu spoczywa zaś obowiązek przygotowania powiatowego programu
ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami, a co dwa lata przygotowanie
raportu z jego realizacji i przekazanie tego opracowania do zatwierdzenia Radzie Powiatu.
W realizacji „Programu...” Starosta Powiatu Pruszkowskiego będzie współpracował
z organami ochrony środowiska szczebla wojewódzkiego, w szczególności z:

• Wojewodą Mazowieckim, który wydaje decyzje analogiczne do starosty,

ale w odniesieniu do przedsięwzięć szczególnie szkodliwych dla środowiska, obejmuje
ochroną konserwatorską cenne formy ochrony przyrody, realizuje zadania z zakresu
nadzoru nad lasami prywatnymi,

• Marszałkiem Województwa Mazowieckiego, który zajmuje się egzekwowaniem opłat

z tytułu gospodarczego korzystania ze środowiska i ich redystrybucją na rzecz funduszy
ochrony środowiska i gospodarki wodnej; prowadzi bazę danych o emisjach substancji,
wytwarzanych odpadach, pobranej ilości wody w województwie. Marszałek uchwala
wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego, strategię rozwoju województwa
oraz wojewódzki program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami,
sprawuje kontrolę nad Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska.

• Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska, który jest organem kontrolnym,

prowadzącym kontrolę przestrzegania wymogów ochrony środowiska przez podmioty
korzystające ze środowiska, prowadzi badania stanu środowiska w ramach sieci
monitoringu, wymierza kary za nieprzestrzeganie wymogów ochrony środowiska,

Nowy podział kompetencji w zakresie ochrony środowiska nakłada na wszystkie szczeble
samorządu i organów rządowych obowiązek wzajemnego informowania się i uzgadniania.
Oczywistym jest, że tylko przy utrzymaniu ścisłego kontaktu Starostwa Powiatowego
z Urzędami Gmin możliwe będzie zapewnienie realizacji zadań sformułowanych
w niniejszym „Programie ochrony środowiska ...”.

6.2

Instrumenty ekonomiczne

Dla realizacji zapisów „Programu...” niezbędne będzie wykorzystanie dostępnych
instrumentów ekonomicznych a także pozyskanie dodatkowych środków finansowych.
Do instrumentów wspomagających realizację Programu należeć będą w szczególności:

• opłaty za korzystanie ze środowiska,

• opłaty podwyższone (płacone wówczas, kiedy podmioty funkcjonują bez stosownych

pozwoleń ekologicznych),

• administracyjne kary pieniężne wymierzane za niedopełnianie standardów określonych

decyzjami administracyjnymi,

Realizacja programu będzie wspierana finansowo przez środki powiatowego funduszu
ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Chociaż środki funduszu nie są znaczące to od
kilku lat notuje się stopniowy wzrost wpływów (tabela 6.2.1)

Tabela 6.2.1 Wpływy i wydatki powiatowego funduszu ochrony środowiska i gospodarki
wodnej w Pruszkowie

Rok Wpływy

zł

Wydatki

zł

Sposoby wydatkowania

2003

487 796

157 833

- interwencyjne usuwanie odpadów 21 314 zł,
- urządzanie i utrzymanie czystości na terenie Parku

Kościuszki 6 373 zł,

- założenie plantacji wierzby energetycznej 22 628 zł,
- opracowanie powiatowego programu ochrony

środowiska 29 322 zł,

- opracowanie programu gospodarki wodno-ściekowej

rzeki Utraty 9 760 zł,

- wspieranie działań przeciwdziałających

zanieczyszczeniom (wyposażenie dla straży pożarnej)
68 484 zł,

2002

309 862

475 957

-  zakup komputera 3 044, 87 zł,
-  zakup sprzętu dla straży pożarnej 170 000 zł,
-  usuwanie odpadów 12 171,61 zł,
-  koszenie poboczy i pielęgnacja drzew 63 813,17 zł,
-  modernizacja i wymiana okien w szkołach

powiatowych 101 593,73 zł,

- konanie ścieżki edukacyjnej w Raszynie 30 000 zł,
- przebudowa węzłów cieplnych w MDK MOS LO

Kościuszki 95 166 zł,

- opłaty bankowe 166,5 zł

2001 239

008 13

309 - interwencyjne usuwanie odpadów 10 401 zł,

- inne 2 908 zł,

2000

252 728

104 592

- interwencyjne usuwanie odpadów 104 157 zł,
- inne 435 zł,

1999 106

897

Doświadczenie wynikające z wykorzystaniem środków funduszu powiatowego będzie
wykorzystywane przez pracowników starostwa w montażu finansowym dla działań
niezbędnych dla realizacji założonych celów „programu ochrony środowiska powiatu
pruszkowskiego”.
Istotnym źródłem finansowania działań zawartych w niniejszym „Programie ...” będą też:

• budżety samorządów,

• budżet Państwa (w ograniczonym stopniu).

