Program zajęć biblioterapeutycznych dla dzieci

Dzieci to nasza nadzieja radość, ale też strach przed tym jak poradzą sobie w różnych

sytuacjach, w problemach wieku dziecięcego. Dzieci uczęszczają do szkoły, uczą się,

przebywają w grupie, podejmują różne działania, poznają się wzajemnie, poszukują przyjaźni,

ale też są narażone na różne niebezpieczeństwa większe bądź mniejsze. Uczestnicząc

w zajęciach szkolnych dzieci uczą się przebywania w grupie społecznej, radzenia sobie

z zadaniami, współpracy oraz akceptacji. Często jednak jest tak, że nie rozumieją wielu

rzeczy i zjawisk ich otaczających. Mają problemy z wiarą we własne możliwości, akceptacją

ze strony innych, są wyśmiewane, boją się wielu rzeczy. Tutaj do głosu dochodzi proces

wychowawczy. Najbliższe otoczenie dziecka rodzice, starsze rodzeństwo, opiekunowie

nauczyciele odgrywa tutaj istotną rolę to w ich rękach spoczywa odpowiedzialność i to

właśnie oni mogą pomóc dziecku poradzić sobie w różnych sytuacjach.

Dzieci w wieku 8, 9 lat zaczynają oceniać siebie, są w stanie wygłaszać własne osądy

na temat umiejętności szkolnych, sprawności fizycznej, wyglądu zewnętrznego, akceptacji

społecznej. „Tę ogólną ocenę własnej osoby zwykle nazywa się poczuciem własnej

wartość…O poczuciu własnej wartości decyduje zgodność pomiędzy tym, czego dziecko

pragnie, a tym, co uważa, że udało mu się osiągnąć”

1

Istotną rolę w rozwoju dzieci i pojmowaniu ich problemów odgrywają bajki i baśnie,

są to często teksty zawierające prawdę, pouczenie i wspaniały morał, który jest swoistym

poradnikiem dla dzieci.

Pracuję jako bibliotekarz, prowadzę lekcje biblioteczne dla dzieci w wieku szkolnym.

Podczas mojej pracy zaobserwowałam, iż u dzieci w wieku szkolnym warto wzmocnić takie

obszary jak: wiara w siebie, akceptacja innych, umiejętność doceniania innych mimo ich

wyglądu, przezwyciężenie strachu, aktywne działanie.

Na podstawie tych obszarów przygotowałam program zajęć biblioterapeutycznych.

Pisałam go zmyślą o dzieciach szkolnych, ale sądzę, że można go również przeprowadzić

z młodzieżą. Kolejność scenariuszy można dowolnie zmieniać. Podczas pisania programu

korzystałam z bajek i baśni zaczerpniętych z literatury, którą podaję w bibliograf.

Założenia:

Grupa: Dzieci w wieku 8, 9 lat

Ilość osób: 15

Czas spotkania: ok. 1 godzina.

1

Boyd Denise, Bee Helen Psychologia rozwoju człowieka, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2008, s. 321.

Kontrakt:

1. Słuchamy siebie nawzajem

2. Nie krytykujemy

3. Nie oceniamy

4. Mówimy w swoim imieniu (Ja uważam..., Bo ja..., Ja myślę...)

5. Nie używamy brzydkich słów

6. Nie każde ćwiczenia musisz wykonać

Scenariusz zajęć nr 1

Temat: Wierząc w siebie możesz góry przenosić

Czas trwania: około 1 godz.

Grupa: Dzieci w wieku 8, 9 lat (kl.2,3)

Cele: Dziecko rozumie pojęcie wiara w siebie, motywacja, satysfakcja. Wie, że warto wierzyć

w siebie i swoje możliwości, bo wtedy można osiągnąć sukces.

Miejsce spotkania: duża sala, mięciutki dywan.

Formy pracy: indywidualne i grupowe.

Metody pracy: oparte na słowie: bajka, rozmowa.

Oparte na działaniu: samodzielna praca.

Pomoce do zajęć: piłeczka, chusta Klanzy, karteczki ze słowami

Literatura: Bajka Admiralskie saboty Cezary Harasimowicz ze zbioru bajek pt.:

„Bajkoterapia, czyli dla małych i dużych o tym jak bajki mogą pomagać”, Wyd. Nasza

Księgarnia, Warszawa 2009,

s. 36-45 (Bajka zmieniona przeze mnie).