Powyższe instrumenty będą mogły zostać wykorzystane dla wsparcia realizacji „Programu...”
w tej części w jakiej zasilać będą powiatowy i gminne fundusze ochrony środowiska
i gospodarki wodnej. Ze względu na ograniczoną wielkość ww. funduszy podjęte zostaną
kroki mające na celu uzyskanie dodatkowych środków poprzez skorzystanie z:

• pożyczek i dotacji z wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
• dotacji i pożyczek z Ekofunduszu,

• kredytów z banków komercyjnych, w tym Banku Ochrony Środowiska,

• funduszy pomocowych Unii Europejskiej,

Będą podejmowane także wysiłki dla ściślejszej realizacji jednej z podstawowych zasad
polityki ekologicznej: zasady zanieczyszczający płaci. Oznaczać to będzie, że koszty działań
zapobiegawczych i naprawczych w ochronie środowiska powinny być ponoszone przede
wszystkim przez sprawców zanieczyszczenia. Dotyczy to także osoby fizyczne
(mieszkańców) powiatu, korzystających z infrastruktury ochrony środowiska (kanalizacja,
wodociągi, system gospodarki odpadami itp.).
W okresie programowania (2004 – 2010) szczególnego znaczenia nabierze możliwość
skorzystania ze środków Unii Europejskiej przeznaczonych na działania proekologiczne.
Polska będzie mogła korzystać z Funduszy Strukturalnych na finansowanie inwestycji
w ochronie środowiska. Dotyczyło to będzie możliwości finansowania inwestycji
z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Zintegrowanego Programu Operacyjnego
Rozwoju Regionalnego – inwestycje w skali regionalnej i lokalnej) oraz Funduszu Spójności.
Ramy przedsięwzięć inwestycyjnych finansowanych z funduszy strukturalnych określa
Narodowy Plan Rozwoju (2004-2006). Plan ten będzie służył jako podstawa negocjowania
przez Polskę Podstaw Wsparcia Wspólnoty, dokumentu określającego kierunki i wysokość
wsparcia ze strony funduszy strukturalnych na realizację zamierzeń rozwojowych oraz jako
podstawa interwencji z Funduszu Spójności.
W ramach jednego z priorytetów Narodowego Planu Rozwoju: ochrona środowiska
i zagospodarowanie przestrzenne, podstawowe znaczenie będzie miało wsparcie inwestycyjne
ukierunkowane między innymi na racjonalną gospodarkę odpadami. W tym zakresie wsparcie
będzie przeznaczone przede wszystkim na rozbudowę lub modernizację składowisk odpadów
komunalnych, systemy selektywnej zbiórki, recyklingu i odzysku odpadów komunalnych
(sortowanie, kompostownie), systemy zbiórki i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.
Środki finansowe, przeznaczone na rekultywację uciążliwych dla środowiska składowisk
w tym składowisk odpadów przemysłowych, dostępne są w ramach środowiskowych
funduszy celowych oraz z uwagi na koncentrację przestrzenną i duże koszty takich działań,
w ograniczonym zakresie także w ramach ZPORR. Program ten będzie finansowany ze
środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF) oraz ze środków
krajowych.  Łącznie na program operacyjny w latach 2004-2006 przeznaczone będzie
6 645 mln euro, a ze środków publicznych 129 mln euro. ERDF wspiera m.in. inwestycje
infrastrukturalne w zakresie gospodarki wodnej, gospodarki odpadami (w tym stworzenie
kompleksowego systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi), rekultywacji
zdegradowanych terenów.
Równolegle z realizacją ZPORR realizowane będą duże projekty inwestycyjne
współfinansowane z Funduszu Spójności.  Środki pochodzące z tego funduszu nie będą
przekazywane na działania wykonywane w ramach programów operacyjnych, ale będą ze
sobą powiązane. Głównym celem strategii środowiskowej Funduszu Spójności jest wsparcie

realizacji zadań inwestycyjnych celów publicznych w zakresie ochrony środowiska,
wynikających z wdrażania prawa Unii Europejskiej.
Priorytetem strategii Funduszu Spójności jest poprawa jakości wód powierzchniowych
i zwiększenie dostępności dobrej wody do picia. Ponadto za istotne uważa się ograniczenie
emisji zanieczyszczeń do powietrza, racjonalizację gospodarki odpadami, rekultywację
obszarów poprzemysłowych, a także wsparcie dla leśnictwa i ochrony przyrody. Będzie to
realizowane między innymi poprzez: budowę komunalnych oczyszczalni ścieków i miejskiej
kanalizacji, wsparcie gospodarki odpadami komunalnymi, mające na celu stworzenie
systemów zbiórki, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych.
Na finansowanie projektów związanych z ich realizacją przewiduje się łącznie sumę
2000 mln euro. Odbiorcami pomocy z Funduszu Spójności będzie przede wszystkim
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wraz z wojewódzkimi
funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, Lasy Państwowe i ich regionalne
dyrekcje, a także parki narodowe oraz samorządy.

6.3 Instrumenty

planistyczne

Planowanie przestrzenne odgrywa istotną rolę w realizowaniu celów polityki ekologicznej na
każdym poziomie jej stanowienia, dlatego w Polityce Ekologicznej Państwa wśród celów
i zadań o charakterze systemowym wymienia się ekologizację planowania przestrzennego
i racjonalizację  użytkowania terenów. Jako warunek konieczny powodzenia programu
ochrony  środowiska dla powiatu pruszkowskiego należy uznać uwzględnianie przy
opracowywaniu planów przestrzennego zagospodarowywania gmin i planów miejscowych
uwarunkowań ochrony środowiska, w tym także barier dla urbanizacji jakie stwarza
konieczność zapewnienia wysokiego poziomu ochrony środowiska i przyrody. Ponadto za
niezbędne jest uwzględniania w przygotowywanych planach celów ochrony środowiska,
w tym przede wszystkim priorytetów zawartych w niniejszym „Programie...”
Realizacji ww. wytycznych służyć powinny obowiązujące przepisy dotyczące planowania
przestrzennego. Obowiązująca od 11 lipca 2003r. ustawa z dnia 13 lutego 2003r.
o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym stawia określone zadania dla powiatów w
tym zakresie. Dotyczą one między innymi:
•

opiniowania rozwiązań przyjętych w studiach uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gmin,

•

uzgadniania z zarządem powiatu zadań samorządowych w projekcie miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego, a z administracją geologiczną i górniczą problemów
zagospodarowania terenów górniczych i zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych.

Jednocześnie ustawa wprowadza zmiany ułatwiające realizację polityki ekologicznej, w tym
dotyczące:
•

jednoznacznego określenia roli i treści studium gminy między innymi w zakresie ustaleń
ochrony środowiska,

•

uspołeczniania procedury sporządzania studium gminy, dające większe możliwości
ustalania jego treści przez społeczności lokalne i organizacje ekologiczne,

•

uszczegółowiania skali miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, dzięki
czemu plany będą mogły stanowić wystarczającą podstawę decyzji budowlanych, bez
konieczności określania warunków zabudowy.

Niestety obowiązujące przepisy nie są pozbawione wad. Do zagrożeń w realizacji powiatowej
polityki ekologicznej mogą doprowadzić następujące regulacje wprowadzone nową ustawą
o planowaniu przestrzennym:

•

odejścia od zasady sporządzania miejscowych planów ogólnych zagospodarowania

przestrzennego, w wyniku czego gminy będą pozbawione instrumentu pozwalającego na
kompleksową realizację polityki przestrzennej i ekologicznej. (Politykę przestrzenną
gminy będzie, jak obecnie, określać studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy oparte na strategii rozwoju gminy, jeśli gmina
dysponuje takim opracowaniem).