Przebieg zajęć:

Cześć I:

1. Dzieci siadają w kręgu na dywanie prowadzący kula piłkę i każdy, kto ją łapie wymawia

swoje imię. Następnie dzieci wymawiają imię innego dziecka i kulają mu piłkę.

2. Dzieci maszerują w kręgu a prowadzący zadaje pytania:

- Kto lubi truskawki?

- Kto lubi gry komputerowe?

- Kto lubi pływać?

- Kto lubi chorować?

- Kto lubi czekoladę?

- Kto lubi sprzątać?

Te dzieci, które lubią wymienioną rzecz, czynność itp. wchodzą do środka kręgu.

3. Zabawa z chustą Klanzy i piłeczką, dzieci ruszają chustą tak by piłeczka nie wypadła.

Imitowanie spokojnego wiatru, wichury, morza, sztormu. Prowadzący wymienia imiona

dzieci, które zamieniają się miejscami przechodząc pod chustą.

Część II:

1. Przeczytanie bajki „Admiralskie saboty” (tekst zmodyfikowany przeze mnie)

2. Rozmowa na temat bajki. Zadanie pytań:

- Kto występował w bajce?

- Co miał zrobić Mirek?

- Czy sprawiało Mirkowi trudność? Jak myślicie, dlaczego?

- Kto pomagał chłopcu w sprzątaniu pokoju?

- Czy Mirek rzeczywiście potrzebował butów taty by posprzątać pokój?

- Czy Mirkowi udało się posprzątać swój pokój? Czy zatem osiągnął swój cel?

- Czy Wy lubicie sprzątać?

- Co wam pomaga uwierzyć w siebie?

3. Prowadzący rozsypuje różne słowa na środku dywanu i dzieci układają wyrazy

związane z słowem „wiara w siebie”. Rozmowa na temat wiary w siebie (definicja,

kiedy wierzymy w siebie, co powoduje, że nie wierzymy w siebie, czy można to

zmienić)

4. Prowadzący prezentuje dwa rysunki pokoju:

1- w bałaganie,

2- w porządku,

oraz dwie minki smutną i wesołą. Dzieci opisują obrazki i dopasowują minki do obrazków.

Następnie rozmawiają z prowadzącym na temat bałaganu, porządku i chęci oraz wiary we

własne siły.

5. Zakończenie: Głuchy telefon- Hasło „Wiara w siebie się opłaca”.

6. Ewaluacja: Dzieci kolejno kończą zdanie :

„Nie podobało mi się...”, „Podobało mi się...”

Scenariusz zajęć nr 2

Temat: Potrafimy działać

Czas trwania: około 1 godz.

Grupa: Dzieci w wieku 8, 9 lat (kl.2,3)

Cele: Uświadomienie dziecku, że wierząc we własne możliwości możemy wiele osiągnąć.

Często jest tak, że wystarczy uwierzyć w siebie a wtedy to, co chcemy zostaje osiągnięte.

Pokazanie dziecku, że wyobraźnia może zdziałać cuda.

Miejsce spotkania: duża sala, mięciutki dywan.

Formy pracy: indywidualne i grupowe.

Metody pracy: oparte na słowie: bajka, rozmowa, pogadanka

Oparte na działaniu: zabawa ruchowa

Pomoce do zajęć: płyta z odgłosami szumu fal, lina, książki, zabawki, ubranka, pluszaki

Literatura: Cezary Harasimowicz Admiralskie saboty w „Bajkoterapia, czyli dla małych i

dużych o tym jak bajki mogą pomagać”,

Wyd. Nasza Księgarnia,

Warszawa 2009,

s. 36-45

(Bajka zmieniona przeze mnie).