•

utrzymanie zasady nieobligatoryjności sporządzania miejscowych planów

zagospodarowania przestrzennego, co wobec utraty ważności planów miejscowych
pochodzących sprzed 1995 r. doprowadzić może do tego, że znaczna część powiatu
będzie pozbawiona powszechnie obowiązującego prawa określającego przeznaczenie
terenów i warunki ich zabudowy,

•

rozszerzenie możliwości ustalenia lokalizacji inwestycji na podstawie decyzji

administracyjnych wydawanych bez planu miejscowego, co może prowadzić do
prymatu interesu indywidualnego nad dobrem ogólnym, jakim jest środowisko
przyrodnicze.

6.4

Instrumenty społeczne

Realizacja programu wymagać  będzie aktywnego udziału społeczeństwa powiatu
pruszkowskiego. Zagwarantowanie udziału społecznego stanowi zarówno szansę dla
osiągnięcia założonych w niniejszym dokumencie celów jak i obowiązek władz publicznych
wynikający z przyjętej w Polsce zasady uspołecznienia zarządzania ochroną środowiska.
Najważniejszym aktem prawnym wskazującym na konieczność współdziałania administracji
publicznej ze społeczeństwem w realizacji celów ochrony środowiska jest Konstytucja.
W art. 7 nakazuje ona zagwarantowanie udziału społeczeństwa w przygotowaniu planów
i programów mających znaczenie dla środowiska, a więc także powiatowego programu
ochrony  środowiska. Określa też podstawowe obowiązki organów w zakresie zapewnienia
udziału społecznego:
•  ustalenia zakresu podmiotowego konsultacji,
•  ustalenia rozsądnych norm czasowych na poszczególne etapy konsultacji,

• przeprowadzenie konsultacji odpowiednio wcześnie w toku procedury decyzyjnej, gdy

wszystkie warianty są jeszcze możliwe, a udział społeczeństwa może być skuteczny,

•  należyte uwzględnienie konsultacji społecznych przy wydawaniu decyzji.

W sposób bardziej szczegółowy zasady realizacji zasady uspołecznienia a także sposoby
realizacji udziału społecznego w zarządzaniu ochroną  środowiska przedstawiono
w przepisach ustawy Prawo ochrony środowiska.
Potwierdzeniem woli Rządu Polskiego do włączania społeczeństwa do współdecydowania
o kierunkach i sposobach realizacji polityki ekologicznej było dokonanie ratyfikacji przez
nasz kraj Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu
decyzji oraz o dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska podpisanej
w 1999 r. w Aarhus (Dz. U. Nr 78 z 2003 r.).
Udział społeczny w realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu pruszkowskiego
oznaczać  będzie zarówno popieranie indywidualnych inicjatyw na rzecz środowiska jak
i wspieranie działalności organizacji ekologicznych. W sposób szczególny współpraca
pomiędzy administracja a organizacjami pozarządowymi dotyczyć  będzie edukacji
ekologicznej – uznano bowiem, że podniesienie poziomu świadomości ekologicznej
społeczeństwa powiatu jest jednym z kluczowych elementów warunkujących powodzenie
„Programu...”, dlatego tez działania w tym zakresie należy uznawać za szczególnie
priorytetowe.

MONITORING REALIZACJI „PROGRAMU...”

Sposób monitorowania realizacji Programu wynika przede wszystkim z obowiązujących
obecnie w tym zakresie przepisów prawa. Zgodnie z nimi Starosta Pruszkowski jest
zobowiązany do przedstawiania szczegółowych informacji o realizacji zadań wynikających
z zapisów „Programu...” Zarządowi Powiatu i Radzie. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony
środowiska z wykonania Programu Zarząd Powiatu sporządzać  będzie co dwa lata raporty,
które przedstawiane będą Radzie Powiatu. Zakłada się, ze raporty takie zostaną przygotowane
i przedstawione Radzie odpowiednio (w okresie programowania):
do 31 grudnia 2005 r.,
do 31 grudnia 2007 r.,
do 31 grudnia 2009 r.,
do 31 grudnia 2011 r.,

Będzie wówczas także możliwość zmian w zapisach Programu, gdyż cele, zadania Programu
mogą ulegać zmianie, w zależności od sytuacji prawnej, społecznej, gospodarczej
i ekologicznej. Przewiduje się, że pierwsza weryfikacja Programu zostanie dokonana do dnia
31 grudnia 2004 roku, w celu pełnego uzgodnienia zadań i celów z możliwościami
wykonawczymi gmin należących do powiatu pruszkowskiego.
Program ochrony środowiska zostanie rozpowszechniony wśród społeczeństwa powiatu
poprzez jego publikację i umieszczenie na stronie internetowej Starostwa Powiatowego.
Znajomość zapisów „Programu...” i społeczny nadzór nad jego realizacją – zarówno przez
społeczeństwo jak i, przede wszystkim, przez organizacje pozarządowe, stanowić  będzie
także element monitorowania realizacji zapisów zawartych w niniejszym opracowaniu.
Z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju powiatu pruszkowskiego ważny jest dobór
odpowiednich wskaźników systemu monitorowania postępów w osiąganiu założonych celów.
Dla oceny postępów we wdrażaniu założonych celów proponuje się,  że zastosowanie
następujących mierników

• Ilość i poziom merytoryczny pracowników administracji publicznej (starostwo,

gminy) odpowiedzialnych za kwestie ochrony środowiska

• Ilość i jakość informacji na temat stanu środowiska i jego ochrony zawartych

w powiatowej bazie danych

• Liczba mieszkańców powiatu (gmin) korzystających z danych o środowisku

• Zakres danych powiatowego (gminnych) systemu informacji o środowisku.
• Wielkość emisji zanieczyszczeń z terenu powiatu, ilość zanieczyszczeń zatrzymanych

w urządzeniach ochronnych

• Liczba zakładów, które wprowadziły technologie energooszczędne i niskoemisyjne.

• Liczba zmodernizowanych kotłowni.
• Liczba zakładów, które zastosowały urządzenia redukujące emisję.

• Liczba zrealizowanych projektów zwieszających efektywność wykorzystania energii

• Liczba instalacji działających w oparciu o odnawialne źródła energii
• Ilość energii wyprodukowanej w instalacjach korzystających z energii odnawialnej

• Dodatkowa przepustowość nowych i zmodernizowanych oczyszczalni ścieków

(przepustowość potencjalna i rzeczywista), liczba obiektów.

• Wielkość ładunków zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach.

Mierniki w odniesieniu do gospodarki odpadami przedstawiono w „Planie gospodarki odpadami dla powiatu

grodziskiego”

• Długość sieci kanalizacyjnej, ilość zrealizowanych urządzeń oczyszczających wody

opadowe.

• Procent zwodociągowania gmin.

• Wartość współczynnika stosunku długości sieci wodociągowej do kanalizacji
• Liczba uzgodnionych przedsięwzięć ochrony wód.

• Liczba wydanych pozwoleń wodnoprawnych.

• Parametry jakości wody do picia.
• Informacja o jakości wody do picia (udział ujęć z woda zdatna do picia)

• Jakość wód w ciekach na terenie powiatu
• Powierzchnia powiatu posiadająca wykonane mapy akustyczne

• Ilość instalacji emitujących hałas.

• Liczba ludności poddana ponadnormatywnemu lub uciążliwemu oddziaływaniu

hałasu.

• Długość wałów przeciwpowodziowych i przyrost tej długości.
• Liczba mieszkańców potencjalnie zagrożona awariami przemysłowymi.

• Ilość podmiotów posiadających stosowna dokumentację dotyczącą poważnych awarii.

• Powierzchnia terenów należących do sieci NATURA 2000.
• Powierzchnia powiatu (gmin) dla której wykonano opracowania ekofizjograficzne

• Powierzchnia (nowych) terenów objętych ochroną prawną, ilość tych obiektów i ich

rodzaj

• Ilość kontroli przeprowadzonych w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie

przyrody.

• Liczba i nakład publikacji promujących walory przyrodnicze powiatu.

• Ilość rolników korzystających z programów rolno-środowiskowych oraz wielkość

wypłaconych im środków finansowych z tego tytułu..

• Powierzchnia gruntów rolnych planowanych do zalesienia i zalesionych

w poszczególnych latach.

• Powierzchnia lasów i gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa objęta

dokumentacją urządzeniową.

• Powierzchnia lasów i gruntów leśnych nie stanowiących własności Skarbu państwa

objętych dokumentacją urządzeniową.

• Powierzchnia lasów i gruntów leśnych Skarbu Państwa objętych ochroną.
• Wskaźnik lesistości.