Przebieg zajęć:

Cześć I:

1. Przywitanie

2. Przypomnienie bajki Admiralskie saboty.

3. Zabawa ruchowa w „Statek na morzu”: Sala zamienia się w morze, słychać szum fal i

odgłosy mew. W każdym kącie sali znajdują się wyspy:

1. Wyspa książek,

2. Wyspa ciuszków,

3. Wyspa pluszaków,

4. Wyspa zabawek (samochodziki, lalki, klocki itp.)

Dzieci siadają jedno za drugim w pary, na około trzymamy linę, prowadzący siada z

przodu w roli kapitana statku. Naśladuje płynący statek razem z dziećmi podczas

wiosłowania, spokojnego dryfowania (dzieci leciutko się kołyszą), dużych fal(dzieci

pochylają się do tyłu i do przodu), sztormu (dzieci pochylają się na lewy i prawy bok).

Dzieci dopływają do 1 wyspy. Prowadzący w roli kapitana Bosmana Zaradnickiego pyta

dzieci:

-Słuchajcie dopłynęliśmy do 1 wyspy, jest na niej straszny bałagan, nie idzie się tam

odnaleźć, ani mieszkać...posprzątamy tą wyspę? damy radę?

Dzieci wychodzą ze statku sprzątają wyspę książek. Następnie płyną do kolejnych wysp

i sprzątają. Po zabawie prowadzący gratuluje każdemu dziecku, że poradziło sobie z

bałaganem na wyspach. Mimo tego, że dzieci nie posiadały czarodziejskich butów

poradziły sobie świetnie. Osiągnęliśmy nasz cel

5. Prowadzący rozmawia z dziećmi na temat zabawy. Zadaje pytania:

- Jak Wam podobała się podróż na wyspy?

- Czy praca na wyspach była trudna? Męcząca? Ciężka?

- Jak teraz wyglądają wyspy?

- Jak myślicie udało nam się osiągnąć cel naszej wyprawy? Jesteśmy wytrwali?

- A czy Wy sprzątacie swoje wyspy ( swój pokój) ?

6. Zakończenie: Każde dziecko rysuje dyplom (dla dziecka, które siedziało obok „na

statku”) za osiągnięcia na wyspach.

7. Ewaluacja: Dzieci zapisują na kartkach żółtych, co im się podobało w zajęciach, na

kartkach szarych, co dzieciom się nie podobało podczas zajęc.

Często z wiarą we własne możliwości powiązany jest lęk przed porażką. Lęk ten jest
często nieuzasadniony. Dzieci boją się podjąć jakieś działanie. Napisałam poniższy
scenariusz po to by udowodnić dziecku, że lęk jest często niepotrzebny, że to, czego się
boimy nie jest takie straszne, oraz że lęk można przezwyciężyć.

Scenariusz zajęć nr 3

Temat: Nie taki strach straszny

Grupa: Dzieci 8, 9 lat.

Cele: Ukazanie, że ze strachem można sobie poradzić, często boimy się pewnych rzeczy

niepotrzebnie, bo w rzeczywistości to, czego się boimy nie jest takie straszne.

Formy pracy: indywidualne, grupowe.

Metody pracy: oparte na słowie: bajka, rozmowa; oparte na działaniu.

Pomoce do zajęć: długopisy, kartki papieru, kredki, pisaki, wycinki z gazet.

Literatura: Grażyna Wolszczak Strach ma wielkie oczy w „Bajkoterapia, czyli dla małych

i dużych o tym jak bajki mogą pomagać”. Wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa 2009, s. 73-83.

Cześć I

1. Przywitanie.

Dzieci pokazują jak się dziś czują.

2. Prowadzący rozdaje obrazki z ludźmi, gdy są przestraszeni, weseli, smutni, źli. Dzieci

opisują obrazki, nazywają uczucia.

Część II

1. Prowadzący czyta tekst bajki „Strach ma wielkie oczy” (można czytać z podziałem na

role).

2. Przedstawienie fragmentu bajki poprzez pacynki. Dianka uciekająca przed myszką

oraz Myszka Mimi uciekająca przed dziewczynką. Obie opisują swój strach mamie.

Rozmowa prowadzącego z dziećmi na temat strachu obu bohaterek bajki.

3. Rozmowa na temat bajki – pytania:

- Jakie postacie występują w bajce?

- Kto kogo w bajce się bał? Dlaczego?

- Kto pomógł myszce Mimi?

4. Dzieci rysują na kartkach, czego jeszcze mogła się bać myszka Mimi?

5. Prezentacja rysunków-rozwieszenie rysunków na Sali. Omówienie rysunków.

6. Prowadzący wypisuje na brystolu słowo strach. Dzieci podają, co oznacza dla nich

strach, z czym się kojarzy, czego można się bać.

7. Prowadzący wyjaśnia dzieciom, że strach jest normalną emocją, która towarzyszy nam

w życiu. Dzieci mogą bać się różnych rzeczy czy sytuacji-będziemy o tym rozmawiać

na kolejnej lekcji.

8. Zakończenie. Dzieci siadają w kręgu, mówią miłe słowa osobie po swojej prawej

stronie.

9. Ewaluacja: Prowadzący kładzie na ziemi dwa rysunki buzi uśmiechniętej i smutnej.

Dzieci, którym podobały się zajęcia ustawiają się wokoło buzi wesołej. Dzieci, którym

się nie podobały zajęcia ustawiają się wokoło buzi smutnej.

Scenariusz zajęć nr 4

Temat: Strach można przezwyciężyć

Grupa: Dzieci 8,9 lat.

Cel: Ukazanie, że ze strachem można sobie poradzić, często boimy się pewnych rzeczy

niepotrzebnie, bo w rzeczywistości to, czego się boimy nie jest takie straszne.

Cele operacyjne: Dziecko potrafi współdziałać z innymi podczas zajęć grupowych.

Formy pracy: indywidualne, grupowe.

Metody pracy: oparte na słowie: bajka, rozmowa; oparte na działaniu.

Pomoce do zajęć: długopisy, kartki papieru, kredki, pisaki, wycinki z gazet.

Literatura: Grażyna Wolszczak Strach ma wielkie oczy w „Bajkoterapia, czyli dla małych

i dużych o tym jak bajki mogą pomagać” Wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa 2009, s. 73-83.

Część I

Zabawa ruchowa – dzieci chodzą po sali naśladując myszki swobodnie biegają, jedzą

serek, na hasło prowadzącego (np. kotek) myszki się przestraszyły i chowają do swoich

norek (kąt pomieszczenia, krzesełko).

Cześć II

1. Przypomnienie bajki- Prowadzący opowiada.

3. Dzieci rysują, czego dziewczynka Dianka może się bać.

4. Rozmowa na temat strachu. Prowadzący mówi dzieciom, że strach jest normalną

emocją i nie należy się go wstydzić, że każdy się boi i duży i mały. Uzmysławia

jednak dzieciom, że można strach przezwyciężyć i są na to sposoby. „Jak myślicie,

jakie?...”

5. Rozdanie tekstów z listem od dziadka Bogdana. Prowadzący dzieli dzieci na 3 grupy.

Dzieci wcielają się w rolę babci myszki Mimi i piszą list do myszki żeby jej pomóc

przezwyciężyć strach. Podają jak ich zdaniem można przezwyciężyć strach.

6. Zakończenie – Prowadzący czyta zdanie: „Człowiek więcej boi się tworów własnego

umysłu, niż konkretnej rzeczywistości” Antoni Kępiński. Dzieci mówią jak rozumieją

ten cytat.

7. Ewaluacja: Prowadzący rozdaje kartki i prosi o dokończenie zdania: „Z zajęć najlepiej

zapamiętałam/em....”

Scenariusz zajęc nr 5

Temat: Każdy z nas jest pięknym łabędziem

Czas trwania zajęc: około 1 godzina

Grupa: Dzieci w wieku 8, 9 lat

Cel: Kształtowanie prawidłowych postaw wobec siebie i innych. Budowanie wiary w siebie.

Zrozumienie, że mimo tego, co mówią inni jesteśmy wartościowi. Dziecko wie, że

wyśmiewanie, wyszydzanie to złe cechy, które sprawiają przykrość innym.

Cele operacyjne:

Dziecko uczy się empatii, potrafi wczuć się w role krzywdzonego. Dziecko rozumie, że

słowa mogą ranić. Dziecko uczy się pocieszać.

Formy pracy: indywidualne i grupowe

Metody pracy: oparte na słowie: baśń, rozmowa i oparte na działaniu

Pomoce do zajęc: obrazki ze zwierzętami, plastelina biała, czarna i czerwona.