• Liczba szkół (uczniów), uczestniczących w konkursach związanych z ochroną

środowiska.

• Liczba zorganizowanych szkoleń z zakresu ochrony środowiska i ich uczestników.
• Liczba osób korzystających z danych o środowisku i jego ochronie.

• Liczba emisji programów telewizyjnych i radiowych dotyczących kwestii

środowiskowych w powiecie.

Wraz z tworzeniem powiatowej bazy danych oraz uzyskiwaniem informacji dotyczących
realizacji programu oceniany będzie postęp we wdrażaniu celu głównego – zrównoważonego
rozwoju powiatu. Będzie to oceniane w odniesieniu do poniższych kryteriów Wskaźniki
zrównoważonego rozwoju powiatu

Wskaźniki zrównoważonego rozwoju

2004

2005

2007

2009

Zużycie energii elektrycznej w przeliczeniu na 1
mieszkańca/rok

Ilość instalacji wytwarzających energię ze źródeł
odnawialnych [szt.]

Energia wyprodukowana ze źródeł odnawialnych [
MWh]

Zużycie wody w przeliczeniu na 1 mieszkańca/rok

Emisja do atmosfery dwutlenku siarki,

Emisja do atmosfery tlenków azotu,

Emisja do atmosfery tlenku węgla,

Emisja do atmosfery dwutlenku węgla.

Emisja do atmosfery pyłów

Ilość ścieków oczyszczanych w oczyszczalniach
komunalnych na 1 mieszkańca

Ilość oczyszczonych ścieków przemysłowych

Procent gospodarstw domowych korzystających z
sieci kanalizacyjnej

Proporcja długości sieci kanalizacyjnej do sieci
wodociągowej

Powierzchnia powiatu objęta konserwatorską ochroną
przyrody

zalesienia

powiatu

Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych na
mieszkańca/rok

Ilość odzyskiwanych surowców wtórnych w 2002
roku:
makulatury,
tworzyw sztucznych,
szkła

Długość ścieżek

rowerowych

Szczególnie ważnym dla oceny wdrażania Programu jest monitoring stanu środowiska
prowadzony w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ), będącego systemem
pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji. Dane uzyskiwane
w ramach PMŚ będą uwzględniane przy weryfikacji Programu i jego celów.

8. POLA NIEPEWNOŚCI

Pewnym zagrożeniem dla możliwości zrealizowania przedstawionych w niniejszym
opracowaniu celów polityki ekologicznej powiatu pruszkowskiego są luki w posiadanej
wiedzy i istniejące pola niepewności, których nie udało się zlikwidować w trakcie prac przy
przygotowywaniu niniejszego dokumentu.. Można wskazać najważniejsze przyczyny tych
problemów:
1

brak wystarczającej inwentaryzacji przyrodniczo – środowiskowej na obszarze
powiatu, brak m.in. wystarczającej identyfikacji źródeł zagrożenia, w tym wskazania
na obszary, w których podjęcie działań mitygujących powinno być traktowane jako
priorytet;

niepewność związana z kierunkiem zmian społeczno – gospodarczych w Polsce jakie
zajdą w wyniki wstąpienia naszego kraju do Unii Europejskiej;

niepewność co do możliwości pozyskania wystarczających środków finansowych na
realizację założonych zadań – jest to związane m.in. z planowaną likwidacją funduszy
ekologicznych a także realizowaną reformą finansów publicznych państwa;

niepewnością w odniesieniu do zmian na rynku pracy – bezrobocie należy uznać
obecnie za podstawowy problem społeczno – gospodarczy w Polsce. Brak
systemowych rozwiązań w odniesieniu do niego może spowodować wzrost
popularności postaw antyekologicznych, co w konsekwencji spowoduje wzrost presji
na środowisko przyrodnicze.

Zmniejszeniu pól niepewności służyć będzie procedura weryfikacji „Programu...”, która
zgodnie z prawem dokonywana będzie nie rzadziej niż raz na cztery lata. Autorzy niniejszego
dokumentu maja także nadzieje, że część luk w wiedzy i pół niepewności uda się zlikwidować
już na etapie nowelizacji „Programu...”, która zgodnie z założeniem nastąpi po przygotowaniu
przez gminy należące do powiatu pruszkowskiego własnych programów ochrony środowiska.