Literatura: Hans Christian Andersen, Brzydkie kaczątko w „Baśnie”, Wyd. Media Rodzina,

Poznań 2005, s. 252 – 263.

Cześć I:

1. Przywitanie. Dzieci mówią do siebie „cieszę się, że tu jesteś, bo....

2. Zabawa „Kalambury” – dzieci podzielone na 2 grupy odgadują zwierzęta naśladowane

przez 1 dziecko z danej grupy.

3. Zabawa ruchowa „Tańczymy Labado”- „Tańczą go harcerze i małe zuchy też”.

Część II:

1. Prowadzący czyta fragment baśni „Brzydkie kaczątko”. Rozmowa na temat baśni –

dzieci wymieniają zwierzęta z bajki, prowadzący pyta o zachowanie każdego ze

zwierząt w bajce. Jak inne zwierzęta oceniły kaczątko i po czym je ocenili.

2. Scenka z pacynek: zwierzęta z baśni (kaczka, kura, kot) mówią do brzydkiego

kaczątka:

- Jaki jesteś okropnie wielki,

- Byłoby lepiej, żebyś był gdzieś daleko,

- Nie odzywaj się kiedy mówią mądrzejsi,

- Nie wygłupiaj się dzieciaku, postaraj się znosić jajka i nauczyć się mruczeć.

Kolejna scenka: kaczątko, które dorosło oraz dzieci mówią do niego:

- Jaki jesteś śliczny,

- Jesteś najpiękniejszym łabędziem na całym stawie,

- Masz cudowne białe piórka, i przepiękne szyję.

1. Rozmowa na temat odczuć. Dzieci oceniają uczucia kaczątka, który słyszał niemiłe i

miłe słowa na swój temat gdy był mały oraz jak wydoroślał. Tutaj wprowadzamy

pojęcie poczucia własnej wartości. Prowadzący pyta;

- Co to jest Waszym zdaniem znaczy wierzyć w siebie?

- Czy można wpłynąć na tą wiarę w siebie, w swoje możliwości?

- Czy na poczucie własnej wartości mają wpływ inni ludzie?

- Czy brzydkie kaczątko myślało o sobie dobrze?

- Co mówiły inne zwierzątka o brzydkim kaczątku?

- Czy brzydkie kaczątko wierzyło w siebie?

- Na kogo wyrosło brzydkie kaczątko?

- Czy na poczucie własnej wartości i wiarę w siebie brzydkiego kaczątka miało

wpływ to, co mówiły inne zwierzęta?

- Jak można by wzmocnić poczucie własnej wartości brzydkiego kaczątka?

- Jak myślicie czy razem z tym jak kaczątko dorosło i stało się pięknym łabędziem

pojawiło się u niego poczucie własnej wartości?

6. Prowadzący rozdaje obrazki ze zwierzętami dla każdego dziecka. Dzieci pokolei

pokazują grupie, jakimi są zwierzątkami, grupa odgaduje. Dzieci wcielają się w rolę

zwierzątka, które mogłoby pojawić się w baśni i wesprzeć brzydkie kaczątko.

Prowadzący wciela się w postać brzydkiego kaczątka. Dzieci pocieszają brzydkie

kaczątko słowem, czynem, gestem.

7. Dzieci lepią z plasteliny łabędzia. Prezentacja łabędzi. Wystawa.

8. Zakończenie

Dzieci siedzą w kole. Prowadzący rozsypuje literki oraz pozytywne cechy charakteru,

zalety. Dzieci układają z literek swoje imię i do jednej wybranej literki dodają

pozytywną zaletę. Następnie pozytywne zalety przyklejamy do plakatu z napisem:

„Wartość jest w każdym z nas”.

9. Ewaluacja: Prowadzący pyta dzieci:, „Co podobało się Wam się najbardziej w

zajęciach?”, „Co najmniej Wam się podobało w zajęciach?”

Bibliografia:

1. Bajkoterapia, czyli dla małych i dużych o tym jak bajki mogą pomagać, Wydawnictwo

Nasza Księgarnia, Warszawa 2009.

2. Boyd Denise, Bee Helen. Psychologia rozwoju człowieka, Wydawnictwo Zysk i S-ka,

Poznań 2008.

3. Hans Christian Andersen, Baśnie, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 2005.